PRAWO UBEZPIECZEC
SPOA
ECZNYCH 2012/13 - PYTANIA Z ZAKRESU WYKA
ADU
1. Związki prawa ubezpieczeń społecznych z prawem administracyjnym i prawem cywilnym:
a) Związki z prawem administracyjnym - są bardzo ścisłe, ponieważ pojęcia i przepisy prawa
administracyjnego, procedury administracyjne stosuje siÄ™ pomocniczo lub wprost w prawie
ubezpieczeń społecznych. Obie dziedziny posługują się takimi pojęciami jak np. decyzja,
wniosek, organ administracji państwowej, egzekucja itp.
b) Związki z prawem cywilnym - mają zarówno charakter normatywny jak i pojęciowy. Z tym że w
prawie ubezpieczeń społecznych nie ma na wzór prawa pracy art. 300 KP (furtka z kp do kc).
Natomiast są odesłania konkretne np. w zakresie odpowiedzialności odszkodowawczej w
ubezpieczeniu wypadkowym. W prawie ubezpieczeń społecznych analogia przepisów jest
dopuszczalna, wtedy gdy występują luki o charakterze rzeczywistym lub technicznym. Natomiast
niedopuszczalne jest odesłanie do tzw. klauzul generalnych występujących w prawie cywilnym
np. do zasady współżycia społecznego. Stosuje się, w prawie ubezpieczeń społecznych,
przepisy dotyczące ważności czynności prawnych, składania oświadczenia woli, wad
oświadczenia woli, zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych, terminów
przedawnienia, czy konstrukcje prawa rodzinnego (małżeństwo, rozwód, separacja,
przysposobienie).
2. Związki prawa ubezpieczeń społecznych z prawem pracy i prawem ubezpieczeń
gospodarczych:
a) Związki z prawem pracy - przyjmuje się przede wszystkim wspólny początek obu dziedzin.
Ubezpieczenia społeczne wykształciły się jako element ochrony pracowników pod koniec XIX w.
Dopiero w póz
niejszym okresie ochrona ubezpieczeniowa zaczęła obejmować także grupy
pozapracownicze.
b) Związki z prawem ubezpieczeń gospodarczych - przejawiają się w tym, że podstawowe
techniki i konstrukcje prawne są w wysokim stopniu zbieżne w obu dziedzinach. A
Ä…czy je cel,
instrumenty, pojęcia. Obie gałęzie w najprostszym ujęciu to instytucje chroniące przed skutkami
wypadków losowych, czyli ryzyka, przez które rozumie się zdarzenie przyszłe i niepewne, ale
prawdopodobne, spowodowane działaniem sił przyrody lub człowieka. Podstawowymi
elementami wspólnymi są składka, fundusz, ryzyko, szkoda, kompensata szkody, organ
ubezpieczeniowy.
3. Charakterystyka zakresu przedmiotu prawa ubezpieczeń społecznych:
Ubezpieczenia społeczne, jako instytucja prawna, obejmują całość regulacji prawnych, których
przedmiotem jest system świadczeń przysługujących z góry określonemu kręgowi osób
ubezpieczonych z tytułu opłacania składki przez cały okres aktywności zawodowej w związku z
zajściem chronionego ryzyka powodującego przejściową lub trwałą utratę dochodów. Prawo
ubezpieczeń społecznych jest odrębną gałęzią prawa, a przyczyny, dla których uznaje się to prawo
za odrębną gałąz
prawa to:
a) Istnienie wspólnego przedmiotu regulacji, czyli stosunki społeczne związane z wypełnianiem
przez Państwo zadań z zakresu ochrony społecznej realizowanych w formie ubezpieczenia
społecznego
b) Społeczna ranga regulowanej przez to prawo dziedziny życia
c) Rozszerzenie ochrony ubezpieczeniowej na grupy niepracownicze
d) Odrębny charakter stosunku ubezpieczenia społecznego
e) Odrębność własnych zasad ogólnych i funkcji
f) Odrębność norm prawnych
4. Ewolucja prawa zabezpieczenia społecznego:
Zabezpieczenie społeczne to system świadczeń o różnym charakterze realizowanych za pomocą
trzech technik: ubezpieczeniowej, zaopatrzeniowej i opiekuńczej. Historycznie jest odwrotnie.
Wspieranie ze strony państwa było znane już w starożytności, np. w państwie rzymskim żołnierze,
którzy już nie mogli walczyć, otrzymywali emerytury ze Skarbu Państwa. Technika ubezpieczeniowa
rozwijała się na samym końcu. Jeżeli znajdujemy się w określonej sytuacji i chcemy zabezpieczyć
swoje ryzyka, to w pierwszej sytuacji powinniśmy się ubezpieczyć. Gdy się nie załapiemy na te
ubezpieczenia, to możemy szukać zaopatrzenia. Opiekuńczość w państwie liberalnym jest
traktowana jako ostateczność.
5. Pojęcie terminu zabezpieczenie społeczne:
Jest wiele definicji zabezpieczenia społecznego. W doktrynie definicje zabezpieczenia społecznego
można najogólniej podzielić na dwie grupy:
a) Pierwsza - kładzie nacisk na wyodrębnianie przedsięwzięć podejmowanych dla
zagwarantowania odpowiedniego poziomu życia członków danego społeczeństwa  przykładem
jest definicja Jerzego Piotrowskiego, który rozumie zabezpieczenie społeczne jako całokształt
środków i działań instytucji publicznych, za pomocą których społeczeństwo stara się
zabezpieczyć swych obywateli przed niezawinionym przez nich niedostatkiem, groz
bÄ…
niemożności zaspokojenia podstawowych społecznie, uznanych za ważne potrzeb. Żeby
zrozumieć jaki ten poziom zabezpieczenia w Polsce powinien być wg tej definicji, trzeba
rozłożyć poszczególne jej elementy, przy czym Piotrowski mówi tylko o podmiotach publicznych,
natomiast w takiej konstrukcji państwa, jaka zaczyna w Polsce funkcjonować, głównymi
podmiotami nie sÄ… instytucje publiczne, tylko III sektor, czyli organizacje pozarzÄ…dowe.
b) Druga - postrzeganie zabezpieczenia społecznego jako stan pożądany, pewną wartość, której
realizacji podporządkowane są określone działania  przykładem jest definicja MOP-u, z której
wynika, że zabezpieczenie społeczne to rezultat osiągnięty za pomocą całego szeregu
kompleksowych i uwieńczonych powodzeniem przedsięwzięć publicznych, mających na celu
ochronę ludności lub jej dużej grupy przed niedostatkiem środków materialnych, których w razie
braku takich przedsięwzięć, mogłoby być powodem utraty w razie choroby, bezrobocia,
inwalidztwa, zgonu oraz przedsięwzięć zapewniających dostęp do opieki zdrowotnej w razie
potrzeby i przedsięwzięć pomagających rodzicom wychowującym małe dzieci.
6. Techniki zabezpieczenia społecznego:
a) Ubezpieczeniowa  rozwija się w oparciu o ubezpieczenia gospodarcze i społeczne.
b) Zaopatrzenia społecznego - ma swoje ugruntowanie historyczne. Jednym z pomysłów na
tworzenie takiej formy zabezpieczenia społecznego było stworzenie tzw. rent starczych w
państwach skandynawskich. Na przełomie XVIII i XIX wieku pojawił się pomysł, żeby ustanowić
renty starcze wypłacane z budżetu państwa na zasadzie takiej, że jeśli ktoś kończy lat 80-85, nie
ma żadnego majątku, który można by było przekształcić na zabezpieczenie i utrzymanie, ani
żadnych osób zobowiązanych do jego utrzymania, to po spełnieniu takich przesłanek wypłaca
się rentę na poziomie minimalnej egzystencji z budżetu państwa.
Inną drogą był rozwój służby wojskowej albo służby cywilnej. Polegało to na tym, że jeśli ktoś jest w
stanie tzw. służby (wymaga się od niego więcej), to tworzy się specjalny budżet. Współcześnie
mamy służby mundurowe, które za nienaganny przebieg służby mają wypłacane określone
świadczenia. Wypłacanie świadczeń z budżetu państwa dotyczy osób, które pracowały, pełniły
służbę, były w pełnej gotowości, miały zakaz pracy w innych miejscach, nie płaciły składek, ale w
momencie przejścia na tzw. stan spoczynku otrzymywały nagrodę za tą gotowość w postaci
emerytury wypłacanej z budżetu państwa (po dziś dzień w różnych państwach).
Technika ta i finansowanie świadczeń z budżetu państwa są ściśle związane z wydarzeniami
wojennymi. Boom na wypłacanie świadczeń z budżetu państwa nastąpił po I wojnie światowej,
kiedy pojawiło się wiele ofiar, szczególnie wśród ludności cywilnej, kalek biorących bezpośredni
udział w akcjach wojennych, sierot. Przyjęła się zasada, że dla pewnych grup przeznacza się z
budżetu państwa jakąś pulę pieniędzy, która idzie przez regionalne podmioty (świadczenia
wypłacane np. z tytułu bycia ofiarą wojny). Współczesnym przykładem są świadczenia rodzinne.
Ludzie mają prawo do nich, mimo że wcześniej nie płacili żadnych składek, ale zaistniało określone
zdarzenie, które może być związane z określoną sytuacją życiową i otrzymują te świadczenia z
budżetu państwa.
Współcześnie na tą technikę składają się:
·ð prawo do Å›wiadczeÅ„  z góry okreÅ›lone, może być skierowane do każdego z nas albo do
wybranej grupy osób
·ð w uznaniu zasÅ‚ugi lub potrzeby  kwestia sÅ‚użby lub rodzinne
·ð schematyzm  zbieżne z ubezpieczeniami spoÅ‚ecznymi. Każda osoba wypeÅ‚niajÄ…ca przesÅ‚anki
ustawowe w danej sytuacji jest identycznie traktowana. Do tego schematu można dodać też
formalizm: to duża zbieżność, bo osoba jest w tej grupie, spełnia przesłanki i ma prawo do
świadczeń
·ð roszczeniowość  speÅ‚niam przesÅ‚anki, to żądam realizacji tego uprawnienia, a w przeciwnym
razie kierujÄ™ sprawÄ™ do sÄ…du bÄ…dz
innego organu, który będzie rozstrzygał spór
·ð brak skÅ‚adki  nikt nie pÅ‚aci skÅ‚adki, a pieniÄ…dze pochodzÄ… co do zasady z budżetu paÅ„stwa
·ð Å›wiadczenia finansowane z budżetu
c) Opiekuńcza  regulowana ustawą o pomocy społecznej. Była znana od zarania dziejów. Przez
większość istnienia ludzkości była stosowana w ramach filantropijnej działalności (charytatywnej,
religijnej). Przesłanki pomagania ludziom i ludzkości były bardziej lub mniej szczytne. Działania
te były inicjatywą prywatną. Chodzi jednak o technikę, która jest realizowana w oparciu o władzę
publiczną. Opiekuńczość w ramach filantropii i prywatnych gestów była w pewnym momencie
niewystarczająca. Reguła była taka, że na poziomie gminy, hrabstwa była taka konstrukcja
tworzona.
Technika opiekuńcza ma swoje cechy konstytutywne, które ją charakteryzują. Są one następujące:
·ð caÅ‚a ludność  zakres podmiotowy tej techniki, jest to zasada. W ustawie o pomocy spoÅ‚ecznej
jest napisane, że obywatele RP, innych krajów UE i cudzoziemcy mają do niej prawo
·ð przesÅ‚anki uzyskania prawa w zwiÄ…zku z zaistnieniem okreÅ›lonego ryzyka - poÅ‚Ä…czonego z tym,
że osoba nie jest sama w stanie sobie poradzić, wykorzystując własne środki, zasoby i
umiejętności. Ustawodawca określa pewne progi, w zakresie których te świadczenia mogą być
przyznane. Progi stanowią jedną z form określenia poziomu ubóstwa (z reguły niższy niż te
progi)
·ð zależna od indywidualnych potrzeb  każdy jest oceniany indywidualnie, sytuacja majÄ…tkowa
każdego jest badana w ramach wywiadu środowiskowego. W ubezpieczeniach społecznych
mamy schematy.
·ð uznaniowość  mimo, że jest wywiad i możemy być w trudnej sytuacji, to w klasycznych cechach
tej techniki wszystko zależy od organu, który przyznaje tę pomoc. Współcześnie cecha ta się
zdezaktualizowała, bo jeśli ktoś spełnia określone przesłanki lub znajduje się w określonej
sytuacji, to nabywa prawo i organ pomocy społecznej dużo zrobić nie może
·ð brak skÅ‚adki  pieniÄ…dze pochodzÄ… z podatków
·ð brak schematyzmu
·ð brak roszczeniowoÅ›ci
Są to cechy konstytutywne, podawane w teorii, natomiast współczesna ustawa wprowadza
roszczeniowość, zwłaszcza w zakresie tych świadczeń, które w pomocy społecznej są
przyznawane w drodze decyzji administracyjnej. To świadczenia pieniężne i w tym zakresie
przysługuje roszczenie, bo jest tryb odwoławczy, czyli w zakresie nieuregulowanym ustawą o
pomocy społecznej zastosowanie mają przepisy KPA.
Ponadto, jest też wiele regulacji, gdzie te świadczenia są przyznawane na podstawie umów. W
ramach pomocy społecznej te świadczenia mogą być w formie wsparcia, rozdawnictwa, pieniędzy,
pobytu w domu pomocy społecznej, ale mogą też być na zasadzie użyczenia.
7. Ryzyko w prawie zabezpieczenie społecznego:
a) Dożycie wieku emerytalnego
b) Trwała lub okresowa niezdolność do pracy
c) Śmierć żywiciela
d) Wypadek przy pracy lub choroba zawodowa
e) Niezdolność lub niemożność świadczenia pracy (prowadzenia działalności)
f) Niezdrowie
g) Bezrobocie
h) Niedostatek dochodu w rodzinie
i) Trudne sytuacje życiowe
Ryzyko społeczne, które proponuje MOP, to:
a) Ryzyko macierzyństwa
b) Ryzyko choroby
c) Ryzyko śmierci żywiciela rodziny
d) Ryzyko starości
e) Ryzyko bezrobocia
f) Ryzyko wypadku przy pracy i chorób zawodowych
g) Ryzyko inwalidztwa
h) Ryzyko nagłych wydatków
8. Zasady prawa ubezpieczenia społecznego:
a) Automatyzm - zakłada, że stosunek prawa ubezpieczeń społecznych powstaje z chwilą
nawiązania stosunku, który jest podstawą zatrudnienia bez względu na to czy zatrudniony został
zgłoszony do ubezpieczenia i czy odprowadzono za niego składkę.
b) Powszechność - objęcie obowiązkiem ubezpieczenia wszystkich podmiotów pozostających w
określonej sytuacji faktycznej. Pełna powszechność powstaje, gdy ubezpieczenie społeczne
obejmuje wszystkie kategorie społeczne występujące w danym społeczeństwie. Ubezpieczenia
społeczne dążyły do powszechności od lat 60-tych XX w. Ustawodawca rozszerzał
systematycznie obowiązek ubezpieczenia na kolejne grupy społeczno-zawodowe osiągające
dochód z własnej pracy.
Upowszechnianie zakresu podmiotowego odbywało się dwiema drogami:
·ð bezpoÅ›rednie wÅ‚Ä…czanie do systemu (w obrÄ™b dziaÅ‚alnoÅ›ci ZUS-u wchodziÅ‚y kolejne grupy)
·ð tworzenie osobnego systemu ubezpieczeÅ„ spoÅ‚ecznych zorganizowanego na odrÄ™bnych
zasadach. (np. ubezpieczenia rolników indywidualnych)
Realizacja powszechności ubezpieczeń społecznych jest zapewniania przymusem skierowanym do
wszystkich osób, które spełniają wyznaczone kryteria ustawowe. Nie byłoby powszechności bez
przymusu.
c) Przymus - wyłącza swobodę decyzji w nawiązywaniu stosunku ubezpieczenia społecznego.
Gwarantuje powszechność ubezpieczeń, co pozwala na szersze rozłożenie ciężaru ryzyka na
społeczność ubezpieczonych. Wpływa to na potanienie ubezpieczeń, umożliwia udział
słabszych ekonomicznie jednostek, zapobiega autoselekcji w obrębie grupy społecznej oraz
przyjmowania do ubezpieczenia tylko tzw. dobrego ryzyka. Pozwala na zabezpieczenie dochodu
osobom dotkniętym ryzykiem ubezpieczenia społecznego i zwalnia państwo z obowiązku
dostarczania im dochodu np. w ramach pomocy społecznej. Wyłącza on możliwość
porozumienia między ubezpieczonym a płatnikiem składek w celu uniknięcia ubezpieczenia, aby
np. obniżyć koszty pracy. Przymus oznacza, że z obowiązku ubezpieczenia nie są zwolnione
osoby, mające wysokie dochody. Przymus w postaci bezwzględnej powoduje zwielokrotnienie
stosunków ubezpieczeniowych w sytuacji gdy jedna osoba posiada kilka tytułów
ubezpieczeniowych tzw. zbiegi ubezpieczenia.
d) Solidarność społeczna - kluczowa zasada ubezpieczeń społecznych. Realizowana jest przez
tworzenie wspólnot ubezpieczeniowych, narażonych na podobne ryzyko społeczne, w ramach
których dochodzi do rozłożenia odpowiedzialności na wszystkich ubezpieczonych w obrębie
wspólnoty. Wiąże się to z rozłożeniem ciężaru finansowego, czyli obowiązkiem opłacania
składki, przy czym jej wysokość i ilość nie wpływa na możliwość i wysokość świadczeń dla
osoby ubezpieczonej. Składka w ubezpieczeniu społecznym jest ustalana jednolicie,
procentowo, co powoduje, że osoby więcej zarabiające płacą więcej, a mniej zarabiający płacą
odpowiednio mniej. Każdy przyczynia się do tworzenia funduszu i zyskuje prawo do świadczeń.
Następuje wyrównywanie szans na ubezpieczenie skutków realizacji ryzyka niezależnie od
indywidualnej sytuacji dochodowej i zdrowotnej.
e) Równe traktowanie - ubezpieczonych ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne,
narodowościowe, stan cywilny, stan rodzinny. Zasada ta dotyczy w szczególności:
- warunków objęcia systemem ubezpieczeń społecznych
- obowiązku opłacania i obliczania wysokości składek
- obliczania wysokości świadczeń
- okresów wypłaty świadczeń i zachowania prawa od świadczeń
Naruszenie tej zasady uzasadnia roszczenie, którego można dochodzić na drodze sądowej w celu
zaspokojenia słusznych żądań osoby poszkodowanej.
f) Gwarancja państwa - jest wyrażona w kilku przepisach prawa ubezpieczeń społecznych.
·ð art. 2 ust. 3 ustawy o s.u.s. - wypÅ‚acalność Å›wiadczeÅ„ z ubezpieczenia spoÅ‚ecznego
gwarantuje państwo - miejsce tego przepisu w ustawie (część ogólna) wskazuje, że
gwarancja dotyczy wszystkich świadczeń z ubezpieczenia społecznego (emerytalnego,
rentowego, chorobowego, wypadkowego) Nie mówi się tu o zdrowotnym. Państwo ma
obowiązek uzupełniania niedoboru funduszu ubezpieczenia społecznego w drodze dotacji
budżetowej w granicach określonych ustawą (art. 53 i 62 ust. o s.u.s. - tylko emerytalnych).
·ð art. 180 ustawy o o. i f. OFE - paÅ„stwo gwarantuje pokrycie niedoboru, gdy nie może być on
pokryty z funduszu gwarancyjnego. Jest to słaba gwarancja państwa  II filar.
·ð w III filarze (ppe) gwarancji expressis verbis wyrażonych w prawie siÄ™ nie przewiduje.
g) Wzajemność - zasada wzajemności wynika z cechy ubezpieczeń społecznych jaką jest
odpłatność świadczenia. Składka wnoszona przez ubezpieczonego jest ceną ochrony, którą
gwarantuje instytucja ubezpieczeniowa. W razie realizacji ryzyka dojdzie do wypłaty
świadczenia. Będzie to konsekwencja istnienia ochrony. Wzajemność nie oznacza
ekwiwalentności. Wyjątek dotyczy konstrukcji emerytury w tzw. nowym systemie emerytalnym
(1999 r.), w którym składka ma się przekładać na wysokość świadczenia.
h) Terytorializm - polskie rozwiązania w dziedzinie ubezpieczeń społecznych obowiązują na
terytorium RP. Od tej zasady sÄ… dwa wyjÄ…tki:
·ð zawężajÄ…cy - nie podlegajÄ… ubezpieczeniu spoÅ‚ecznemu cudzoziemcy, których pobyt nie jest
stały albo osoby zatrudnione w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, konsulatach,
misjach, instytucjach międzynarodowych, chyba że umowa międzynarodowa stanowi inaczej.
·ð rozszerzajÄ…cy - na równi z zatrudnieniem na obszarze polski, traktuje siÄ™ zatrudnienie
obywateli polski za granicÄ… w polskich przedstawicielstwach dyplomatycznych, konsularnych,
misjach, innych placówkach i instytucjach lub przedsiębiorstwach, chyba że umowa
międzynarodowa stanowi inaczej.
9. Funkcje prawa ubezpieczenia społecznego:
a) Ochronna - zaspokajanie potrzeb ubezpieczonych w sytuacji zagrożeń losowych
przewidzianych przez prawo.
b) Rozdzielcza - sprawiedliwy rozdział świadczeń na zaspokojenie potrzeb ubezpieczeniowych w
sytuacji realizacji ryzyka chronionego. Ta funkcja opiera się na zasadzie sprawiedliwości
dystrybutywnej. Zasada ta nakazuje obdarowanie każdego tym, co mu się należy, zgodnie z
przyjętą kulturą. W prawie ubezpieczeń społecznych przyjmuje się dwie formuły:
·ð wedÅ‚ug pracy
·ð wedÅ‚ug potrzeb
Ponadto, są grupy uprzywilejowane, które otrzymują świadczenia poza stosowaniem formuły.
Przywileje uzasadnia się stosowaniem elitarnej formuły  każdemu według jego pozycji .
Różnicowanie (dyferencjacja) w prawie w sposób zgodny z formułami jest istotną cechą prawa
ubezpieczeń społecznych.
c) Organizatorska - prawo ubezpieczeń społecznych jest gwarantem bezpieczeństwa socjalnego i
stanowi jeden z elementów zachowania ładu społecznego. Stanowi też środek kontroli społecznej,
zapobiega konfliktom powstałym wskutek nierównego podziału dochodów. Ponadto funkcja
organizatorska ma służyć homeostazie społecznej, czyli utrzymaniu społeczeństwa w określonym
porządku, polegającym na pokojowej koegzestencji wszystkich grup społeczno-zawodowych.
d) Wychowawcza - kształtowanie pożądanych społecznie postaw adresatów tego prawa. Celem tej
funkcji jest stworzenie sprawiedliwości w społeczeństwie, wzajemnej pomocy, odpowiedzialności za
jednostkę i zbiorowość.
10. Osoby podlegające ubezpieczeniu społecznemu:
Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na
obszarze RP sÄ…:
a) Pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów
b) Osobami wykonującymi pracę nakładczą
c) Członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych
d) Osobami wykonujÄ…cymi pracÄ™ na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej
umowy o świadczenie usług
e) Osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi
f) Posłami i senatorami pobierającymi uposażenie oraz posłami do Parlamentu Europejskiego
g) Osobami pobierajÄ…cymi stypendium sportowe
h) Pobierającymi stypendium słuchaczami Krajowej Szkoły Administracji Publicznej
i) Osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie
odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania
j) Osobami pobierającymi zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie integracyjne lub stypendium w
okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych
k) Duchownymi
l) Żołnierzami niezawodowymi pełniącymi czynną służbę wojskową, z wyłączeniem pełniących
służbę kandydacką
m) Osobami odbywającymi służbę zastępczą
n) Funkcjonariuszami Służby Celnej
o) Osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński
albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego
p) Osobami pobierającymi świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami
pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i
poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osobami pobierającymi wynagrodzenie
przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze
stypendium na przekwalifikowanie
q) Osobami pobierającymi świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia
11. PÅ‚atnik  obowiÄ…zki i uprawnienia:
Obowiązki płatnika:
a) Zgłoszenie płatnika składek do ZUS oraz zawiadamianie o zmianach danych wskazanych w
zgłoszeniu
b) Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych każdej osoby objętej obowiązkowo ubezpieczeniem
c) Prowadzenie dokumentacji związanej z obliczaniem, potrącaniem dochodów ubezpieczonych,
rozliczanie oraz opłacanie należnej składki za każdy miesiąc kalendarzowy
d) Opłacanie i częściowe finansowanie składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie
zdrowotne, na fundusz pracy i fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych
e) Sporządzanie imiennych raportów dotyczących ubezpieczonych oraz rozliczanie składek na
ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych, a także wypłacanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego w sytuacjach
przewidzianych przez ustawodawcÄ™
f) Opracowywanie wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe
g) Ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i ich wypłaty
h) Obliczanie należnych składek tzw. samoobliczanie  ZUS nie wydaje decyzji wymiarowej
Uprawnienia płatnika:
a) Prawo żądania zwrotu nienależenie opłaconych składek art. 24 ust 6a- 8d ustawy o systemie
b) Korzystanie z mechanizmów ułatwiających opłacanie należności składkowych, jak: odroczenie
terminu płatności, rozłożenie należności na raty, umorzenie należności z tytułu składek
c) Uprawnienia podmiotów zatrudniających osoby niepełnosprawne do pokrycia składki ze środków
PFRON i budżetu państwa (ze środków publicznych)
d) Prawo żądania od ubezpieczonego zwrotu nienależnie pobranych świadczeń (art. 84)
e) Prawo aktywnego uczestnictwa toku czynności kontrolnych, w szczególności do złożenia
zastrzeżeń do ustaleń protokołu z kontroli dokonywanej przez inspektorów ZUS
f) Złożenie odwołania od decyzji organu rentowego do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
trybie przepisów Kodeksu Postępowania Cywilnego
g) Wynagrodzenie płatnika - jako procent kwoty tych świadczeń
12. Mechanizmy ułatwiające płatnikowi zapłatę składki:
a) Odroczenie terminu - podstawą jest art. 29 ust 1 ustawy o systemie - aby skorzystać z tego
mechanizmu:
·ð muszÄ… zaistnieć wzglÄ™dy gospodarcze i inne przyczyny zasÅ‚ugujÄ…ce na uwzglÄ™dnienie
·ð na wniosek pÅ‚atnika
·ð ZUS ma uwzglÄ™dniać możliwoÅ›ci pÅ‚atnicze dÅ‚użnika oraz stan finansów ubezpieczeÅ„
społecznych, przy czym chodzi tu wyłącznie o należności finansowane przez płatników
·ð rozÅ‚ożenie na raty lub odroczenie terminu pÅ‚atnoÅ›ci nie może dotyczyć skÅ‚adki finansowanej
przez ubezpieczonego nie będącego płatnikiem składek
·ð w formie umowy  przygotowujÄ… strony  akceptuje ZUS
b) Rozłożenie na raty - podstawą jest art. 29 ust 1 ustawy o systemie:
·ð w formie umowy przygotowanej przez strony
·ð rata obejmuje należność głównÄ… oraz odsetki
·ð uruchomienie tego mechanizmu nie jest bezpÅ‚atne - ustawodawca przewiduje opÅ‚atÄ™
prolongacyjną do poszczególnych rat należności długu
·ð gdy pÅ‚atnik-dÅ‚użnik nie speÅ‚ni w terminie ustalonych przez ZakÅ‚ad rat, wówczas pozostaÅ‚a
kwota staje się natychmiast wymagalna wraz z odsetkami za zwłokę naliczanymi na zasadach
określonych w ordynacji podatkowej
c) Umorzenie zaległych należności - art. 28 ustawy o systemie:
·ð należnoÅ›ci z tytuÅ‚u skÅ‚adek mogÄ… zostać umorzone (należy do oceny ZakÅ‚adu) - w caÅ‚oÅ›ci lub
w części
·ð umorzenie może nastÄ…pić tylko w przypadku caÅ‚kowitej nieosiÄ…galnoÅ›ci
·ð umorzenie skÅ‚adek powoduje także umorzenie odsetek za zwÅ‚okÄ™, kosztów upomnienia i
dodatkowej opłaty
·ð uznaniowy charakter
·ð instytucja umorzenia należnoÅ›ci z tytuÅ‚u skÅ‚adek nie może dotyczyć skÅ‚adki finansowanej przez
ubezpieczonego nie będącego płatnikiem składek (art. 30 ustawy systemowej)
13. Nadpłata składki, opłata dodatkowa, odsetki za nieterminową zapłatę składki:
a) Nadpłata składki - art. 24 ust 6a u.s.u.s. rozp. MPiPS w spr. szczegółowych zasad ustalania
podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe:
·ð nienależenie opÅ‚acone skÅ‚adki podlegajÄ… zaliczeniu przez ZakÅ‚ad z urzÄ™du na poczet
zaległych, lub bieżących składek, a w razie ich braku na poczet przyszłych składek, chyba że
płatnik złożył wniosek o zwrot składek
·ð ZUS ma obowiÄ…zek poinformowania o nadpÅ‚acie, a pÅ‚atnik prawo do żądania zwrotu
·ð pÅ‚atnik po otrzymaniu zwrotu niezwÅ‚ocznie zwraca ubezpieczonemu finansowanÄ… przez niego
część składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe
b) Opłata dodatkowa  może być wymierzona płatnikowi niezależnie od odsetek:
·ð stanowi sankcjÄ™ za niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiÄ…zku opÅ‚acenia skÅ‚adki
·ð celem jest zdyscyplinowanie pÅ‚atnika skÅ‚adek
·ð max 100% nieopÅ‚aconych skÅ‚adek
·ð należy do sfery tzw. swobodnego uznania na podstawie decyzji
·ð zakÅ‚ad jest zwiÄ…zany przepisami prawa, celem przepisu oraz normami etycznymi
·ð prawo do odwoÅ‚ania do SÄ…du Pracy i UbezpieczeÅ„ SpoÅ‚ecznych, kontrola sÄ…du
c) Odsetki za zwłokę:
·ð należne sÄ… z mocy prawa
·ð nie ma żadnego znaczenia przyczyna, która spowodowaÅ‚a zalegÅ‚oÅ›ci
·ð odsetki za zwÅ‚okÄ™ wpÅ‚acane sÄ… bez wezwania ZakÅ‚adu
·ð stawka odsetek za zwÅ‚okÄ™ wynosi 200% podstawy stopy oprocentowania kredytu
lombardzkiego, ustalonej zgodnie z przepisami o NBP. Ulega ona zmianom odpowiednio do
zmian stopy oprocentowania tego kredytu.
14. Zakład Ubezpieczeń Społecznych i jego organy:
a) Zakład Ubezpieczeń Społecznych  państwowa jednostka organizacyjna, posiadająca
osobowość prawną, działa na podstawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i innych
ustawach
b) Nadzór nad ZUS-em: minister właściwy ds. zabezpieczenia społecznego
c) W skład ZUS wchodzą : Centrala i terenowe jednostki organizacyjne
d) Organy ZUS: Prezes, ZarzÄ…d, Rada Nadzorcza:
·ð Prezesa powoÅ‚uje i odwoÅ‚uje premier na wniosek wÅ‚aÅ›ciwego ministra ds. zabezpieczenia
społecznego po zasięgnięciu opinii Rady Nadzorczej.
·ð pozostaÅ‚ych czÅ‚onków ZarzÄ…du powoÅ‚uje i odwoÅ‚uje Rada Nadzorcza na wniosek Prezesa.
·ð Rada Nadzorcza jest powoÅ‚ywana przez premiera na 5-letniÄ… kadencjÄ™ a w skÅ‚ad Rady ma
zapewnić wyważanie interesów stron stosunku ubezpieczeniowego.
15. Finansowanie ubezpieczeń społecznych  składka:
Zgodnie z art. 16 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych:
Składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe:
a) pracowników
b) osób wykonujących pracę nakładczą
c) członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych lub spółdzielni kółek rolniczych
d) zleceniobiorców
e) posłów i senatorów
f) stypendystów sportowych
g) pobierających stypendium słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Publicznej
h) osób wykonujących odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie
odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania
i) osób współpracujących ze zleceniobiorcami
j) funkcjonariuszy Służby Celnej
k) osób odbywających służbę zastępczą
l) osób pobierających świadczenie szkoleniowe po ustaniu zatrudnienia
Finansują z własnych środków, w równych częściach, ubezpieczeni i płatnicy składek - emerytalne
Finansują z własnych środków, w wysokości 1,5% podstawy wymiaru ubezpieczeni i w wysokości
6,5% podstawy wymiaru płatnicy składek - rentowe
Składki na ubezpieczenie chorobowe  (bez pkt: e,f,g,j,l) finansują w całości, z własnych
środków, sami ubezpieczeni.
Składki na ubezpieczenie wypadkowe  (bez pkt: b,k,l) ale również:
·ð osób współpracujÄ…cych z osobami prowadzÄ…cymi pozarolniczÄ… dziaÅ‚alność
·ð bezrobotnych pobierajÄ…cych stypendium,
·ð osób pobierajÄ…cych stypendium,
Finansują w całości, z własnych środków, płatnicy składek.
16. Fundusze Zakładu Ubezpieczeń Społecznych:
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych - jest państwowym funduszem celowym powołanym w celu
realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych. Dysponentem FUS jest ZUS.
W ramach FUS wyodrębnia się fundusze:
a) Emerytalny - z którego są finansowane wypłaty emerytur. W ramach tego funduszu środki
gromadzone sÄ… na koncie indywidualnym oraz na tzw. subkoncie.
b) Rentowy - finansowane są z niego różne świadczenia:
·ð wypÅ‚aty rent z tytuÅ‚u niezdolnoÅ›ci do pracy, renty szkoleniowe, rodzinne, dodatki do rent
rodzinnych dla sierot zupełnych, dodatki pielęgnacyjne
·ð wypÅ‚aty emerytur przyznanych z urzÄ™du zamiast rent z tytuÅ‚ niezdolnoÅ›ci do pracy urodzonym
przed 01.01.1949 r., niemającym okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co
najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.
·ð wypÅ‚aty zasiÅ‚ków pogrzebowych
·ð Å›wiadczenia zlecone ZakÅ‚adowi do wypÅ‚aty polegajÄ…ce finansowaniu z budżetu paÅ„stwa
·ð wydatki na prewencjÄ™ rentowÄ…
c) Chorobowy  wydatki na świadczenia w razie czasowej niezdolności do pracy z tzw. ogólnego
stanu zdrowia, w związku z wpadkami w drodze do pracy i z pracy oraz z tytułu macierzyństwa
d) Wypadkowy  świadczenia na wypłatę rent z tytułu niezdolności spowodowanej wypadkiem
przy pracy lub chorobą zawodową, zasiłków chorobowych w związku z wypadkiem, rent
rodzinnych, jednorazowe odszkodowania - wypadek przy pracy, koszty prewencji wypadkowej
W ramach FUS wyodrębnia się również fundusze:
a) Rezerwowe - dla:
·ð ubezpieczeÅ„ rentowych oraz chorobowych
·ð ubezpieczenia wypadkowego
Środki tych funduszy mogą być lokowane jedynie na lokatach bankowych, papierach wartościowych
emitowanych przez Skarb Państwa oraz w jednostkach uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego,
chyba że RM, na wniosek Prezesa Zakładu, zezwoli na ulokowanie tych środków w inny sposób
b) Fundusz rezerwy demograficznej  (budzi on duże wątpliwości):
·ð zabezpieczenie systemu emerytalnego przed niewydolnoÅ›ciÄ… spowodowanÄ… niekorzystnÄ…
sytuacjÄ… demograficznÄ…
·ð uzupeÅ‚nienia niedoboru funduszu emerytalnego, wyÅ‚Ä…cznie z przyczyn demograficznych
Charakterystyka FRD:
·ð FRD podsiada osobowość prawnÄ…
·ð ma statut nadany przez ministra wÅ‚. ds. zabezpieczenia spoÅ‚ecznego  rozporzÄ…dzenie
·ð organem Funduszu jest ZakÅ‚ad i on dysponuje Å›rodkami funduszu
·ð zakÅ‚ad reprezentuje FRD w sposób okreÅ›lony dla reprezentacji ZakÅ‚adu w jego statucie
·ð siedzibÄ… funduszu jest siedziba ZakÅ‚adu
·ð nazwa FRD jest prawnie chroniona
Środki FRD (według kolejnych zmian ustawy o systemie ubezpieczeń) są wykorzystywane na :
·ð pokrycie niedoborów funduszu emerytalnego
·ð udzielanie nieoprocentowanej pożyczki uzupeÅ‚niajÄ…cej Å›rodki Funduszu emerytalnego na
bieżącą wypłatę świadczeń zapewniającą płynność finansową FUS, zwrotną w terminie nie
dłuższym niż 6 miesięcy od dnia otrzymania środków
17. Ubezpieczenie zdrowotne:
Niezdrowie  jest rodzajem socjalnego ryzyka chronionego przede wszystkim za pomocÄ…
powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. To ryzyko jest brakującym ogniwem pomiędzy
ryzykiem niezdolności lub niemożności świadczenia pracy, a ryzykiem trudnych sytuacji życiowych.
Zasady ubezpieczenia zdrowotnego:
a) Powszechność
b) Przymus
c) Automatyzm
d) Solidarność społeczna
e) Równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej
f) Wybór świadczeniodawcy (wybór podmiotu udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej)
g) Gwarancja państwa - za składkę mamy prawo do gwarantowanego koszyka świadczeń
h) Terytorializm - polskie rozwiÄ…zania dot. zdrowia publicznego obowiÄ…zujÄ… na terenie RP
i) Terminowośś spełnienia świadczeń  zasada postulatowa, nie została wyrażona bezpośrednio
w ustawie, nie reguluje się czasu realizacji świadczenia. Jest to kwestia istotna decydująca o
ładzie społecznym i stanie bezpieczeństwa zdrowotnego. Mechanizmem wykorzystywanym do
terminowości wykonywania świadczeń są listy oczekujących w szpitalach i w specjalistycznej
opiece ambulatoryjnej oraz zasada niezwłoczności realizacji świadczenia w podstawowej opiece
zdrowotnej. Listy oczekujących mają stanowić gwarancje poszanowania zasady sprawiedliwego,
równego, niedyskryminującego i przejrzystego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej
j) Świadczenia z opieki zdrowotnej to świadczenia rzeczowe.
k) Ochrona praw pacjenta.
Stosunki prawne powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego:
a) Stosunek ubezpieczenia  stosunek pomiędzy ubezpieczonym a NFZ. Obywatel płaci składkę,
pośredniczy ZUS, składka trafia do NFZ. Jest to ryzyko  niezdrowia (obejmuje ryzyko choroby, jak i
działania na rzecz zdrowia np. profilaktyka). Są to świadczenia wzajemne. Podmiot objęty
ubezpieczeniem realizuje obowiązek składkowy i ma prawo do świadczeń zdrowotnych w chwili
ziszczenia się ryzyka. NFZ ma obowiązek organizowania i finansowania świadczeń opieki
zdrowotnej i ma prawo do podjęcia działań na rzecz egzekwowania składki. Charakter prawny
stosunku: co do zasady administracyjno-prawny, choć w doktrynie wskazuje się na
niejednoznaczność tego charakteru.
b) Stosunek organizacji i finansowania świadczeń opieki zdrowotnej  pomiędzy NFZ
a świadczeniodawcą. Mamy tu umowę nazwaną, cywilnoprawną: umowa o udzielaniu świadczeń
opieki zdrowotnej, regulowana jest w ustawie o świadczeniach. To umowa zawierania w trybie
konkursu ofert, wyjątkowo w trybie negocjacji. Prezes NFZ określa przedmiot postępowania,
kryteria oceny ofert, oraz wymagania i warunki umowy. Jest to rodzaj umownego zobowiÄ…zania,
gdzie każda ze stron ma wykonać swoje zobowiązanie w sposób określony w art. 354 KC.
c) Stosunek świadczenia opieki zdrowotnej - pomiędzy ubezpieczonym a świadczeniodawcą.
Świadczeniodawca to podmiot wykonujący działalność leczniczą, mogą to być szpitale i inne
stacjonarne podmioty lecznicze; ambulatoryjne podmioty działalności leczniczej; praktyki
zawodowe, wykonywane przez lekarzy i pielęgniarki położne. Mogą być też podmioty, które nie
majÄ… umowy z NFZ, ale lekarz tej praktyki ma umowÄ™ na wypisywanie recept refundowanych. Po
drugiej stronie jest świadczeniobiorca, który z tytułu wcześniejszego ubezpieczenia, realizuje swoje
prawo do świadczeń. Świadczeniobiorca staje się w tym momencie pacjentem i przysługuje mu
ochrona na podstawie ustawy o ochronie pacjentów.
18. Narodowy Fundusz Zdrowia  status prawny i jego zadania:
a) Status prawny NFZ - jest to podmiot główny, uważa się że w Polsce NFZ organizuje
powszechny system ubezpieczeń społecznych. Niektórzy uważają, że jest to system
ubezpieczeniowy, bo składka jest główną podstawą, ale de facto jest to system zaopatrzeniowo-
ubezpieczeniowy. Jest to państwowa jednostka organizacyjna, posiadająca osobowość prawną. Ze
wszystkimi konsekwencjami osoby prawnej wynikajÄ…cymi z KC. Samodzielna osoba prawna:
nabywa prawa, zaciąga zobowiązania we własnym imieniu, istnieje w obrocie cywilno-prawnym. W
doktrynie prawa pojawiają się wątpliwości co do przypisywania NFZ roli władzy publicznej.
b) Zadania NFZ - fundusz realizuje zadania zabezpieczenia społecznego z zakresu
 niezdrowia (więcej niż choroby), profilaktyki itd. NFZ nie prowadzi działalności gospodarczej, NFZ
nie prowadzi własnych szpitali, przychodni itd. Głównym zdaniem NFZ jest gospodarowanie
funduszami pochodzącymi ze składek ubezpieczenia zdrowotnego. Inne z
ródła dochodu funduszu
szczegółowo wymienia ustawa. Fundusz nie ustala wysokości składki, robi to ustawodawca.
Fundusz działa we własnym imieniu na rzecz ubezpieczonych oraz osób uprawnionych do tych
świadczeń na podstawie przepisów koordynacyjnych (UE).
Zakres działania NFZ - otwarty katalog:
·ð okreÅ›lanie jakoÅ›ci i dostÄ™pnoÅ›ci do Å›wiadczeÅ„
·ð analizuje koszty Å›wiadczeÅ„ opieki zdrowotnej
·ð wszystko to sÅ‚uży prawidÅ‚owemu zawarciu umowy o udzielaniu Å›wiadczeÅ„ opieki zdrowotnej
·ð fundusz stoi na straży finansów publicznych - monitoruje, żeby Å›wiadczeniodawca nie udzieliÅ‚
więcej świadczeń niż jest to zawarte w umowie, z wyjątkiem zastrzeżeń w umowie lub aneksu.
Monitoruje zakres ordynacji lekarskiej, czyli sprawdza lekarzy czy postępują zgodnie z zawartą
umowÄ….
Zadania oddziałów Funduszu:
·ð przeprowadzanie konkursów ofert, rokowaÅ„
·ð zawieranie umów o udzielanie Å›wiadczeÅ„ opieki zdrowotnej
·ð monitorowanie ich realizacji i rozliczania
Funduszowi można zlecać zadania (minister zdrowia), np:
·ð poddawanie kontroli stosowania leków ordynacji lekarskich
·ð dziaÅ‚ania z zakresu promocji ochrony zdrowia
·ð prowadzenie centralnego wykazu ubezpieczonych
·ð prowadzenie instytucji wydawniczej, promocyjnej, informacyjnej
·ð rozliczanie siÄ™ z innymi instytucjami i podmiotami w innych krajach UE niż Polska
19. Ryzyko ubezpieczenia chorobowego:
a) Choroba:
·ð w znaczeniu biologicznym/medycznym definicje:
- brak zdrowia, każde ograniczenie lub funkcjonalne uszkodzenie stanu zdrowia, albo odejście
jednej lub kilku funkcji od normalnego zachowania się jakie jest niezbędne do utrzymania pełnej
sprawności
- odbieganie od normy zapewniajÄ…ce normalne funkcjonowanie
·ð w znaczeniu prawnym - ryzyko, sytuacja chroniona, ustawa zapewnia Å›wiadczenia
przysługujące ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby. Choroba
jest tylko przyczyną chronionego skutku, a nie samym ryzykiem. Ryzykiem są skutki - różne w
zależności od rodzaju choroby, jej zakresu, więc są chronione różnymi rodzajami świadczeń.
Choroba powoduje przeszkodę w wykonywaniu pracy. Przeszkoda może mieć charakter
czasowy bÄ…dz
trwały. Choroba w znaczeniu prawnym to zdarzenie ubezpieczenia chorobowego,
z którym łączy się określone świadczenia ubezpieczeniowe, a ochrona rozpoczyna się dopiero w
chwili, gdy stan zdrowia wpłynie w określony sposób na zdolność do pracy, a kończy się z
chwilą odzyskania tej zdolności, co nie zawsze jest równoznaczne z odzyskaniem pełnego
zdrowia w sensie szeroko pojętym, albo z chwilą stwierdzenia trwałej niezdolności do pracy z
powodu choroby lub kalectwa i wtedy nie mówimy już o ubezpieczeniu chorobowym, ale o
ochronie z zakresu ubezpieczenia rentowego. Ryzykiem w ubezpieczeniu chorobowym jest
zatem czasowa niezdolność do pracy i zmniejszona sprawność do pracy.
Treść ryzyka - choroba może:
- tylko czasowo przeszkadzać
- uniemożliwić wykonywanie pracy w sposób całkowity
- ograniczyć zdolność do pracy na trwałe lub przez określony czas
Formy trwałego wpływu zakłóceń funkcjonowania organizmu objęte są ubezpieczeniem rentowym,
a zadaniem ubezpieczeń chorobowych jest ochrona niezdolności o charakterze czasowym.
Czasowość przeszkody:
- przemijalność, możliwość szybkiego ustąpienia. Ochrona czasowa niezdolności do pracy dotyczy
pracy aktualnie wykonywanej
- nie zachodzi konieczność stwierdzenia wpływu choroby na możliwość wykonywania innej pracy
dlatego wystarczy, że stan zdrowia stanowi choćby częściową przeszkodę świadczenia pracy
dotychczas wykonywanej
Choroba jako przeszkoda w wykonywaniu pracy dotychczasowej oznacza, że stan zdrowia staje się
przeszkodą dopiero po uwzględnieniu rodzaju pracy np. chrypka dziennikarza.
Orzecznictwo: Okoliczność, że wpływ choroby na zdolność do pracy zależy od rodzaju pracy
oznacza, że w przypadku kilku zatrudnień powinno się orzekać o niezdolności do pracy dla każdego
zatrudnienia osobno.
Praktyka: zwolnienie z obowiązku świadczenia każdej pracy. Zaświadczenie lekarskie zwalnia
ubezpieczonego z obowiązku wykonywania przez niego każdego zatrudnienia.
SN - ubezpieczony nie tylko może, ale musi się powstrzymać od wszelkiej pracy, a jeśli tego nie
zrobi, to będzie pozbawiony prawa do zasiłku chorobowego, chyba że wykaże, że wykonywanie
pracy nie jest niezgodne z celem zwolnienia. Stwierdzenie zajścia ryzyka:
·ð Lekarz uprawniony do wydawania zaÅ›wiadczeÅ„
·ð Felczer  wydajÄ…c zaÅ›wiadczenie lekarskie o niezdolnoÅ›ci do pracy w skutek choroby do 14 dni
b) Sytuacje zrównane z niezdolnością do pracy z powodu choroby:
·ð sytuacje, powstajÄ…ce w wyniku decyzji wydanej przez wÅ‚aÅ›ciwy organ albo uprawniony podmiot
na podstawie przepisów ustawy z 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób
zakaz
nych u ludzi. Ustawa upoważnia inspektora sanitarnego do nakazania osobie podejrzanej
o chorobÄ™ zakaz
nÄ… obowiÄ…zku poddania siÄ™ leczeniu, hospitalizacji, izolacji, kwarantanny.
Osoba zobowiązana do poddania się nakazowi traci zarobek, wówczas rekompensatą tego
zarobku jest zasiłek chorobowy. Prawo do zasiłku chorobowego z powodu odosobnienia może
powstać także, po ustaniu ubezpieczenia, jeżeli odosobnienie nastąpi przed upływem okresu
wskazanego w art. 7 ustawy zasiłkowej i będzie trwało bez przerwy co najmniej 30 dni.
·ð odosobnienie z powodu podejrzenia nastÄ™puje w okolicznoÅ›ciach innych niż choroba, jednakże
ustawodawca zrównał je z chorobą.
·ð sytuacje zwiÄ…zane z leczeniem choroby-uzależnienia, z powodu przebywania w:
- stacjonarnym zakładzie leczenia odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego
- stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej w celu leczenia uzależnienia od środków odurzających
lub substancji psychotropowych
·ð poddanie siÄ™ niezbÄ™dnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców
komórek, tkanek, narządów.
c) Inne ryzyka:
·ð zmniejszona sprawność do pracy  na skutek choroby, kalectwa uniemożliwia osiÄ…gniÄ™cie
dotychczasowych zarobków, a nie zarobków w ogóle. Warunkiem jest to, że dotyczy to tych
pracowników, którzy poddali się rehabilitacji zawodowej w celu adaptacji lub przyuczenia do
określonej pracy. Przez ta rehabilitację obniżyło się ich wynagrodzenie.
·ð przerwa w pracy w zwiÄ…zku z urodzeniem dziecka:
- dotyczy nie tylko urodzenia, ale też przyjęcia na wychowanie dziecka w wieku do 7 roku życia lub
do 10 roku życia  gdy odroczono obowiązek szkolny wobec niego
- przyjęcie na wychowanie w ramach rodziny zastępczej z wyjątkiem rodziny zawodowej, dziecka
niespokrewnionego - odpowiednio do 7 lub 10 roku życia
Odstępstwo od zasady, że zdarzenie ubezpieczeniowe powinno zajść w czasie trwania
ubezpieczenia chorobowego dotyczy takich sytuacji:
- urodzenie lub przyjęcie dziecka na wychowanie w okresie urlopu wychowawczego
- urodzenie dziecka już po ustaniu ubezpieczenia, jeżeli zatrudnienie ustało w okresie ciąży
w skutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy
·ð opieka:
- dziecko do ukończenia 8 lat w przypadkach:
o nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza
o porodu, choroby małżonka ubezpieczonego stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub
choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki
o pobytu małżonka ubezpieczonego stale opiekującego się dzieckiem w stacjonarnym zakładzie
leczniczym
- opieka nad chorym dzieckiem do ukończenia 14 roku życia. Chodzi o opiekę nad dzieckiem
własnym ubezpieczonego lub dzieckiem jego małżonka, dzieci przysposobione, dzieci obce przyjęte
na wychowanie lub utrzymanie.
- opieki nad innymi członkami rodziny, za których uważa się małżonków, rodziców, teściów,
dziadków, wnuki, rodzeństwo, oraz dzieci do ukończenia 14 lat. Warunek : Jeżeli pozostają we
wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.
20. Wynagrodzenie chorobowe:
Zasiłek chorobowy przysługuje dopiero od 34 dnia niezdolności do pracy. Natomiast za pierwsze 33
dni (powyżej 50 r. życia - 14) niezdolności do pracy w roku kalendarzowym, na mocy art. 92
pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia chorobowego wypłacanego ze środków
pracodawcy.
Wynagrodzenie chorobowe jest świadczeniem ze stosunku pracy, wynikają z tego
następujące konsekwencje, fakty:
a) Pracownik ma roszczenie o to świadczenie bezpośrednio do pracodawcy (nie do ZUSu)
b) Przedawnienie roszczeń wg KP, a nie ustawy zasiłkowej
c) Gwarantem w razie niewypłacalności świadczeń z wynagrodzenia chorobowego będzie Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, a nie ZUS
d) Odsetki za opóz
nienie wypłaty reguluje KC, a za odsetki za opóz
nienie zasiłku chorobowego
reguluje rozp. MPiPS w sprawie szczególnych zasad wypłacania odsetek za opóz
nienie w
ustalaniu lub wypłacie świadczeń
e) Do nienależnie wypłaconych kwot z wynagrodzenia chorobowego stosuje się KC (art. 410) a nie
art. 66 ustawy zasiłkowej
f) Wysokość wynagrodzenia chorobowego może być ustalenia korzystniej niż mogłoby to wynikać
z ustawy zasiłkowej
g) Strony mogą zawrzeć ugodę w przedmiocie roszczenia o wynagrodzenie za czas choroby, jeżeli
nie będzie ona naruszać słusznego interesu pracownika.
21. Zasiłek chorobowy:
a) Okres wyczekiwania - ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie okresu
wyczekiwania. Jest on zróżnicowany w zależności od charakteru ubezpieczenia. Osoba
podlegająca ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo ma prawo do zasiłku chorobowego po
upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Osoba podlegająca ubezpieczeniu
chorobowemu dobrowolnie prawo do zasiłku chorobowego nabywa po upływie 90 dni
nieprzerwanego ubezpieczenia. Do okresu ubezpieczenia zalicza siÄ™ poprzednie okresy
ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa w nich nie przekracza 30 dni albo jest spowodowana
urlopem wychowawczym, bezpłatnym lub odbywaniem czynnej służby wojskowej.
b) Okres ochronny - w okresie pobierania wynagrodzenia i zasiłku chorobowego z tytułu
niezdolności do pracy z powodu choroby pracownik jest chroniony przed rozwiązaniem z nim
umowy. Pracodawca nie może w tym okresie ani wypowiedzieć pracownikowi umowy o pracę, ani
rozwiązać umowy bez wypowiedzenia w trybie art. 53 ż 1 KP. Przepis ten ustanawia terminy, w
jakich z pracownikiem nie wolno rozwiązać umowy za wypowiedzeniem w przypadku choroby.
Okres ochronny kończy się, jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:
·ð dÅ‚użej niż 3 miesiÄ…ce - gdy pracownik byÅ‚ zatrudniony u pracodawcy krócej niż 6 miesiÄ™cy
·ð dÅ‚użej niż Å‚Ä…czny okres pobierania z tego tytuÅ‚u wynagrodzenia i zasiÅ‚ku oraz pobierania
świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące - gdy pracownik był zatrudniony u
pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub niezdolność do pracy została spowodowana
wypadkiem przy pracy albo chorobÄ… zawodowÄ…
c) Okres zasiłkowy - to okres przez jaki pracownikowi przysługuje prawo do świadczenia
pieniężnego z ubezpieczenia chorobowego:
·ð pierwsze 33 (14) dni w roku  to ryzyko ma zastosowanie do wszystkich pracodawców sektora
publicznego i prywatnego
·ð dÅ‚użej trwajÄ…ca niezdolność do pracy jest ryzykiem instytucji ubezpieczeniowej (ZUS)
Długość okresu zasiłkowego:
Zasada  nie dłużej jednak niż przez 182 dni
WyjÄ…tki:
·ð jeżeli niezdolność do pracy zostaÅ‚a spowodowana gruz
licÄ…  tyko gruz
lica
·ð wystÄ™puje w trakcie ciąży - patologia ciąży lub inna choroba ( nie dÅ‚użej niż przez 270 dni)
d) Miesięczna wysokość zasiłku chorobowego:
·ð 80 % podstawy wymiaru zasiÅ‚ku
·ð 70 % za okres pobytu w szpitalu podstawy wymiaru zasiÅ‚ku
·ð 80 % za okres pobytu w szpitalu od 15 do 33 dni&
·ð 100 % w przypadku niezdolnoÅ›ci do pracy lub niemożnoÅ›ci jej wykonywania, która przypada:
- w okresie ciąży
- wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim co do komórek narządów, tkanek oraz
zabiegu ich pobrania.
- wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy
22. Wyłączenie prawa do zasiłku w okresie ubezpieczenia:
a) Za okres niezdolności do pracy, w których ubezpieczony zachowuje prawo do wynagrodzenia
(chorobowego)
b) Gdy ubezpieczony ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy
c) Gdy osoba kontynuuje lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia
ubezpieczenia lub ubezpieczy siÄ™ dobrowolnie
d) Osobie która nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia (za krótki był ten okres)
e) Gdy jest to osoba uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego,
świadczenia przedemerytalnego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego
f) Gdy osoba podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w
przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników
g) W czasie urlopu bezpłatnego
h) W czasie urlopu wychowawczego
i) Tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności z wyjątkiem
przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób
wykonujących odpłatnie prace na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary
pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania
j) Za okres niezdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli
ubezpieczenie to ustało po wyczerpaniu prawa do zasiłku chorobowego - czyli osoba
wyczerpała już takie prawo.
23. Utrata prawa do zasiłku:
a) Brak ochrony ubezpieczeniowej danej sytuacji życiowej.
b) Sankcja za określone naganne zachowanie uprawnionego  wpływa na powstanie
sytuacji chronionej  utrata prawa (naganne zachowanie wpłynęło na utratę prawa do zasiłku
chorobowego):
·ð niezdolność do pracy spowodowana umyÅ›lnym przestÄ™pstwem, wykroczeniem popeÅ‚nionym
przez ubezpieczonego
·ð sankcja dotknie te osoby dopiero po stwierdzeniu prawomocnym orzeczeniem sÄ…du, jest
odroczona w czasie
·ð musi to być bezpoÅ›rednia przyczyna powstania niezdolnoÅ›ci do pracy
·ð niezdolność do pracy spowodowana zostaÅ‚a nadużyciem alkoholu, zasiÅ‚ek chorobowy nie
przysługuje za okres pierwszych 5 dni tej niezdolności
c) Nieakceptowalne zachowanie:
·ð wykonywanie w okresie orzeczonej niezdolnoÅ›ci do pracy, pracy zarobkowej
·ð wykorzystanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia
Utrata prawa do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia lekarskiego. Lekarz dal na 4 dni, to
za te 4 dni się nie należy.
24. Prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia chorobowego:
Zajście niezdolności do pracy:
a) W czasie trwania ubezpieczenia chorobowego (art. 6 ustawy zasiłkowej)
b) W okresie ochronnym po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność
do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:
·ð nie póz
niej niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego
·ð nie póz
niej niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego  w razie
choroby zakaz
nej , której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni lub innej choroby, której
objawy ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby
25. Åšwiadczenia rehabilitacyjne:
a) Świadczenie typu przejściowego - po wyczerpaniu zasiłku chorobowego (182 dni) a przed rentą z
tytułu niezdolności do pracy.
b) Przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do
pracy a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy
c) PodstawÄ™ wydania decyzji stanowi pozytywna opinia lekarza orzecznika ZUS
d) Przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż
przez 12 miesięcy
e) Muszą to być miesiące bezpośrednio po sobie następujące (bez przerwy), przy czym decyzja
może być wydana na kilka miesięcy, a potem przedłużona
f) Świadczenie rehabilitacyjne musi być pobierane jednak w sposób nieprzerwany i cały czas z
powodu tej samej choroby.
g) Okres pobierania świadczenia jest okresem nieskładkowym w rozumieniu przepisów
emerytalnych
h) Åšwiadczenie rehabilitacyjne wynosi:
·ð 90 % podstawy wymiaru zasiÅ‚ku chorobowego za okres pierwszych 3 miesiÄ™cy
·ð 75 % tej podstawy za pozostaÅ‚y okres
·ð 100 % jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży
26. Zasiłek wyrównawczy:
a) Cel - jest drugim obok dodatku wyrównawczego w rozumieniu świadczeniem o przeznaczeniu
wyrównującym stratę w zarobkach, poniesioną przez pracownika z powodu zmniejszenia się jego
sprawności do pracy.
b) Przysługuje pod pewnymi warunkami wyłącznie pracownikom, którzy:
·ð majÄ… zmniejszonÄ… sprawność i w zwiÄ…zku z tym maja podjąć rehabilitacje
·ð majÄ… podjąć prace u pracodawcy na wyodrÄ™bnionym stanowisku pracy, dostosowanym do
potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy
·ð jeżeli w zwiÄ…zku z tym jego miesiÄ™czne wynagrodzenie osiÄ…gane podczas rehabilitacji jest
niższe od przeciętnego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy jego pracy
c) Zasiłek wyrównawczy  ryzyko ubezpieczeniowe, przesłanki nabycia:
·ð jest zmniejszona sprawność i w zwiÄ…zku z tym podjÄ™to rehabilitacje zawodowÄ….
·ð kiedy zmniejszenie tej sprawnoÅ›ci jest skutkiem choroby , urazu (kalectwa) kwalifikowanych
jako z  ogólnego stanu zdrowia
·ð lub wypadku w drodze do pracy lub z pracy (jeżeli byÅ‚aby kwalifikowana jako wypadek przy
pracy wówczas zasiłek wyrównawczy finansowany byłby z ubezpieczenia wypadkowego a nie
chorobowego)
Decyduje o tym ZUS, ale najpierw trzeba przeprowadzić opinie wojewódzkiego ośrodka medycyny
pracy lub lekarza orzecznika ZUS-u.Zasiłek stanowi różnicę miedzy zarobkiem osiąganym
poprzednio a wynagrodzeniem w czasie rehabilitacji zawodowej. Jest to bodziec do podjęcia takiej
rehabilitacji. Bez względu na efekt rehabilitacji zasiłek wypłaca się nie dłużej niż przez 24 miesiące.
Przysługuje on przez okres rehabilitacji zawodowej. Prawo do zasiłku ustaje:
- gdy upłynęło 24 miesiące
- gdy wydaje się to niecelowe z uwagi na stan zdrowia ubezpieczonego będącego pracownikiem
27. Prawo do zasiłku macierzyńskiego:
a) Cel - zapewnienie środków utrzymania w miejsce utraconych zarobków z powodu
powstrzymywania się od pracy w związku z przyjściem na świat dziecka i koniecznością jego
pielęgnacji przez pierwsze miesiące życia. To nie choroba, ale jest szczególnym przypadkiem.
b) Warunki nabycia prawa do zasiłku:
·ð w okresie ubezpieczenia chorobowego ( jeżeli jesteÅ›my nim objÄ™ci) obowiÄ…zkowym lub
dobrowolnym
·ð gdy jesteÅ›my na urlopie wychowawczym (okres po ustaniu ubezpieczenia chorobowego):
- i w tym okresie rodzi siÄ™ dziecko lub
- przyjmujemy dziecko na wychowanie
c) Prawo do zasiłku bez warunku posiadania okresu wyczekiwania - (przysługuje także przez
okres urlopu):
·ð macierzyÅ„skiego
·ð przez okres dodatkowego urlopu macierzyÅ„skiego
·ð okresu urlopu na warunkach urlopu;. macierz.
·ð okresu dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyÅ„skiego
·ð urlopu ojcowskiego
Ponadto art. 30 ust. 3 ustawy zasiłkowej przewiduje ochronę i zasiłek w sytuacji rozwiązania umowy
o pracę w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i gdy nie
zapewniono jej innego zatrudnienia  do dnia porodu.
Zasiłek przysługuje ubezpieczonej matce dziecka (co do zasady kobiecie). Ojcu lub innemu
ubezpieczonym członkom najbliższej rodziny przysługuje: w razie śmierci matki lub gdy matka
wystąpi z wnioskiem o skrócenie urlopu macierzyńskiego (wniosek może zostać złożony po
wykorzystaniu 14 tygodniu urlopu matki).
28. Świadczenia z ubezpieczenia społecznego na rzecz ojca nowo narodzonego dziecka w
ramach ubezpieczenia chorobowego:
Zasiłek musi wychodzić z tytułu własnego ubezpieczenia, ale i tak jest to  prawo zastępcze co
oznacza ze jeśli matka nie podlega ubezpieczeniu chorobowemu, to ubezpieczony ojciec nie może
otrzymać urlopu macierzyńskiego w sytuacji śmierci matki lub porzucenia przez nią dziecka (art. 29
ustawy zasiłkowej).
Prawo ojca:
W okresie 8 tygodni po porodzie w sytuacji kiedy matka przebywa w szpitalu, ojciec ma prawo do
dodatkowego zasiłku opiekuńczego w wymiarze 8 tygodni, potem ewentualnie otrzyma prawo do
zasiłku opiekuńczego na zasadach ogólnych, czyli nie jest to prawo do zastępczego urlopu
macierzyńskiego).
Niezależnie od prawa do zasiłku macierzyńskiego ojciec ma prawo do własnego zasiłku
macierzyńskiego przez tzw. okres urlopu ojcowskiego. Ma on być wykorzystany bezpośrednio po
urlopie macierzyńskim&
Miesięczny zasiłek macierzyński zawsze wynosi 100 % podstawy wymiaru zasiłku. Nie przysługuje
w czasie urlopu.
29. Zasiłek opiekuńczy:
a) Opieka nad dzieckiem:
·ð w wieku do ukoÅ„czenia 8 lat w przypadku:
- nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły do którego dziecko uczęszcza
- porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli
uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki
- pobytu małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, w stacjonarnym zakładzie
opieki społecznej
·ð chorym w wieku do 14 lat - chodzi tu o dzieci wÅ‚asne ubezpieczonego lub jego małżonka
oraz dzieci przysposobione, a także dzieci obce przyjęte na wychowanie i utrzymanie.
b) Opieka nad innym chorym członkiem rodziny - za których uważa się małżonka, rodziców,
teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat, jeżeli pozostają we
wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki ( również
sytuacja kiedy ktoÅ› na czas choroby zamieszka z chorym w celu opieki).
Zasiłek opiekuńczy na zasadach ogólnych: Co do dzieci prawo do zasiłku wynosi 60 dni w roku
kalendarzowym, a co do pozostałej grupy to 14 dni w roku kalendarzowym .
c) Zasady korzystania z zasiłku opiekuńczego
·ð niezależnie od liczby dzieci i innych czÅ‚onków rodziny
·ð okresy opieki sumuje siÄ™
·ð sumowania dokonuje siÄ™ w ramach roku kalendarzowego i okresu 60 dniowego, tzn. Å‚Ä…cznie
na opiekę nad dziećmi i innymi członkami rodziny.
·ð limit niewykorzystany w danym roku nie przechodzi na nastÄ™pny rok
·ð okres pobierania nie może wykroczyć poza okres trwania ubezpieczenia
d) Zasiłek przysługuje - na równych prawach matce i ojcu dziecka, wypłaca się tylko jednemu,
który ma zwolnienie od pracy na dany okres opieki nad dzieckiem.
e) Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje - jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny
pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym mogącym zapewnić opiekę nad dzieckiem lub
nad chorym członkiem rodziny. Nie dotyczy to opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem
sprawowanym w wieku do 2 lat.
30. Zaświadczenie lekarskie:
Stwierdzenie zajścia ryzyka:
·ð Lekarz uprawniony do wydawania zaÅ›wiadczeÅ„
·ð Felczer  wydajÄ…c zaÅ›wiadczenie lekarskie o niezdolnoÅ›ci do pracy w skutek choroby do 14 dni
Zaświadczenia są kontrolowane. Zaświadczenie o niezdolności do pracy z punktu widzenia jego
treści jest opinią fachową, ale to nie jest zwykła opinia na podstawie której organ podejmuje
decyzje, ponieważ potwierdza ono stan faktyczny, czyli chorobę biologiczną i przez to
potwierdzenie przemienia ją w chorobę prawną - sytuację chronioną. Jest to jedyny dowód zajścia
takiej sytuacji.
Role zaświadczenia chorobowego:
- środek dowodowy podlegający ocenie sądu, który uruchamia mechanizm świadczenia
pieniężnego z ubezpieczenia chorobowego
- usprawiedliwia nieobecność w pracy
31. Wypadek przy pracy:
a) Pojęcie prawne ubezpieczenia wypadkowego:
·ð Å‚Ä…czy siÄ™ z doznaniem urazu lub Å›mierci
·ð w skutek zadziaÅ‚ania przyczyny zewnÄ™trznej na organizm czÅ‚owieka, w wyniku czego doszÅ‚o
do szkody
·ð w wyniku którego doszÅ‚o do zakłócenia procesu pracy
·ð jest to pojÄ™cie prawne (nazwane), na oznaczenie szkód na osobie pracownika,
wyodrębnionych poprzez kryterium związku z pracą
·ð to kryterium zwiÄ…zku urazu lub Å›mierci z wykonywaniem pracy
·ð pozwala też na ochronÄ™ szkód doznanych przez osobÄ™ pracownika przy wykonywaniu innych
rodzajowo czynności, które ustawodawca traktuje na równi z wykonywaniem pracy
Wypadek przy pracy - nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub
śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
·ð podczas lub w zwiÄ…zku w wykonywaniem przez pracownika zwykÅ‚ych czynnoÅ›ci lub poleceÅ„
przełożonych
·ð podczas lub w zwiÄ…zku w wykonywaniem przez pracownika czynnoÅ›ci na rzecz pracodawcy
nawet bez polecenia
·ð w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze miÄ™dzy siedzibÄ…
pracodawcy a miejscem wykonywania obowiÄ…zku wynikajÄ…cego ze stosunku pracy.
b) Wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy - na równi z pracowniczym wypadkiem przy
pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
- w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż wyżej wymienione, chyba że został
spowodowany postępowaniem pracownika, nie pozostającym w związku z wykonywaniem
powierzonych mu zadań.
- przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe
c) Niepracowniczy wypadek - nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzna powołujące uraz
lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z tytułu prawnego wskazanego
przez ustawodawcę w ustawie wypadkowej. Katalog jest zamknięty: np.:
-uprawianie sportu w trakcie zawodów lub treningów
- odbywanie kadencji, pełnienie mandatu przez posła, senatora
- dotyczy grup osób zatrudnionych na podstawie umowy cywilnej (zlecenie, agencyjna)
32. Elementy pojęcia wypadku przy pracy:
a) Nagłość zdarzenia - nieszczęśliwe wydarzenie, katastrofa  wskazuje na zjawisko gwałtowne i
niespodziewane. Nie może ono być interpretowane jako fakt doznania uszkodzenia zdrowia lub
życia, ale jako zjawisko typu faktycznego, np. wybuch pożar, będące przyczyną urazu lub śmierci.
b) Przyczyna zewnętrzna:
Wymaga się aby przyczyną zewnętrzną było wywołane zdarzenie, które powoduje uraz lub śmierć
ubezpieczonego. Ustawa zakłada powiązanie: przyczyna zewnętrzna  zdarzenie  uraz lub śmierć,
co oznacza konieczność ustalenia: jaka była przyczyna zewnętrzna (przyczyny pożaru, katastrofy,
zawalenia się rusztowania), związku tego zdarzenia z pracą i związku przyczynowego między tym
zdarzeniem a urazem lub śmiercią.
Definicja wypadku przy pracy będzie mogła być stosowana dla celów ubezpieczeniowych jeśli
wypadek przy pracy to: pozostające w związku pracą doznanie urazu lub śmierci ubezpieczonego
w wyniku działania przyczyny zewnętrznej albo pozostające w związku z pracą zdarzenie wywołane
zadziałaniem przyczyny zewnętrznej na ubezpieczonego powodujące uraz lub śmierć
Orzecznictwo SN skłania się do twierdzenia, że przyczyna zewnętrzna musi mieć charakter
obiektywnego zagrożenia zdrowia lub życia pracownika i być jednocześnie zakłóceniem procesu
pracy.
Jednak wymóg zewnętrzności przyczyny wypadku przy pracy nie musi być wyłączną przyczyną
doprowadzającą bezpośrednio do urazu lub śmierci. Wystarczy, że działanie w sposób pośredni
wpływa na skutek, zmogło się nasilenie dolegliwości natury wewnętrznej.
c) Związek z pracą to differentia speciffica pojęcia  wypadek przy pracy :
Cecha ta odróżnia zdarzenie jako określane jako  wypadek przy pracy od zdarzeń klasyfikowanych
także jako wypadek np. w drodze do pracy, innych wypadków.
·ð oznacza miejscowe i czasowe lub funkcjonale powiÄ…zanie tego zdarzenia z wykonywaniem
ubezpieczonej czynności (pracy)
·ð zdarzenie musi zadziaÅ‚ać w miejscu i czasie wykonywania ubezpieczonej czynnoÅ›ci (czasami
nawet poza zakładem pracy) albo w innych okolicznościach, ale wskazujących na jego
związek z czynnościami pracownika
·ð zdarzenie jako przyczyna urazu lub Å›mierci, może ale nie musi pozostawać w zwiÄ…zku z pracÄ…
(jest porażenie elektryka, ale jak np. je śniadanie, albo poślizgnie się w zakładzie)
·ð przyczyna zewnÄ™trzna może caÅ‚kiem obca rodzajowi i charakterowi pracy, ale musi zadziaÅ‚ać
w miejscu i czasie pracy
Chodzi o ustalenie, że w momencie zadziałania przyczyny urazu lub śmierci pracownik wykonywał
pracę. Jeśli jednak zdarzenie wystąpiło poza miejscem i czasem wykonywania wymienionych
czynności wówczas niezbędne będzie stwierdzenie funkcjonalnego powiązania z pracą (pobicie
urzędnika przez niezadowolonego petenta, któremu wydano negatywna decyzje).
d) Skutek w postaci urazu lub śmierci.
33. Definiowanie choroby zawodowej:
Kodeks Pracy - definicja wypadku przy pracy i choroby zawodowej: choroba wymieniona w
wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie
lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników
szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem
wykonywania pracy, zwanych  narażeniem zawodowym .
Rozporządzenie RM z dn. 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych - określa wykaz
chorób zawodowych. Jest on wydawany na podstawie KP. W załączniku określone są konkretne
schorzenia medyczne uznane za choroby zawodowe oraz tzw. czas wylęgania się choroby.
Choroba zawodowa to taki rodzaj uszkodzenia organizmu, którego przyczyną jest rodzaj i charakter
wykonywanej pracy. Od wypadku przy pracy odróżnia chorobę zawodową charakter przyczyny
zewnętrznej oraz brak nagłości. Przy chorobie zawodowej przyczyna zewnętrzna doznanej szkody
nie pozostaje w związku z pracą, ale to praca jest przyczyną zewnętrzną doznanego uszkodzenia.
W przypadku chorób zawodowych musi zaistnieć adekwatny związek pomiędzy warunkami
wykonywania pracy (tzw. narażenie zawodowe) a skutkiem w postaci choroby zawodowej.
Środowisko pracy, warunki pracy muszą być brane pod uwagę przy określaniu choroby zawodowej.
Jest to cecha uzupełniająca. Najpierw wykaz póz
niej ta cecha.
Ustalenie listy chorób zawodowych ma doniosłe skutki prawne, polegające na domniemaniu
zawodowego pochodzenia choroby wymienionej w wykazie oraz na wykluczeniu możliwości
uznania za chorobę zawodową schorzenia, które nie jest wymienione w wykazie. Bez względu na
jego powiÄ…zanie (tego schorzenia) z wykonywanÄ… pracÄ….
34. Åšwiadczenia z ubezpieczenia wypadkowego:
a) Świadczenia zasiłkowe (chorobowe) - ustalanie prawa do tych świadczeń odbywa się na
podstawie ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego
w razie choroby i macierzyństwa, z uwzględnieniem przepisów ustawy wypadkowej.
·ð zasiÅ‚ek chorobowy - przysÅ‚uguje niezależnie od okresu podlegania temu ubezpieczeniu, od
pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą
zawodową. Nie przysługuje (jak świadczenie rehabilitacyjne) za okresy niezdolności, za które
ubezpieczony zachowuje prawo do wynagrodzenia, uposażenia, stypendium lub innego
świadczenia za okres niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów.
·ð zasiÅ‚ek rehabilitacyjny - przysÅ‚uguje ubezpieczonemu, który po okresie pobierania zasiÅ‚ku
chorobowego nadal jest niezdolny do pracy z powodu choroby zawodowej, a dalsza rehabilitacja
i leczenie rokują powrót do zdrowia i odzyskanie zdolności do pracy. Wynosi 100 % podstawy
wymiaru składki. Maksymalny okres pobierania świadczenia to 12 miesięcy.
·ð zasiÅ‚ek wyrównawczy - przysÅ‚uguje ubezpieczonemu bÄ™dÄ…cemu pracownikiem, którego
wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu
spowodowanego wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Stanowi różnicę między
przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem z okresu sześciu lub 12 miesięcy poprzedzających
rehabilitację, a wynagrodzeniem miesięcznym osiąganym podczas pracy z obniżonym
wynagrodzeniem. Czas pobierania zasiłku to okres rehabilitacji pracownika, nie dłużej jednak niż
24 miesiÄ…ce.
b) Jednorazowe odszkodowanie  przysługuje ubezpieczonemu, który wskutek wypadku przy
pracy lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Oceny
stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego zwiÄ…zku z wypadkiem przy pracy lub chorobÄ… zawodowÄ…
dokonuje się po zakończeniu leczenia i rehabilitacji. Jednorazowe odszkodowanie przysługuje w
wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego
uszczerbku na zdrowiu.
Stały uszczerbek na zdrowiu - naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie
jego czynności nie rokujące poprawy.
Długotrwały uszczerbek na zdrowiu - naruszenie sprawności organizmu, które powoduje
upośledzenie jego czynności na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie.
c) Świadczenia rentowe oraz dodatki do świadczeń rentowych:
·ð renta z tytuÅ‚u niezdolnoÅ›ci do pracy - przysÅ‚uguje ubezpieczonemu, który staÅ‚ siÄ™ częściowo
lub całkowicie niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.
Świadczenie to przysługuje niezależnie od stażu pracy oraz bez względu na datę powstania
niezdolności do pracy. Renta ta nie może być niższa niż:
- 80% podstawy jej wymiaru - dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy
- 60% podstawy jej wymiaru  dla osoby częściowo niezdolnej do pracy
Dodatek pielęgnacyjny do renty z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje:
- osobie, która została uznana za całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji
- osobie, która skończyła 75 lat
Osobie przebywającej w DPS, w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno-
opiekuńczym dodatek ten nie przysługuje, chyba że przebywa poza placówką przez okres dłuższy
niż dwa tygodnie w miesiącu.
·ð renta szkoleniowa - przysÅ‚uguje ubezpieczonemu, w stosunku do którego orzeczono
celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w
dotychczasowym zawodzie spowodowanÄ… wypadkiem przy pracy lub choroba zawodowÄ….
Świadczenie to przysługuje przez okres 6 miesięcy, z tym, że może on być przedłużony na
czas niezbędny do przekwalifikowania, nie dłużej 30 miesięcy. Wysokość renty szkoleniowej
przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru składki.
·ð renta rodzinna z ubezpieczenia wypadkowego - przysÅ‚uguje uprawnionym czÅ‚onkom
rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.
Przysługuje również w razie śmierci z tych samych powodów rencisty uprawnionego do renty z
ubezpieczenia wypadkowego. Krąg osób uprawnionych do renty rodzinnej obejmuje:
- dzieci własne, drugiego małżonka oraz przysposobione
- przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i
inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej
- małżonka (wdowę i wdowca)
- rodziców (także macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające)
Renta rodzinna przysługuje w wysokości:
- 85% świadczenia jakie przysługiwałoby zmarłemu, jeżeli do renty jest uprawniona jedna osoba
- 90% świadczenia jakie przysługiwałoby zmarłemu, jeżeli do renty są uprawnione dwie osoby
- 95% świadczenia jakie przysługiwałoby zmarłemu, jeżeli do renty są uprawnione trzy osoby lub
więcej
Do renty rodzinnej przysługuje dodatek dla sieroty zupełnej.
d) Zbieg prawa do świadczeń:
·ð w razie zbiegu uprawnieÅ„ do Å›wiadczeÅ„ pieniężnych z ubezpieczenia chorobowego
z uprawnieniami do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, ubezpieczonemu przysługuje
świadczenie z ubezpieczenia wypadkowego
·ð w razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku rent przewidzianych w ustawie wypÅ‚aca siÄ™ rentÄ™
wyższą lub wybraną przez tę osobę
·ð osobie uprawnionej do renty z tytuÅ‚u niezdolnoÅ›ci do pracy z ubezpieczenia wypadkowego
oraz do emerytury na podstawie odrębnych przepisów wypłaca się, zależnie od jej wyboru:
- przysługującą rentę powiększoną o połowę emerytury albo
- emeryturę powiększoną o połowę renty
Osobie takiej przysługuje jeden dodatek pielęgnacyjny - z ubezpieczenia wypadkowego.
35. Postępowanie  ustalenie czy określone zdarzenie jest wypadkiem przy pracy lub
chorobÄ… zawodowÄ…:
a) Postępowanie w sprawie stwierdzenia choroby zawodowej - ustala je rozporządzenie RM z
30 czerwca 2009r. ws chorób zawodowych. Przesłanki uznania choroby zawodowej to:
·ð zachorowanie na jednÄ… z chorób wymienionych w wykazie
·ð wykonywanie pracy w warunkach narażajÄ…cych na to zachorowanie
Ustalenie istnienia choroby zawodowej odbywa się w dwóch etapach:
·ð rozpoznanie przez lekarza choroby zawodowej - lekarz speÅ‚niajÄ…cy odpowiednie
wymagania kwalifikacyjne wydaje orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej lub
o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej. Ocenia on stan zdrowia chorego
(badanie, dokumentacja medyczna itp.). Jeżeli ubezpieczony nie zgadza się z treścią
orzeczenia lekarskiego - przysługuje mu środek odwoławczy, może wystąpić z wnioskiem o
przeprowadzenie ponownego badania przez jednostkÄ™ orzeczniczÄ… drugiego stopnia w ciÄ…gu
14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego.
·ð kwalifikacja choroby jako choroby zawodowej w zwiÄ…zku ze Å›wiadczeniem pracy w
określonych warunkach - drugim etapem jest wydanie decyzji przez inspektora sanitarnego
o stwierdzeniu choroby zawodowej albo decyzji o braku podstaw do stwierdzenia choroby
zawodowej. Inspektor sanitarny wydaje decyzje w oparciu o informacje zawarte w orzeczeniu
lekarskim, po dokonaniu oceny narażenia zawodowego (warunków w których świadczył
pracę). Odwołanie od decyzji inspektora sanitarnego przysługuje do Wojewódzkiego
Inspektora Sanitarnego, a od jego decyzji skarga do WSA.
b) Postępowanie przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy - przesłanki
ustalenia wypadku przy pracy:
- ubezpieczony doznał urazu bądz
śmierci
- uraz bÄ…dz
śmierć są skutkiem zdarzenia, które wywołała przyczyna zewnętrzna
- zdarzenie to nastąpiło w związku z pracą
Doznanie urazu bÄ…dz
śmierci stwierdza lekarz. Ustala on również czy przyczyną były zmiany
samoistne (wewnętrzne) czy też czynnik zewnętrzny.
36. Ubezpieczenie rentowe z tytułu niezdolności do pracy:
Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat. Niezdolność do pracy na okres
dłuższy może być orzeczona, jeżeli wg aktualnej wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania
zdolności do pracy przed upływem tego okresu. Natomiast jeżeli osobie uprawnionej do renty z
tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania,
brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego, w przypadku dalszego stwierdzenia
niezdolności do pracy orzeka się ją na okres do dnia osiągnięcia tego wieku.
a) Niezdolność do pracy z  ogólnego stanu zdrowia  spowodowana albo samoistną chorobą,
albo działaniem przyczyny zewnętrznej na ubezpieczonego w okolicznościach ze sfery życia
prywatnego. Posiadanie stażu ubezpieczeniowego uważa się za spełnione, gdy ubezpieczony
osiągnął okres składkowy i nieskładkowy:
·ð 1 rok  niezdolność do pracy powstaÅ‚a przed ukoÅ„czeniem 20 roku życia
·ð 2 lata  niezdolność do pracy powstaÅ‚a miÄ™dzy 20 a 22 rokiem życia
·ð 3 lata  niezdolność do pracy powstaÅ‚a miÄ™dzy 22 a 25 rokiem życia
·ð 4 lata  niezdolność do pracy powstaÅ‚a miÄ™dzy 25 a 30 rokiem życia
·ð 5 lat  nie zdolność do pracy powstaÅ‚a powyżej 30 roku życia
Wymagane 5 lat w odniesieniu do osób, u których niezdolność do pracy powstała po ukończeniu 30
roku życia musi przypadać w ciągu ostatniego 10-lecia przypadającego przed dniem zgłoszenia
wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.
Gdy ubezpieczony nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego warunek posiadania
wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy został on zgłoszony do ubezpieczenia przed
ukończeniem 18 roku życia albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole
ponadpodstawowej lub wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał bez przerwy lub
z przerwami nie przekraczającymi 6 miesięcy okresy składkowe i nieskładkowe.
b) Niezdolność do pracy z tytułu wypadku w drodze do pracy i z pracy  nastąpi jeżeli jest
wynikiem zadziałania przyczyny zewnętrznej podczas odbywania przez ubezpieczonego tej drogi.
c) Niezdolność do pracy w sytuacji wypadku przy pracy - gdy przyczyna zewnętrzna zadziała
na ubezpieczonego w okolicznościach wykonywanej przez niego pracy lub innej działalności
zawodowej, to ochrony udzielać będzie ubezpieczenie wypadkowe.
37. Rodzaje rent z tytułu niezdolności do pracy:
a) Renta stała  przysługująca, gdy niezdolność jest trwała
b) Renta okresowa  przysługująca, gdy niezdolność jest okresowa
Obie mogą być przyznane zarówno w przypadku całkowitej jak i częściowej niezdolności do pracy
Kryterium różnicującym rodzaje rent są rokowania co do możliwości odzyskania zdolności do pracy
w okresie 5 lat. Jeśli ich brak to przyznaje się rentę stałą, a jeśli rokowania są pomyślne to rentę
okresowÄ….
c) Renta szkoleniowa  przysługuje osobie niezdolnej do pracy, w stosunku do której orzeczono
celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w
dotychczasowym zawodzie. Wówczas zamiast renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy
przyznaje siÄ™ rentÄ™ szkoleniowÄ….
38. Definicja wypadku w drodze do i z pracy, przerwy w drodze do i z pracy:
a) Wypadek w drodze do pracy i z pracy:
·ð nagÅ‚e zdarzenie wywoÅ‚ane przyczynÄ… zewnÄ™trznÄ…, które nastÄ…piÅ‚o w drodze do lub z miejsca
wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego,
jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana
·ð uważa siÄ™ także, że wypadek nastÄ…piÅ‚ w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga zostaÅ‚a
przerwana jeżeli była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekracza granic potrzeby, a także
wówczas gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów
komunikacyjnych, najdogodniejsza
Co uważa się za drogę do lub z pracy:
·ð droga z domu do pracy lub z pracy do domu
·ð droga do miejsca lub z miejsca:
- innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego
- zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych
- zwykłego spożywania posiłków
- odbywania nauki lub studiów
Ten katalog nie wyznacza rozszerza ochronę ubezpieczeniową przez to, że uznaje te okoliczności
za niekończące drogi z pracy. Droga to: praca miejsce określone w katalogu dom
b) Przerwy w drodze do i z pracy - konstrukcja ciągłości drogi pozwala na uznanie, że wypadek
wystąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana, jeżeli przerwa była
życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic koniecznej potrzeby.
Rodzaje przerw z uwagi na wcześniejsze wkroczenie przez pracownika w sferę prywatną, jeszcze
przed osiągnięciem punktu docelowego, jakim jest dom:
·ð przerwy nieistotne  przymusowe, od pracownika niezależne, wynikajÄ…ce z przyczyn
obiektywnych i wolności pracownika, ale nieistotne, najważniejsze jest kryterium czasu
·ð przerwy zawieszajÄ…ce  czynność nabiera istotnego znaczenia, a cel prywatny góruje w czasie
trwania przerwy nad celem głównym związanym z zatrudnieniem. Jednak górowanie takie jest
chwilowe i w ocenie wypadku przerwę traktuje się jako niebyłą
·ð przerwy zrywajÄ…ce  tu wkroczenie w sferÄ™ prywatnÄ… ma cechy staÅ‚oÅ›ci, co pozwala przyjąć,
że nastąpiło wcześniejsze, przed osiągnięciem domu, wkroczenie w tę sferę. Dalsza droga (po
przerwie) nie podlega ochronie.
39. Warunki prawa do renty rodzinnej:
a) Wtórny charakter prawa do renty rodzinnej w stosunku do emerytury lub renty z tytułu
niezdolności do pracy, które miałby zmarły żywiciel.
b) Uprawniony członek rodziny nie nabywa samodzielnie prawa do renty rodzinnej jako odrębnego
świadczenia, ale nabywa to prawo w miejsce prawa do świadczenia, które przysługiwałoby
zmarłemu żywicielowi.
c) Jeżeli zmarły nie miał ustalonego prawa do jednego z tych świadczeń to należy je ustalić.
d) Jeżeli zmarły nie będzie spełniał warunków do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do
pracy albo emerytury , to prawo do renty rodzinnej nie będzie przysługiwało.
e) Domniemywa się, że zmarły był w chwili śmieci całkowicie niezdolny do pracy.
f) Ponadto ustala siÄ™:
·ð czy Å›mierć nastÄ…piÅ‚a w czasie okresów wymienionych w art. 57 ust 1 pkt. 3 u.e.r. albo przed
upływem 18 miesięcy od ustania tych okresów
·ð czy zmarÅ‚y posiadaÅ‚ staż skÅ‚adkowy i nieskÅ‚adkowy w rozmiarze ustalonym dla jego wieku
(oprócz śmierci w wypadku w drodze do lub z pracy)
g) Ustawodawca wprowadza przesłanki ograniczające prawo do renty rodzinnej odnośnie osób:
przyjętych na wychowanie, wnuków, innych dzieci.
40. Osoby uprawnione do renty rodzinnej:
Ustawodawca określił kiedy dany członek rodziny ma prawo pozostać na utrzymaniu
ubezpieczonego, aby w razie jego śmierci można było uznać, że stracił żywiciela i aby obowiązek
dostarczania środków utrzymania przejął ZUS. Treść tego ryzyka nie zawsze jest zbieżna z
obowiązkiem utrzymania dzieci i innych członków rodziny.
Utracić żywiciela mogą członkowie rodziny zmarłego ubezpieczonego/emeryta/rencisty:
a) Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione:
·ð nie ukoÅ„czyÅ‚y 16 roku życia
·ð do skoÅ„czenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyÅ‚y 16 rok życia, nie dÅ‚użej jednak niż do
osiągnięcia 25 roku życia
·ð bez wzglÄ™du na wiek, jeżeli staÅ‚y siÄ™ caÅ‚kowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej
egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 albo 25 lat
·ð jeżeli dziecko osiÄ…gnęło 25 lat bÄ™dÄ…c na ostatnim roku studiów
b) Przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości - wnuki,
rodzeństwo i inne dzieci z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach
rodziny lub rodzinnego domu dziecka
c) Małżonek:
·ð w chwili Å›mierci małżonka, a najpóz
niej przed upływem 5 lat osiągnęli 50 lat
·ð zostaÅ‚ uznany za niezdolnego do pracy
·ð wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeÅ„stwa uprawnione do renty rodzinnej
po zmarłym małżonku, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole  18 lat lub
sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz samodzielnej egzystencji
lub całkowicie niezdolnym do pracy
d) Były małżonek:
·ð ma prawo do alimentów ze strony zmarÅ‚ego współmałżonka ustalone wyrokiem sÄ…du lub
ugodÄ… sÄ…dowÄ…
·ð traktowany jest jak małżonek, który do dnia Å›mierci nie pozostawaÅ‚ ze zmarÅ‚ym we wspólnocie
małżeńskiej
e) Rodzice, ojczym i macocha oraz osoby przysposabiajÄ…ce:
·ð nie tylko mieli prawo pozostawać na utrzymaniu
·ð ponadto faktycznie pozostawali na co najmniej częściowym utrzymaniu zmarÅ‚ego
ubezpieczonego   przyczyniał się do ich utrzymania
41. Dodatki do rent i emerytur:
Dodatek pielęgnacyjny z powodu orzeczonej niezdolności do samodzielnej egzystencji:
a) W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym
konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych
potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji.
b) Za podstawowe potrzeby uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i
komunikowanie siÄ™.
c) Uprawniony - osoba:
·ð uprawniona do pobierania renty, emerytury, która zostaÅ‚a uznana za caÅ‚kowicie niezdolnÄ… do
pracy oraz samodzielnej egzystencji
·ð która ukoÅ„czyÅ‚a 75 lat, ma prawo do dodatku pielÄ™gnacyjnego wypÅ‚acanego niezależnie od
renty.
d) Dodatek przyznawany jest na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika ZUS. Osoby, które
ukończyły 75 lat, otrzymują dodatek pielęgnacyjny z urzędu od organu rentowego.
e) Nie przysługuje osobie przebywającej w DPS, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie
pielęgnacyjno-opiekuńczym, chyba że przebywa poza tą placówką przez okres dłuższy niż 2
tygodnie w miesiÄ…cu.
f) Gdy uprawniona jest sierota zupełna, przysługuje jej dodatek dla sierot zupełnych.
42. Procedura ubiegania się o rentę z tytułu niezdolności do pracy, odwołanie od organu
rentowego:
a) Tryb stwierdzania niezdolności do pracy:
·ð renta z tytuÅ‚u niezdolnoÅ›ci do pracy jest przyznawana i wypÅ‚acana przez ZUS
·ð osoba zainteresowana ma obowiÄ…zek osobistego stawiennictwa i poddania badaniom
·ð badanie przeprowadzane jest przez lekarza orzecznika
b) Lekarz orzecznik ZUS:
·ð dziaÅ‚a w oddziale ZUS
·ð ma odpowiedniÄ… specjalizacjÄ™
·ð odbyÅ‚ przeszkolenie w zakresie ustalonym przez naczelnego lekarza ZUS
·ð wydaje orzeczenie na wniosek wÅ‚aÅ›ciwej jednostki organizacyjnej ZUS
·ð W formie orzeczenia dokonuje oceny niezdolnoÅ›ci do pracy, jej stopnia oraz ustalenia:
- daty jej powstania
- trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do pracy
- związku przyczynowego niezdolności lub śmierci z określonych okoliczności
- trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do samodzielnej egzystencji
- celowości przekwalifikowania zawodowego
c) Orzekanie o niezdolności do pracy:
·ð po przeprowadzeniu bezpoÅ›redniego badania i dokumentacji medycznej
·ð także bez badania, jeÅ›li posiadana dokumentacja medyczna jest wystarczajÄ…ca
·ð badanie w miejscu pobytu osoby ubezpieczonej
·ð niezgÅ‚oszenie siÄ™ na badanie bez uzasadnionej przyczyny lub nie wyrażenie zgody na
badanie w miejscu pobytu spowoduje odstąpienie od dalszego postępowania w sprawie
d) Odwołanie od decyzji organu rentowego:
·ð od orzeczenia lekarza orzecznika osobie zainteresowanej przysÅ‚uguje sprzeciw do Komisji
lekarskiej ZUS w terminie 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia
·ð po terminie komisja nie rozpatrzy odwoÅ‚ania, chyba że ZUS w uzasadnionych przypadkach
uwzględni wniosek i przywróci termin do wniesienia sprzeciwu
·ð Prezes ZUS może w terminie 14 dni od dnia wydania orzeczenia zgÅ‚osić zarzut wadliwoÅ›ci
orzeczenia i przekazać sprawę do rozpatrzenia komisji
·ð od decyzji ZUS przysÅ‚uguje odwoÅ‚anie do okrÄ™gowego sÄ…du pracy i ubezpieczeÅ„
społecznych
Organ rentowy, gdy uzyskano orzeczenie o trwałej niezdolności do pracy, w każdej chwili ma prawo
wezwać taką osobę na badania kontrolne.
43. Zasiłek pogrzebowy:
Jest to świadczenie jednorazowe mające na celu pokrycie kosztów pogrzebu następujących osób:
a) Ubezpieczonego
b) Osoby pobierajÄ…cej rentÄ™ lub emeryturÄ™
c) Osoby która nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej
uzyskania i pobierania w dniu śmierci
d) Członka rodziny ubezpieczonego, emeryta, rencisty
Przysługuje on również w razie śmierci ubezpieczonego po ustaniu ubezpieczenia, jeżeli śmierć
nastąpiła w okresie pobierania zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku
macierzyńskiego.
Członek rodziny to:
a) Dzieci własne, drugiego małżonka, oraz dzieci przysposobione
b) Przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości wnuki, rodzeństwo i
inne dzieci w tym również w ramach rodziny zastępczej
c) Małżonek
d) Rodzice
Podstawa prawna:
a) Art. 77 ust. 2 i art. 67 ustawy emerytalnej oznacza, że zasiłek pogrzebowy po śmierci tych
osób będzie przysługiwał, jeżeli spełniały one warunki pozostawania na utrzymaniu
b) Obowiązuje zasada: jeden zmarły i jeden zasiłek. Zasiłek przysługuje tylko z jednego tytułu.
Zasiłek przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu:
a) Osoby uprawnione, wskazane powyżej. W pełnej wysokości, nawet jeśli faktycznie koszty
pogrzebu były niższe.
b) Zasiłek pogrzebowy przysługuje również innym członkom z rodziny oraz pracodawcy,
domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku
wyznaniowego w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie więcej jednak niż
ustalona kwota zasiłku.
Zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości 4000zł.
44. Ubezpieczenie rolnicze:
Na aktualny stan rolniczego ubezpieczenia społecznego w Polsce na-leży spojrzeć historycznie.
Otóż, rolnicy zostali objęci systemowym ubezpieczeniem społecznym dopiero od 1982 roku.
Natomiast wyodrębnię nie rolniczego systemu ubezpieczenia społecznego nastąpiło od 1.01.1991 r.
W powojennej Polsce indywidualni rolnicy byli grupÄ… zawodowÄ… drugiej kategorii. W pierwszych
latach po II wojnie światowej obciążani byli wysokimi świadczeniami finansowymi: progresywnym
podatkiem gruntowym, funduszem gromadzkim i pracą na rzecz społeczności lokalnej. Oprócz tego
świadczyli obowiązkowe dostawy produktów rolnych oraz SFOR (Społeczny Fundusz
Oszczędzania Rolniczego). W zasadzie drenaż finansowy chłopskiego rolnictwa trwał do 1970 r.
Utworzenie systemu rolniczych ubezpieczeń społecznych i KRUS było rekompensatą za
dyskryminujący sposób traktowania rolników indywidualnych w poprzednim systemie. Początkowo
założenia i uwarunkowania dotyczące funkcjonowania tego systemu były inne niż obecnie. W latach
70-tych przyjęto, iż rolnicze ubezpieczenia społeczne będą finansowane w 1/3 przez
ubezpieczonych a w 2/3 przez państwo. Zakładano, iż system rolniczych ubezpieczeń społecznych
pozwalał będzie starszym rolnikom w miarę godnie przeżyć starość oraz że będzie on dostępny dla
rolników, producentów, a więc grupy osób utrzymujących się z rolnictwa. Rolnicze ubezpieczenie
społeczne miało przyczyniać się do zmian struktury agrarnej. Jednakże w miarę funkcjonowania
systemu zmieniały się wokół niego warunki oraz w niewystarczającym stopniu przeprowadzono w
nim zmiany. W efekcie KRUS to system ubezpieczenia społecznego wygodny dla wielu osób, które
weszły do niego pod pretekstem posiadania 1 ha przeliczeniowego ziemi. Objęci są tym systemem
także ci rolnicy, którzy stali się
dużymi posiadaczami ziemskimi w wyniku prywatyzacji gruntów państwowych. W stosunku do
jednych, jak i drugich,
system pełni w zasadzie rolę egalitaryzmu ubezpieczeniowego. Polega ona na poborze
zryczałtowanej składki w zamian za wypłatę zryczałtowanych świadczeń emerytalno-rentowych. W
tym względzie system rolniczego ubezpieczenia społecznego upodobnił się do ubezpieczenia
społecznego osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą i ubezpieczonych z tego
tytułu w ZUS. Osoby te do ustalenia składek na swoje ubezpieczenie deklarują osiągany dochód,
jednakże nie może on być niższy od 60 proc. przeciętnej płacy w gospodarce narodowej.
a) Podleganie ubezpieczeniu - podstawa prawna  ustawa z 20.12.1990 roku o ubezpieczeniu
społecznym rolników. Zgodnie z tą ustawą ubezpieczenie społeczne rolników obejmuje:
·ð rolników
·ð ich małżonków,
·ð pracujÄ…cych z nimi domowników, którzy:
- posiadajÄ… obywatelstwo polskie lub przebywajÄ… na terytorium RP na podstawie wizy, zezwolenia
na zamieszkanie na czas oznaczony, zezwolenia na osiedlenie siÄ™, zezwolenia na pobyt rezydenta
długoterminowego wspólnot europejskich, a także na podstawie zgody na pobyt tolerowany lub w
zwiÄ…zku z uzyskaniem w RP statusu uchodz
cy lub ochrony uzupełniającej.
- są obywatelami państw członkowskich UE, Konfederacji Szwajcarskiej lub państw członkowskich
Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu, stron umowy o Europejskim Obszarze
Gospodarczym.
- ubezpieczenie rolnicze obejmuje obywateli państw członkowskich UE, jeżeli przepisy UE
dotyczące stosowania systemu zabezpieczenia społecznego nie stanowią inaczej.
b) Organizacja ubezpieczenia:
KRUS:
- Prezes KRUS - powołuje go premier, spośród osób wyłonionych w drodze otwartego i
konkurencyjnego naboru, na wniosek ministra właściwego do spraw rozwoju wsi
- centralny organ administracji rządowej podległy ministrowi właściwemu do spraw rozwoju wsi
W ramach Kasy wyodrębnia się:
- centralÄ™
- oddziały regionalne
- placówki terenowe
- inne jednostki organizacyjne
Rada Ubezpieczenia Społecznego Rolników (quasi samorząd ubezpieczeniowy):
Radę Rolników w liczbie 25 członków powołuje minister właściwy do spraw rozwoju wsi spośród
kandydatów zgłoszonych przez społeczno-zawodowe organizacje rolników i związki zawodowe
rolników indywidualnych o ogólnokrajowym zasięgu, po przeprowadzeniu konsultacji ze
zgłaszającymi organizacjami. W chwili rozpoczęcia kadencji co najmniej 15 członków powinno
podlegać ubezpieczeniu w pełnym zakresie, a co najmniej 5 członków powinno pobierać emeryturę
lub rentę z ubezpieczenia. Kadencja Rady Rolników trwa 3 lata.
Fundusz emerytalno-rentowy:
- finansuje świadczenia z ubezpieczenia emerytalno-rentowego
- finansuje składki na ubezpieczenie zdrowotne
Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników:
- fundusz samofinansujÄ…cy  jest osobÄ… prawnÄ…
- funkcje zarządu pełni Prezes KRUS a rady nadzorczej Rada Rolników
- finansuje świadczenia z ubezpieczenia chorobowego, wypadkowego i macierzyńskiego
- państwo gwarantuje wypłatę świadczeń finansowanych z funduszu emerytalno-rentowego
- w razie powstania niedoboru funduszu składkowego, może być zaciągnięty kredyt bankowy w
wysokości niezbędnej do pokrycia niedoboru
c) Åšwiadczenia:
Jednorazowe odszkodowanie  przysługuje ubezpieczonemu, który doznał stałego lub
długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby
zawodowej lub członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy
rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej. Jednorazowe odszkodowanie nie przysługuje
ubezpieczonemu, jeżeli:
- spowodował wypadek umyślnie albo wskutek rażącego niedbalstwa
- będąc w stanie nietrzez
wości lub pod wpływem środków odurzających, psychotropowych lub
innych środków o podobnym działaniu, sam w znacznym stopniu przyczynił się do wypadku
Zasiłek chorobowy - przysługuje w przypadku nieprzerwanej niezdolności do pracy trwającej co
najmniej 30 dni (max 180 dni) (zwolnienie lekarskie). Prawo do przedłużenia zasiłku chorobowego
się na okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy. Ubezpieczony, który jest nadal
niezdolny do pracy, a w wyniku dalszego leczenia i rehabilitacji rokuje odzyskanie zdolności do
pracy, zasiłek chorobowy przedłuża się na okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy,
jednak nie dłużej niż o dalsze 360 dni (lekarz rzeczoznawca Kasy, Komisja lekarska).
Zasiłek macierzyński - okres karencji: 1 rok przy ubezpieczeniu na wniosek. Z tytułu urodzenia
dziecka, a także z tytułu przyjęcia dziecka w wieku do jednego roku na wychowanie, jeżeli w tym
czasie został złożony wniosek o przysposobienie, ubezpieczonemu przysługuje zasiłek
macierzyński w wysokości czterokrotnej emerytury podstawowej. Jeżeli ubezpieczeniu podlegają
oboje rodzice, zasiłek ten przysługuje im łącznie.
PRAWO EMERYTALNE
1. Emerytury do 1968 r.
" Emerytura jest dożywotnim świadczeniem pieniężnym wypłacanym ubezpieczonemu w
związku z osiągnięciem wieku, a w starym systemie emerytalnym dodatkowo stażu, od
momentu zaprzestania aktywności zawodowej (funkcjonalnego ziszczenia się ryzyka dożycia
wieku emerytalnego), w celu zapewnienia środków utrzymania na starość w związku z
zaprzestaniem aktywności zawodowej.
" Ryzyko dożycia wieku emerytalnego w czystej postaci ziszcza się w momencie zaprzestania
aktywności zawodowej przez osobę w określonym wieku, która na skutek starzenia się
organizmu traci siły do jej wykonywania.
" Wiek od którego możliwe jest przejście na emeryturę nazywa się wiekiem emerytalnym. Jest
to konwencjonalna granica uzależniona od czynników takich jak: czynnik biologiczny (średnia
długość trwania życia, warunki pracy w danym kraju, przeciętny moment utraty zdolności do
pracy na skutek starzenia organizmu), czynnik ekonomiczny (ilości i wysokości składek,
zakładana wysokość świadczeń oraz konieczność zebrania przez ubezpieczonego takiej
ilości składek aby zabezpieczyć swoje przyszłe świadczenia), polityka zatrudnienia.
2. Ustalanie stażu emerytalnego (okresów składkowych i nieskładkowych)
" Składkowe (art. 6 eirfus)
 okresy ubezpieczenia
 czynna służba wojskowej w Wojsku Polskim
 pobieranie zasiłku macierzyńskiego
 praca przymusowa
 zatrudnienia za granicą repatriantów
 osadzenia w więzieniach za działalność polityczną
" Nieskładkowe (art. 7 eirfus)
 pobierania:
 wynagrodzenia gwarancyjnego,
 zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego lub opiekuńczego, świadczenia
rehabilitacyjnego
 okresy urlopu wychowawczego
 nauki w szkole wyższej
 studiów doktoranckich i aspirantury naukowej
 pobierania zasiłku przedemerytalnego i świadczenia przedemerytalnego
3. Kwota bazowa
" Kwota bazowa wynosi 100 % przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącone od
ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne, określone w przepisach o systemie
ubezpieczeń społecznych, w poprzednim roku kalendarzowym
" Kwota bazowa jest ustalana corocznie na podstawie art. 19 i obowiÄ…zuje od dnia 1 marca
każdego roku kalendarzowego do końca lutego następnego roku kalendarzowego (2.974,69
zł od 1 marca 2012  do 28 lutego 2013)
" Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza wysokość kwoty bazowej, w formie
komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" w terminie
do 7 roboczego dnia lutego.
4. Podstawa wymiaru składki
" Podstawę wymiaru emerytury stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki w okresie
kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat
kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o
emeryturÄ™
" Przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych, przyjmuje siÄ™ lata kalendarzowe
następujące bezpośrednio po sobie, chociażby ubezpieczony w niektórych z tych lat przez
okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie pozostawał w ubezpieczeniu.
" Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury może stanowić przeciętna
podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i
rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku,
wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu
" Jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek, za podstawę wymiaru składek przyjmuje
się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników,
proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy
" Wskaz
nik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250 %.
" (ubezpieczony pracował w katach 1945-1980  może on wybrać 10 lat z ostatnich 20-tu np
1960-1979 albo dwadzieścia lat wybranych 1945-1954, 1952-54 1957-1963 itp).
5. Wzór emerytalny do 1949
" W celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty: oblicza siÄ™ sumÄ™ kwot podstaw
wymiaru składek i kwot, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat
kalendarzowych (oblicza się sumę składki emerytalnej w danym roku + kwoty wynagrodzeń
za czas niezdolności do pracy, oraz kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego,
opiekuńczego) ( nie może być wyższa niż maksymalnej kwoty rocznej podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe  30- krotność przeciętnego wynagrodzenia
(19 ust. 1 sus) Np. moja podstawa składki w roku x z wynagrodzenia 2000 zł  przeciętne
3000 zł  roczna podstawa 66,6% moja podstawa składki w roku y z wynagrodzenia 6000 zł
 przeciętne 3000 zł  roczna podstawa 200 %
" oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia
ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do
setnych części procentu;
( podstawa wyliczona dla ubezpieczonego do podstawy z przeciętnego wynagrodzenia)
(otrzymujemy ułamek wyrażony w procencie)
" oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, stanowi wskaz
nik wysokości podstawy
wymiaru emerytury lub renty,
(np. 10 podstaw ubezpieczonego / przez 10  otrzymujemy średnią wyrażoną w procencie)
(z 10 lat 102%+ 99%+ 45%+0%+ 145% .... /10 = średnia np. 99%
" mnoży się przez ten wskaz
nik kwotÄ™ bazowÄ…,
" Kwota bazowa x 99% - to moja indywidualna podstawa wymiaru świadczenia
" wskaz
nik wysokości podstawy wymiaru (średnia) nie może być wyższy niż 250 %.
(jeżeli rocznie odprowadzamy max 30-krotność to miesięczna średnia składka nie jest
wyższa niż 250% - 12x250% (2,5 przec wynagr) = 30 wynagrodzeń)
Wzór II
" Emerytura wynosi:
" 1) 24 % kwoty bazowej,
" 2) po 1,3 % indywidualnej podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów
składkowych,
" 3) po 0,7 % indywidualnej podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów
nieskładkowych
E = 24%+ 1,3% x ilość miesięcy składkowych (indywidualnej podstawy wymiaru) + 0,7% x
ilość miesięcy nieskładkowych (indywidualnej podstawy podstawa wymiaru)
Zaliczanie okresów nieskładkowych za każde 3 okresy składkowe można doliczyć jeden
nieskładkowy
(ubezpieczony posiada 30 lat składkowych oraz 15 nieskładkowych  staż zaliczony mu do
ubezpieczenia to 40 lat  30 składkowych oraz 10 lat nieskładkowych)
6. Emerytura w wieku podstawowym
Przesłanki:
" 1) osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co
najmniej 65 lat dla mężczyzn;
" 2) legitymowanie się okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym co najmniej 20
lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.
1.1.2013
Wiek emerytalny dla mężczyzn urodzonych w okresie:
1) do dnia 31 grudnia 1947 r. wynosi co najmniej 65 lat;
2) od dnia 1 stycznia 1948 r. do dnia 31 marca 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 1
miesiÄ…c;
3) od dnia 1 kwietnia 1948 r. do dnia 30 czerwca 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 2
miesiÄ…ce;
4) od dnia 1 lipca 1948 r. do dnia 30 września 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 3
miesiÄ…ce;
5) od dnia 1 paz
dziernika 1948 r. do dnia 31 grudnia 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 4
miesiÄ…ce.
7. Emerytura przy stażu obniżonym
Ubezpieczony który nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego (20 (k) 25 (m)),
nabędzie prawo do emerytury jeżeli spełni łącznie następujące warunki:
1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej
65 lat dla mężczyzn (ale: mężczyz
ni  1948-1949);
2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i
co najmniej 20 lat dla mężczyzn.
Emerytura ta nie jest podwyższana do emerytury minimalnej
8. Wzór emerytalny 1949 - 1968
" Podstawę obliczenia emerytury, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z
uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do
końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz
zwaloryzowanego kapitału początkowego
Kwotę tę dzieli się przez wartość przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku
równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego określonej w tablicach
wymieralności. Tablice te ogłaszane są przez Prezesa GUS
" Kwota nie podlega dziedziczeniu
9. Emerytura dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach oraz
charakterze
Ubezpieczonym będącym pracownikami,, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym.
Przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze nie uwzględnia się:
Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników
zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu
uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na
bezpieczeństwo własne lub otoczenia.
Za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się:
1) pracowników organów kontroli państwowej;
2) pracowników organów administracji celnej;
3) pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną;
4) dziennikarzy;
5) nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących
pracÄ™ nauczycielskÄ…
6) żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego,
Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej,
Biura Ochrony Rządu, Służby Celnej, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej;
7) pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej,
10. Przesłanki przy emeryturze w szczególnych warunkach lub charakterze
" Posiadanie okresu składkowy i nieskładkowy wynoszącego 20 - 25 lat,
" udowodnili wymagany okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze, który jest zróżnicowany w zależności od rodzaju wykonywanej pracy i który
został potwierdzony w wystawionym pracownikowi świadectwie pracy lub świadectwie pracy
w szczególnych warunkach (z reguły jest to 15 lat),
" osiągnęli wymagany wiek emerytalny, zróżnicowany w zależności od rodzaju pracy w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (z reguły 55-60 lat).
11. Emerytura kolejowa
" Kolejowa emerytura przysługuje pracownikowi kolejowemu który spełnia łącznie następujące
warunki:
" 1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący dla kobiet 55 lat, mężczyzn 60 lat;
" 2) ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety i
25 lat dla mężczyzny, w tym co najmniej 15 lat zatrudnienia na kolei, łącznie z okresami
równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia na kolei
12. Emerytury górnicze
" I wariant - przesłanki
1) ukończone 55 lat życia;
2) okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej
20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej (pod
ziemiÄ…);
3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie
środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem
Zakładu, na dochody budżetu państwa.
" II wariant - przesłanki
1) ukończone 50 lat życia;
2) okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat
dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej (pod ziemią);
III wariant  przesłanki
1) bez względu na wiek i zajmowane stanowisko,
2) wykonywanie pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres wynoszący co
najmniej 25 lat
EMERYTURA KAPITAA
OWA
" Pod pojęciem emerytury kapitałowej rozumieć należy dożywotnie świadczenie jakie
przysługiwać będzie osobie urodzonej po dniu 31 XII 48r. która jest jednocześnie członkiem
otwartego funduszu emerytalnego i posiada środki zewidencjonowane na subkoncie ZUS, od
momentu osiągnięcia wieku emerytalnego i złożenia wniosku o świadczenie. Emerytury
kapitałowe przysługują osobom mającym ustalone prawo do emerytury z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych.