Zjednoczenie Niemiec 1866-71
Historia Kulturowa
Barbara MoÅ›
Wydarzenia historyczne
Sytuacja na Ziemiach Niemieckich w
pocz. XIX wieku
" Absolutyzm oświecony w Prusach  reformy, obowiązek szkolny, edukacja
patriotyczna, wzrost roli mieszczaństwa, rozwój gospodarczy + wysokie cła
na towary importowane
" Absolutyzm oświecony w Austrii  merkantylizm, ograniczanie importu,
wolność religijna
" Brandenburgia i Prusy Książęce Ä…ð Prusy (Fryderyk Wilhelm I, Fryderyk II) +
Księstwa Niemieckie + Austro-Węgry (Maria Teresa, Józef II)
" Rewolucja przemysłowa (2 poł XIX), industrializacja i urbanizacja, zmiany
społeczne, pocz. społ. masowego, likwidacja poddaństwa do poł XIX wieku,
przedsiębiorczość, nowe warstwy społeczne.
" W Niemczech  sprawa chłopska nieco się różni  klęska nieurodzaju,
zniszczenia powojenne, masowe migracje i destabilizacja. Kryzys
rzemieślniczy  droższa produkcja.
" Zmiany systemowe  posady przestają być dziedziczne, biurokratyzacja
państwa.
Zjednoczenie Niemiec - geneza
" Kongres Wiedeński  nie przywrócono Rzeszy Niemieckiej, w miejsce
rozwiązanego w 1813 roku Związku Reńskiego (Napoleon) utworzono Związek
Niemiecki (1815), pod przewodnictwem cesarza Austrii (Wielkie Niemcy).
Wewnątrz niego zarysowywała się stopniowo rywalizacja między Prusami a
AustriÄ….
" Święte Przymierze  ujarzmianie ruchów antymonarchicznych i oddolnych
" Wiosna Ludów (rewolucja marcowa  wystąpienia w Berlinie i Wiedniu1848) i
żądania liberalnej burżuazji zwołania ogólnonarodowego parlamentu w celu
zjednoczenia - Parlament Frankfurcki - oddolna próba zjednoczenia Niemiec bez
Austrii pod przewodnictwem Prus (koncepcja Małych Niemiec); fiasko próby
zjednoczenia, ponieważ król Prus odmówił przyjęcia korony cesarskiej, powołując
siÄ™ na zasadÄ™ legitymizmu
" Niemiecki Związek Celny istniał od 1 stycznia 1834
" 1862 rok  kanclerzem Otto von Bismarck &
Otto von Bismarck
" Świadomy roli kultury i edukacji w kształtowaniu
Å›wiadomoÅ›ci i tożsamoÅ›ci Ä…ð kulturkampf
" Przeciwnik Austrii, krytyk Napoleona III
" Determinacja, gwałtowność, bezkompromisowość (gdy
Hesja, Nassau i Hanover sprzeciwiały się planom wojennym
 zajÄ…Å‚ je).
" ograniczył rolę opozycji liberalnej, rządził bez zgody
parlamentu poprzez dekrety
" rozwijał przemysł - m.in. poprzez zamówienia wojskowe,
rozbudowÄ™ armii
" dążył do zjednoczenia, prowadząc aktywną politykę
zagraniczną (dążenie do zjednoczenia poprzez działania
zbrojne) i wykorzystując sytuację międzynarodową:
pogorszenie stosunków rosyjsko-austriackich, klęski Austrii
we WÅ‚oszech, powstanie styczniowe na ziemiach polskich
" W 1867 roku w powołanym Związku Północnoniemieckim
został kanclerzem.
Stosunki Międzynarodowe
" Wojna Austrii i Prus z DaniÄ… 1864 Ä…ð Austria zmanipulowana a potem zepchniÄ™ta
na dalszy plan
" Wojna prusko-austriacka 1866 Ä…ð zwyciÄ™stwo Prus pod SadowÄ… (VII 1866 r.), pokój
w Pradze; Austria zrzekła się prawa do Szlezwiku-Holsztynu na rzecz Prus i
wystąpiła ze Związku Niemieckiego, który został rozwiązany, Wenecję oddała
Królestwu Włoskiemu. Dalsze upokorzenie Austrii i upadek jej potęgi.
" W 1867 r. utworzono Związek Północnoniemiecki z królem pruskim
Wilhelmem I na czele; poza Związkiem były Hesja, Badenia, Wirtembergia i
Bawaria
" Gwarancje ze strony rosyjskiej Ä…ð obietnica niesprzeciwiania siÄ™ wojnie z FrancjÄ… za
gwarancje pomocy Rosji w ewentualnej wojnie na Bałkanach. Rosja była bowiem
upokorzona przez TurcjÄ™ (wojna krymska 1853-56).
" W międzyczasie zjednoczenie Włoch (1861)
" Anglia nie interweniuje uważając Francję (i jej plany unii z Belgią) za większe
zagrożenie dla ładu międzynarodowego niż zjednoczenie Niemiec.
" Depesza Emska i wojna prusko-francuska (1870-71), Austro-Węgry neutralne
(groz
ba Rosji), bitwa pod Sedanem 1870 i pokój Frankfurcki 1871. Klęska Francji
Ä…ð bunty w Paryżu i powoÅ‚anie III Republiki. Alzacja i Lotaryngia w Niemczech.
Dalszy bieg wydarzeń
Układy z państwami południowoniemieckimi:
1) 15 listopada 1870 r. z BadeniÄ… i HesjÄ…-Darmstadt;
2) 23 listopada z BawariÄ… i
3) 25 listopada z WirtembergiÄ…
o zjednoczeniu ich ze Związkiem Północnoniemieckim.
18 stycznia 1871 r. w sali zwierciadlanej pałacu wersalskiego
ogłoszono powstanie Cesarstwa Niemieckiego, czyli Drugiej
Rzeszy. Na czele zjednoczonych Niemiec stanÄ…Å‚
dotychczasowy król pruski Wilhelm I, przybierając tytuł
cesarza niemieckiego (der deutsche Kaiser).
Druga Rzesza
" Związek 22 monarchii konstytucyjnych, federacja; ustawy zasadnicze krajów
niemieckich podporządkowano nadrzędnej konstytucji federalnej
" cesarz - dziedziczny władca, miał inicjatywę ustawodawczą, mianował i odwoływał
kanclerza
" Rada Związkowa (Bundesrat) złożona z 58 przedstawicieli poszczególnych państw
Rzeszy zatwierdzała decyzje Sejmu, miała inicjatywę ustawodawczą
" Sejm (Reichstag) wyłaniany w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i
tajnych, miał inicjatywę ustawodawczą; brak wpływu na władzę wykonawczą
" kanclerz - odpowiedzialny przed cesarzem, miał władzę wykonawczą, kierował
polityką wewnętrzną i zagraniczną, sam mianował rząd
Znaczenie powstania II Rzeszy
" jedno z najsilniejszych, militarnych państw w Europie; szybki rozwój
gospodarczy
" Konsolidacja państwa  kulturkampf, ujednolicenie narodowe, system socjalny,
państwo wzorcowe
" walka o nowy podział świata - Niemcy dążyły do uzyskania kolonii w Afryce (Togo,
Kamerun) i w Azji, udział w wywołaniu I wojny światowej
" 1872 r. zjazd trzech cesarzy - nieudana próba odnowienia Świętego Przymierza
Świadectwa bezpośrednie i pośrednie
Jednoczenie Niemiec, a proces
narodowotwórczy
" SÅ‚ownik niemiecki braci Grimm
 Uniwersalność języka na ziemiach niemieckich
 Ujęcie wspólnej historii
 Narracja narodowa (funkcja kreacyjna)
 Pisarze narodowi?
 ZÅ‚ote wieki, historiozofia
" Reakcje na Wielkie Zmiany (Rewolucję Francuską i Wiosnę Ludów)
 Biedermeier i wycofanie w sferę prywatną, sztuka użytkowa, pseudo-publiczna sfera  życie
kawiarniane (kontrast do Francji czynnikiem narodowotwórczym)
 Młodoniemiecki liberalizm (wolność prasy, demokratyzm)  Heinrich Heine, Ludwig Boerne,
Hoffmann von Fallersleben
" Parlament Frankfurcki
 Małe Niemcy  koncepcja państwa jednolitego kulturowo
 Odgrodzenie od Słowian ( narody bez historii ) i  narodów Habsburskich
" Rewolucja marcowa zbiega się z podziałem na staroheglistów i młodoheglistów
(Feuerbach, Strauss, Bauer, Marx, Ruge - przedmarcowy ruch polityczny)
" Zjednoczenie Niemiec i szybki rozwój gospodarczy
 Teorie o supremacji narodu niemieckiego  NACJONALIZM KULTURALNY I ROMANTYCZNY
 Filozofia, socjologia, ogląd społeczeństwa postępu
Społeczeństwo niemieckie w oczach
Marxa i Engelsa oraz Nietzschego
Marx, Engels Nietzsche
1848  manifest komunistyczny 1883  Tako rzecze Zaratustra
- Materializm historyczny - Przewartościowanie wartości
- Historia walki klas  formy społeczne - Natura człowieka
które rodzą sprzeczności - Wieczny powrót
- Rewolucja - Nihlizm
- Determinizm i historycyzm  - Nadczłowiek
uogólnianie na dzieje na podstawie - Śmierć Boga, zaprzeczenie wolnej woli
doświadczeń fatalizm,
- Rozwój ekonomiczny napędza bieg - Ponadto: krytyka filisterstwa,
dziejów, zmiany sposobów produkcji moralności mieszczańskiej
- Natura ludzka, alienacja i realizacja w - Niewiara w moralny porządek świata
komunizmie
Żródła
1) W. DOBRZYCKI, HISTORIA STOSUNKÓW MI
DZYNARODOWYCH W CZASACH
NOWOŻYTNYCH 1815-1945, WARSZAWA 1996,
2) A. CHWALBA, HISTORIA POWSZECHNA WIEK XIX, WARSZAWA 2008,
3) H. SALMI, EUROPA XIX WIEKU, HISTORIA KULTUROWA, KRAKÓW 2010
4) K. KAROLAK, W. KUNICKI, H. ORA
OWSKI, DZIEJE KULTURY NIEMIECKIEJ, WARSZAWA 207