Wykład 4. Wybrane metody optymalizacji efektywności procesów w zapewnieniu /
kontroli jakości
Podstawowym założeniem systemu zarządzania jakością jest dostarczenie produktu
o określonej wymaganiami klienta jakości. Ważne jest aby każdy klient otrzymał produkt
o takiej samej jakości. Aby produkt charakteryzował się powtarzalnością. Podstawowym
czynnikiem przeszkadzającym właściwej jakości jest zmienność.25 Z tego powodu
zdecydowana większość metod i narzędzi badających charakterystyki produktów, usług
w trakcie kontroli jakości ukierunkowana jest na badanie odchyleń od przyjętego standardu
i odpowiednie korygowanie w celu wyeliminowania niepożądanej zmienności.
Wybrane metody statystyczne w sterowaniu jakością
Metoda SPC
Definicja
Statystyczna Kontrola Procesu Statistical Process Control  to metoda wykrywania
i redukcja odchyleń w bieżącej realizacji danego procesu.
Statystyczną kontrolę procesu scharakteryzować można, jako metodę w której:
" gromadzi się i analizuje informacje dotyczące przebiegu określonego procesu
produkcyjnego w celu oceny zgodności z założonymi parametrami,
" kontroluje się zgodność procesu z wymaganiami oraz przeprowadza odpowiednią
regulacjÄ™.
Procedura stosowania metody SPC jest następująca:26
1. Ustalenie przebiegu procesu w postaci graficznej np. schematu blokowego.
2. Oznaczenie punktów kontrolnych, newralgicznych z punktu widzenia zapewnienia jakości
podczas procesu produkcyjnego. Przyjmuje się, że punkty kontrolne winne być
rozmieszczone co najmniej w następujących miejscach:
" wyjścia z procesu  po którym następuje przekazanie produktu bądz
półproduktu do
procesu następnego,
25
Zob. J. M. Myszewski, Po prostu jakość, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne sp. z o.o., Warszawa
2009
26
W. A
adoński, K. Szołtysek (red), Zarządzanie jakością. Metody kształtowania jakości w organizacji, wyd. UE
Wrocław, Wrocław 2008 s. 56
Projekt jest współfinansowany z Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
17
" po newralgicznych operacjach, zabiegach, czynnościach realizowanych w ramach
procesu aby uniknąć kosztów związanych z dalszą obróbką elementów wadliwych.
3. Kontrola próby losowej efektów (wytworów) procesu oraz operacji wewnątrz procesu
zgodnie z punktami kontrolnymi.
Metoda SPC wykorzystuje szereg narzędzi, wśród których najpopularniejsze są karty
kontrolne Shewharta. Idea kart kontrolnych opiera się na założeniu, że każda zmienność
procesów wynika z dwóch rodzajów przyczyn:27
1. Zakłóceń naturalnych, wynikających z samej istoty danego procesu, ściśle z nim
powiązanych, zależących od stopnia złożoności procesu.
2. Zakłóceń nieprzypadkowych / nadzwyczajnych  na przykład stosowanie
nieodpowiednich narzędzi, dokonywanie błędnych pomiarów itp.
W diagramie przeglÄ…dowym element zasadniczy stanowi linia centralna obrazujÄ…ca idealny
przebieg procesu. Wokół linii centralnej powinny pojawiać się wartości kolejnych prób
badanej cechy procesu.28
Schemat nr 3 Idea karty Shewarta
LG
LO
L
LO
LD
Numer próby
y
ródło: M. Bugdol, B. Goranczewski, Projakościowe& , dz. cyt. s. 183
Legenda:
LGK  górna linia kontrolna,
LOG  górna linia ostrzegająca,
LC  linia centralna,
LOD  dolna linia ostrzegajÄ…ca,
LDK  dolna linia kontrolna.
27
Zob. A. Matuszak Flejszman, Wprowadzenie do SPC, w: J. A
ańcucki (red), Podstawy kompleksowego
zarządzania jakością, wyd. AE Poznań, Poznań 2006, s. 318
28
Zob. M. Bugdol, B. Goranczewski, Projakościowe usprawnianie & , dz. cyt., s. 182
Projekt jest współfinansowany z Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Histogram
Definicja
Histogram jest narzędziem do prezentacji otrzymanych wyników badań. Jest to graficzny
obraz prezentujący zmienność wyników kontrolowanego procesu.29
W praktyce histogramy wykorzystywane są w następującym celu:
" prezentacji / wizualizacji zmienności przebiegu danego procesu,
" identyfikacji punktów / miejsc, w których należy doskonalić działania w ramach
procesu,
" zobrazowania rozkładu gęstości prawdopodobieństwa występowania określonych
odchyleń w odniesieniu do wartości postulowanej oraz przyjętej tolerancji.30
Analiza histogramu pozwala odpowiedzieć na następujące pytania:31
" Czy wyniki pomiarów mają charakter rozkładu normalnego?
" Czy badane cechy mieszczą się w określonym przedziale tolerancji?
" Jakie wartości są najbardziej prawdopodobne?
" Czy występują zdarzenia mające istotne znaczenie dla rozkładu?
Schemat nr 4 Idea histogramu
Linia dolnej Linia górnej
tolerancji tolerancji
f
29
Zob. ISO 9004-4:1993, Quality management and quality system elements  Part 4: Guidelines for quality
Przedział tolerancji
improvement, wyd. ISO 1993
30
W. A
adoński, K. Szołtysek (red), Zarządzanie& dz. cyt. s 60
31
K. Szczepańska, Koszty jakości dla inżynierów, wyd. Placet 2009, s. 297
Projekt jest współfinansowany z Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
19
y
ródło: opracowanie własne
Analiza i obróbka danych statystycznych
Zebrane w oparciu o powyższe dane informacje podlegają następnie analizie statystycznej.
Ze względu na fakt, że do obróbki statystycznej wykorzystywane są powszechnie stosowane
wskaz
niki zostaną one w niniejszym podrozdziale jedynie wyspecyfikowane. Wśród
najczęściej wykorzystywanych metod obliczeń statystycznych w kontroli jakości są:
" średnia arytmetyczna,
" średnia arytmetyczna ważona,
" średnia geometryczna,
" mediana,
" dominanta,
" wariancja i odchylenie standardowe,
" odchylenie przeciętne,
" współczynnik zmienności,
" weryfikacja hipotez (testy istotności).
Six Sigma
Definicja
Six Sigma jest statystyczną miarą pozwalającą określić poziom jakości dla procesów,
systemów bądz
całości organizacji.
Symbolem (Ã) oznacza siÄ™ odchylenie standardowe, wartość wariancji i niespójnoÅ›ci w grupie
przedmiotów, procesów itp.  Rozkład normalny posiada cechę, która polega na tym, że
99,73 % odchyleÅ„ od wartoÅ›ci oczekiwanej zawiera siÄ™ pomiÄ™dzy (-3Ã; +3Ã). W sytuacji
ustalenia standardu dopuszczajÄ…cego odchylenia w tym przedziale, jako zgodnego z normÄ…,
otrzymamy 2 700 odchyleń (w tym przypadku braków, wad, usterek) na milion sztuk. Jakość
produktu, bÄ…dz
usługi jest na poziomie sześć sigma wówczas, gdy wystąpi w nich 3,4 wad na
Projekt jest współfinansowany z Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
20
milion możliwości. Mierzona jest ona wskaz
nikiem DPMO (Defect per Million
Opportunities). Podstawowy problem, jaki może być rozwiązany w wyniku zastosowania
programu Six Sigma to ograniczenie zmienności, fluktuacji procesów i uzyskanie ich
stabilności. Stabilność procesów gwarantuje standaryzację jakości produktów i/lub usług. 32
Zwróć uwagę
Wdrożenie programu Six Sigma umożliwia redukcję (optymalizację) kosztów, poprawę
produktywności zasobów, wzrost zadowolenia interesariuszy organizacji itp.33
W metodzie Six Sigma procesy udoskonalane sÄ… z wykorzystaniem modelu DMAIC.34
1. Define  zdefiniowanie problemów, które z wykorzystaniem metody mają być
rozwiÄ…zane.
2. Measure  przeprowadzenie pomiaru istniejących rozwiązań, w wyniku którego uzyskane
zostaną dane liczbowe jako dane wejściowe do określenia skali problemu.
3. Analyze  dokonanie statystycznej analizy procesu celem określenia możliwych do
realizacji sposobów eliminacji odchyleń występujących w jego przebiegu.
4. Improve  usprawnienie systemu bÄ…dz
procesu poprzez regulacjÄ™, ingerowanie w jego
funkcjonowanie, tak aby w efekcie doprowadzić do standaryzacji systemu i/lub procesu.
5. Control  kontrola nowych rozwiązań w celu zapewnienia ich stałości.
Model DMAIC stosuje się dla procesów już istniejących. W przypadku projektowania
nowych procesów DMAIC zastąpiony zostaje procedurą DMADV:
1. Define  ustalenie celu oraz identyfikacja klientów procesu.
2. Measure  ustalenie potrzeb i oczekiwań klienta.
3. Analyze  ustalenie możliwych do wykorzystania opcji (wariantów) dla procesu.
4. Design  projektowanie procesu.
5. Verify  weryfikacja wyniku procesu w kontekście danych wejściowych do
projektowania, uwzględniających potrzeby i oczekiwania klienta.
Zarówno w przypadku pierwszego, jak i drugiego modelu celem jest osiągnięcie poziomu
sigma nie mniejszego niż 4,5.
Program Six Sigma opiera się na pełnym zaangażowaniu wszystkich pracowników
32
M. Bugdol, B. Goranczewski, Projakościowe usprawnianie& , dz. cyt. s 144 n
33
Zob. P. S. Pande, R. P. Neuman, R.R. Cavanagh, Six Sigma, wyd. Warszawa 2007
34
T. Koch, K. Torczewski, Sześć Sigma,  Problemy Jakości nr 4/2003, s. 31
Projekt jest współfinansowany z Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
21
organizacji, stąd wymagane jest posiadanie odpowiedniego stopnia świadomości
i umiejętności w jego realizacji.35 Tabela nr 2 przedstawia podstawowe zadania dla
poszczególnych uczestników programu.
Tabela nr 2 struktura realizacyjna programu Six Sigma
Pozycja Zadania
Przywództwo przejawiające się działaniami realnymi i symbolicznymi, w tym
Przywództwo pobudzanie i motywowanie do działania. Sterowanie programem Six Sigma
wymaga zaangażowania najwyższego kierownictwa.
Przedstawiciel Zapewnia zasobów służące realizacji poszczególnych projektów odpowiada za
najwyższego przebieg ich wdrożenia. Osoba ta jest odpowiedzialna za całość przedsięwzięcia.
kierownictwa W normatywnych systemach zarzÄ…dzania ISO serii 9000 osobÄ… takÄ… jest
odpowiedzialny za projekt pełnomocnik ds. jakości.
Gwarantuje najwyższe wtajemniczenie w techniki i narzędzia wykorzystywane w
Koordynator
programie six sigma. Posiada wiedzÄ™ eksperckÄ… wykorzystywanÄ… w praktyce
merytoryczny całości
poprzez doradztwo pracownikom niższej instancji w projekcie. Nadzoruje od
programu
strony technicznej pracę szefów projektów
Praktyczna realizacja projektów w ramach programu Six Sigma oraz nadzór nad
Szefowie projektów instruktorami realizującymi zadania na pojedynczych stanowiskach pracy Green
Belt.
Kierownicy mini zespołów na stanowiskach pracy wdrażający w praktyce
instruktorzy programu
rozwiÄ…zania w ramach projektu.
y
ródło: opracowanie własne na podstawie M. Bugdol, B. Goranczewski, Projakościowe usprawnianie& dz. cyt.
s. 149
35
B. Goranczewski, T. Sajewicz, Six Sigma nowoczesna metoda doskonalenia organizacji, I Międzynarodowe
Warsztaty  Projekty i Realność Europejska , org. Instytut Ekonomii i Zarządzania Uniwersytet Jagielloński w
Krakowie, Wydział Zarządzania oraz Wydział Ekonomiczny Taurydzkiego Narodowego Uniwersytetu, Polsko 
Ukraińska Izba Gospodarcza, Kraków, maj 2005
Projekt jest współfinansowany z Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
22