Badura-Madej W., Dobrzyoska-Mesterhazy A., Przemoc w rodzinie. Interwencja kryzysowa i psychoterapia, wyd. UJ, Kraków 2000
(R.1.: str.11-19)

1. Definicja przemocy:
Musi uwzględniad:

1. intencje sprawcy
2. rodzaj jego zachowania
3. skutki przemocy u ofiary

np. Przemoc – wszystkie nieprzypadkowe akty godzące w osobistą wolność jednostki lub przyczyniające się do fizycznej lub
psychicznej szkody osoby, wykraczające poza społeczne zasady wzajemnych relacji [Pospiszyl].

Przemoc domowa to działania sprawcy:



zamierzone, nieprzypadkowe (intencją wyrządzenie komuś krzywdy)



wykorzystujące przewagę sił, bezprawne, skierowane przeciw członkowi rodziny



naruszające prawa i dobra osobiste członków rodziny



powodujące szkody i cierpienia członków rodziny (szkody fizyczne, krzywdy psychiczne)

np. Przemoc domowa (domestic violence) = przemoc w rodzinie: zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie
skierowane przeciw członkowi rodziny, które narusza prawa i dobra osobiste, powodując cierpienie i szkody” *definicja
przyjęta w Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie+

2. Rodzaje przemocy w rodzinie (wg wzajemnych relacji):



przemoc rodziców wobec dziecka



przemoc wobec starszych w rodzinie



przemoc wobec partnera w związku

– przemoc małżeoska
– przemoc w związku partnerskim
– wzajemna przemoc w parze
Badania populacyjne: w rodzinach, w których stwierdzono przemoc, w ponad połowie par miała ona charakter
wzajemny, w ¼ przypadków mężczyzna ofiarą przemocy ze strony kobiety, w ¼ kobieta ofiarą.

KOBIETY

MĘŻCZYŹNI

Łagodne formy przemocy

niewielkie różnice

niewielkie różnice

Obrażenia ciała

częściej wymagają interwencji medycznej

Motywy, charakter stosowanej przemocy

Częściej

charakter

ekspresyjny

–

rozładowanie negatywnych emocji

Stosowana przez nich przemoc: częściej
charakter instrumentalny

Saunders – badania w schronisku dla ofiar
przemocy:

motywem

agresywnego

zachowania u kobiet: 40% - obrona przed
agresją męża, 3% odwet za krzywdę, 3%
inicjowało bójki

3. Formy przemocy:



fizyczna - intencjonalne zachowanie niosące ryzyko uszkodzenia ciała



seksualna – zmuszanie osoby do aktywności seksualnej wbrew jej woli, kontynuowanie aktywności seksualnej, gdy
osoba nie jest w pełni świadoma, bez pytania jej o zgodę lub gdy obawia się odmówid



psychiczna – przymus i groźby, zastraszanie, emocjonalne wykorzystywanie (np. poniżanie, obwinianie, manipulowanie,
izolowanie, finansowe wykorzystywanie, ograniczanie praw)

MAŁŻEŃSKI TERROR – przemoc psychiczna w związku partnerskim
PSYCHOLOGICZNE TORTURY (Amnesty International) – izolacja ofiary, osłabienie przez pozbawienie jedzenia i snu,
monopolizowanie percepcji, groźby zranienia jej lub jej rodziny, pomniejszanie przez wyzwiska, werbalna agresja,
upokarzanie i poniżanie, kontrola umysłu przez leki i alkohol

czasami dodatkowo wyróżniane:



znęcanie nad ulubionymi zwierzętami domowymi



niszczenie własności

4. Podejścia teoretyczne wobec przemocy:

Podejście intraindywidualne:



podkreślona rola czynników intraindywidualnych: osobowościowych (np. poczucia własnej wartości),
psychopatologicznych (np. uzależnienia, antysocjalne zaburzenia osobowości), neurologicznych (urazy głowy),
fizjologicznych (np. akcja serca)



typ mężczyzn I – w sytuacji emocjonalnego konfliktu zwolnienie akcji serca (częściej antysocjalne zaburzenia osobowości,
świadkowie przemocy w rodzinie pochodzenia, bardziej agresywni wobec członków rodziny)



typ mężczyzn II – przyspieszenie akcji serca

Podejście socjokulturowe:



koncepcje feministyczne (sztywne wzorce płciowe, historycznie i kulturowo uwarunkowana dominacja mężczyzn nad
kobietami, patriarchalna struktura społeczna nakazuje kobiecie poświęcenie dla wyższego dobra)



systemowa teoria rodziny (przemoc jako wzór utrwalany stopniowo w życiu rodziny, potencjalne zmiany w systemie
rodzinnym)



teoria strukturalna (źródłami przemocy czynniki sytuacyjne – stres, deprywacja, frustracja)



socjologiczna teoria funkcjonalna

Podejście społeczno-psychologiczne:



np. teorie społecznego uczenia się i modelowania roli (przemoc jako zjawisko wyuczone)



teoria frustracji – agresji



teoria konfliktu (konflikt nieodłączny w grupach/diadach, gdy cele są konkurujące, obecne pozycje dominacji i uległości,
przemoc sposobem na promowanie własnego interesu, gdy inne środki zawodzą)

Czynniki ryzyka określające prawdopodobieostwo wystąpienia przemocy w rodzinie:



dziedziczenie wzorca przemocy z rodziny pochodzenia



nadużywanie alkoholu



status zawodowy



status socjoekonomiczny



różnica w statusie społecznym między partnerami

Czynniki te są istotne, jeśli współwystępują z innymi czynnikami, takimi jak:



przemoc w rodzinie pochodzenia



niskie poczucie własnej wartości



poczucie utraty kontroli nad życiem

+ zmienne związane z cyklem życia małżeoskiego:



narzeczeostwo i wczesny okres małżeostwa



okres ciąży – wśród kobiet – ofiar poważnej przemocy fizycznej



okresy separacji i rozwodu

+ bycie świadkiem przemocy w rodzinie pochodzenia