Kwalifikowanie przedsięwzięć
do oceny oddziaływania
na środowisko
Teoria i praktyka na podstawie wyników monitoringu
procesów inwestycyjnych w Karpatach
Treść raportu opracowali:
Alina Kula, Rafał T. Kurek, Krzysztof Okrasiński
Współpraca:
Radosław Ślusarczyk, Grzegorz Bożek
Redakcja i korekta:
Dagmara Stanosz
Skład:
Magda Warszawa
Wydawca:
Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot
43-360 Bystra, ul. Jasna 17
tel./fax: [phone], tel. [phone]
e-mail: [e-mail]
www.pracownia.org.pl
Konto: BS Bystra, 158133 0003 0001 0429 2000 0001
ISBN 978-83-61453-00-0
� Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot
Bystra 2008
Opracowano dzięki pomocy finansowej Unii
Europejskiej w ramach projektu  Budowanie
międzysektorowej platformy współpracy dla
zapobiegania i rozwiązywania konfliktów na linii:
przyroda infrastruktura społeczeństwo w Karpatach . Za treść
tego dokumentu odpowiada Stowarzyszenie Pracownia na rzecz
Wszystkich Istot, poglądy w nim wyrażone nie odzwierciedlają
w żadnym razie oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej.
Druk publikacji został dofinansowany ze środków
Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej w Katowicach
Spis treści
Wstęp 7 3. Procedura kwalifikowania dla
przedsięwzięć mogących znacząco
I. Cel i znaczenie procedur ocen
oddziaływać na środowisko 32
o oddziaływaniu na środowisko dla
4. Procedura kwalifikowania (rozpoznania)
ochrony zasobów przrodniczych 9
dla przedsięwzięć mogących znacząco
II. Podstawy prawne oceny
oddziaływać na obszary Natura 2000 34
oddziaływania na środowisko 11
5. Identyfikacja oddziaływań znaczących 37
1. Przepisy europejskie 11
6. Uwagi ogólne 39
2. Przepisy polskie 12
3. Zgodność polskich przepisów z przepisami
Załączniki 41
Unii Europejskiej 13
Załącznik 1 41
III. Praktyczne problemy przeprowadzania
1. Listy kontrolne do oceny zawartości
ocen oddziaływania na środowisko
merytorycznej opisu i charakterystyki
i ich konsekwencje dla środowiska 15
przedsięwzięcia (materiałów
IV. Analiza problemów kwalifikowania
informacyjnych o przedsięwzięciu) 41
w postępowaniach ocen
oddziaływania na środowisko na 2. Listy kontrolne do oceny jakości
podstawie wyników monitoringu
przeprowadzonych analiz szacowania
realizowanego projektu 19
oddziaływania przedsięwzięcia na
1. Metodyka 19
środowisko przyrodnicze 42
2. Wyniki i rezultaty 20
Załącznik 2 45
2.1. Zasady i kryteria merytoryczne
1. Lista kontrolna identyfikacji
stosowane przy kwalifikowaniu
i charakterystyki oddziaływań
w procedurze ocen oddziaływania na
znaczących 45
środowisko 20
2. Lista kontrolna (część 1B) służąca do
2.2. Przykłady kwalifikowania
określania znaczenia oddziaływań 45
przedsięwzięć do ocen oddziaływania na
Załącznik 3. Udostępnianie informacji
środowisko w Karpatach 23
publicznej na potrzeby prowadzenia
3. Wnioski z monitoringu praktyk
monitoringu  praktyczne doświadczenia
stosowanych przez organy administracji
i wnioski dotyczące współpracy
kwalifikowania w procedurach ocen
z administracją publiczną 49
oddziaływania na środowisko 25
Statystyka 49
V. Wytyczne kwalifikowania
Strony Internetowe 50
przedsięwzięć do sporządzenia raportu
Wnioski z praktyki dostępu do
o oddziaływaniu na środowisko 29
informacji 53
1. Przebieg procedury
Załącznik 4. Decyzja Wójta Gminy
kwalifikowania przedsięwzięć wynikających
A
odygowice 55
z uwarunkowań prawnych 29
2. Metody stosowane w procedurze
kwalifikowania przedsięwzięć wynikających
z uwarunkowań prawnych i merytorycznych
oraz rodzajów przedsięwzięć 30
Wstęp
ato 2005 r., Zakopane, pełnia sezonu tury- Lato 2007 r. W Górach Kamiennych, jednym
Lstycznego w Tatrach i na Podhalu. Burmistrz z ważniejszych obszarów Natura 2000 na Dolnym
Zakopanego wydaje decyzję zezwalającą na roz- Śląsku, mieszkańcy Sokołowska, boją się, że Natu-
budowę kolei linowej Kuz
nice  Kasprowy Wierch, ra 2000 utrudni im życie ( [& ] w sąsiedniej wiosce
mającej przewozić z 180 do 360 osób na godzinę podobno kazali robić ekspertyzy środowiskowe dla
w centralną część Tatrzańskiego Parku Narodo- budowy 3-metrowej studni  wypowiedz
z ze-
wego i obszaru Natura 2000. Stwierdza jedno- brania wiejskiego). Jeden z mieszkańców planuje
cześnie, iż dla tej inwestycji nie jest potrzebne budowę garażu w środku miejscowości, ale urząd
wykonanie ekspertyz określających jej wpływ na mu to utrudnił, każąc wykonać specjalistycz-
przyrodę. W tym samym czasie w Bieszczadach ną ekspertyzę oceniającą wpływ tej budowy na
wójt gminy Cisna stwierdza, iż taką ekspertyzę przyrodę Gór Kamiennych. Skutek tego jest taki,
trzeba wykonać dla budowy domku jednorodzin- że mieszkańcy poszukują map, na których widać,
nego nieopodal Cisnej. gdzie w okolicy są te cenne  kwiatki, żabki i mo-
W marcu 2007 r. Państwowa Rada Ochrony tylki , chcą je przepędzić i zniszczyć ich siedliska,
Przyrody uchwala  Stanowisko w sprawie kryzysu by móc zbudować garaż, postawić taras, wykopać
ochrony przyrody w Polsce , którego elementem studnię.
jest identyfikacja i wykaz najważniejszych proble- 22 kwietnia 2008 r., inauguracyjne posiedzenie
mów przyrodniczych. W postawionej diagnozie Krajowej Komisji do Spraw Ocen Oddziaływania
jeden z punktów zatytułowany jest:  Nieskutecz- na Środowisko, która obradowała w nowo powoła-
ność procedur ocen oddziaływania na środowisko nym przez Ministra Środowiska składzie. W ko-
w stosunku do ochrony przyrody i brak pełnej munikacie z tego spotkania znajduje się wykaz
implementacji dyrektyw ue dotyczących tego kilku kluczowych problemów ocen oddziaływania
zagadnienia . Czytamy w nim m.in.: na środowisko w Polsce. Jednym z nich są trudno-
ści  dotyczące przeprowadzania newralgicznego
etapu screeningu, czyli kwalifikowania przedsię-
Nie wszystkie projekty i plany, mogące mieć istotny
wpływ na walory obszarów Natura 2000, podlegają wzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu
w praktyce ocenom oddziaływania na środowi- na środowisko .
sko. Luki takie dotyczą np. zalesiania, melioracji,
To tylko cztery sygnały obrazujące różne obli-
czyszczenia rowów, konserwacji urządzeń melio-
cza jednego z najistotniejszych aspektów proble-
racyjnych, sadzenia wierzby energetycznej, planów
matyki ocen oddziaływania na środowisko. Z jed-
urządzania lasu, studiów uwarunkowań i kierun-
nej strony podnoszą się głosy, że przez ochronę
ków zagospodarowania przestrzennego. [& ] Więk-
przyrody komplikowany jest proces inwestycyjny,
szość raportów oddziaływania na środowisko jest
gdyż zbyt często wymaga się opracowania specja-
sporządzana bez rzetelnego rozpoznania elementów
listycznych dokumentacji   raportów o oddzia-
różnorodności biologicznej, na które oddziaływać
ływaniu na środowisko . Z drugiej strony pod-
będzie planowana inwestycja, a przewidywania
odnośnie reakcji tych elementów, o ile w ogóle znaj- noszą się głosy obrońców przyrody, że zbyt mało
dują się w raportach, często nie są zgodne z wiedzą
istotnych planów i przedsięwzięć poddawanych
ekologiczną. Wszystko to prowadzi do obniżonej
jest pełnej ocenie oddziaływania na środowisko.
skuteczności postępowań w sprawie ocen oddzia-
Gdzieś pośrodku jest urzędnik, który ma podjąć
ływania na środowisko w Polsce w porównaniu ze
decyzję o tym, czy dane przedsięwzięcie musi
średnią europejską, powoduje błędne decyzje i rodzi
być poddane procedurze oceny oddziaływania
konflikty.
na środowisko, a jeśli tak  to czy w ramach tejże
7
procedury powinien zostać sporządzony szczegó-
łowy raport  szczególny rodzaj ekspertyzy, która
powinna charakteryzować się wysokimi walorami
merytorycznymi. Jej opracowanie jest kosztow-
ne, przeprowadzenie procedury trwa przez co
najmniej kilka miesięcy, a czasem nawet kilka
lat. Czy zawsze jest to potrzebne? Czym kieruje
się urzędnik przy podejmowaniu takich decyzji,
a czym powinien się kierować?
Odpowiedzi na te pytania mają niejednokrotnie
zasadnicze znaczenie dla ochrony przyrody, dla-
tego Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszyst-
kich Istot, ogólnopolska organizacja ekologiczna
z 18-letnim doświadczeniem, postanowiła na nie
odpowiedzieć. W ramach projektu  Budowanie
międzysektorowej platformy współpracy dla
zapobiegania i rozwiązywania konfliktów na
linii: przyroda infrastruktura społeczeństwo
w Karpatach przeanalizowano obecnie funk-
cjonujące praktyki oraz wskazać kierunek zmian
przez opracowanie podstawowych wytycznych,
opartych o dobre przykłady i praktyki. Niniejszy
raport jest efektem tych prac i stanowi głos w dys-
kusji na temat nowego systemu ocen oddziaływa-
nia na środowisko w Polsce.
I.
Cel i znaczenie procedur ocen o oddziaływaniu na
środowisko dla ochrony zasobów przrodniczych
Ocena oddziaływania na środowisko (dalej: OOS) oraz dyrektywy Rady z dnia 2 kwietnia 1979 r.
jest procedurą, której zadaniem jest określenie nr 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikiego
skutków, jakie może wywierać na środowisko re- ptactwa (tzw. Dyrektywy Ptasiej). Podstawą me-
alizacja danego planu lub przedsięwzięcia. Celem rytoryczną tworzenia sieci Natura 2000 są dane
tej analizy jest wsparcie procesu podejmowania i fakty naukowe o zanikaniu siedlisk oraz gatun-
decyzji, zezwalającej na realizację przedsięwzię- ków flory i fauny. Dotyczy to ważnych w skali
cia lub wdrożenie planu poprzez rozstrzygnięcie, europejskiej i globalnej 194 gatunków ptaków,
czy wpływ ocenianego planu lub przedsięwzięcia 865 gatunków innych zwierząt oraz 240 typów
będzie znaczący (istotny) dla środowiska. siedlisk. Wyznaczanie ostoi odbywa się w opar-
Procedury OOS są podstawowym elementem ciu o kryteria merytoryczne, wskazujące miejsca
polityki ochrony środowiska we wszystkich szczególnie licznego występowania chronionych
krajach ue. W praktyce stanowią także główne gatunków i siedlisk. Jednym z narzędzi służą-
narzędzie ochrony zasobów przyrodniczych przy cych ochronie przyrody w ramach Natura 2000
planowaniu i realizacji przedsięwzięć. Jakość jest procedura OOS wszystkich planów i przed-
prowadzonych procedur odnosząca się zarówno sięwzięć, które mogą negatywnie wpłynąć na
do samego przebiegu procedury (organy admi- elementy sieci. Zgodnie z zasadą przezorności,
nistracji publicznej) oraz wartości merytorycznej w przypadku obszarów Natura 2000 każdorazo-
opracowań przygotowywanych w ich trakcie wo trzeba przeanalizować merytorycznie przewi-
(inwestorzy i projektanci), rzutuje bezpośrednio dywane, negatywne skutki realizacji planowane-
na skuteczną ochronę walorów przyrodniczych go przedsięwzięcia, przy czym brak negatywnego
pozostających w zasięgu oddziaływania danego wpływu powinien być również udowodniony, tak
przedsięwzięcia. W przypadku przedsięwzięć by organ wydający zezwolenie na inwestycję miał
mogących znacząco i trwale oddziaływać na pewność, co do konsekwencji środowiskowych
środowisko, konieczna jest zawsze szczegółowa wydawanej zgody. Obowiązuje nadrzędna zasada,
(ilościowo-jakościowa) analiza oddziaływania, iż nie są dopuszczalne inwestycje mogące znaczą-
celem określenia dopuszczalności ich realizacji co (istotnie) oddziaływać na obszar Natura 2000,
oraz wyboru optymalnego wariantu i działań przy czym wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja,
minimalizujących lub kompensujących skutki w której za realizacją przedsięwzięcia przemawia-
środowiskowe. ją następujące fakty:
Poruszana problematyka nabiera szczególnego
znaczenia w przypadku unijnej sieci obszarów % konieczne wymogi nadrzędnego interesu pu-
ochrony przyrody Natura 2000, której wdroże- blicznego (dotyczą fundamentalnych wartości
nie służy realizacji strategicznego celu ochrony związanych z życiem obywateli, powinny
przyrody europejskiej, jakim jest powstrzymanie mieć długotrwały pozytywny efekt społeczny,
spadku bioróżnorodności w 2010 r. Sieć ta zo- powinny być oparte na dowodach),
stała ustanowiona na mocy przepisów dyrekty- % brak wariantów alternatywnych  o mniej-
wy Rady z dnia 21 maja 1992 r. nr 92/43/EWG szym oddziaływaniu na środowisko,
w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz
dzikiej fauny i flory (tzw. Dyrektywa Siedliskowa)
9
 % zapewnienie przeprowadzenia skutecznej
kompensacji przyrodniczej, adekwatnej do
skali strat i zniszczeń przyrodniczych.
Warunki te powinny być odpowiednio
uwzględnione w procedurze OOS oraz powinny
zostać odpowiednio udokumentowane.
II.
Podstawy prawne oceny oddziaływania na środowisko
1. Przepisy europejskie Przedsięwzięcia wymienione w załączniku nr 1
zawsze podlegają procedurze OOS. W przypadku
przedsięwzięć z załącznika nr 2, organ admini-
Podstawy prawne dotyczące procedury OOS stracji każdorazowo powinien indywidualnie
określone zostały w Dyrektywie Rady 85/33/EWG określić, czy wymagają one przeprowadzenia OOS,
z 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków kierując się przy tym kryteriami wymienionymi
niektórych publicznych i prywatnych przedsię- w załączniku nr 3. Kwalifikacja ta stanowi pierw-
wzięć dla środowiska, znowelizowanej dyrektywa- szy formalny etap postępowania OOS. Na tym
mi 97/11/WE oraz 2003/35/WE (dyrektywa EIA). etapie nie trzeba przeprowadzać szczegółowych
Z Dyrektywy powyższej wynika, iż procedura badań i analiz, należy natomiast rozważyć uwa-
OOS składa się z kilku etapów: runkowania i czynniki, które mogą przemawiać
1. Kwalifikowanie przedsięwzięcia do procesu OOS za poddaniem przedsięwzięcia procedurze OOS.
(screening), Nadzór nad prawidłowym funkcjonowaniem
2. Określanie zakresu analizy OOS (scoping), mechanizmu OOS w obszarach Natura 2000 pełni
3. Przedstawienie informacji o środowisku właści- Komisja Europejska oraz Europejski Trybunał
wym organom, Sprawiedliwości. W przypadku naruszenia wspól-
4. Konsultacje z państwowymi organami do spraw notowego prawa, Komisja wszczyna procedurę
ochrony środowiska, innymi zainteresowanymi wzywającą państwo członkowskie do usunięcia
stronami i opinią publiczną, naruszenia prawa. Proces ten jest zwykle długo-
5. Rozpatrzenie informacji o środowisku przez trwały; formalnie jest 3-stopniowy, praktycznie
właściwy organ przed wydaniem zezwole- składa się z wielu nieformalnych etapów. Jeśli
nia, rozpatrzenie uwag i wniosków z etapu w wyniku tej procedury nie zostaną usunięte
konsultacji, niezgodności prawne, Komisja Europejska kieruje
6. Podjęcie decyzji i jej ogłoszenie. sprawę do Europejskiego Trybunału Sprawie-
dliwości, który bada jej zgodność z przepisami
Jednym z newralgicznych etapów jest kwali- unijnymi, a w przypadku stwierdzenia naruszenia
fikowanie przedsięwzięcia do procedury OOS  przepisów  wydaje wyrok.
zagadnienie, któremu poświęcony jest niniejszy Europejski Trybunał Sprawiedliwości kilka-
raport. krotnie zajmował się kwalifikowaniem przed-
sięwzięć do procedury OOS. Z jego orzecznictwa
Dyrektywa zawiera trzy załączniki: wynika, że treść załączników nr I i II do dyrekty-
% Załącznik nr 1  lista przedsięwzięć, które wy stanowi tylko wskazówki do kwalifikowania,
obligatoryjnie podlegają OOS, których nie można traktować w sposób zamknię-
% Załącznik nr 2  lista przedsięwzięć, które ty. Oznacza to, że wykaz przedsięwzięć zawartych
opcjonalnie podlegają OOS, w załącznikach jest tylko punktem wyjścia do
% Załącznik nr 3  wymagania dotyczące infor- dalszych, bardziej szczegółowych, indywidualnych
macji analizowanych w procedurze OOS. analiz. Ocenie mogą podlegać nie tylko przed-
sięwzięcia polegające na inwestycjach budowla-
nych, ale również np. zwiększeniu intensywności
11
Kwalifikowanie przedsięwzięć do oceny oddziaływania na środowisko
rolnictwa i inne. Warto tu zwrócić uwagę m.in. na na krótsze części, aby wyłączyć je, jako całość
następujące wyroki: oraz części powstałe po takim podziale, z wy-
% C-72/95 Dutch Dykes (dyrektywa ma szeroki mogu przeprowadzenia OOS).
zakres oraz cel; władze powinny zapewnić,
że przedsięwzięcia zostaną ocenione w celu Co więcej, ETS uznaje, że OOS może być ko-
sprawdzenia, czy mogą mieć prawdopodobnie nieczna również w przypadku każdorazowego
znaczące skutki dla środowiska. Jeżeli oka- wydawania zezwoleń okresowych na pewną
że się, że mogą takie skutki wywoływać, to działalność (sprawa C-127/02 Waddenzee, doty-
władze zobowiązane są zapewnić, że przed- cząca zezwoleń na coroczne mechaniczne poło-
sięwzięcia staną się przedmiotem OOS; wyrok wy sercaków). ETS za kluczową kwestię uznaje
dotyczący wszelkich prac przeciwpowodzio- nieograniczanie się na etapie kwalifikowania do
wych  powinny one być obejmowane OOS), analizy wyłącznie skali i rozmiaru przedsięwzię-
% C-133/94 KE vs Belgia (pomimo że wybór cia. Równie istotne są jego charakter i lokalizacja
podejścia progowego, badania indywidual- oraz podmioty objęte oddziaływaniem. Trybunał
nego lub metody wiązanej, pozostaje w gestii wskazywał, że nawet mniejsze przedsięwzięcia
państwa członkowskiego, to jeżeli państwo mogą mieć znaczące oddziaływania na środowi-
decyduje się na podejście progowe, wtedy sko, jeżeli zlokalizowane są na obszarach, gdzie
wyznaczone wartości nie mogą pozwalać na czynniki środowiskowe są wrażliwe nawet na
wykluczanie z obowiązku oceny całych kate- niewielkie zmiany. Z orzecznictwa ETS wynika
gorii przedsięwzięć), również, iż opracowane kryteria progowe, doty-
% C-431/92 Grosskrotzenburg (dyrektywę EIA czące wielkości, wydajności, mocy, itp. nie mogą
należy interpretować w sposób zapewniający pozwalać na wyłączenie całych kategorii przedsię-
efektywność prawa wspólnotowego), wzięć z procedury OOS.
% C-392/96 KE vs Irlandia (przedsięwzięcie
może znacząco oddziaływać w sytuacji, gdy
2. Przepisy polskie
niezależnie od jego wielkości, istnieje ryzy-
ko, że ze względu na swoją naturę spowoduje
ono istotne lub nieodwracalne zmiany w tych W Polsce do 14 listopada 2008 r. kwestię OOS
czynnikach), regulowała ustawa z 27 kwietnia 2001 r.  Prawo
% C-143 KE vs Włochy (przedmiotem OOS po- ochrony środowiska oraz ustawa z 16 kwietnia
winny być nie tylko przedsięwzięcia polegają- 2004 r. o ochronie przyrody. Od 15 listopada
ce na inwestycjach budowlanych, ale również sprawy te regulowane są ustawą z 3 paz
dziernika
inne, np. zwiększenie intensywności rolnic- 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku
twa; oceną habitatową objęte powinny być nie i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochro-
tylko przedsięwzięcia określone w Aneksie I nie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na
i II do dyrektywy EIA), środowisko (Dz.U. nr 199, poz. 1227). Jednak za-
% C-87/02 KE vs Włochy (decyzja niestwierdza- równo w obowiązującym, jak i poprzednim stanie
jąca obowiązku przeprowadzenia OOS musi prawnym, pewne elementy są wspólne  mowa tu
zostać należycie uzasadniona), o podziale przedsięwzięć oraz podziale procedury
% C-127/02 Waddenzee (ocena właściwa może OOS na poszczególne etapy.
być wymagana w przypadku każdorazowego Obowiązujące przepisy określają rodzaje
wydawania zezwoleń okresowych na pewną planów i przedsięwzięć, które podlegają procedu-
działalność, np. corocznego, okresowego po- rze OOS. Z punktu widzenia niniejszego raportu
zwolenia na zbiór omułków z jeziora), kluczowe znaczenie ma podział przedsięwzięć pod
% C 98/03 KE vs Niemcy (OOS dotyczy także kątem kwalifikowania do obowiązku sporządze-
przedsięwzięć zlokalizowanych poza granica- nia raportu o oddziaływaniu na środowisko (dalej:
mi obszaru Natura 2000, ale mogących na ten ROŚ). Przepisy dzielą przedsięwzięcia na:
obszar oddziaływać, % mogące zawsze znacząco oddziaływać na śro-
% C 227/01 KE vs. Hiszpania (przedsięwzięcie dowisko, dla których obligatoryjnie sporzą-
długodystansowe nie może zostać podzielone dza się ROŚ (tzw. I grupa),
12
II. Podstawy prawne oceny oddziaływania na środowisko
% mogące potencjalnie znacząco oddziaływać muszą być uznane za nadrzędne. Wyniki po-
na środowisko, dla których obowiązek sporzą- szczególnych etapów oceny habitatowej powinny
dzenia ROŚ stwierdza się fakultatywnie (tzw. rzetelnie dokumentować:
II grupa), % brak znaczącego (istotnego) oddziaływania na
% przedsięwzięcia mogące znacząco oddzia- obszar Natura 2000;
ływać na obszar Natura 2000, dla których % brak negatywnego wpływu na integralność
obowiązek sporządzenia ROŚ stwierdza się obszaru Natura 2000;
fakultatywnie (tzw. III grupa). % brak możliwych alternatywnych wariantów
przedsięwzięcia lub planu, który prawdo-
ROŚ to rodzaj ekspertyzy oceniającej wpływ da- podobnie będzie miał negatywny wpływ na
nego przedsięwzięcia na środowisko. Generalnie integralność obszaru Natura 2000;
można stwierdzić, że jest on sporządzany przed % możliwość zastosowania środków kompen-
wydaniem decyzji, zezwalającej na realizację sacyjnych, które zachowają lub wzmocnią
przedsięwzięcia. spójność obszaru Natura 2000.
Lista przedsięwzięć podlegających OOS wy-
szczególniona jest w rozporządzeniu Rady Mini- Według wytycznych Komisji Europejskiej, każ-
strów z 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia dy z powyższych etapów powinien zostać udoku-
rodzajów przedsięwzięć, mogących znacząco mentowany w postaci raportu przedstawiającego
oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych wyniki i dowody ocen.
uwarunkowań, związanych z kwalifikowaniem
przedsięwzięcia do sporządzenia ROŚ (rozporzą-
3. Zgodność polskich przepisów
dzenie OOS). Rozporządzenie to zawiera:
z przepisami Unii Europejskiej
1. Podział przedsięwzięć na grupy ze względu
na obowiązek sporządzania ROŚ,
2. Kryteria, którymi powinien kierować się or- W czerwcu 2007 r. Komisja Europejska skierowa-
gan administracji przy podejmowaniu decyzji ła do rządu polskiego tzw.  uzasadnioną opinię
o nałożeniu lub odstąpieniu od obowiązku w związku z niedostosowaniem krajowych prze-
sporządzenia ROŚ. pisów do dyrektywy OOS. Wystosowanie przez KE
tego dokumentu jest przedostatnim formalnym
Kryteria te są obecnie przedstawione także etapem procedury karnej zmierzającej do posta-
w ustawie z 3 paz
dziernika 2008 r. o udostęp- wienia państwa członkowskiego przed Europej-
nianiu informacji o środowisku i jego ochronie, skim Trybunałem Sprawiedliwości. Formalną
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska odpowiedzią państwa jest skierowanie odpowiedzi
oraz o ocenach oddziaływania na środowisko do KE, ale jeśli Komisja nie uzna jej za satysfakcjo-
Jak wskazano wcześniej, istnieje jeszcze grupa nującą  sprawa będzie kierowana do ETS.
przedsięwzięć, mogących znacząco oddziaływać Jeden spośród wielu zarzutów stawianych przez
na obszar Natura 2000 (tzw. III grupa). Lista tych KE w związku z procesem OOS dotyczył kwalifiko-
przedsięwzięć pozostaje otwarta  nie jest ogra- wania przedsięwzięć do procedury oceny. Komisja
niczona do list z ww. rozporządzenia. Kryteria zarzuciła, że według polskich przepisów, przed-
kwalifikacji czy dane przedsięwzięcie może od- sięwzięcia mieszczące się poniżej progów okre-
działywać znacząco na obszar Natura 2000 muszą ślonych w rozporządzeniu OOS w rozporządzeniu
być merytoryczne i odnoszące się do analizy Rady Ministrów z 9 listopada 2004 r., nie są
potencjalnego wpływu oraz zagrożeń środowiska poddawane ocenie z punktu widzenia konieczno-
przyrodniczego. ści przeprowadzenia OOS. Zdaniem Komisji, taki
Tego typu OOS powszechnie zwana jest oce- system jest niewłaściwym transponowaniem prze-
ną habitatową, która (według polskiego prawa) pisów dyrektywy OOS, gdyż ta wymaga, by pod tę
powinna poprzedzać wydanie zgody na realizację procedurę podlegały wszystkie przedsięwzięcia
przedsięwzięcia. Jest ona dość specyficzną proce- określone w załączniku nr II do dyrektywy EIA.
durą, podporządkowaną zasadzie przezorności, Progi dotyczące wielkości przedsięwzięć są tylko
w świetle której cele ochrony obszaru Natura 2000 jednym z kryteriów określonych w załączniku
13
nr III do dyrektywy (zawierającym wykaz prze-
słanek, jakimi należy się kierować w procesie
kwalifikowania). W załączniku tym wymienione
są także inne kryteria  charakterystyka przedsię-
wzięcia, lokalizacja (np. wrażliwość komponentów
środowiska) oraz charakterystyki potencjalnego
oddziaływania (np. kumulacja z innymi oddzia-
ływaniami). Ponadto, KE zarzuca Polsce błędną
transpozycję w zakresie opracowania listy przed-
sięwzięć, które obligatoryjnie lub fakultatywnie
podlegają procedurze OOS.
Pogłębiający się konflikt Polski z Komisją Euro-
pejską (zagrażający m.in. utratą możliwości korzy-
stania ze środków finansowych Unii Europejskiej)
doprowadził do tego, że w 2007 r. Ministerstwo
Środowiska rozpoczęło intensywne prace na rzecz
zmiany polskich przepisów o OOS.
Równolegle do prac nad niniejszym raportem
prowadzony był proces legislacyjny mający na celu
uchwalenie nowej ustawy dedykowanej proce-
durze OOS. Został on zakończony uchwaleniem
ustawy z 3 paz
dziernika 2008 r. o udostępnianiu
informacji o środowisku i jego ochronie, udzia-
le społeczeństwa w ochronie środowiska oraz
o OOS. W zamyśle władzy, ustawa ta powinna
wyeliminować wszystkie znaczące niezgodności
prawa polskiego o OOS z prawem unijnym, jednak
dyskusyjną pozostaje kwestia tego, czy ostateczny
tekst ustawy faktycznie jest w pełni zgodny z dy-
rektywą EIA.
III.
Praktyczne problemy przeprowadzania ocen
oddziaływania na środowisko i ich konsekwencje
dla środowiska
Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że or- niego wykonany ROŚ (który jako jedyny może
gany administracji publicznej w Polsce mają duże szczegółowo przeanalizować oddziaływania
trudności na etapie kwalifikowania przedsięwzięć, środowiskowe);
dla których nie ma obowiązku przeprowadzania 2. Przedsięwzięcie mogące w sposób niewielki
procedur OOS. Obowiązek powyższy może zostać oddziaływać na środowisko, zostanie podda-
nałożony w drodze decyzji administracyjnej po ne procedurze OOS, w ramach której zostanie
stwierdzeniu potencjalnych znaczących (istotnych) nałożony obowiązek sporządzenia ROŚ, mimo iż
oddziaływań na środowisko. Identyfikacja od- w praktyce nie dostarczy on ważnych i decydu-
działywań znaczących na tak wczesnym etapie jest jących treści.
trudna ze względu na to, że przeprowadzana jest na
podstawie ubogiej i często nierzetelnie opracowa- W praktyce ryzyko to można zobrazować
nej dokumentacji, dostarczanej przez inwestorów. przykładem przytoczonym we wstępie do niniej-
Brak odpowiednich opracowań merytorycznych szego raportu  podczas gdy władze Zakopanego
powoduje, że organy administracji muszą podej- zdecydowały się nie nakładać obowiązku spo-
mować decyzje w sposób uznaniowy w oparciu rządzenia ROŚ dla modernizacji kolei linowej na
jedynie o wiedzę i doświadczenie swoich pracow- Kasprowy Wierch, to w Cisnej nałożono obowią-
ników. Sytuacja taka powoduje liczne zagrożenia zek sporządzenia ROŚ dla inwestycji niosącej dużo
dla gatunków i obszarów cennych przyrodniczo, mniejsze zagrożenie dla środowiska (budowa
zwłaszcza dla obszarów sieci Natura 2000, dla któ- domu jednorodzinnego). Skala możliwych od-
rych w większości przypadków, brak szczegółowej działywań środowiskowych obydwu inwestycji
dokumentacji z inwentaryzacji przyrodniczych. jest zdecydowanie odmienna i nieporównywal-
Zagrożenia dla cennych walorów przyrodniczych na, inna jest też wrażliwość środowiska objętego
(w tym chronionych w ramach programu Natura potencjalnym oddziaływaniem. Skutki takich
2000) należy uznać za powszechne ze względu na błędnych decyzji są w obu przypadkach poważne
dużą liczbę przedsięwzięć o możliwych oddziały- i również odmienne  brakiem ROŚ dla inwestycji
waniach znaczących, dla których decyzje wyda- na Kasprowym Wierchu zajmuje się Komisja Eu-
wane są na najniższych szczeblach administracji  ropejska (chodzi o naruszenie przepisów dyrektyw
w gminach i urzędach miejskich. europejskich), a przez nakazywanie wykonywania
ROŚ dla większości przedsięwzięć w Cisnej, Natura
Analiza obowiązujących uwarunkowań formal- 2000 kojarzy się mieszkańcom wyłącznie z utrud-
no-prawnych wskazuje na bardzo istotne ryzyko, nianiem życia i hamowaniem rozwoju.
związane z etapem kwalifikowania o dwojakim Są to ewidentne przykłady stosowania niedo-
charakterze: skonałych praktyk, których liczba w skali kraju
1. Przedsięwzięcie mogące w sposób znaczą- jest znacząca. Niejednokrotnie występują sytu-
cy oddziaływać na środowisko nie zostanie acje, w których dla tego samego typu inwestycji,
poddane procedurze OOS i nie zostanie dla w podobnych uwarunkowaniach środowiskowych,
15
Kwalifikowanie przedsięwzięć do oceny oddziaływania na środowisko
jeden organ nakazuje wykonanie ROŚ, a drugi % opis poszczególnych elementów środowiska,
odstępuje od nałożenia tego obowiązku. Przy- które mogą być objęte potencjalnym negatyw-
kładem mogą być wyciągi narciarskie, budowle nym oddziaływaniem,
w gospodarstwach rolnych, budowa wodociągów % opis oddziaływań środowiskowych: krótko-,
i kanalizacji, roboty hydrotechniczne i melioracyj- średnio- i długoterminowych, bezpośrednich,
ne, a także przedsięwzięcia pozainwestycyjne (np. pośrednich i wtórnych, chwilowych i stałych,
wylesienia). Najważniejszym skutkiem powyż- skumulowanych,
szych sytuacji są decyzje o braku obowiązku spo- % opis skutków tych oddziaływań,
rządzenia ROŚ dla wielu przedsięwzięć, mogących % opis działań zapobiegających i ograni-
znacząco oddziaływać na środowisko, co skut- czających negatywne oddziaływanie na
kuje poważnymi zagrożeniami środowiskowymi środowisko,
i brakiem skutecznego mechanizmu zapobiegania % opis działań kompensujących negatywne
szkodom w środowisku. skutki środowiskowe,
Krajowe sądy administracyjne już kilkakrotnie % propozycję monitoringu oddziaływania
wypowiadały się na temat podejmowania decyzji na środowisko oraz zastosowanych dzia-
dotyczących wykonywania ROŚ. Na przykład Wo- łań zapobiegających, ograniczających
jewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wy- i kompensujących,
roku z dnia 26 kwietnia 2007 r. (IV SA/Wa 2319/06) % analizę możliwych konfliktów społecznych,
orzekł, że  wskazane kwestie (alternatywne warian- % przedstawienie informacji w postaci graficznej
ty realizacji przedsięwzięcia i ich koszty, potrzeba (mapa),
ochrony przyrody oraz jej równoważenia z racjami % streszczenie w języku niespecjalistycznym.
społecznymi) powinny być ocenione na podstawie
właściwej dokumentacji, pozwalającej na rzetelną Jeżeli nie ma opracowanego ROŚ, to organ ad-
ocenę potencjalnych skutków realizacji przedsię- ministracji nie ma pełnej, rzetelnej i możliwej do
wzięcia w wersji przebiegu przez obszary Natura zweryfikowania (przez społeczeństwo, przyrodni-
2000 oraz w wersjach alternatywnych . Z kolei ków, organizacje ekologiczne) informacji o przed-
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Bielsku- sięwzięciu i jego skutkach dla środowiska. Nie ma
Białej postanowieniem z 20 lutego 2008 r. (znak: też pełnej wiedzy na temat wariantów jego realiza-
SKO-V 428/68/2/08/A) orzekło nieważność posta- cji, możliwych działań ograniczających oddziały-
nowienia Wójta Gminy Jeleśnia, stwierdzającego wanie na środowisko oraz możliwych kompensacji
brak konieczności sporządzenia ROŚ dla przed- przyrodniczych. Dodatkowo też brak jest odpo-
sięwzięcia polegającego na posadowieniu tymcza- wiedniej wiedzy o możliwych konfliktach spo-
sowego wyciągu talerzykowego. SKO wskazało, że łecznych, co może w konsekwencji doprowadzić
postanowienie to wydano z rażącym naruszeniem do zaskarżenia decyzji i prowadzenia wieloletnich
prawa, ponieważ brak w nim było szczegółowego sporów administracyjno-sądowych. W przypadku
uzasadnienia powodów, dla których odstąpiono od braku ROŚ, otwartym pozostaje pytanie o podsta-
nałożenia obowiązku sporządzenia ROŚ. wę, na której organ zyskuje pewność co do tego,
Istotnym jest wskazanie, jakie skutki wywo- czy poziom oddziaływania środowiskowego dane-
łuje odstąpienie od obowiązku wykonania ROŚ go przedsięwzięcia można uznać za akceptowalny,
dla przedsięwzięć znacząco oddziałujących na a tym samym wydać zgodę na jego realizację.
środowisko. Celem wykonywania ROŚ jest przede W niektórych przypadkach analizowanie tej pro-
wszystkim dostarczenie organowi wydającemu blematyki jest dość proste ze względu na oczywi-
decyzję rzetelnych danych, na podstawie których ste powiązania pomiędzy przedsięwzięciem a jego
może on podjąć decyzję zgodną z przepisami skutkami, jednak w wielu sytuacjach relacje te są
o ochronie środowiska, a także wprowadzić dużo bardziej skomplikowane i niejasne.
dodatkowe wymagania. ROŚ powinien zawierać Procedury OOS mają silny związek ze szkodami
przede wszystkim: w środowisku. Zagadnienie to reguluje ustawa
% szczegółową charakterystykę przedsięwzięcia, z 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom
% opis możliwych wariantów realizacji w środowisku i ich naprawie. W myśl tej usta-
przedsięwzięcia, wy, przez szkodę w środowisku rozumie się
16
III. Praktyczne problemy przeprowadzania ocen oddziaływania na środowisko
negatywną, mierzalną zmianę stanu lub funkcji
elementów przyrodniczych, ocenioną w stosunku
do stanu początkowego. W świetle definicji usta-
wowych, szkoda może nastąpić w chronionych ga-
tunkach i siedliskach przyrodniczych, w wodach
i w powierzchni ziemi. Ustawa wskazuje jednak,
że w przypadku chronionych gatunków i siedlisk
przyrodniczych, szkodą nie jest uprzednio ziden-
tyfikowany negatywny wpływ, na który wyrażono
zgodę poprzez wydanie DUŚ. Identyfikacja nega-
tywnego wpływu powinna mieć miejsce właśnie
w procedurze OOS. W praktyce oznacza to, że jeśli
nie ma opracowanego ROŚ, a w wyniku powstania
i funkcjonowania przedsięwzięcia wystąpi szkoda
w środowisku  to podmiot, którego działalność
spowodowała wystąpienie szkody, jest zobowiąza-
ny do jej naprawienia i zrekompensowania. Jeśli
tego nie zrobi, to działania te będzie musiał zreali-
zować wojewoda, który następnie obciąży koszta-
mi działań naprawczych podmiot odpowiedzialny
za wystąpienie szkody. Oznacza to, że jeśli plano-
wane przedsięwzięcie może się wiązać z ryzykiem
wystąpienia szkody w środowisku, to inwestorowi
powinno zależeć na rzetelnym i udokumentowa-
nym wskazaniu przewidywanych, negatywnych
oddziaływań przyrodniczych  a więc opracowa-
niu ROŚ. Autorom ROŚ także powinno zależeć na
wysokiej jakości merytorycznej opracowań, gdyż
w przypadku wystąpienia negatywnych oddzi ły-
wań przyrodniczych, które nie były przewidziane
w ROŚ  autorzy dokumentacji mogliby zostać po-
ciągnięci do odpowiedzialności cywilnej z tytułu
niewłaściwego wykonania swojej pracy.
Czym zatem kierują się organy administracji,
które w bardzo niejednolity sposób stanowią
o tym, czy dla danego przedsięwzięcia powinien
zostać opracowany ROŚ?
Na to pytanie próbowano znalez
ć odpowiedz

u tych, którzy podejmują decyzje związane z obo-
wiązkiem sporządzenia ROŚ  wójtów i burmi-
strzów, starostów, wojewodów, państwowych
i powiatowych inspektorów sanitarnych.
17
IV.
Analiza problemów kwalifikowania w postępowaniach
ocen oddziaływania na środowisko na podstawie
wyników monitoringu realizowanego projektu
1. Metodyka List nr 1
% Czy na terenie Państwa gminy planowana jest
Zakres, cele i metody obecnie realizacja planów lub przedsięwzięć,
mogących znacząco oddziaływać na środo-
Od stycznia do sierpnia 2008 r. Pracownia na wisko? W sposób szczególny chodzi o plany
rzecz Wszystkich Istot przeprowadziła monito- i przedsięwzięcia, o których mowa w ustawie
ring gmin karpackich, położonych na terenach Prawo ochrony środowiska w art. 40. ust. 1.
cennych przyrodniczo w województwie śląskim, (np. miejscowe plany zagospodarowania prze-
małopolskim i podkarpackim. strzennego, studia uwarunkowań i kierun-
Celem monitoringu było przeprowadzenie ków zagospodarowania przestrzennego) oraz
społecznej kontroli planowanych inwestycji w art. 51. ust. 1. Prosimy o wskazanie, jakie to są
i procedur decyzyjnych pod kątem ich zgodności plany lub przedsięwzięcia; w przypadku planów
z prawem polskim i unijnym, oraz wypracowanie prosimy o wskazanie, czy zawierają one zapisy
dobrych praktyk kwalifikowania projektowanych o przedsięwzięciach, o których mowa w art. 51.
planów i przedsięwzięć pod kątem obowiązku ust. 1. POŚ. Zapytanie dotyczy stanu obecnego
sporządzenia dla nich ROŚ. oraz planów w okresie dwuletnim.
Monitoringiem objęto 78 urzędów gmin i miast % Czy i kiedy planowane jest przeprowadzenie pro-
karpackich, 19 Starostw Powiatowych, 19 Powia- cedury OOS dla ww. planów lub przedsięwzięć?
towych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych, oraz % Jakimi konkretnymi kryteriami kierują się
3 urzędy wojewódzkie w trzech województwach: Państwo przy wydawaniu postanowień (z art. 51.
śląskim, małopolskim i podkarpackim. ust. 2. POŚ) o obowiązku sporządzania ROŚ? Czy
Wysłano 256 wniosków (wraz z ponagleniami) kryteria te są mierzalne? Od czego konkretnie
o udostępnienie informacji publicznych i informa- uzależniona jest treść tych postanowień?
cji o środowisku oraz przeprowadzono monitoring % Czy prognozy oddziaływania na środowisko do-
stron internetowych wraz ze stronami Biuletynów kumentów dot. planowania przestrzennego (o ile
Informacji Publicznej wszystkich monitorowa- są sporządzane) odnoszą się do kwestii obszarów
nych gmin, w cyklicznych kontrolach co 10 dni. Natura 2000?
Włączono się w 5 postępowań administra- % Czy postanowienia wojewody opiniujące projek-
cyjnych. Wnioski skierowano do urzędów miast ty planów/studiów zawierają odniesienie się do
i gmin o udzielenie informacji w następującym kwestii oddziaływania na obszar Natura 2000?
zakresie: % Czy wyrażają Państwo zainteresowanie udzia-
łem w seminarium szkoleniowym dotyczą-
cym procedur oddziaływania na środowisko
oraz środowiskowych aspektów lokalizacji
przedsięwzięć?
19
Kwalifikowanie przedsięwzięć do oceny oddziaływania na środowisko
List nr 2 Niemal wszystkie organy (98% odpowiedzi)
wskazały, iż przy kwalifikowaniu przedsięwzięć
Udostępnienie informacji w postaci przekazania do ROŚ kierują się takimi podstawami, jak:
kopii postanowień, o których mowa w art. 51. % postanowienia organów opiniujących (wspo-
ust. 2. POŚ, dotyczących nałożenia obowiązku spo- magające proces kwalifikowania, poprze-
rządzenia ROŚ (lub odstąpienia od tej czynności) dzający wydanie postanowienia o nałożeniu
oraz określających zakres tego raportu, wydanych obowiązku wykonania ROŚ),
w okresie od grudnia 2007 r. do maja 2008 r. % kryteria zawarte w treści rozporządzenia OOS,
Dodatkowo wnioski (o treści Listu nr 2) skie- % charakterystyka przedsięwzięcia, jego lokali-
rowano do starostw powiatowych, wojewodów, zacja oraz potencjalne oddziaływanie.
państwowych powiatowych inspektorów sanitar-
nych województw: śląskiego, małopolskiego oraz Szczegółowa analiza wskazuje, że w praktyce
podkarpackiego. deklaracja ta nie ma przełożenia na wydawane de-
cyzje administracyjne. W uzasadnieniach do de-
cyzji zazwyczaj brak merytorycznego (popartego
2. Wyniki i rezultaty
danymi lub faktami) odniesienia do wskazanych
zasad i kryteriów. W niektórych przypadkach
W rezultacie prowadzonych działań monitorin- można co najwyżej znalez
ć uwzględnienie lokali-
gowych, zgromadzono bogaty zasób materiałów, zacji przedsięwzięcia względem obszarów ochrony
pozwalający na identyfikację stosowanych praktyk przyrody, niemniej ten argument jest używany
oraz sformułowanie wniosków. Wyniki monito- bardzo ogólnikowo.
ringu zostały wzbogacone licznymi spotkaniami Zastanawiające jest to, że wśród wskazanych
z przedstawicielami organów administracji, anali- kryteriów nie uwzględnia się kumulacji oddzia-
zą internetowych Biuletynów Informacji Publicz- ływań z innymi planowanymi bądz
istniejącymi
nej oraz rozpoznaniem prawnych i merytorycz- przedsięwzięciami. W niektórych przypadkach
nych uwarunkowań badanego zagadnienia. kwestia ta ma zasadnicze znaczenie  o ile po-
W efekcie powyższych działań zgromadzono ziom oddziaływania pojedynczych inwestycji, nie
bazę informacji, która została pogrupowana na rozpatrywanych w szerszym kontekście, może
dwie kategorie: zasady i kryteria stosowane przy być akceptowalny, to łączna suma oddziaływań
kwalifikowaniu w procesie OOS oraz praktyki z wielu z
ródeł może już wywierać znaczącą presję
stosowane w procedurze udostępniania informacji na środowisko. Chodzi tu zarówno o zabudowę
o środowisku. mieszkaniową, jak i rozwój infrastruktury tury-
stycznej, drogowej i innej.
Nie uwzględnia się także priorytetów lokalnej
2.1. Zasady i kryteria
polityki ochrony środowiska, a także zapisów
merytoryczne stosowane przy
dokumentów strategicznych (np. Wojewódzkich
kwalifikowaniu w procedurze ocen
Programów Ochrony Środowiska, Wojewódz-
oddziaływania na środowisko
kich Planów Zagospodarowania Przestrzennego,
Krajowej Strategii Ochrony i Zrównoważone-
Wśród odpowiedzi uzyskanych od organów ad- go Użytkowania Różnorodności Biologicznej,
ministracji trudno jest wyłonić jedną konkretną, Polityki Ekologicznej Państwa). Dokumenty te
która wskazywałaby na stosowanie jednakowej przedstawiają kwestie planistyczne i środowisko-
metodyki kwalifikowania przedsięwzięcia do we w znacznie szerszym kontekście (europejskim,
sporządzenia ROŚ. Z odpowiedzi uzyskanych od krajowym, regionalnym); poprzez całościowe
urzędów miast i gmin, wojewodów, starostów ujęcie pozwalają ocenić znaczenie pojedynczych
i państwowych powiatowych inspektorów sanitar- inwestycji w kontekście zagrożeń i ochrony
nych wynika jednoznacznie, że obecnie brak jest zasobów przyrodniczych w wymiarze ponadlokal-
spójnego i jednolitego systemu kryteriów stoso- nym. Przykładem jest koncepcja budowy ośrodka
wanych w procesie kwalifikowania. narciarskiego na stoku Lubania, gdzie pojedyn-
cza inwestycja o małej powierzchni spowoduje
20
IV. Analiza problemów kwalifikowania w postępowaniach ocen oddziaływania na środowisko
wielkoskalowe skutki środowiskowe  poprzez opinii. Wobec tego przy sporządzaniu opinii
trwałe naruszenie integralności sieci obszarów dotyczącej obowiązku wykonania raportu
Natura 2000 w skali krajowej. i jego zakresu tut. organ posiłkuje się szczegó-
Warto zatem przyjrzeć się stosowanym za- łowymi uwarunkowaniami zawartymi w ż 5
sadom i kryteriom zidentyfikowanym na pod- rozporządzenia OOS.
stawie odpowiedzi uzyskanych od organów
administracji. W podobny sposób wypowiadali się państwowi
powiatowi inspektorzy sanitarni. Przyznawali
A. Postanowienia organów opiniujących oni, że kierują się przede wszystkim kryteriami
zawartymi w rozporządzeniu OOS, podkreślając
Wójt, burmistrz lub prezydent podejmują osta- specyfikę swego działania, która w tym przypad-
teczną decyzję w kwestii nałożenia obowiązku ku polegała na kierowaniu się względami sani-
sporządzenia ROŚ dla danego przedsięwzięcia i nie tarnymi oraz innymi, związanymi z zagrożeniem
są oni związani opiniami innych organów; teore- zdrowia i życia ludzi.
tycznie ich decyzje mogą być sprzeczne z posta- Na przykład PPIS w Gorlicach i w Nowym
nowieniami opiniującymi. Okazuje się jednak, iż Sączu użyli tego samego zdania stwierdzając, iż
dla wójtów i burmistrzów postanowienia organów  [& ] nie istnieje katalog kryteriów stanowiących
opiniujących mają zasadnicze, kluczowe znacze- wytyczne do zajmowania stanowiska w sprawie,
nie. Jeden z organów napisał, że nie wyobraża poza obowiązującymi przepisami prawnymi .
sobie, by nałożenie przez niego obowiązku sporzą- Uwagę zwróciła odpowiedz
PPIS w Przemyślu,
dzenia ROŚ było sprzeczne ze zdaniem organu opi- wskazująca na stosowanie zasady przezorności
niującego. Z uwagi na tak dużą wagę, jaką gminy (analiza postanowień wydanych przez ten organ
przykładają do treści postanowień wojewodów, całkowicie potwierdziła tę praktykę):
starostów oraz państwowych powiatowych nspek-
Brak możliwości oszacowania skali niebezpieczeń-
torów sanitarnych, dokonano analizy przesłanek,
stwa sanitarnego i higienicznego dla środowiska
jakimi kierują się właśnie te organy. Istotą tej czę-
i zdrowia ludzi na podstawie przedłożonej przez
ści badania było rozpoznanie, jakie merytoryczne
inwestora informacji o przedsięwzięciu zawsze
kryteria stosują organy przy formułowaniu opinii,
powinien skutkować wydaniem opinii o istnieniu
czy praktyka ta jest jednolita oraz czy stanowi ona
obowiązku sporządzenia raportu.
solidną podstawę do podjęcia przez wójta czy bur-
mistrza ostatecznej decyzji w sprawie ROŚ. Analiza
ta generalnie wskazała taki sam jak w przypad- B. Kryteria rozporządzenia OOS
ku gmin  brak jednolitego systemu kryteriów
stosowanych w procesie kwalifikowania, który Warto przytoczyć kryteria zawarte w paragra-
pozwalałby na faktyczne obiektywne uzasadnie- fie 5 rozporządzenia OOS, na który powoły-
nia wydawanych opinii. wały się wszystkie organy administracji objęte
Należałoby sądzić, iż to wojewodowie, jako monitoringiem:
organy z wieloletnią praktyką w prowadzeniu naj-
bardziej skomplikowanych procedur OOS, powin- ż 5. Szczegółowymi uwarunkowaniami, związanymi
z kwalifikowaniem przedsięwzięcia mogącego zna-
ni stosować system kwalifikowania o najwyższej
cząco oddziaływać na środowisko, [& ], do sporzą-
jakości merytorycznej. Spośród trzech pytanych
dzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko są:
wojewodów:
1. Rodzaj i charakterystyka przedsięwzięcia,
% wojewoda małopolski nie udzielił merytorycz-
z uwzględnieniem:
nej odpowiedzi,
a) skali przedsięwzięcia i wielkości zajmowanego
% wojewoda podkarpacki wskazał na stosowanie
terenu oraz ich wzajemnych proporcji,
kryteriów rozporządzenia OOS,
b) powiązań z innymi przedsięwzięciami,
% wojewoda śląski wprost przyznał, że  prawo
w szczególności kumulowania się oddziaływań
ochrony środowiska oraz przepisy wykonaw- przedsięwzięć znajdujących się na terenach
nieruchomości sąsiednich,
cze nie określają kryteriów wymaganych do
c) wykorzystywania zasobów naturalnych,
uwzględnienia przez organ przy sporządzaniu
21
Kwalifikowanie przedsięwzięć do oceny oddziaływania na środowisko
d) emisji i występowania innych uciążliwości,
ok. 90% postanowień o nałożeniu obowiązku spo-
e) ryzyka wystąpienia poważnej awarii, przy
rządzenia ROŚ, nie ma jakiegokolwiek odniesienia
uwzględnieniu używanych substancji i stoso-
do tych kryteriów. Same rozstrzygnięcia wynika-
wanych technologii;
jące z tych postanowień, dość często wydają się
2. Usytuowanie przedsięwzięcia  ze zwróceniem
zaprzeczać, iż kierowano się kryteriami z rozpo-
uwagi na możliwe zagrożenie środowiska  zwłasz-
rządzenia OOS.
cza przy istniejącym użytkowaniu terenu, zdolność
Nie jest to dziwne, jeśli wez
mie się pod uwa-
samooczyszczania się środowiska i odnawianie
gę fakt, iż na etapie wydawania postanowienia
się zasobów naturalnych, walory przyrodnicze
o obowiązku sporządzenia ROŚ, organ admini-
i krajobrazowe oraz uwarunkowania miejsco-
wych planów zagospodarowania przestrzennego stracji nie posiada zazwyczaj wiedzy określonej
 uwzględniające:
w rozporządzeniu OOS. Z rozmów przeprowadzo-
a) obszary wodno-błotne oraz inne obszary
nych z pracownikami organów administracji oraz
o płytkim zaleganiu wód podziemnych,
z doświadczenia Pracowni na rzecz Wszystkich
b) obszary wybrzeży,
Istot wynika, iż we wnioskach o wydanie DUŚ
c) obszary górskie lub leśne,
oraz w informacjach o przedsięwzięciu, będących
d) obszary objęte ochroną, w tym strefy ochronne
załącznikami do tych wniosków, brak jest wyżej
ujęć wód i obszary ochronne zbiorników wód
wskazanych informacji.
śródlądowych,
Należy podkreślić, że kierowanie się wymoga-
e) obszary wymagające specjalnej ochrony ze
mi rozporządzenia OOS może być użyteczne dla
względu na występowanie gatunków roślin
i zwierząt oraz ich siedlisk oraz siedlisk przy- wyłączenia najbardziej oczywistych przypadków
rodniczych objętych ochroną, w tym obszary
spod obowiązku sporządzania ROŚ.
sieci Natura 2000 wyznaczone w trybie ustawy
Należy też wskazać, że organy opiniujące często
z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody
nie posiadają wystarczającej wiedzy na temat
(Dz.U. Nr 92, poz. 880),
możliwości  kumulowania się oddziaływań przed-
f) obszary, na których standardy jakości środowi-
sięwzięć, znajdujących się na terenach nieruchomo-
ska zostały przekroczone,
ści sąsiednich . Warto w tym miejscu wskazać na
g) obszary o krajobrazie mającym znaczenie
ogólną słabość tego punktu rozporządzenia OOS.
historyczne, kulturowe lub archeologiczne,
Obliguje on do uwzględniania kumulacji oddzia-
h) gęstość zaludnienia,
ływań ze strony przedsięwzięć znajdujących się
i) obszary przylegające do jezior,
j) obszary ochrony uzdrowiskowej; na terenach sąsiednich, natomiast niekiedy może
3. Rodzaj i skala możliwego oddziaływania roz- być tak, że liczne oddziaływania składające się na
ważanego w odniesieniu do uwarunkowań wymie-
jeden skumulowany efekt  pochodzą z terenów
nionych w pkt 1. i 2., wynikające z:
nieruchomości, zlokalizowanych w znacznej odle-
a) zasięgu oddziaływania  obszaru geograficz-
głości. Przykładem może być jedna z gmin, której
nego i liczby ludności, na którą przedsięwzięcie
połowę obszaru stanowi park krajobrazowy, 97%
może oddziaływać,
powierzchni gminy jest zakwalifikowana jako ob-
b) transgranicznego charakteru oddziaływania
szar Natura 2000, funkcjonuje na jej terenie istot-
przedsięwzięcia na poszczególne elementy
ny w skali kraju korytarz ekologiczny. Na jej tere-
przyrodnicze,
nie działa jedna kopalnia odkrywkowa (planuje
c) wielkości i złożoności oddziaływania,
z uwzględnieniem obciążenia istniejącej infra- się jej powiększenie), prowadzone są działania na
struktury technicznej,
rzecz powstania drugiej kopalni, planowana jest
d) prawdopodobieństwa oddziaływania,
także budowa dwóch dróg przecinających obszar
e) czasu trwania, częstotliwości i odwracalności
gminy. Przedsięwzięcia ta nie są zlokalizowane
oddziaływania.
blisko siebie, natomiast ich realizacja spowoduje
znaczące naruszenie integralności obszaru Natura
Powyższe kryteria powyższe nie są stosowane 2000 oraz znacząco ograniczy funkcjonalność
w praktyce, pomimo że zawierają pełen zestaw korytarza ekologicznego. Pokazuje to, jak ważne
zagadnień koniecznych w analizach OOS. Pomimo jest szerokie uwzględnianie oddziaływań skumu-
deklaracji organów administracji o kierowaniu lowanych w wielu aspektach.
się tymi uwarunkowaniami należy wskazać, iż
22
IV. Analiza problemów kwalifikowania w postępowaniach ocen oddziaływania na środowisko
C. Lokalizacja i charakterystyka przedsięwzięcia polityki przestrzennej, która uszczegóławiana
oraz jego oddziaływanie jest w miejscowych planach zagospodarowania
przestrzennego), sporządzono prognozę oddzia-
Trzecie spośród kryteriów, które wskazały organy ływania na środowisko (czyli przeprowadzono
administracji, to ogólnie sformułowana charak- strategiczną OOS), to nie byłoby potrzeby sporzą-
terystyka przedsięwzięcia. Nie wskazywano, co dzenia blisko 200 ROŚ i obciążania administra-
konkretnie rozumie się pod tym pojęciem, nie cji obowiązkiem prowadzenia rozbudowanych
wiadomo też, które aspekty tego kryterium mają procedur OOS. Tymczasem takiej prognozy dla
na tyle dużą wagę (ani jaka jest ich wartość), że studium nie wykonano (do listopada 2008 r.
wpływają na decyzję dotyczące obowiązku spo- polskie prawo nie wymagało sporządzenia takiej
rządzenia ROŚ. prognozy), wykonano ją jedynie dla miejscowych
W czterech przypadkach wskazano, że przez planów zagospodarowania przestrzennego, które
kryterium dotyczące oddziaływania na środo- z racji swego ograniczonego zasięgu (ponieważ nie
wisko istniejącego przedsięwzięcia, rozumie się obejmują one całej gminy), pozbawione są waloru
zmianę jego sposobu funkcjonowania, powo- strategicznego.
dującą wzrost emisji zanieczyszczeń lub zużycia Przy tej okazji warto nadmienić, że wśród py-
surowców o 20%. tań kierowanych w ramach monitoringu do gmin,
próbowano rozpoznać tryb uzgadniania miejsco-
wych planów zagospodarowania przestrzennego
2.2. Przykłady kwalifikowania
na obszarach objętych ochroną w ramach sieci
przedsięwzięć do ocen oddziaływania
Natura 2000. Obowiązek uzgodnienia projek-
na środowisko w Karpatach
tu planu przez wojewodę wynika z przepisów
ustawy o ochronie przyrody oraz z ustawy z dnia
Znając już kryteria, jakimi kierują się organy 27 marca 2004 r. o planowaniu i zagospodarowa-
administracji na etapie kwalifikowania, warto niu przestrzennym. Dodatkowo należy wskazać,
zapoznać się z wybranymi przykładami nałożenia że przepisy Dyrektywy Siedliskowej oraz ustawy
obowiązku sporządzenia ROŚ bądz
odstąpienia od o ochronie przyrody nakazują poddawać pod
tej czynności. ocenę habitatową każdy plan mogący negatywnie
oddziaływać na obszar Natura 2000. Okazało się,
A. Cisna że jedynie część projektów miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego (ok. 50%)
Większość postępowań OOS w gminie dotyczy została poddana takiej ocenie, ponieważ w treści
budowy bądz
modernizacji domków jednorodzin- postanowień wojewody uzgadniających dokumen-
nych. Przy każdym z tych postępowań nakłada się ty nie ma odwołania się do przepisów o Naturze
obowiązek sporządzenia ROŚ. Sytuacja ta miała 2000 (art. 33 ustawy o ochronie przyrody).
miejsce wiele razy: w 2006 r. było to 90 postępo-
wań, w 2007 r.  65, w styczniu i lutym 2008 r.  B. Lutowiska
20. W tym samym obszarze Natura 2000, w po-
łożonej nieopodal gminie Lutowiska, nie nakłada Wójt Gminy Lutowiska nałożył obowiązek dla
się obowiązku sporządzania ROŚ dla podobnych przedsięwzięcia obejmującego budowę siedmiu
inwestycji, mimo że uwarunkowania są bardzo do budynków rekreacji indywidualnej, budynku
siebie zbliżone. restauracji, budynku sportowo-rekreacyjnego oraz
Warto rozważyć przykład gminy Cisna w nieco altany smażalni. W treści postanowienia trud-
szerszym kontekście. Część tej gminy objęta jest no doszukać się merytorycznego uzasadnienia
miejscowymi planami zagospodarowania prze- podjęcia takiej decyzji, bowiem sformułowano je
strzennego, a całość gminy objęta jest studium następująco:
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
Inwestycja realizowana będzie w obszarze oddzia-
przestrzennego. Można przypuszczać, że gdyby
ływania obszaru sieci Natura 2000 i na terenach
na etapie sporządzania studium (strategicznego
objętych ochroną prawną: na obszarze Parku
dokumentu gminnego wytyczającego kierunki
23
Kwalifikowanie przedsięwzięć do oceny oddziaływania na środowisko
Krajobrazowego Doliny Sanu, Wschodnio-beskidz- D. Wisła
kim Obszarze Chronionego Krajobrazu i otuliny
Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Należy więc
Burmistrz miasta Wisły w okresie od grudnia
przedstawić raport o oddziaływaniu na środo-
2007 r. do maja 2008 r. analizował konieczność
wisko dla przedmiotowej inwestycji w trzech
sporządzenia ROŚ dla 5 wyciągów narciarskich. Za
egzemplarzach.
każdym razem odstąpił od nałożenia obowiązku
opracowania ROŚ. W uzasadnieniu do wydanych
Lokalizacja planowanego przedsięwzięcia na postanowień brak jest odniesienia się do kumula-
terenie objętym prawną ochroną jest bardzo cji oddziaływań w połączeniu z już istniejącymi
ważnym uwarunkowaniem, niemniej tak sfor- oraz planowanymi przedsięwzięciami, brak jest
mułowanego uzasadnienia nie można uznać za także odniesienia się do oddziaływania na ko-
brak wskazania merytorycznych argumentów rytarze ekologiczne, na natężenie łącznej presji
przyrodniczych i środowiskowych, które uzasad- wszystkich inwestycji na lokalne środowisko,
niają podjęcie takiej, a nie innej decyzji, a dopiero na kwestię oddziaływań pośrednich i wtórnych
w dalszej kolejności powinno brać się pod uwagę (np. zwiększenie ruchu samochodowego w danym
granice administracyjne obszarów chronionych. rejonie, skutkujące większym oddziaływaniem
Natomiast samo posługiwanie się argumentem hałasowym i mniejszym poziomem bezpieczeń-
iż ROŚ należy wykonać wyłącznie ze względu na stwa). Istotnym jest również to, że Burmistrz
obszar chroniony, może mieć negatywny skutek występował do Wojewody Śląskiego o opinię na
prawny i społeczny, ponieważ takie uzasadnienie ten temat tylko wtedy, gdy przedsięwzięcie było
decyzji może sprawić, iż obszar chroniony bę- zlokalizowane w obrębie obszaru Natura 2000.
dzie się w powszechnej opinii społecznej kojarzył Jednak gdy potencjalnie szkodliwe przedsięwzię-
głównie z utrudnianiem podejmowania inicjatyw cie znajdowało się tylko 1 km od granicy projekto-
gospodarczych przez społeczeństwo. wanego obszaru Natura 2000 (mogąc negatywnie
oddziaływać na obszar Natura 2000), nie występo-
C. Rabka Zdrój wano do wojewody z wnioskiem o opinię w spra-
wie sporządzenia ROŚ.
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w No-
wym Targu postanowił, iż dla przedsięwzięcia E. Krynica Zdrój
polegającego na budowie warsztatu wymiany ogu-
mienia z jednym stanowiskiem serwisowym oraz W Krynicy występuje podobna sytuacja jak w Wi-
z jednym stanowiskiem naprawy samochodów, śle  budowa, przebudowa i rozbudowa wyciągów
w którym będą pracowały 3 osoby  powinno się narciarskich. Tym razem jednak wszystkie są po-
wymagać sporządzenia ROŚ. Poszukując prze- łożone w obszarze Natura 2000. Analizowano trzy
słanek, jakimi kierował się organ, napotykamy dostarczone postanowienia PPIS w Nowym Sączu
jedynie na następujące uzasadnienie: (w okresie objętym monitoringiem, postępowania
w sprawie ROŚ nie zostały zakończone wydaniem
[& ] tego typu inwestycja, zaliczana jest do inwesty- opinii Starosty Nowosądeckiego oraz postanowie-
cji mogących znacząco oddziaływać na środowisko
nia burmistrza Krynicy Zdrój), w których stwier-
naturalne i wymaga opracowania raportu oddzia-
dza się brak obowiązku sporządzenia ROŚ dla
ływania przedsięwzięcia na wszystkie komponenty
zbliżonych charakterem przedsięwzięć. W Wiśle
środowiska.
zobowiązywano inwestorów do opracowania ROŚ
tylko dla inwestycji położonych w granicach ob-
Wśród monitorowanych gmin dla tego typu szaru Natura 2000, natomiast w Krynicy Zdroju
inwestycji kilkakrotnie nakładano obowiązek są przedsięwzięcia tego samego typu, położone
sporządzenia ROŚ, kilkakrotnie od niego odstę- w obszarze Natura 2000, dla których nie dąży się
powano. Stanowiska te łączy brak uzasadnienia do nałożenia na nie obowiązku sporządzenia ROŚ.
zawierającego przesłanki, jakimi kierowano się Przedsięwzięcia te polegają na przebudowie
w procesie kwalifikowania. wyciągu (bądz
budowie nowego) w miejscu ist-
niejącego obecnie  każde z przedsięwzięć wiąże
24
IV. Analiza problemów kwalifikowania w postępowaniach ocen oddziaływania na środowisko
się jednak ze zwiększeniem przepustowości oraz G. Koszarawa
bezpośrednią ingerencją w środowisko na etapie
budowy. PPIS uzasadnia swoją opinię (o braku Koszarawa położona jest w powiecie żywieckim.
obowiązku sporządzania ROŚ) tym, że  przed- PPIS w Żywcu wydał szereg postanowień nakła-
sięwzięcie będzie się opierać na bazie istniejącej dających obowiązek sporządzenia ROŚ dla dość
infrastruktury technicznej . Tym samym pomija szerokiej gamy drobnych przedsięwzięć przemy-
się wpływ zwiększenia przepustowości wyciągu słowych, związanych głównie ze zmianą przezna-
na chłonność ekologiczną obszaru objętego poten- czenia budynków (np. garażu na 1-stanowiskowy
cjalnym oddziaływaniem, oraz że nie uwzględnia warsztat samochodowy) oraz ich budową bądz

się oddziaływań skumulowanych. rozbudową. Szczególnym przedsięwzięciem było
Przykład ten warto zestawić z planowaną natomiast zabezpieczenie dna i brzegów koryta
przebudową wyciągu nr V i VI w masywie Pilska. potoku Koszarawa w gminie Koszarawa (6 ka-
Przedsięwzięcie to, podobnie jak w Krynicy Zdrój, skadowych stopni betonowych o wysokości 1,2 m
opiera się na bazie istniejącej infrastruktury; pole- oraz umocnienie brzegów na długości 576 m).
ga ono na demontażu biegnących równolegle wy- W myśl orzecznictwa Europejskiego Trybuna-
ciągów nr V i VI oraz wybudowaniu na ich miejscu łu Sprawiedliwości, tego typu przedsięwzięcia
jednego wyciągu nr V, którego przewozowość powinny podlegać procedurze OOS. PPIS nie
będzie większa niż dotychczasowa, realizowana stwierdził obowiązku sporządzania ROŚ, nie uza-
za pomocą dwóch wyciągów. W tym przypadku sadniając tego w jakikolwiek sposób. Jeszcze dalej
jednak organ prowadzący postępowanie (Urząd posunął się organ zobowiązany do prowadzenia
Miasta w Żywcu) stwierdził, iż dla realizacji tego postępowania OOS (wójt gminy Koszarawa)  nie
przedsięwzięcia, bezwzględnie jest wymagane wystąpił o opinię w tej sprawie do wojewody, a na
sporządzenie ROŚ. dodatek nie nałożył obowiązku sporządzenia ROŚ,
co więcej  umorzył postępowanie w tej sprawie
F. A
odygowice twierdząc, iż dla tego typu przedsięwzięć nie ma
obowiązku uzyskiwania DUŚ (a więc  prowadze-
Wójt Gminy A
odygowice wydał postanowienie nia procedury OOS).
nakładające obowiązek sporządzenia ROŚ dla Z kolei przywołaną zmianę przeznaczenia
przedsięwzięcia pt.  Budowa wyciągu narciarskie- budynku garażu na 1-stanowiskowy warsztat
go o wysokim prowadzeniu liny na odcinku Hala samochodowy, dla której nałożono obowiązek
Miziowa  Kopiec w Korbielowie , który miałby sporządzenia ROŚ, można zestawić z identycznym
być zbudowany w kopule szczytowej masywu przedsięwzięciem realizowanym w zbliżonym
Pilska. Wydając ten dokument, organ admi- typie zabudowy w gminie Maków Podhalański.
nistracji wykazał się rzetelnym podejściem do Różnica jest jednak taka, że Burmistrz tej gminy
sprawy. W postępowaniu uwzględniono wszyst- nie nałożył obowiązku sporządzenia ROŚ.
kie wymagania wynikające z rozporządzenia
OOS. Szczegółowo opisano, co powinien zawierać
3. Wnioski z monitoringu praktyk
ROŚ, w szczególności chodzi tu o przedstawie-
stosowanych przez organy
nie wszystkich aspektów przyrodniczych, które
administracji w kwalifikowania
powinny być poddane analizie. Odwołano się
w procedurach ocen
również do kumulacji oddziaływań  dokładnie
oddziaływania na środowisko
wskazano, że choć postępowanie OOS dotyczy
samego wyciągu, to analizie należy poddać także
trasy zjazdowe oraz ich utrzymanie, a wszystkie 1. Monitorowane organy administracji nie kierują
te aspekty razem należy ocenić w odniesieniu do się jednolitą, obiektywną, rzetelną i weryfiko-
innych (podobnych) przedsięwzięć, znajdujących walną praktyką kwalifikowania przedsięwzięć
się w sąsiedztwie. do sporządzenia ROŚ. Obserwuje się dużą do-
Z racji tego, że przedmiotowe postanowienie wolność, której ramy wyznaczają dość ogólnie
można uznać za modelowe, jego treść przedsta- sformułowane przepisy prawne.
wiono w załączniku nr 4 do niniejszego raportu.
25
Kwalifikowanie przedsięwzięć do oceny oddziaływania na środowisko
2. Większość wójtów i burmistrzów gmin objętych postępowań OOS, skutkujący brakiem możli-
monitoringiem, wydając postanowienia nakła- wości skupienia się administracji na najbardziej
dające obowiązek sporządzenia ROŚ, kierowała złożonych i trudnych procedurach OOS.
się przede wszystkim stanowiskiem organów 6. Przeprowadzanie etapu screeningu w praktyce
opiniujących (starostowie, wojewodowie, monitorowanych urzędów jest nieprzejrzyste.
państwowi powiatowi inspektorzy sanitarni). Jest tu miejsce na niesformalizowane wywie-
Może to oznaczać, że administracja gminna nie ranie nacisku na poszczególne organy w celu
jest należycie przygotowana do rozstrzygania podjęcia przez nie decyzji. Naciski te mogą być
w sprawach oceny oddziaływania na środo- wywierane zarówno przez podmioty planujące
wisko  pod względem merytorycznym oraz realizację przedsięwzięcia, jak i przez podmio-
organizacyjnym (np. uwarunkowania czasowe). ty zainteresowane komercyjnym wykonaniem
Niejednokrotnie, zwłaszcza w małych gminach, ROŚ. Podmioty planujące realizację przedsię-
sprawami ochrony środowiska zajmuje się jedna wzięcia mogą podejmować działania, mające
osoba, godząc te obowiązki z wieloma innymi: skłonić decydentów do odstąpienia od nałoże-
gospodarką odpadami, edukacją ekologiczną, nia obowiązku sporządzania ROŚ. Powodowane
zamówieniami publicznymi, itp. jest to tym, że ROŚ niekiedy może być kosztow-
3. Wobec faktu, że dla większości urzędów miast ną dokumentacją; nałożenie tego obowiązku
i gmin tak istotne są postanowienia organów skutkuje także możliwością udziału organizacji
opiniujących, należałoby spodziewać się solid- ekologicznych w postępowaniu OOS, a także
nych podstaw merytorycznych, jakimi kierują wydłuża cały proces (sporządzenie dokumenta-
się te organy przy wydawaniu opinii na temat cji w niektórych przypadkach może być dłu-
nałożenia obowiązku sporządzenia ROŚ. Jednak gotrwałe, jej rzetelna analiza  także). Należy
po analizie zasad i kryteriów, jakimi kierują się jednak zauważyć, iż są także podmioty zainte-
powyższe organy okazało się, że są one ogólni- resowane nakładaniem obowiązku sporządze-
kowe, nieweryfikowalne i pozbawione podstaw nia ROŚ, zwłaszcza nietrudnych i nie wymagają-
merytorycznych w konkretnych kryteriach. cych znacznego wkładu pracy (czyli np. ROŚ dla
4. Proces kwalifikowania przedsięwzięć do budowy domów jednorodzinnych czy remontu
sporządzenia ROŚ jest uznaniowy i zależy od de- chodników). Mogą to być zwłaszcza podmio-
cyzji urzędniczych, które w praktyce nie zawsze ty gospodarcze nieformalnie współpracujące
podyktowane są obiektywnymi i racjonalnymi z urzędnikami, specjalizujące się w tej dziedzi-
kryteriami. Wydaje się, że na szczeblu admini- nie. A zatem, brak jasności w podejmowaniu
stracji samorządowej często stosowaną prakty- decyzji dot. sporządzania ROŚ jest otwartym
ką jest kwalifikowanie przedsięwzięć metodą polem do nadużyć i korupcji.
na oko. 7. Spośród 119 monitorowanych organów admi-
5. Etap kwalifikacji przedsięwzięć do pełnej nistracji, tylko jeden (Starostwo Powiatowe
procedury OOS (etap screeningu) jest procesem w Suchej Beskidzkiej) powołał się na stosowanie
niedocenianym, któremu poświęca się zbyt wytycznych Komisji Europejskiej dotyczących
mało uwagi. Etap ten pozwala na ogranicze- kwalifikowania (screeningu). Pozostałe organy
nie ilości prowadzonych postępowań OOS do nie powoływały się na jakiekolwiek wytyczne,
przedsięwzięć najbardziej istotnych, co pozwala mające wspomóc podejmowanie decyzji dot.
skoncentrować ciężar procesu OOS na najbar- screeningu. (np. Banku Światowego lub zawarte
dziej istotnych zagadnieniach. Screening i sco- w podręczniku  Postępowanie w sprawie oce-
ping (etap ustalenia zakresu koniecznych analiz ny oddziaływania na środowisko planowanych
środowiskowych) stosowane i wykorzystywane przedsięwzięć , J.A. Farr, J. Jendrośka, B. Wisz-
we właściwy sposób, mogą pozwolić na znaczne niewska, wydanym przez Ministerstwo Środo-
usprawnienie procedur związanych z procesem wiska w 2002 r.).
inwestycyjnym. Nieuzasadnione jest tworze- 8. Żaden z organów nie kieruje się lokalnymi prio-
nie nadmiernej liczny ROŚ (opracowywanych rytetami ochrony środowiska przy nakładaniu
niekiedy w ewidentnie niepotrzebnych przy- obowiązku sporządzenia ROŚ.
padkach), które generują nieracjonalny przyrost
26
IV. Analiza problemów kwalifikowania w postępowaniach ocen oddziaływania na środowisko
9. Część instytucji objętych monitoringiem udziału społeczeństwa w procedurze OOS bez
naruszyła prawo o dostępie społeczeństwa względu na to, czy jest w jej ramach sporzą-
do informacji publicznej oraz do informacji dzany ROŚ.
o środowisku i jego ochronie. Dotyczy to około
25% państwowych powiatowych inspektorów
sanitarnych oraz ok. 25% starostw powiato-
wych. W jednostkowych przypadkach doty-
czyło to także urzędów wojewódzkich oraz
urzędów gmin. Interwencje Pracowni na rzecz
Wszystkich Istot u organów wyższego szczebla
każdorazowo kończyły się przyznaniem racji
Pracowni, czyli zobowiązaniem organów obję-
tych monitoringiem do udzielenia informacji.
Świadczyć to może o niedostatecznej wiedzy
na temat dostępu społeczeństwa do informacji
o środowisku i jego ochronie oraz braku posza-
nowania prawa przez te instytucje.
10. Istnieje potrzeba utworzenia instytucji fak-
tycznie zajmującej się nadzorem merytorycz-
nym nad prowadzonymi procedurami OOS,
w tym również procedurą kwalifikacji przed-
sięwzięć do obowiązku sporządzenia ROŚ.
Wydaje się, iż obecnie rolę tę pełnić będzie
Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
oraz jej regionalne oddziały. W dotychczaso-
wym stanie prawnym (do listopada 2008 r.)
brak było takiej instytucji (w dziedzinie OOS
występowało znaczne rozproszenie kompe-
tencji, a wskutek braku przepisów wykonaw-
czych Minister Środowiska nie dysponował
pełnymi informacjami na temat jakości ROŚ),
co skutkowało niską jakością wykonywanych
ROŚ oraz licznymi uchybieniami prawnymi
i formalnymi. Oczekuje się, iż nowe rozwiąza-
nia prawno  organizacyjne zmienią ten stan
na lepsze.
11. Koniecznym jest wypracowanie narzędzia
(w postaci wytycznych metodycznych, prze-
wodników bądz
przepisów), które byłoby sto-
sowane w praktyce kwalifikacji przedsięwzięć
do sporządzenia ROŚ. Celowym jest także
przeszkolenie administracji publicznej w celu
poszerzenia jej wiedzy w zakresie prowadzenia
procesu screeningu  zarówno pod wzglę-
dem ściśle merytorycznym, jak i prawnym.
Bezwględnie konieczna jest implementacja
unijnych przepisów o udziale społeczeństwa
w procedurze OOS, która wymaga zapewnienia
przejrzystości procesu kwalifikacji przedsię-
wzięć do ROŚ, a także zapewnienia możliwości
27
V.
Wytyczne kwalifikowania przedsięwzięć do sporządzenia
raportu o oddziaływaniu na środowisko
1. Przebieg procedury Przy rozstrzyganiu konieczności sporządzenia
kwalifikowania przedsięwzięć
ROŚ, organ powinien rozważyć nie tylko opinie
wynikających z uwarunkowań
ww. organów, ale także następujące zagadnienia:
prawnych
% przesłanki wynikające z rozporządzenia OOS,
% konieczność ustanowienia obszaru ograniczo-
nego użytkowania wokół terenu inwestycji,
Procedura OOS dla przedsięwzięć grupy I i II rozpo- % możliwość oddziaływania transgranicznego,
czyna się w momencie złożenia wniosku o wydanie % priorytety lokalnej polityki w zakresie ochro-
decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. ny środowiska,
Decyzję tę wydaje zazwyczaj wójt, burmistrz lub % konieczność lub zasadność udziału społeczeń-
prezydent miasta, rzadziej regionalny dyrektor stwa w procedurze OOS,
ochrony środowiska (dawniej jego funkcję pełnił % wyniki postępowań OOS dla podobnych
wojewoda), starosta lub dyrektor regionalnej dyrek- przedsięwzięć.
cji Lasów Państwowych.
Wraz z wnioskiem (o wydanie decyzji o środo- Co do zasady, organy administracji wydają-
wiskowych uwarunkowaniach) może być złożony ce stosowne decyzje dysponują specjalistyczną
już opracowany ROŚ (dotyczy przede wszystkim wiedzą związaną z zakresem swojej działalności,
przedsięwzięć, dla których sporządzenie ROŚ jest a więc teoretycznie są w stanie ocenić potencjal-
obligatoryjne). W przypadku II grupy zamierzeń, ną skalę i zakres oddziaływania projektowanego
dla której obowiązek sporządzenia ROŚ nie jest przedsięwzięcia. Jeżeli z przedsięwzięciem wiążą
obligatoryjny, wnioskodawca zazwyczaj składa się zagrożenia trudne do przewidzenia, to zasa-
wniosek o wydanie decyzji, po czym organ musi da przezorności obliguje organy administracji
dokonać kwalifikacji przedsięwzięcia, uznając że do nałożenia obowiązku wykonania ROŚ w celu
w ramach postępowania musi zostać wykonany rozwiania wszelkich wątpliwości. Jeżeli natomiast
ROŚ. Pomóc w tym mają ogólne dane (tzw. karta ze wstępnej oceny organu wynika pewność, że
informacyjna przedsięwzięcia) przedstawiane oddziaływanie danego przedsięwzięcia jest możli-
przez wnioskodawcę oraz wiedza urzędu na temat we do potwierdzenia lub wykluczenia bez ROŚ, to
elementów środowiska objętych oddziaływaniem można odstąpić od obowiązku jego opracowania.
i możliwych do wystąpienia zagrożeń i skutków Po zasięgnięciu opinii oraz po dokonanej ana-
środowiskowych. Zanim organ administracji lizie, organ administracji prowadzący procedurę
postanowi, czy dla danego przedsięwzięcia należy OOS, wydaje postanowienie o tym, czy dla danego
sporządzać ROŚ, zobowiązany jest do zasięgnięcia przedsięwzięcia należy wykonać ROŚ. Jeśli ROŚ
opinii na ten temat od innych organów: regional- nie jest wymagany, to organ administracji wydaje
nego dyrektora ochrony środowiska (do 15 listo- decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach na
pada 2009 r. funkcję tę będą pełnili starostowie) podstawie własnych ustaleń.
oraz państwowego powiatowego inspektora W przypadku przedsięwzięć mogących znacząco
sanitarnego. oddziaływać na obszar Natura 2000, które nie są
jednocześnie przedsięwzięciami z I lub II grupy,
29
Kwalifikowanie przedsięwzięć do oceny oddziaływania na środowisko
procedura OOS (tzw. ocena habitatowa) przepro- Niektóre Państwa Członkowskie ustanowiły listy
wadzana jest przed wydaniem decyzji zezwalają-  wykluczeń lub  negatywne , określające progi
cych na realizację przedsięwzięcia (np. pozwolenia i kryteria, poniżej których nigdy nie wymaga się
na budowę, decyzji o warunkach zabudowy), na przeprowadzenia OOS lub, poniżej których obo-
podstawie postanowienia dyrektora regionalnego wiązuje uproszczone postępowanie OOS. W od-
ochrony środowiska, który tę procedurę OOS rów- niesieniu do progów negatywnych występują np.
nież przeprowadza. Wstępny etap kwalifikowania wyłączenia, na przykład dla przedsięwzięć mają-
do OOS (dla przedsięwzięć grupy III) jest dokony- cych wpływ na określone, szczególnie wrażliwe
wany na podstawie danych z wniosku o wydanie przyrodniczo lokalizacje, w tym także na obszary
decyzji wymaganych do realizacji przedsięwzięcia. Natura 2000. Wiele Państw Członkowskich określa
Organ wydający te decyzje zobowiązany jest prze- dodatkowe wytyczne w tym zakresie, na przykład
analizować, czy przedsięwzięcie może znacząco dotyczące charakterystyki przedsięwzięć, progów,
negatywnie oddziaływać na obszary Natura 2000, lokalizacji, itp., które oznaczają, że dane przed-
a jeśli stwierdzi, że takie ryzyko istnieje, nakłada sięwzięcie może wywierać istotne skutki i z tego
na inwestora obowiązek przedłożenia dodatkowej względu wymaga OOS. Wytyczne te przeznaczone
dokumentacji (w tym karty informacyjnej przed- są dla inwestorów, organów administracji i innych
sięwzięcia) do właściwego regionalnego dyrektora zainteresowanych podmiotów jako pomoc w pod-
ochrony środowiska. Regionalny dyrektor na pod- jęciu decyzji o konieczności przeprowadzenia OOS.
stawie posiadanych informacji o przedsięwzięciu Jeden z podręczników zawierających wytyczne
oraz danych o walorach i zagrożeniach środowiska, został opracowany przez Komisję Europejską
szczegółowo analizuje możliwość wystąpienia zna- w 2001 r. i nosi nazwę  Podręcznik postępowania
czących oddziaływań na obszar Natura 2000. Na w sprawie oceny oddziaływania na środowisko.
podstawie wyników tej analizy (w drodze postano- Etap kwalifikacji (screening) . Odzwierciedlenie za-
wienia) nakłada na inwestora obowiązek przepro- wartej w tym podręczniku listy kontrolnej zamiesz-
wadzenia oceny oddziaływania na środowisko dla czono w publikacji pt.  Postępowanie w sprawie
obszaru Natura 2000 lub zwalnia z tego obowiąz- oceny oddziaływania na środowisko planowanych
ku  w przypadku braku znaczących oddziaływań. przedsięwzięć , J.A. Farr, J. Jendrośka, B. Wisz-
niewska, wydanym przez Ministerstwo Środowi-
ska w 2002 r.). Listę tę przytoczono w niniejszym
2. Metody stosowane w procedurze
raporcie  stanowi ona aneks nr III.
kwalifikowania przedsięwzięć
Procedura kwalifikacji może odbywać się z wy-
wynikających z uwarunkowań
korzystaniem dwóch podstawowych metod:
prawnych i merytorycznych
1. Metoda kryteriów i progów  wykorzystanie
oraz rodzajów przedsięwzięć
list przedsięwzięć określających konieczność
przeprowadzania procedury OOS na podstawie
W krajach Unii Europejskiej nie ma ujednoliconego wybranych kryteriów (rodzaj i charakter przed-
podejścia metodycznego do etapu kwalifikowania. sięwzięcia) oraz progowych wartości wielkości
Grupa przedsięwzięcia Metoda kwalifikowania
Grupa I Metoda kryteriów i progów (Rozporządzenie OOS, ż 2 i 3)
Grupa II Metoda kryteriów i progów/metoda oceny indywidualnej
(Rozporządzenie OOS, ż 2, 3 i 4)
Grupa III Metoda oceny indywidualnej (Rozporządzenie OOS, ż 4)
Grupa IV Metoda kryteriów i progów/metoda oceny indywidualnej
(Rozporządzenie OOS, ż 2, 3 i 4)
Tabela 1. Metody stosowane na etapie kwalifikowania przedsięwzięcia do procedury OOS.
30
V. Wytyczne kwalifikowania przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko
Przedmiot analiz Zakres analiz
Flora, roślinność % Określenie liczby gatunków podlegających oddziaływaniu ze strony przedsięwzięcia
i siedliska wraz z podaniem szacunkowych liczebności populacji oraz wskazaniem gatunków
chronionych i zagrożonych wyginięciem (status i podstawa prawna).
% Określenie listy i powierzchni naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk roślinnych
występujących w zasięgu oddziaływania przedsięwzięcia.
% Określenie listy i powierzchni siedlisk przyrodniczych podlegających prawnej ochronie,
występujących w zasięgu oddziaływania przedsięwzięcia.
% Określenie wpływu inwestycji na właściwy stan ochrony gatunków i siedlisk
podlegających ochronie prawnej.
% Określenie powierzchni roślinności terenów refugialnych, stref brzegowych zbiorników
i cieków wodnych, stref ekotonowych, nieużytkowanych płatów terenu.
Fauna % Określenie liczby gatunków podlegających oddziaływaniu ze strony przedsięwzięcia
wraz z podaniem szacunkowych liczebności populacji oraz wskazaniem gatunków
chronionych i zagrożonych wyginięciem (status i podstawa prawna).
% Określenie wpływu inwestycji na właściwy stan ochrony gatunków podlegających
ochronie prawnej.
% Określenie powierzchni obszarów siedliskowych fauny podlegających oddziaływaniu
ze strony przedsięwzięcia  siedliska gatunków chronionych oraz ważne siedliska dla
gatunków niepodlegających ochronie prawnej.
% Określenie długości odcinków kolizji z korytarzami migracyjnymi (ekologicznymi)
z podaniem statusu (rangi) korytarza.
Obszary chronione % Określenie pełnej listy obszarów podlegających ochronie na mocy prawa krajowego
i europejskiego wraz z podaniem powierzchni obszarów znajdujących się w zasięgu
oddziaływania przedsięwzięcia.
% Określenie wpływu przedsięwzięcia na integralność obszarów chronionych oraz
fragmentację sieci obszarów chronionych  przerywanie korytarzy ekologicznych.
Minimalizacja % Określenie liczby oraz ogólnych parametrów wszystkich planowanych przejść dla zwie-
oddziaływania rząt  z podaniem kluczowych gatunków/grup gatunków.
% Określenie listy i lokalizacji działań redukujących liczbę kolizji/wypadków z udziałem
zwierząt wraz z podaniem typu proponowanych rozwiązań.
% Określenie zakresu i lokalizacji koniecznego przenoszenia/przesiedlenia chronionych
gatunków flory/fauny.
% Określenie zakresu i lokalizacji nasadzeń roślinności osłonowej i izolacyjnej.
% Określenie zakresu i lokalizacji działań minimalizujących wpływ emisji fizycznych
i chemicznych planowanego przedsięwzięcia na środowisko przyrodnicze.
% Określenie zakresu i lokalizacji działań minimalizujących wpływ na warunki
hydrologiczne, w tym zaburzenia stosunków wodnych i reżimu wodnego, zrzut ścieków
i spływów powierzchniowych.
% Określenie warunków technologicznych i organizacyjnych w zakresie prowadzenia prac
budowlanych dla minimalizacji oddziaływania na środowisko przyrodnicze.
Metodyka analiz:
Analizy kartograficzne i teledetekcyjne w skali co najmniej 1:25 000.
Studia literaturowe w zakresie dostępnych informacji i danych o walorach i zasobach przyrodniczych obszaru lokali-
zacji przedsięwzięcia.
Dane pochodzące z planów ochrony i SDF dla obszarów Natura 2000 (w tym  shadow list ), planów ochrony dla
parków narodowych i krajobrazowych, planów ochrony przyrody dla nadleśnictw.
Informacje i dane pochodzące z dokumentów planistycznych gmin, powiatów i województw.
Informacje od badaczy/obserwatorów (w tym od organizacji przyrodniczych) zajmujących się wybranym terenem.
Informacje od administracji ochrony przyrody, administracji leśnej i kół łowieckich.
Inwentaryzacje terenowe.
Tabela 2. Zakres merytoryczny analiz przyrodniczych koniecznych do identyfikacji oddziaływań znaczących
na etapie kwalifikowania przedsięwzięć.
31
Kwalifikowanie przedsięwzięć do oceny oddziaływania na środowisko
i parametrów przedsięwzięcia lub emisji do projektantów, inwestorów i urzędników, pomoc-
środowiska; nych w podnoszeniu poziomu merytorycznego
2. Metoda oceny (analizy) indywidualnej  polega dokumentacji oraz pomocnych w podejmowaniu
na indywidualnym szacowaniu ryzyka wystą- decyzji optymalnych dla środowiska.
pienia znaczących oddziaływań na środowisko
dla danego przedsięwzięcia w oparciu o kryteria
szczegółowe obejmujące: 3. Procedura kwalifikowania dla
przedsięwzięć mogących znacząco
% rodzaj i charakterystykę przedsięwzięcia;
oddziaływać na środowisko
% lokalizację przedsięwzięcia ze zwróceniem
szczególnej uwagi na możliwe oddziaływanie
na obszary cenne przyrodniczo, podlegające
ochronie lub jej wymagające; 1. Schemat postępowania w procedurze
% rodzaj, skalę i charakterystykę możliwych kwalifikowania przedsięwzięć mogących znacząco
oddziaływań na środowisko. oddziaływać na środowisko (schemat 1)
Na mocy obowiązującego prawa wszystkie 2. Zakres merytoryczny materiałów
przedsięwzięcia można podzielić umownie na informacyjnych o przedsięwzięciu w odniesieniu do
cztery grupy w zależności od obowiązku przepro- uwarunkowań i oddziaływań przyrodniczych
wadzania procedury i konieczności sporządzania
raportu OOS: W przypadku wszystkich przedsięwzięć wymie-
% grupa I  przedsięwzięcia mogące zawsze nionych w ż 3 Rozporządzenia, kwalifikowanie
znacząco oddziaływać na środowisko (dla polega na ocenie, czy planowane przedsięwzięcie
których obowiązek sporządzenia raportu OOS będzie znacząco oddziaływać na środowisko.
jest obligatoryjny); Ocena ta musi zostać dokonana przez organ
% grupa II  przedsięwzięcia mogące potencjal- administracji stosowny do wydania decyzji
nie znacząco oddziaływać na środowisko (dla o środowiskowych uwarunkowaniach w oparciu
których sporządzenie raportu OOS może być o dokumentację przedstawioną przez inwestora
wymagane); wraz z wnioskiem  w postaci karty informacyjnej
% grupa III  przedsięwzięcia mogące znacząco przedsięwzięcia, której zawartość określona jest
oddziaływać na obszar Natura 2000; w art. 3. Ustawy o udostępnianiu informacji o śro-
% grupa IV  przedsięwzięcia niepodlegające dowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa
procedurze OOS. w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziały-
wania na środowisko.
Kwalifikowanie przedsięwzięcia do procedury Ze względu na fakt, że przepisy prawne w spo-
OOS (określenie przynależności przedsięwzięcia sób bardzo ogólny formułują zawartość mery-
do właściwej grupy) odbywa się, w zależności od toryczną wymaganej dokumentacji, w praktyce
jego rodzaju, z wykorzystaniem różnych metod obserwuje się bardzo duże rozbieżności odnośnie
przedstawionych w tabeli (tabela 1, s. 30). szczegółowego zakresu przedstawianych danych.
Ocena indywidualna jest najtrudniejszą metodą Niestety brak jasnych wymagań powoduje, że
kwalifikowania ze względu na konieczność anali- często dokumentacja jest zbyt uboga, niepełna
zy mechanizmów oddziaływania na środowisko, lub niewłaściwie przygotowana dla prawidłowej
szacowania ich skali i zasięgu oraz identyfikacji identyfikacji potencjalnych, znaczących oddzia-
oddziaływań o charakterze znaczącym. Skutecz- ływań na środowisko. W tabeli 2 (s. 31) przed-
ność oceny indywidualnej zależy bezpośrednio od stawiono zakres merytoryczny w odniesieniu do
zawartości i jakości merytorycznej dokumentacji poszczególnych komponentów środowiska przy-
(tzw. materiałów informacyjnych), dostarczanej rodniczego, który powinien zostać uwzględniony
przez inwestorów wraz z wnioskiem o wydanie w opracowywanych przez inwestorów kartach
decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. informacyjnych dla rzetelnego przeprowadzenia
Przedstawione poniżej w publikacji zagadnie- procedury kwalifikowania przedsięwzięcia.
nia mają charakter praktycznych narzędzi dla
32
V. Wytyczne kwalifikowania przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko
Etap 1.
Czy przedsięwzięcie wymaga
tak
Wymagana procedura OOS
obligatoryjnie procedury
z raportem
OOS z raportem? (Lista
w ż 2 Rozporządzenia*)
nie
tak
Wymagana procedura OOS
Etap 2.
tak
Etap 3.
z raportem
Czy przedsięwzięcie może
Czy przedsięwzięcie może
wymagać procedury
potencjalnie znacząco (istotnie)
OOS z raportem? (Lista
nie
Nie wymagana procedura
oddziaływać na środowisko?
w ż 3 Rozporządzenia*)
OOS z raportem
nie
tak
Etap 3.
Wymagana procedura OOS
z raportem
Czy przedsięwzięcie może
potencjalnie znacząco
(istotnie) oddziaływać na
nie
Nie wymagana procedura
obszar Natura 2000? (art. 96.,
OOS z raportem
ust. 1. i 3. Ustawy*)
Etap 4.
Postanowienie regionalnego dyrektora
Metodyka
ochrony środowiska
(art. 97. Ustawy*)
Kwalifikowanie z zastosowaniem metody
kryteriów i progów na podstawie list przedsięwzięć
wymienionych w Rozporządzeniu.
Etap 4.
Kwalifikowanie z zastosowaniem metody oceny
indywidualnej na podstawie dokumentacji (materiały Postanowienie organu wydającego
informacyjne) przedstawionej przez inwestora.
decyzję o środowiskowych
uwarunkowaniach (art. 63. Ustawy*)
* Ustawa z dnia 3 paz
dziernika 2008 r. O udostępnianiu
informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach
oddziaływania na środowisko
Schemat 1. Etapy i schemat postępowania w procedurze kwalifikowania (Screeningu)
33
Kwalifikowanie przedsięwzięć do oceny oddziaływania na środowisko
4. Procedura kwalifikowania 1. Określenie granic terenu objętego wnioskiem,
(rozpoznania) dla przedsięwzięć
przedstawionych na kopii mapy zasadniczej lub,
mogących znacząco oddziaływać
w przypadku jej braku, na kopii mapy kata-
na obszary Natura 2000
stralnej, obejmujących teren, którego wniosek
dotyczy, i obszaru, na który ta inwestycja będzie
oddziaływać,
1. Schemat postępowania w procedurze 2. Charakterystykę inwestycji, obejmującą:
kwalifikowania (rozpoznania) przedsięwzięć % określenie zapotrzebowania na wodę, energię
mogących znacząco oddziaływać na obszary oraz sposobu odprowadzania lub oczyszcza-
Natura 2000. (schemat 2) nia ścieków, a także innych potrzeb w zakresie
infrastruktury technicznej, a w razie potrzeby
2. Zakres merytoryczny danych w przypadku również sposobu unieszkodliwiania odpadów,
przedsięwzięć o potencjalnym, znaczącym % określenie planowanego sposobu zagospoda-
oddziaływaniu na obszary Natura 2000. rowania terenu oraz charakterystyki zabu-
dowy i zagospodarowania terenu, w tym
Dla przeprowadzenia procedury kwalifikowania przeznaczenia i gabarytów projektowanych
przedsięwzięć organ administracji właściwy do obiektów budowlanych, przedstawione w for-
wydania decyzji zezwalającej na realizację przed- mie opisowej i graficznej,
sięwzięcia musi zgromadzić niezbędne informa- % określenie charakterystycznych parametrów
cje o planowanym przedsięwzięciu, istniejących technicznych inwestycji oraz dane charaktery-
lub planowanych przedsięwzięciach, mogących zujące jej wpływ na środowisko.
powodować oddziaływania skumulowane oraz
informacje o obszarach Natura 2000 pozostają- Przygotowanie w rzetelny sposób dokumen-
cych w zasięgu potencjalnego ich oddziaływania. tacji do wniosku o wydanie decyzji powinno
Zgodnie z obowiązującym prawem, organem dostarczyć podstawowych informacji związanych
właściwym do przeprowadzenia kwalifikowania z charakterystyką przedsięwzięcia. W przypad-
przedsięwzięć (niewymienionych w ż 2 i 3 Rozpo- ku stwierdzonych braków organ administracji
rządzenia OOS) jest: powinien wezwać inwestora do przedstawienia
% organ wydający decyzje wymagane do reali- stosowanych uzupełnień.
zacji przedsięwzięcia  przeprowadza wstępną Przeprowadzenie procedury kwalifikowania
identyfikację potencjalnie znaczących oddzia- w oparciu o identyfikację potencjalnie znaczących
ływań na obszar Natura 2000 na podstawie oddziaływań na obszary Natura 2000, wymaga
dokumentacji załączonej przez inwestora uzyskania dodatkowo wszystkich niezbędnych
do wniosku o wydanie decyzji (np. projekt informacji o tych obszarach. Podstawowym z
ró-
budowlano-architektoniczny); dłem informacji o sieci Natura 2000 powinien być
% właściwy terytorialnie regionalny dyrektor organ zarządzający obszarami, czyli regionalny
ochrony środowiska  przeprowadza szcze- dyrektor ochrony środowiska. W analizie zaso-
gółową identyfikację oddziaływań znaczą- bów przyrodniczych i przebiegu granic obszarów
cych na obszar Natura 2000 na podstawie należy wykorzystać informacje zawarte w:
danych zawartych w karcie informacyjnej % planach ochrony obszarów Natura 2000 i pla-
przedsięwzięcia. nach zadań ochronnych,
% standardowych formularzach danych (SDF)
Ze względu na powyższe fakty, podstawowym obszarów Natura 2000,
z
ródłem informacji o przedsięwzięciu będą dane % projekcie  shadow list przedstawiającym
zawarte w dokumentacji załączanej przez inwesto- lokalizację, granice i opis walorów przyrodni-
rów do wydania stosownych decyzji. Mogą to być czych, obszarów oficjalnie niewłączonych do
m.in. następujące informacje załączane do wnio- programu Natura 2000,
sku o wydanie decyzji o warunkach zabudowy % istniejących materiałach i publikacjach z in-
i zagospodarowania terenu: wentaryzacji gatunków i siedlisk,
34
V. Wytyczne kwalifikowania przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko
Etap 1.
Analiza przedsięwzięcia na podstawie charakterystyki przedstawionej w dokumentacji załączonej
do wniosku o wydanie decyzji wymaganych przed rozpoczęciem realizacji przedsięwzięcia  określonych
w art. 96., ust. 2. Ustawy*.
Etap 2.
Określenie, czy przedsięwzięcie jest bezpośrednio związane lub niezbędne do zarządzania obszarem
i prawdopodobnie nie będzie powodowało znaczącego, negatywnego oddziaływania na obszar
Natura 2000. (art. 96., ust. 2. Ustawy*)
tak nie
Etap 3.
Określenie czy przedsięwzięcie może potencjalnie znacząco (istotnie)
Procedura i raport OOS
oddziaływać na obszar Natura 2000. Analiza z zastosowaniem metody
nie są wymagane.
oceny indywidualnej przez organ, o którym mowa w art. 96., ust. 2.
Ustawy*.
tak nie
Etap 4.
Procedura i raport OOS
Przedłożenie dokumentacji przez inwestora właściwemu
nie są wymagane.
regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska.
tak
Etap 5.
Określenie czy przedsięwzięcie może potencjalnie
znacząco (istotnie) oddziaływać na obszar Natura
2000. Analiza metodą oceny indywidualnej  przez
regionalnego dyrektora ochrony środowiska.
(art. 97. Ustawy*)
tak nie
* Ustawa z dnia 3 paz
dziernika 2008 r.
O udostępnianiu informacji o środowisku
Procedura i raport OOS Procedura i raport OOS
i jego ochronie, udziale społeczeństwa
są wymagane. nie są wymagane.
w ochronie środowiska oraz o ocenach
oddziaływania na środowisko
Schemat 2. Etapy i schemat postępowania w procedurze kwalifikowania (screeningu) przedsięwzięć
mogących znacząco oddziaływać na obszary Natura 2000
35
Kwalifikowanie przedsięwzięć do oceny oddziaływania na środowisko
Etap Narzędzia pomocnicze
Krok 1. Analiza charakterystyki przedsięwzięcia przedstawionej przez Tabela 3
inwestora (materiały informacyjne)  określenie kompletności treści Lista kontrolna  załącznik 1
i zasobu danych.
Krok 2. Identyfikacja wszystkich potencjalnych oddziaływań na Lista kontrolna 1A  załącznik 2
środowisko na etapie realizacji i eksploatacji przedsięwzięcia..
Krok 3. Szacowanie siły potencjalnych oddziaływań wynikającej Tabele 5 7
z parametrów przedsięwzięcia, jego lokalizacji oraz podatności
na degradację (oddziaływania) poszczególnych komponentów
środowiska.
Krok 4. Szacowanie znaczenia (istotności) oddziaływania wraz Lista kontrolna 1A i 1B 
z uzasadnieniem. załącznik 2
Tabela 3. Schemat postępowania przy identyfikacji oddziaływań znaczących (istotnych)
Forma oddziaływania Wskaz
nik ilościowy
Utrata i degradacja % Wielkość powierzchni (ha, km2, m2) z podziałem na status ochronny
siedlisk siedliska i status ochronny gatunków zamieszkujących siedlisko.
% Stosunek wielkości powierzchni podlegającej oddziaływaniu
do całkowitej powierzchni siedliska (%).
Spadek liczby % Liczba gatunków ustępujących z podziałem na ich status
i liczebności ochronnych i kategorie zagrożenia (wg. IUCN).
gatunków % Spadek liczby osobników poszczególnych gatunków
w stosunku do ich aktualnej liczebności (%).
Emisje/imisje % Wielkość poszczególnych typów imisji (jednostki fizyczne).
fizyczne i chemiczne % Wielkość powierzchni objęta imisjami (ha, km2, m2).
w siedliskach % Zasięg emisji od krawędzi drogi (m).
% Czas trwania i trwałość emisji/imisji.
% Liczba gatunków (wraz z liczbą osobników) zamieszkujących obszar emisji/
imisji z określeniem statusu ochronnego i kategorii zagrożenia (wg IUCN).
Fragmentacja siedlisk % Wielkość powierzchni (ha, km2, m2) siedlisk podlegających
fragmentacji z podziałem na status ochronny siedliska.
% Wielkość powierzchni (ha, km2, m2) siedlisk, dla których wzrósł
stopień izolacji z podziałem na status ochronny siedliska.
% Liczba gatunków (wraz z liczbą osobników) zamieszkujących
siedliska podlegające fragmentacji z określeniem statusu
ochronnego i kategorii zagrożenia gatunku (wg IUCN).
Przerywanie % Liczba przecinanych korytarzy ekologicznych z podziałem
korytarzy na ich rodzaje i znaczenie ekologiczne.
ekologicznych % Długość przecinanych korytarzy ekologicznych z podziałem
na ich rodzaje i znaczenie ekologiczne (m, km).
Tabela 4. Wskaz
niki ilościowe opisujące stopień oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko przyrodnicze.
36
V. Wytyczne kwalifikowania przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko
% istniejących dokumentach i opracowaniach W procedurze identyfikacji oddziaływań
planistycznych na poziomie wojewódzkim znaczących proponuje się zastosowanie schematu
i gminnym. postępowania przedstawionego w tabeli poniżej.
W celu precyzyjnego oszacowania wielko-
Zakres merytoryczny danych o zasobach przy- ści oddziaływań ze strony przedsięwzięcia oraz
rodniczych obszarów Natura 2000 powinien być właściwej identyfikacji oddziaływań znaczących
zgodny z zakresem przedstawionym w Pkt. II/2 wskazane jest, aby oddziaływania scharakteryzo-
w tabeli 3. wane zostały w sposób jakościowy (opisowy) oraz
ilościowy z zastosowaniem obiektywnych wskaz
-
ników (tabela 4).
5. Identyfikacja oddziaływań
W trakcie szacowania siły oddziaływania pla-
znaczących
nowanego przedsięwzięcia należy poddać analizie
jego położenie względem walorów przyrodniczych
Celem procedury kwalifikowania dla wszystkich  forma kontaktu oraz odległość. Oddziaływa-
przedsięwzięć podlegających OOS jest identyfi- nia o charakterze kolizji przestrzennych (utrata
kacja potencjalnie znaczących oddziaływań na siedlisk, przecięcie korytarzy ekologicznych)
środowisko oraz obszary Natura 2000. Analizy związane są z przekształceniem i zmianą dotych-
istotności oddziaływań dla zasobów przyrodni- czasowego sposobu użytkowania terenu. Zasięg
czych powinny zostać przeprowadzone w odnie- tych oddziaływań obejmuje obszar lokalizacji
sieniu do: przedsięwzięcia i towarzyszących mu inwestycji
% utraty powierzchni siedlisk oraz spadku liczby oraz obszar trwale przekształcony na etapie bu-
i liczebności gatunków; dowy (place technologiczne, miejsce składowania
% fragmentacji, czyli podziału siedlisk na mniej- materiałów budowlanych etc.).
sze, izolowane płaty; W przypadku emisji fizyko-chemicznych do
% przerwania ciągłości korytarzy ekologicznych środowiska ich zasięg oddziaływania zależy od:
łączących siedliska, zapewniających wymianę % mechanizmów propagacji  poprzez powie-
osobników i przepływ genów; trze, wodę, glebę, powierzchnię terenu,
% zakłóceń o charakterze emisji/imisji fizycz- % właściwości buforowych środowiska  roz-
nych i chemicznych w zasięgu występowania praszanie i osłabianie oddziaływań, np. emisji
siedlisk i gatunków; pyłowych przez obszary leśne,
% zmian w kluczowych elementach (biotycznych % wrażliwości poszczególnych komponentów
i abiotycznych) obszaru decydujących o wy- środowiska  np. gatunków na oddziaływanie
stępowaniu siedlisk i gatunków. hałasu, zasolenie gleb etc.
W przypadku obszarów Natura 2000 identy- Przeciętny zasięg niektórych rodzajów emisji
fikacja potencjalnych oddziaływań znaczących został oszacowany dla inwestycji drogowych (ryci-
powinna odnosić się do wpływu na integralność na 1, s. 38). Informacje to obrazują możliwy zasięg
ostoi poprzez analizy: przestrzenny wpływu i mogą być pomocne przy
% ingerencji przedsięwzięcia w kluczowe za- identyfikacji i wyznaczaniu zasięgu oddziaływań
leżności kształtujące strukturę obszaru  znaczących dla dróg i linii kolejowych, a także
dotyczącej przede wszystkim zachowania większości inwestycji o charakterze punktowym.
warunków przestrzennych związanych z prze- Dla inwestycji liniowych (dróg) przyjmuje się
biegiem granic ostoi oraz rozmieszczeniem (w oparciu o wypadkową zasięgów różnych rodza-
siedlisk i gatunków; jów emisji fizyko-chemicznych) ogólny podział
% ingerencji przedsięwzięcia w kluczowe zależ- na 3 strefy siły oddziaływania w zależności od
ności kształtujące funkcję obszaru  dotyczą- odległości od krawędzi drogi (tabela 5). Informa-
cej przede wszystkim zachowania procesów cje takie mogą być pomocne przy identyfikacji
ekologicznych w ramach ostoi oraz zachowa- oddziaływań znaczących dla dróg oraz niektórych
nia znaczenia ekologicznego obszaru w sieci inwestycji o charakterze punktowym.
Natura 2000.
37
Kwalifikowanie przedsięwzięć do oceny oddziaływania na środowisko
1 3 10 30 100 300 1000
Droga i pobocza
Wykaszanie poboczy lub intensywne przekształcenia sąsiedztwa dróg
Przekształcenia powierzchni ziemi powodowane przez sprzęt do budowy dróg
Zmiany mikroklimatu
Wpływ na śmiertelność populacji
Zakłócenia i emisje
Osady gumy z opon samochodowych
Piasek i szlam w pyle drogowym
Dioksyny
Erozja i sedymentacja wywoływane przez konstrukcje drogowe
Zniszczenia roślinności powodowane przez sól
Metale ciężkie
Woda i ekosystemy wodne
Ołów, sól i inne zanieczyszczenia chemiczne
Wody gruntowe, obszary podmokłe, wpływ na roślinność
Oddziaływanie osadów z dróg/mostów/przepustów na wody płynące/populacje ryb 1000
Zakłócenia związane z ruchem: hałas, wibracje, światło
Różnorodność stawonogów
Efekt przyciągania (wabienia) zwierząt przez światło
Ptaki leśne w pobliżu słabo obciążonych dróg (10 000 pojazdów na dobę)
Ptaki leśne w pobliżu zatłoczonych autostrad (60 000 pojazdów na dobę)
Ptaki łąkowe w pobliżu dróg lokalnych (500 5000 pojazdów na dobę)
Ptaki łąkowe w pobliżu słabo obciążonych dróg (10 000 30 000 pojazdów na dobę)
Ptaki łąkowe w pobliżu zatłoczonych autostrad (> 30 000 pojazdów na dobę) 1200
Inne wielkoskalowe efekty oddziaływania na krajobraz
Fragmentacja i izolacja siedlisk, zmniejszanie populacji, ryzyko lokalnego wyginięcia (ekstynkcji) 1000
Przerwanie ciągłości korytarzy ekologicznych 1000
Ekspansja inwazyjnych chwastów i obcych gatunków roślin 1000
Ułatwiony dostęp ludzi, a w rezultacie oddziaływanie na gatunki i ekosystemy 1000
1 3 10 30 100 300 1000
Odległość od krawędzi jezdni (m)
Rycina 1. Zasięg wybranych zakłóceń i emisji do środowiska na przykładzie drogi
(wg Forman i in. 2003, zm. i uzup.)
38
V. Wytyczne kwalifikowania przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko
wielkości i skali oddziaływania planowanego
Forma kontaktu Stopień negatywnego
przedsięwzięcia oraz środowiskowych skutków
i odległość od drogi [m] oddziaływania
jego realizacji. Brak wyraz
nie sformułowanych
> 200 Niski
podstaw prawnych, obowiązujących wytycznych
metodycznych, a często także merytorycznych
50 200 Średni
i naukowych podstaw szacowania wpływu inwe-
0 50 (w tym obszary
stycji na środowisko, stawiają organy administra-
siedliskowe przylegające Wysoki
cji publicznej w trudnej sytuacji i powodują liczne
do drogi)
problemy praktyczne, opisane w niniejszej publi-
kacji. Przedstawione wytyczne zawierają stosun-
Tabela 5. Stopień oddziaływania na obszary
kowo łatwe w zastosowaniu narzędzia, odnoszące
siedliskowe w zależności od formy kontaktu
się do najważniejszych elementów procesu kwali-
i odległości od drogi (wg Knospe 1998, Scholles 1997)
fikowania  przedstawienia odpowiedniej doku-
mentacji przez inwestora oraz identyfikacji (przez
organ wydający decyzję) oddziaływań znaczących
W przypadku identyfikacji oddziaływań zna- ze strony planowanego przedsięwzięcia. Rzetelnie
czących w zakresie degradacji siedlisk oraz zmian przygotowana dokumentacja, zawierająca wszyst-
fizyko-chemicznych warunków siedliskowych kie niezbędne dane, jest podstawą właściwie
gatunków, pomocnym narzędziem może być osza- prowadzonej procedury kwalifikowania. Identyfi-
cowanie stabilności ekologicznej w oparciu o dwa kacja oddziaływań znaczących (istotnych) prze-
wskaz
niki  powierzchnię siedlisk (i komplek- sądza o konieczności sporządzenia ROŚ, a czasem
sów siedlisk) oraz stopień izolacji siedlisk (tabele nawet dopuszczalności realizacji przedsięwzięcia.
6 i 7, s. 40). Zastosowanie wytycznych, ułatwi w praktyce
Najbardziej stabilne i najmniej podatne na podejmowanie decyzji w ramach kwalifikowania
degradację są duże siedliska o niskim stopniu oraz znacząco podniesie poziom ich przejrzystości
izolacji. W małych obszarach siedliskowych mogą i obiektywności. Wytyczne mogą zatem przyczy-
występować mniej liczne populacje gatunków, nić się do usprawnienia procedur administracyj-
które są bardziej podatne na wahania liczebności nych, wzrostu skuteczności procedur OOS a przede
i wymieranie. Duże siedliska posiadają też więk- wszystkim zmniejszenia zagrożeń i skutków
sze zdolności buforowania zakłóceń zewnętrz- przyrodniczych w wyniku realizacji inwestycji.
nych (np. propagacji emisji), które zatrzymują
się w strefie brzegowej i nie docierają do obszaru
centralnego.
Stopień izolacji decyduje o możliwości przepły-
wu osobników pomiędzy sąsiadującymi siedli-
skami. W przypadku zaniku danego gatunku
w siedlisku o niskim stopniu izolacji istnieje duże
prawdopodobieństwo ponownego zasiedlenia
obszaru przez imigrację osobników z siedlisk
połączonych korytarzami ekologicznymi.
6. Uwagi ogólne
Przedstawione powyżej podstawowe wytyczne do
zastosowania na etapie kwalifikowania przedsię-
wzięć do procedury OOS, stanowią zestaw prak-
tycznych narzędzi, ułatwiających podejmowanie
decyzji o nałożeniu obowiązku sporządzenia
ROŚ. Istotą etapu kwalifikowania jest szacowanie
39
Typ siedliska Powierzchnia (ha) Stopień stabilności ekologicznej
Lasy d" 10 Niestabilne
20 40 Stabilne
> 40 Bardzo stabilne
Torfowiska d" 1 Niestabilne
1 4 Stabilne
> 4 Bardzo stabilne
A
ąki, pastwiska, murawy, wrzosowiska d" 2,5 Niestabilne
2,5 10 Stabilne
> 10 Bardzo stabilne
Zadrzewienia, zakrzaczenia d" 0,1 Niestabilne
0,1 0,4 Stabilne
> 0,4 Bardzo stabilne
Roślinność strefy brzegowej, trzcinowiska, okrajki d" 0,5 Niestabilne
0,5 2 Stabilne
> 2 Bardzo stabilne
Tabela 6. Stabilność ekologiczna siedlisk w oparciu o wielkość powierzchni (wg Knospe 1998, zm. i uzup.)
Odległość Stopień izolacji siedliska
% Odległość między podobnymi siedliskami < 200 m.
% Istnieje co najmniej jedno połączenie (funkcjonujący korytarz ekologiczny)
między sąsiadującymi siedliskami.
Niski
% Brak barierowych oddziaływań ze strony dróg.
% Brak bezpośredniego sąsiedztwa obszarów o niekorzystnych cechach
siedliskowych.
% Odległość między podobnymi siedliskami 200 500 m.
% Istnieje co najmniej jedno połączenie (funkcjonujący korytarz) między sąsia-
dującymi siedliskami.
Średni
% Możliwe barierowe oddziaływanie ze strony dróg w części obszaru.
% Możliwe częściowe sąsiedztwo z obszarami o niekorzystnych cechach
siedliskowych.
% Odległość między podobnymi siedliskami > 500 m.
% Brak dobrze funkcjonujących korytarzy między sąsiadującymi siedliskami.
% Barierowe oddziaływanie ze strony dróg wokół obszaru siedliskowego. Wysoki
% Sąsiedztwo z obszarami o niekorzystnych cechach siedliskowych  w przewa-
żającej części.
Tabela 7. Stopień izolacji siedlisk w zależności od ich rozmieszczenia i obecności barier ekologicznych
(wg Knospe 1998, zm. i uzup.)
b) Czy w opracowaniu znalazły się następujące
Załącznik 1
informacje dotyczące obszarów chronionych
i fragmentacji krajobrazu:
1. Listy kontrolne do oceny % kompletna lista obszarów podlegających
zawartości merytorycznej materiałów
ochronie na mocy prawa krajowego i europej-
informacyjnych o przedsięwzięciu
skiego wraz z podaniem powierzchni obsza-
(karty informacyjnej przedsięwzięcia)
rów znajdujących się w zasięgu oddziaływania
przedsięwzięcia?
% określenie wpływu przedsięwzięcia na inte-
a) Czy w opracowaniu znalazły się następujące gralność obszarów chronionych oraz frag-
informacje dotyczące fauny, flory, roślinności mentację sieci obszarów chronionych z poda-
i siedlisk przyrodniczych: niem powierzchni obszarów podlegających
% liczba gatunków podlegających oddziaływa- fragmentacji?
niu ze strony przedsięwzięcia wraz z poda- % długość odcinków kolizji z korytarzami
niem szacunkowych liczebności populacji ekologicznymi z podaniem statusu (rangi)
oraz wskazaniem gatunków chronionych korytarza?
i zagrożonych wyginięciem (status i podstawa % wykorzystanie wskaz
ników ilościowych
prawna)? opisujących skalę i zasięg oddziaływania
% lista i powierzchnia naturalnych i półnatu- oraz straty przyrodnicze w wyniku realizacji
ralnych zbiorowisk roślinnych występujących przedsięwzięcia?
w zasięgu oddziaływania przedsięwzięcia?
% lista i powierzchnia siedlisk przyrodni- c) Czy w opracowaniu znalazły się następujące
czych podlegających prawnej ochronie, informacje dotyczące zakłóceń, emisji i imisji
występujących w zasięgu oddziaływania związanych z oddziaływaniem przedsięwzięcia na
przedsięwzięcia? środowisko przyrodnicze:
% powierzchnia obszarów siedliskowych fauny % charakterystyka i wielkość poszczególnych
podlegających oddziaływaniu ze strony przed- typów emisji ze z
ródła oraz imisji na poziomie
sięwzięcia  siedliska gatunków chronionych receptorów środowiskowych?
oraz ważne siedliska dla gatunków nie podle- % charakterystyka i wielkość zakłóceń związa-
gających ochronie prawnej; nych ze zmianami warunków hydrologicz-
% długość odcinków kolizji z korytarzami nych, glebowych, mikroklimatycznych powo-
migracyjnymi (ekologicznymi) z podaniem dujących degradację warunków siedliskowych
statusu (rangi) korytarza; flory i fauny oraz warunki występowania
% określenie wpływu inwestycji na właściwy siedlisk przyrodniczych?
stan ochrony gatunków i siedlisk podlegają- % zasięg emisji i zakłóceń od granic
cych ochronie prawnej poprzez oszacowanie przedsięwzięcia?
zmian zasięgu siedlisk i gatunków oraz liczeb- % czas trwania i trwałość emisji/imisji?
ności gatunków ? % wielkość powierzchni objęta imisjami i zakłó-
% określenie powierzchni roślinności terenów ceniami, w tym obszary podlegające ochro-
refugialnych, stref brzegowych zbiorników nie prawnej, cenne siedliska przyrodnicze,
i cieków wodnych, stref ekotonowych, nie- siedliska flory i fauny, obszary występowania
użytkowanych płatów terenu podlegających cennej roślinności?
oddziaływaniu (w tym utracie i degradacji) % liczba gatunków (wraz z liczbą osobników) za-
w wyniku realizacji przedsięwzięcia? mieszkujących obszar emisji/imisji/zakłóceń
% wykorzystanie wskaz
ników ilościowych z określeniem statusu ochronnego i kategorii
opisujących skalę i zasięg oddziaływania zagrożenia (wg IUCN)?
oraz straty przyrodnicze w wyniku realizacji % wykorzystanie wskaz
ników ilościowych
przedsięwzięcia? opisujących skalę i zasięg oddziaływania
oraz straty przyrodnicze w wyniku realizacji
przedsięwzięcia?
41
Kwalifikowanie przedsięwzięć do oceny oddziaływania na środowisko
d) Czy w opracowaniu znalazły się następujące przyrodniczych, administracji leśnej, kół
informacje dotyczące minimalizacji i kompensacji łowieckich?
oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko
przyrodnicze:
% opis zakresu i lokalizacji działań minimalizu- 2. Listy kontrolne do oceny jakości
przeprowadzonych analiz szacowania
jących wpływ emisji fizycznych i chemicznych
oddziaływania przedsięwzięcia
planowanego przedsięwzięcia na środowisko
na środowisko przyrodnicze
przyrodnicze;
% opis zakresu i lokalizacji działań minima-
lizujących wpływ na warunki hydrologicz-
ne, w tym zaburzenia stosunków wodnych a) Czy w analizie oddziaływania przedsięwzięcia
i reżimu wodnego, zrzut ścieków i spływów uwzględniono następujące elementy dotyczące
powierzchniowych; fauny, flory, roślinności i siedlisk przyrodniczych:
% określenie liczby oraz ogólnych parametrów % aktualne i wiarygodne dane dotyczące wystę-
wszystkich planowanych przejść dla zwie- powania, rozmieszczenia, liczebności, dyna-
rząt  z podaniem kluczowych gatunków/grup miki populacji gatunków flory i fauny (w tym
gatunków; chronionych) w zasięgu potencjalnego oddzia-
% określenie lokalizacji działań redukujących ływania przedsięwzięcia?
liczbę kolizji/wypadków z udziałem zwie- % aktualne dane dotyczące występowania i roz-
rząt wraz z podaniem typu proponowanych mieszczenia cennych siedlisk przyrodniczych
rozwiązań; (w tym chronionych) oraz cennych obszarów
% określenie zakresu i lokalizacji koniecznego siedliskowych (aktualnych i potencjalnych)
przenoszenia/przesiedlenia chronionych ga- roślin i zwierząt?
tunków flory/fauny? % aktualne dane dotyczące rozmieszczenia
% określenie zakresu i lokalizacji nasadzeń ro- naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk
ślinności osłonowej i izolacyjnej? roślinnych?
% określenie warunków technologicznych i or- % dostępne dane na temat wrażliwości ga-
ganizacyjnych w zakresie prowadzenia prac tunków roślin i zwierząt na przewidywane
budowlanych dla minimalizacji oddziaływa- oddziaływania ze strony przedsięwzięcia?
nia na środowisko przyrodnicze? % dostępne dane na temat podatności na degra-
dację siedlisk przyrodniczych i zbiorowisk
e) Czy w opracowaniu wykorzystano następujące roślinnych w wyniku oddziaływań ze strony
materiały i dane: przedsięwzięcia?
% materiały kartograficzne w skali co najmniej % określenie poziomu zagrożenia, w wyniku od-
1:25000 a w odniesieniu do obszarów prawnie działywania przedsięwzięcia, dla zachowania
chronionych w skali co najmniej 1:10 000? właściwego stanu ochrony gatunków i siedlisk
% dostępne materiały z literatury przedmiotu podlegających ochronie prawnej?
związane z rozmieszczeniem cennych obsza-
rów siedliskowych fauny, w tym podlegają- b) Czy w analizie oddziaływania przedsięwzięcia
cych ochronie prawnej? uwzględniono następujące elementy dotyczące
% standardowe formularze danych oraz istnieją- obszarów chronionych i fragmentacji krajobrazu:
ce plany ochrony obszarów Natura 2000? % aktualne dane o lokalizacji i przebiegu granic
% dostępne materiały z literatury przedmiotu obszarów podlegających ochronie na mo-
związane z przebiegiem korytarzy ekologicz- cy prawa krajowego i europejskiego (w tym
nych (migracyjnych)? obszary z  shadow list ), znajdujących się
% dostępne dokumenty planistyczne, projektowe w zasięgu oddziaływania przedsięwzięcia?
oraz dotyczące gospodarki przestrzennej? % dostępne dane dotyczące wyznaczonych sieci
% informacje merytoryczne od administra- obszarów chronionych i siedlisk oraz przebie-
cji i służb ochrony przyrody, organizacji gu korytarzy ekologicznych?
42
Załączniki
% analizę mechanizmów możliwego oddzia- minimalizacji wpływu na warunki hydrolo-
ływania na integralność struktury i funkcji giczne, w tym zaburzenia stosunków wodnych
obszarów chronionych oraz innych cennych i reżimu wodnego, zrzut ścieków i spływów
obszarów siedliskowych? powierzchniowych?
% analizę mechanizmów możliwego oddziały- % dostępne dane i przygotowane na ich podstawie
wania na fragmentację sieci obszarów chro- propozycje skutecznych metod minimalizacji
nionych i fragmentację obszarów siedlisko- oddziaływania na dziką faunę, w tym przejść
wych oraz przerywanie ciągłości korytarzy dla zwierząt adekwatnych do wymagań klu-
ekologicznych? czowych gatunków oraz działań redukujących
liczbę kolizji/wypadków z udziałem zwierząt?
c) Czy w analizie oddziaływania przedsięwzięcia % propozycje skutecznych działań ochrony
uwzględniono następujące elementy dotyczą- przed hałasem, w tym zapobieganie emisji
ce zakłóceń, emisji i imisji związanych z od- oraz budowa ekranów akustycznych?
działywaniem przedsięwzięcia na środowisko % propozycje biologicznych metod ograni-
przyrodnicze: czania propagacji emisji poprzez nasadze-
% dostępne dane dotyczące rodzajów emisji i za- nia roślinności o charakterze izolacyjnym
kłóceń związanych z poszczególnymi rodzaja- i osłonowym?
mi przedsięwzięć? % propozycje minimalizacji negatywnych od-
% dostępne dane dotyczące rodzajów i wiel- działywań poprzez wybór optymalnej środo-
kości emisji oraz zakłóceń wynikających wiskowo technologii oraz organizacji budowy/
z budowy i eksploatacji planowanego przed- realizacji przedsięwzięcia?
sięwzięcia, w szczególności: emisji gazowych % określenie zakresu i lokalizacji koniecznego
i pyłowych, emisji hałasu, zmian stosunków przenoszenia/przesiedlenia chronionych ga-
wodnych i warunków hydrogeologicznych, tunków flory/fauny?
emisji ścieków i spływów powierzchniowych,
przekształceń rzez
by terenu i przemiesz- e) Czy w analizie oddziaływania przedsięwzięcia
czania mas ziemnych, zmian warunków uwzględniono następujące zasoby:
mikroklimatycznych? % aktualne materiały kartograficzne w skali co
% dostępne dane dotyczące mechanizmów najmniej 1:25 000, a w odniesieniu do obsza-
i zasięgu propagacji emisji i zakłóceń oraz rów prawnie chronionych w skali co najmniej
zdolności buforujących środowiska sąsiadują- 1:10 000?
cego z przedsięwzięciem? % aktualne dane dotyczące sieci Natura 2000,
% dostępne dane dotyczące czasu trwania w tym aktualna  shadow list ?
i trwałości imisji? % aktualne i historyczne, dostępne dokumen-
% dostępne dane dotyczące wielkości emisji/imi- ty planistyczne, projektowe oraz dotyczące
sji/zakłóceń wywołujących znaczące skutki gospodarki przestrzennej?
dla receptorów środowiskowych (gatunki % niepublikowane informacje merytoryczne od
roślin i zwierząt)? administracji i służb ochrony przyrody, orga-
nizacji przyrodniczych, administracji leśnej,
d) Czy w analizie oddziaływania przedsięwzięcia kół łowieckich, dotyczące rozmieszczenia
uwzględniono następujące elementy dotyczą- gatunków i siedlisk przyrodniczych?
ce minimalizacji i kompensacji oddziaływania
przedsięwzięcia na środowisko przyrodnicze:
% dostępne dane i przygotowane na ich pod-
stawie propozycje skutecznych metod ogra-
niczania oraz minimalizacji wpływu emisji
fizycznych i chemicznych planowanego przed-
sięwzięcia na środowisko przyrodnicze?
% dostępne dane i przygotowane na ich pod-
stawie propozycje skutecznych metod
43
4. Czy oddziaływaniem zostanie objęty wyjątko-
Załącznik 2
wo rozległy obszar?
5. Czy istnieje podejrzenie wystąpienia skutków
1. Lista kontrolna identyfikacji
transgranicznych?
i charakterystyki oddziaływań
6. Czy duża liczba ludzi zostanie dotknięta
znaczących
oddziaływaniem?
7. Czy duża liczba komponentów przyrodniczych
Instrukcja wykorzystania listy kontrolnej (fauna, flora) i obiektów antropogenicznych
1. W celu rozważenia zagadnień, które zamiesz- (przedsiębiorstwa, urządzenia użyteczno-
czono w liście kontrolnej, konieczne jest uzy- ści publicznej itp.) zostanie narażona na
skanie wstępnych informacji dotyczących oddziaływanie?
proponowanego przedsięwzięcie oraz miejsca 8. Czy oddziaływanie wpłynie na wartościowe lub
jego lokalizacji (charakterystyka środowiska). rzadkie zasoby (cechy) środowiska?
Wypełnianie tabeli (część 1A, s. 46 47) należy 9. Czy istnieje ryzyko przekroczenia obowią-
rozpocząć od kolumny drugiej (podzielonej zujących standardów z zakresu ochrony
na trzy części), a następnie zawrzeć bardziej środowiska?
szczegółowe wyjaśnienia w kolumnie trzeciej, 10. Czy istnieje ryzyko narażenia na oddziaływa-
w odniesieniu do każdego z 27 analizowanych nie obszarów i obiektów prawnie chronionych?
punktów. 11. Czy prawdopodobieństwo wystąpienia oddzia-
2. W celu dokładniejszego zbadania zidentyfiko- ływania jest wysokie?
wanych problemów, należy wykorzystać kryte- 12. Czy oddziaływanie będzie się ujawniało w dłu-
ria służące do określania znaczenia oddziały- gim okresie?
wań, które zawarte są w części 1B. Określanie 13. Czy oddziaływanie będzie miało charak-
znaczenia oddziaływań ma miejsce w przypad- ter trwały w odróżnieniu od chwilowego
ku uzyskania odpowiedzi twierdzącej (kolumna (tymczasowego)?
 Tak ) podczas wstępnej kwalifikacji ingerencji/ 14. Czy oddziaływanie będzie miało charakter
zmian w środowisku. ciągły w odróżnieniu od okresowego?
15. Jeśli oddziaływanie będzie miało charakter
Wykorzystanie kryteriów określania znaczenia okresowy, to czy będzie ujawniało się z dużą
oddziaływań (część 1B) ma na celu uszczegóło- częstotliwością, czy też sporadycznie (rzadko)?
wienie analiz i zidentyfikowanie najistotniejszych 16. Czy skutki oddziaływania będą
(znaczących) problemów związanych z realiza- nieodwracalne?
cją projektowanego przedsięwzięcia. Wnioski, 17. Czy trudne będzie uniknięcie, zminima-
które będą wynikały z analizy wypełnionej listy lizowanie lub skompensowanie skutków
kontrolnej powinny posłużyć do sformułowania oddziaływania?
stanowiska w sprawie potrzeby przeprowadzenia
formalnego postępowania z zakresu OOS (decyzja Niniejsza lista kontrolna odzwierciedla wytycz-
w formie postanowienia). ne Komisji Europejskiej z 2001 r. (Guidance on
EIA. Screening), które są dostępne w formie elek-
tronicznej na stronie internetowej europa.eu.int/
2. Lista kontrolna (część 1B) służąca do
comm/environment/eia/home.htm.
określania znaczenia oddziaływań
Przekładu z języka angielskiego (z niewielkimi
zmianami) dokonał Witold Wołoszyn. Podob-
1. Czy nastąpi istotna zmiana stanu środowiska? ny przekład zawarto w publikacji Postępowanie
2. Czy nowe cechy środowiska nie będą sprzecz- w sprawie oceny oddziaływania na środowisko
ne z istniejącym charakterem środowiska (np. planowanych przedsięwzięć (autorzy: B. Wisz-
powodując zmiany w jego funkcjonowaniu)? niewska, J.A. Farr, J. Jendrośka) z 2002 r., wydanej
3. Czy oddziaływanie na badanym obszarze przez Ministerstwo Środowiska i także dostępnej
będzie miało nietypowy lub bardzo złożony w formie elektronicznej pod adresem www.mos.
charakter? gov.pl/aarhus.
45
Kwalifikowanie przedsięwzięć do oceny oddziaływania na środowisko
Czy zidentyfikowane
Identyfikacja kluczowych
zmiany będą miały
problemów (potencjalnych
Lp. Zagadnienie znaczące skutki? (Tak/
zmian)
Nie; Dlaczego?; Krótki opis
i uzasadnienie)
Tak Nie ?
Faza konstrukcyjna, operacyjna lub likwidacja przedsięwzięcia
1. wpłynie na zmiany rzez
by, użytkowania gruntów, stosunki
wodne itp.
Przedsięwzięcie wymaga wykorzystania zasobów naturalnych
2. (np. powierzchnia ziemi, woda, surowce), szczególnie nieod-
nawialnych lub będących na wyczerpaniu.
Przedsięwzięcie wiąże się z wykorzystywaniem, przecho-
wywaniem, transportowaniem lub produkcją substancji lub
3. materiałów, które mogą być szkodliwe dla zdrowia ludzkiego
lub środowiska lub stwarzać ryzyko zagrożenia dla zdrowia
ludzkiego.
Wytwarzane będą odpady stałe w trakcie budowy, funkcjono-
4.
wania lub likwidacji przedsięwzięcia.
Spodziewana jest emisja zanieczyszczeń lub toksycznych
5.
(niebezpiecznych) substancji do atmosfery.
Emitowany będzie hałas lub powstaną wibracje, nastąpi emi-
6. sja energii cieplnej lub promieniowania elektromagnetyczne-
go, spodziewana jest emisja światła.
Realizacja projektu wiąże się z ryzykiem skażenia gruntów lub
7. wód (powierzchniowych, podziemnych) w związku z uwalnia-
niem zanieczyszczeń.
Z budową lub funkcjonowaniem przedsięwzięcia wiąże się
8. ryzyko wystąpienia awarii, które mogą wpłynąć na zdrowie
ludzkie lub środowisko.
Realizacja przedsięwzięcia wywoła zmiany społeczne (np.
9. demografia, zatrudnienie, dotychczasowe style życia, jakość
życia).
Projekt związany jest (wywoła realizację) z realizacją towa-
rzyszących przedsięwzięć, które razem z istniejącymi lub
10.
planowanymi obiektami mogą prowadzić do wystąpienia
oddziaływań skumulowanych lub synergicznych.
W miejscu lub sąsiedztwie projektowanej inwestycji znajdują
się (lub są planowane) obiekty prawnie chronione (względy
11. przyrodnicze, krajobrazowe, kulturowe), ustanawiane na pod-
stawie przepisów lokalnych, krajowych lub międzynarodo-
wych, które mogą być objęte niekorzystnym oddziaływaniem.
W miejscu lub sąsiedztwie projektowanej inwestycji znajdują
się tereny (nie podlegające ochronie prawnej), które spełniają
12. istotne funkcje ekologiczne (np. zbiorniki wód podziemnych,
lasy, tereny podmokłe) i mogą być objęte niekorzystnym
oddziaływaniem.
W miejscu lub sąsiedztwie projektowanej inwestycji znajdują
się tereny, które spełniają istotne funkcje dla ważnych i/lub
13. chronionych gatunków fauny i flory (np. migracje, gniaz-
dowanie, żerowanie) i mogą być objęte niekorzystnym
oddziaływaniem.
W miejscu lub sąsiedztwie przedsięwzięcia występują wody
powierzchniowe (naturalne, sztuczne; rzeki, jeziora, stawy,
14.
zbiorniki retencyjne) lub podziemne, które mogą być objęte
niekorzystnym oddziaływaniem.
46
Załączniki
Okolica realizacji przedsięwzięcia odznacza się wysokimi
15. walorami krajobrazowymi, które mogą ulec pogorszeniu
w wyniku realizacji projektu.
W miejscu lub sąsiedztwie lokalizacji projektu znajdują się
drogi lub urządzenia wykorzystywane przez społeczeństwo
16.
do celów rekreacyjnych lub innych, których funkcjonowanie
może być zakłócone realizacją projektu.
W miejscu lub sąsiedztwie realizacji przedsięwzięcia znajdują
się szlaki transportowe, których funkcjonowanie może być
17.
zmienione w wyniku realizacji projektu (np. zwiększenie
natężenia ruchu, utrudnienia).
Lokalizacja projektu sprawia, że określone obiekty będą
18.
dobrze widoczne dla dużej liczby mieszkańców.
W miejscu lokalizacji lub sąsiedztwie znajdują się obszary
19. (obiekty) o dużym znaczeniu kulturowym lub historycznym,
które mogą być narażone na niekorzystne zmiany.
Projekt zlokalizowany będzie na terenach dotychczas nieza-
20. gospodarowanych, a jego realizacja spowoduje zmiany szaty
roślinnej.
Dotychczasowe zagospodarowanie gruntów (budynki, ogro-
dy, tereny i obiekty przemysłowe, górnicze, obiekty usługowe,
21 domy i tereny prywatne, użytki rolne, tereny rekreacyjne, itp.)
w miejscu lokalizacji projektu lub jego sąsiedztwie ulegnie
zmianie w wyniku realizacji projektu.
Istnieją plany zagospodarowania (wykorzystania) gruntów
w miejscu lub sąsiedztwie lokalizacji przedsięwzięcia, których
22.
wprowadzenie może być utrudnione w związku z realizacją
rozważanego projektu.
Teren lokalizacji projektu (lub jego sąsiedztwo) jest gęsto
23. zaludniony i zabudowany i może być narażony na negatywne
oddziaływania.
W miejscu lub w sąsiedztwie miejsca lokalizacji projektu znaj-
dują się budynki pełniące specjalne funkcje (szpital, szkoła,
24.
kościół, itp.), których funkcjonowanie może być zakłócone
realizacją przedsięwzięcia.
W miejscu lub sąsiedztwie lokalizacji projektu znajdują się
obszary, które charakteryzują się wysokimi lub rzadkimi walo-
rami (wysokiej jakości wody podziemne lub powierzchniowe,
25.
walory rekreacyjne, bardzo dobre warunki rolnicze, lasy,
surowce mineralne, walory uzdrowiskowe itp.) i mogą ulec
zmianom w wyniku realizacji przedsięwzięcia.
W miejscu lokalizacji projektu lub jego sąsiedztwie znajdują
się tereny dotknięte emisją zanieczyszczeń (degradacją),
na których zanotowano (notuje się) przekroczenia obowią-
26.
zujących standardów środowiskowych i które mogą ulec
zmianom (np. w kontekście jakości środowiska) w wyniku
realizacji projektu.
Miejsce lokalizacji projektu jest narażone na tąpnięcia, ruchy
masowe, osiadanie gruntu, wzmożoną erozję, powódz
, spe-
27. cyficzne zjawiska klimatyczne (inwersja temperatury, częste
mgły, silne wiatry) i cechy te mogą wywołać problemy w
związku z realizacją planowanego przedsięwzięcia.
Część 1A listy kontrolnej wykorzystywanej na etapie kwalifikacji przedsięwzięć do postępowania
w sprawie OOS.
47
wolno wymagać wskazania powodu swego za-
Załącznik 3
interesowania pozyskaniem informacji. Żąda-
jący informacji nie musi mieć żadnego interesu
Udostępnianie informacji
prawnego lub faktycznego związanego z infor-
publicznej na potrzeby
macją, o którą wnioskuje.
2. Wojewoda Małopolski, Starosta Żywiecki oraz
prowadzenia monitoringu 
kilka jednostek PPIS  organy te odmówiły
praktyczne doświadczenia
udzielenia informacji stwierdzając, iż wydawa-
i wnioski dotyczące współpracy ne przez nich opinie na temat kwalifikowania
konkretnego przedsięwzięcia do sporządzenia
z administracją publiczną
ROŚ nie są wykazane w Prawie ochrony śro-
dowiska katalogu dokumentów podlegających
udostępnieniu.
Problematyka udostępniania informacji spo- Argumentu tego nie można uznać za słuszny.
łeczeństwu (informacji publicznej, informacji Faktycznie, katalog informacji wyliczonych
o środowisku i jego ochronie) pojawiła się nie- w art. 19. ust. 2. Prawa ochrony środowiska
jako w postaci efektu ubocznego prowadzonego należy uznać za zamknięty, jednak poza doku-
monitoringu. Okazuje się, że mimo kilkuletnich mentami tam wymienionymi, udostępnianiu
zapisów prawnych wiele organów administracji podlegają także wszystkie inne dokumenty lub
nadal notorycznie narusza przepisy o dostępie informacje dotyczące środowiska i jego ochro-
do informacji. Podstawowe zarzuty bezprawnego ny, które nie są wyliczone w tym przepisie,
działania organów to: a mieszczą się w ramach ogólnej definicji infor-
1. Odmowa udzielenia informacji lub udzielanie macji o środowisku i jego ochronie. Wyliczenie
informacji tylko na część zadanych pytań, form udostępnianych rodzajów informacji
2. Brak dotrzymania terminów, w jakich przepisy o środowisku podlegających udostępnianiu ma
nakazują udostępnienie informacji, charakter przykładowy, natomiast określenie
3. Unikanie odpowiedzi na zadawane pytania zawartego w ich zakresu tematycznego ma cha-
bądz
formułowanie odpowiedzi w sposób wy- rakter wyczerpujący. Jest to również informa-
soce ogólnikowy, z którego nie wynika jedno- cja publiczna, która już sama w sobie podlega
znaczna odpowiedz
, udostępnieniu.
4. Brak prowadzenia internetowych, publicznie
dostępnych wykazów informacji o środowisku
Statystyka
i jego ochronie,
5. Brak zamieszczania w internetowych Biulety-
nach Informacji Publicznej informacji o prowa- Pytania do urzędów wysłane były na podstawie
dzonych postępowaniach oraz o wydawanych art. 19. ustawy z 27 kwietnia 2001 r.  Prawo
decyzjach, brak aktualizacji tych biuletynów. ochrony środowiska (Dz.U. z 2008 r. nr 25, poz.
150 z póz
n. zm.) oraz przepisów ustawy z 6 wrze-
W kilku przypadkach organy administracji śnia 2001 r. o dostępie do informacji publicznej
ewidentnie uwidaczniały brak wiedzy z zakresu (Dz.U. nr 112 poz. 1198 z póz
n. zm.).
przepisów o udostępnianiu informacji publicz- Termin udzielania informacji dotyczących śro-
nych oraz informacji o środowisku i jego ochro- dowiska nie dłuższy niż miesiąc, na który urzędy
nie. Warto przytoczyć dwa szczególne przykłady były zobowiązane udzielić odpowiedzi reguluje
powodów odmowy udostępnienia informacji: art. 21 ust. 1 POŚ.
1. PPIS w Zakopanem zażądał wykazania intere- Na 197 wysłanych wniosków otrzymaliśmy
su publicznego, jaki stałby za udostępnieniem 173 odpowiedzi, w tym 108 w terminie, oraz
przez niego informacji o wydawanych przez 65 odpowiedzi po terminie.
niego postanowieniach. Zmuszeni byliśmy złożyć 9 skarg do Samo-
Jest to posunięcie całkowicie bezprawne. Od rządowego Kolegium Odwoławczego za nie
osoby lub podmiotu żądającego informacji nie
49
Kwalifikowanie przedsięwzięć do oceny oddziaływania na środowisko
załatwienie sprawy w terminie, z czego tylko czte- w terminie. Jednak cztery urzędy nie odpowie-
ry urzędy wysłały po tym fakcie odpowiedzi. działy w ogóle.
W ośmiu przypadkach odmówiono nam udo-
stępnienia informacji twierdząc, że wymagane Odpowiedzi zawierające pełne informacje
informacje nie kwalifikują się do udostępniania.
Przy wysyłce pierwszych listów z proś- Wyczerpujące informacje, o które zwracaliśmy się
bą o udostępnienie informacji o środowisku w Liście nr 1 otrzymaliśmy tylko z 54 instytucji.
spośród 78 wysłanych wniosków otrzymali- Na 6 pytań zdarzały się odpowiedzi złożone z jed-
śmy 73 odpowiedzi, w tym 31 w terminie. Do nego ogólnikowego zdania.
20 urzędów wysłaliśmy listy ponaglające, gdy
nie otrzymaliśmy informacji po minięciu usta- List nr 2  74 urzędy odpowiedziały pismami
wowego czasu na udzielenie informacji. 3 urzędy zawierającymi pełną informację.
gminy nie odpowiedziały w ogóle, pomimo
złożenia skargi do SKO. Na List nr 3 z prośbą o przesłanie decyzji ws.
Większość odpowiedzi wysyłano w ostatnich nakładania obowiązku sporządzania ROŚ 25 od-
dniach obowiązującego terminu udzielania in- powiedzi (spośród 41) zawierały wyczerpującą
formacji. Opóz
nienia tłumaczono pisemnie lub odpowiedz
oraz załączniki w postaci ww. decyzji.
telefonicznie  przepraszając i mówiąc, iż  nie
uważano, że to jest takie ważne . Świadczy to
Strony Internetowe
o niepoważnym podejściu urzędników do spraw
związanych z ochroną przyrody i wywiązywania
się ze swoich obowiązków, jakimi jest udzielanie Sprawdzaliśmy również strony internetowe i Biu-
informacji. letyny Informacji Publicznej monitorowanych
W przypadku wysyłki drugiego listu z 78 wy- gmin pod względem aktualności zamieszczanych
słanych wniosków  55 odpowiedzi otrzymaliśmy informacji. Zwracaliśmy uwagę na wszelkie treści
10 20 30 40 50 60 70 78 liczba wysłanych wniosków
Wszystkie uzyskane
75
Udzielone w terminie
31
Udzielone po terminie
44
Zawierające pełną informację
54
List nr 1
Odpowiedzi
uzyskane na
Zawierające nie-
21
78 wysłanych
pełną informację
wniosków
50
odpowiedzi
Załączniki
10 20 30 40 50 60 70 78 liczba wysłanych wniosków
Wszystkie uzyskane
74
Udzielone w terminie
55
Udzielone po
19
terminie
Zawierające pełną informację
74
List nr 2
Odpowiedzi
uzyskane na
Zawierające niepełną informację
0
78 wysłanych
wniosków
liczba wysłanych wniosków
5 10 15 19
Liczba wysłanych wniosków
19
Starostwo
Powiatowe
Udzielone odpowiedzi
9
Liczba wysłanych wniosków
19
PSSE
Udzielone odpowiedzi
9
Liczba wysłanych wniosków
3
Urząd
Wojewódzki
Udzielone odpowiedzi
2
List nr 3
51
odpowiedzi
Kwalifikowanie przedsięwzięć do oceny oddziaływania na środowisko
związane z prawem lokalnym, aktualności, % w dziale Środowisko Obwieszczenia 
zarządzenia, obwieszczenia i ogłoszenia wójtów Decyzje Środowiskowe i Postanowienia
gmin czy burmistrzów miast. Interesowało nas (Poronin)
czy gminy aktualizują strony www, oraz najnow- % w dziale Publicznie dostępny wykaz danych
sze informacje, które są zobowiązane zamieszczać Karty (Zagórz, Lesko)
w publicznie dostępnym wykazie danych. % w dziale Informacje o środowisku i jego
Porównywaliśmy otrzymane informacje od ochronie (Ustrzyki Dolne, Wisła, Stary Sącz,
urzędów z dostępnością ich na stronach www. Komańcza)
Spośród 78 gmin, 17 nie ma aktualnych in- % w dziale Rejestry, ewidencje, archiwa
formacji na stronie, a w szczególności w BIP. Nie Ochrona środowiska (Przemyśl)
ma możliwości z zapoznaniem się z aktualnymi % w dziale Ochrona środowiska Eko-Karty
uchwałami, zarządzeniami czy rozporządzeniami. (Żywiec, Bielsko-Biała, Szczyrk)
W wielu przypadkach brak podstawowych % w dziale Ochrona środowiska Dane środo-
wiadomości nt. prawa lokalnego czy danych wiskowe [Wykaz Danych] (Brenna, Szczyrk)
środowiskowych. Obywatel nie ma możliwo- % w dziale Prawo Lokalne Ochrona Środowi-
ści z zapoznaniem się z Miejscowymi Planami ska Karty Informacyjne (Nowy Żmigród)
Zagospodarowania Przestrzennego, Studium
Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przykłady złych stron internetowych
Przestrzennego gminy czy też z planowanymi
inwestycjami oraz z procedurami, jakie towarzy- Na wielu stronach gmin spotkać można brak
szą w związku z prowadzonymi postępowaniami aktualnych informacji, brak postanowień, które
administracyjnymi. były do nas wysyłane w wersji papierowej bądz

Również w dwóch przypadkach nie było moż- elektronicznej.
liwości odczytania jakichkolwiek informacji, gdyż Gminy, które mają nieodpowiednio prowadzo-
strony są w przebudowie przez kilka miesięcy! ne strony internetowe w zakresie udostępniania
(Bukowina Tatrzańska i Maków Podhalański). informacji o środowisku i jego ochronie: Olszani-
24 instytucje nie mają umieszczonych na ca, Dukla, Krempna, Porąbka, Jabłonka, Maków
stronie www postanowień ws. ROŚ, o które się do Podhalański.
gmin zwracaliśmy. Tylko po złożeniu wniosku Gminy, które nie posiadają informacji na temat
o takowe postanowienia można było się zapoznać postępowań związanych ze środowiskiem: Zako-
z jego treścią. pane, Wadowice, Szczawnica, Ochotnica Dolna,
Urzędy nie posiadają również usystematyzowa- Bircza, Jordanów, Kozy, Stryszawa, Rabka-Zdrój,
nych wzorców umieszczania danych informacji Mszana Dolna, Rytro, Nawojowa, Krynica-Zdrój,
w odpowiednich kategoriach. Poszukując Posta- Wilkowice, Gilowice  brak informacji w dziale
nowień ws. nałożenia obowiązku sporządzania  środowisko .
ROŚ, musieliśmy przeszukiwać kilka kategorii,
gdyż każda gmina czy miasto umieszczała po- Przykłady dobrych stron internetowych
wyższe dane w innych działach na stronie www
w BIP. Poniżej prezentujemy umiejscowienie tych Część gmin dostosowuje się do norm Dyrektywy
samych danych na stronach różnych gmin: ue 2003/4 w sprawie dostępu społeczeństwa do
% w dziale Środowisko Publicznie dostępny informacji o środowisku i zamieszcza publicz-
wykaz danych (Piwniczna Zdrój, A
apsze Niż- nie dostępny wykaz danych o środowisku i jego
ne, Andrychów, A
ącko, Grybów) ochronie na ekoportalu.
% w dziale Wójt Obwieszczenia i zawiadomie- Gminy z terenu województwa małopolskiego
nia (Krościenko n/Dunajcem, Uście Gorlickie) mają najlepiej prowadzony BIP. Wszystkie są pro-
% w dziale Obwieszczenia, Ogłoszenia (Dydnia, wadzone na tym samym portalu wrotamalopolski.
Nozdrzec, Dębowiec) pl i prowadzone w taki sam sposób, co bardzo
% w dziale Gospodarka Aktualności (A
abowa) ułatwia wyszukiwanie danych.
52
Załączniki
Przykłady dobrych stron pod względem Nasuwa się pytanie: czy urzędnicy celowo zwle-
poszukiwania Postanowień kają z udostępnieniem informacji o środowisku,
czy wynika to z innej przesłanki, jaką jest trak-
% UMiG Stary Sącz, dział  Informacje o Śro- towanie spraw związanych ze środowiskiem jako
dowisku podzielony jest na Obwieszczenia,  tych mniej ważnych & ?
Wnioski, Raporty, Decyzje i Postanowienia.
% Urząd Gminy Poronin, dział  Środowisko
podzielony na Obwieszczenia, Decyzje Środo-
wiskowe i Postanowienia, Zarządzenia.
W obu przypadkach można szybko dotrzeć do
poszukiwanych dokumentów.
Inne dobrze działające strony internetowe to:
A
apsze Niżne, Andrychów, Piwniczna-Zdrój, No-
wy Żmigród, Zagórz, Komańcza, Ustrzyki Dolne,
Szczyrk.
Wnioski z praktyki dostępu do informacji
Zwracając się do urzędów z prośbą o udostępnie-
nie informacji, spotkaliśmy się z różną interpre-
tacją prawa, dotyczącą udostępniania informacji
o środowisku. Osiem urzędów odmówiło odpo-
wiedzi na nasz wniosek, dotyczącej decyzji ws
nałożenia bądz
nie nałożenia, obowiązku spo-
rządzania OOS, twierdząc, że nie kwalifikuje się
do udostępniania. Jest to bezzasadne, ponieważ
informacje te, według prawa, urzędy mają obo-
wiązek udostępniać, a poza tym skoro pozostałe
98 adresatów na nasz wniosek odpowiedziało
i przesłało wymagane dokumenty, tym bardziej
potwierdza to błąd w interpretacji zapisów ustawy.
Z uzyskanych odpowiedzi na nasze pytania,
można również wywnioskować, że urzędnicy
często nie wywiązują się z obowiązku udziela-
nia informacji. Ponadto, jeśli nawet informacji
udzielają, są to odpowiedzi nie merytoryczne
i nieodnoszące się do treści pytań, jakie do nich
skierowano.
Spośród wszystkich 197 skierowanych wnio-
sków o udostępnienie informacji o środowisku
otrzymaliśmy 173 odpowiedzi, z czego 62%
w ustawowym czasie.
Musieliśmy również ponaglać 20 urzędów, gdyż
nie otrzymaliśmy odpowiedzi oraz, jak wspo-
mniano wcześniej, kilka urzędów nie odpowie-
działo nam w ogóle, nawet po złożeniu na nich
skargi do SKO.
53
Załącznik 4
Decyzja Wójta Gminy A
odygowice
(skany oryginału)
55
Kwalifikowanie przedsięwzięć do oceny oddziaływania na środowisko
56
Załączniki
57