WYKŁAD 3

„Prawda ma tylko jedną twarz, kłamstwo ma ich wiele” Karol Ludwik Monteskiusz

Podstawowe pojęcia

•

Rachunkowość kreatywna

•

Rachunkowość agresywna

•

Oszustwa finansowe

Rachunkowość kreatywna - wykorzystanie wolności osób, które sporządzają sprawozdanie finansowe (ustawodawca nie
reguluje każdej kwestii, nie jest w stanie wszystkiego przewidzieć);
dotyczy czterech grup zjawisk:
1. kreatywność - twórcze działanie mające na celu przedstawić jak najbardziej wiarygodne sprawozdanie finansowe
(prawdziwy obraz)

⇒

zjawisko pozytywne

2. zastosowanie odpowiednich technik, aby pomiar (prezentacja) wielkości był zgodny z oczekiwaniami (potrzebami)
producenta

⇒

zjawisko pozytywne lub negatywne (w zależności czy skutki decyzji są neutralne)

3. uwzględnianie w sprawozdaniu finansowym takich pozycji, które nie podlegały wcześniej regulacjom (najpierw
praktyka coś wprowadza, potem pojawiają się regulacje dotyczące takich zjawisk)

⇒

zjawisko pozytywne lub negatywne

np. lista stałych klientów (jest już w standardach amerykańskich) - wartość, której nie widać w sprawozdaniu finansowym -
nabywca przedsiębiorstwa musi za to zapłacić, a nie ma tego w aktywach.
4. oszustwa - prezentacja danych niezgodnych ze staniem faktycznym (możliwość w ramach swobody wybierania
rozwiązania, które jest wygodne i zgodne z prawem ale nie wpisuje się w zasadę rzetelnego obrazu)

⇒

zjawisko negatywne

Rachunkowość agresywna - wykorzystywanie nieuregulowanych kwestii w prawie (luk), naciąganie przepisów do swoich
potrzeb
Oszustwa finansowe - postępowanie niezgodne z prawem

Neutralność - pokazanie informacji w sposób niezniekształcony
Tylko 5% oszustw daje się wykryć.

Czynniki wpływające na podejmowanie decyzji, w których występują dylematy etyczne

Grupy:
1. kulturowe
2. zawodowe
3. branżowe
4. organizacyjne

•

Stanowisko zajmowane w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa

•

Stopień socjalizacji przedsiębiorstwa

•

Sposoby pracy (czy pracownik tylko ukierunkowuje się na cele własnego działu, czy patrzy też
jak jego decyzje wpływają na inne działy/osoby/całe przedsiębiorstwo

⇒

konieczność wyjścia poza schematy postępowania)

•

Lata pracy i wiek osób badanych (osoby młode są bardziej skłonne do zmieniania, naciągania
zasad moralnych - skróty moralne, osoby starsze zawodowo czują stabilność swojej pozycji

•

Płeć (trudno jednoznacznie określić, częściej kobiety dostrzegają problemy i przechodzą przez
proces decyzyjny)

•

Aspekty społeczne i ekologiczne

•

! Przeżyte doświadczenia zawodowe i wyciągnięte z nich wnioski (jak w przeszłości pracownik
radził sobie z problemami etycznymi - to mocno wpływa na to, jak teraz sobie z tym poradzi;
w dużym stopniu postrzeganie to też zależy od sposobu postrzegania przez kierownictwo -
przykład idzie z góry)

Lawrence Ponemon - psycholog, prowadził badania dotyczące księgowych, teoria rozwoju moralnego - każdy ma 3
stopnie tego rozwoju, w jaki sposób stanowisko w strukturze organizacyjnej wpływa na decyzje

⇒

zdolność do

dokonywania wyborów etycznych jest największa u pracowników najniższych oraz najwyższych szczebli organizacyjnych;

Badania stopnia socjalizacji przedsiębiorstwa - kierownicy promują tych pracowników, którzy wyznają podobne zasady
(często nieświadomie), w skutek czego następuje pogorszenie reputacji księgowych (wiadomo, że lepiej zachowywać się tak
jak szef, aby zwiększyć swoje szanse na awans)

⇒

niebezpieczeństwo powielania negatywnych zachowań, np. awans od

szefa, który ma naganna opinię oznacza, że awansowany też się tak zachowuje.

Osoba na stanowisku kierowniczym postępująca nieetycznie powoduje 3x większe szkody niż osoba postępująca nieetycznie
z niskich szczebli (ona zarządza swoim majątkiem, poczuwa większe prawo do robienia z nim co chce, a nie liczy się ze
szkodami, które wpłyną na otoczenie, pracowników).

David Wasielski - prowadził podobne badania (wpływ stanowiska), badał wpływ pełnionej funkcji na podejmowane decyzje,
uzyskał podobne wyniki badań (osoby środkowego obszaru hierarchii często w ogóle nie dostrzegają problemu)

Czynniki wpływające na podejmowanie decyzji w zakresie dylematów etycznych

•

Czynniki kulturowe (np. w USA wręczanie prezentów postrzegane negatywnie, w Egipcie - pozytywnie)

•

Pojmowanie odpowiedzialności społecznej

•

Zasady wyznawanej religii

•

Inne: sposób postrzegania prawa obowiązującego w danym kraju, edukacja w zakresie etyki zawodowej, zwyczaje
w branży, predyspozycje psychologiczne

Proces decyzyjny

„ Charakterystyka” oszusta

~ Pracownik przedsiębiorstwa z działu rachunkowości, sprzedaży, zakupów, obsługi klienta lub członkiem zarządu
~ Rzadko działa wspólnie z innym pracownikiem
~ Mężczyzna
~ 31 do 45 lat
~ Długo związany z przedsiębiorstwem
~ Wykształcenie wyższe (m.in. licencjat)
~ Ujmuje fikcyjne faktury
~ Niekarany
~ Żyje ponad stan lub ma problemy finansowe

Sprzeniewierzenie aktywów
1) Kradzież gotówki przed ujęciem w księgach rachunkowych
2) Kradzież gotówki po ujęciu w księgach rachunkowych
3) Dostarczanie rachunków za fikcyjne zakupy, zawyżone rachunki lub prywatne zakupy
4) Żądanie zwrotu kosztów nieistniejących podróży służbowych
5) Kradzież czeków otrzymanych od klientów i ich zdeponowanie na prywatnym rachunku lub czeków wypisanych na rzecz

kontrahentów

6) Żądanie zapłaty nienależnego wynagrodzenia
7) Dokonywanie fałszywych zapisów w raporcie kasowym (lub na kontach, aby ukryć kradzież gotówki
8) Kradzież gotówki z sejfu
9) Kradzież aktywów niepieniężnych

Occupational Fraud and Abuse Classification System

Obszary rachunkowości szczególnie narażone na zachowania nieetyczne i/lub fałszowanie

Proces zakupu:
- fikcyjne zakupy usług lub zakupy po zawyżonych cenach
- zakupy na prywatne potrzeby
- nadużycia przetargowe
- nierówne traktowanie kontrahentów
Proces sprzedaży:
- sprzedaż po zaniżonych cenach
- nieujęcie faktury sprzedaży
- rabaty posprzedażne dla wybranych kontrahentów
- nierówne traktowanie klientów
- przejmowanie płatności przez pracowników
- niestandardowe terminy płatności

Wykorzystanie majątku firmy:
- sprzeniewierzenie majątku
- wykorzystanie majątku firmy do celów prywatnych
Materialność z punktu widzenia całego sprawozdania
finansowego

Nieprzestrzeganie zasad rachunkowości:
- manipulowanie k-tami i p-dami pomiędzy okresami
- „zapominanie” o zamieszczeniu istotnych informacji
w sprawozdaniu finansowym np. w zakresie ciągłości

lub transakcji z podmiotami powiązanymi lub
o transakcjach pozabilansowych
- Ostrożna wycena – manipulowanie rezerwami, odpisami
aktualizującymi
- Kapitalizowanie kosztów

Połączenia i przejęcia:
- manipulowanie połączeniem dla zastosowania określonej
metody księgowego rozliczenia połączenia
- wartość firmy / ujemna wartość firmy
- rezerwy , restrukturyzacja

Zapasy:
- manipulowanie wyceną zapasów,
- wpływanie na koszt własny sprzedaży
- nierzetelne protokoły inwentaryzacyjne
Środki pieniężne:
- generowanie fałszywych dokumentów,
- przejmowanie płatności klientów,
- „pożyczanie” gotówki

Fałszerstwa za pomocą arkuszy kalkulacyjnych:
- łatwość manipulacji w pliku,
- brak zapisów kontrolnych dla wprowadzonych formuł
- brak zabezpieczeń

PricewaterhouseCoopers Global Economic Crime Survey 2011
Grupy dylematów etycznych w rachunkowości:

•

Prowadzenie agresywnej polityki podatkowej

•

Przeprowadzanie skomplikowanych operacji

•

Konflikt interesów a podległość służbowa

•

Świadczenie usług rachunkowości na konkurencyjnym rynku

•

Wykrycie popełnionych błędów (własnych oraz współpracowników)

http://notatek.pl/dylematy-etyczne-w-rachunkowosci-wyklad-3?notatka