Przedstaw najciekawsze realizacje motywu pojedynku

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Literatura polska obfituje we wspaniale, mrożące krew w żyłach lub groteskowe opisy
pojedynków. Mimo wszystko temat nie należy do łatwych. Jeśli jednak go wybierzeszzy-
skasz pewność, że twoja wypowiedź będzie oryginalna. Zyskasz uznanie i szacunek eg-
zaminatorów.

PREZENTACJA

Strategie wstępu

Możliwość 1.

Określ znaczenie pojęcia pojedynku.

Definicja pojedynku ze Słownika języka polskiego:

• Dawny sposób załatwiania zatargów honorowych przez walkę dwóch przeciwników

na broń sieczną lub pistolety w obecności sekundantów.

• Walka dwóch konnych rycerzy, zwykle w turnieju.

• Spór między dwiema stronami mającymi przeciwne poglądy.

Możliwość 2.

Omów ogólne zasady pojedynków.

Zasady pojedynkowania zaczęły się kształtować już w czasach starożytnych, kiedy to
powstawał kodeks postępowania szlachetnie urodzonych wojowników. Śred-niowiecze
dopracowało założenia w szczegółach, barok doprowadził do ich wypaczenia, a czasy
współczesne bawią się wymyślaniem fantastycznych sposobów walk. Zmieniały się: epo-
ki, realia, broń, powody wystąpień zbrojnych, a nawet sami bohaterowie, ale ogólne
normy występowania zbrojnego właściwie pozostały takie same. Oto one:

• Walczy wyłącznie równy z równym (nie może być np. pojedynku rycerza z chłopem).

• Wyzwania nie można nie podjąć – zarzut tchórzostwa to najpoważniejsza obelga.

• Nie wolno korzystać z czyjejś słabości, walczy się tą samą bronią, dozbraja przeciwni-

ka, gdy ten nie dysponuje odpowiednim sprzętem, rycerze np. zsiadali z konia, gdy
spadł adwersarz.

• Hańbą jest zabicie nieuzbrojonego, od tyłu, znienacka; zaprzestaje się walki, gdy

przeciwnik się poddaje.

• Dla większej chwały walczący często utrudnia sobie walkę.

• Rycerzowi nie wolno się cofać.

• Racja jest zawsze po stronie zwycięzcy.

• Po zabiciu przeciwnika jego mienie często przechodzi na własność zwycięzcy.

Przedstaw najciekawsze realizacje motywu pojedynku
w literaturze i sztuce.

Bibliografia podmiotu

•

• Księga Genezis

Księga Genezis

•

• Wanda

Wanda

Wanda Markowska,

Markowska,

Mity Greków i Rzymian

•

• Homer,

Homer,

Iliada

•

• Joseph Bédier,

Joseph Bédier,

Dzieje Tristana i Izoldy

•

• U. Waldo Cutler,

U. Waldo Cutler,

Król Artur i rycerze Okrągłego
Stołu

•

• William Szekspir,

William Szekspir,

Makbet

•

• Pierre Choderlos de Laclos,

Pierre Choderlos de Laclos,

Niebezpieczne związki

•

• Jan Potocki,

Jan Potocki,

Pamiętnik znaleziony w Sara-
gossie

•

• Adam Mickiewicz,

Adam Mickiewicz,

III cz. Dziadów,
Pan Tadeusz

•

• Lew Tołstoj,

Lew Tołstoj,

Wojna i pokój

•

• Aleksander Dumas,

Aleksander Dumas,

Trzej muszkieterowie

•

• Henryk Sienkiewicz,

Henryk Sienkiewicz,

Trylogia,
Krzyżacy

•

• Bolesław Prus,

Bolesław Prus,

Lalka

•

• Witold Gombrowicz,

Witold Gombrowicz,

Ferdydurke

•

• Andrzej

Andrzej

Andrzej Sapkowski,

Sapkowski,

saga o wiedźminie

•

• Joanne K. Rowling,

Joanne K. Rowling,

seria o Harrym Potterze

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Pojedynkuje się z przeróżnych powodów

• chęci wykazania własnej przewagi, wyższości, popisania się odwagą, a tym samym

zyskania sławy,

•

w akcie zemsty za każdą wyrządzoną sobie i krewnym zniewagę,

•

w celu dowiedzenia swojej racji,

•

w obronie słabszych,

•

o kobietę.

Motyw pojedynku o kobietę znajdziemy w Trylogii Henryka Sienkiewicza.
W Ogniem i mieczem o Helenę walczą dwaj świetni szermierze: Bohun, który po-
rwał Kurcewiczównę Skrzetuskiemu, i przyjaciel tego ostatniego Wołodyjowski. Zwy-
ciężył mały rycerz, ale, niestety, nie uzyskał od rannego Bohuna informacji o miej-
scu ukrycia dziewczyny.

W Potopie Kmicic porwał ukochaną Oleńkę, a więc dopuścił się czynu karalnego.

W obronie uciśnionej stanął pan Wołodyjowski, który w sławnym pojedynku pokonał
pana Andrzeja i oswobodził pannę. Ta jednak nie okazała mu należytej wdzięczności…

Działania przygotowawcze

Przed samym pojedynkiem przeciwnicy wychwalali swą odwagę, a także członków swe-
go rodu. Drugi wariant – obrzucanie przeciwnika obelgami – służył wzmocnieniu wła-
snego animuszu, a zastraszeniu drugiej strony.

Strategie rozwinięcia

Możliwość 1.

Możesz zająć się pojedynkami rycerzy i wojowników.

Starożytna Grecja

Po raz pierwszy z rycerzami i pojedynkami mamy do czynienia w starożytnej Grecji.

• Iliada poświadcza stosowanie praktyki rozstrzygania wojny przez starcie dwóch ryce-

rzy z wrogich sobie obozów. Obie strony biorące udział w wojnie trojańskiej zgodziły
się co do tego, by pojedynkiem między Menelaosem (mężem Heleny) a Parysem
(kochankiem, który ją porwał) rozstrzygnąć spór. Pojedynek zdawał się wygrywać
Menelaos, jednakże wspierająca Parysa Afrodyta ocaliła go w cudowny sposób. Wo-
bec takiego naruszenia układu, Grecy przystąpili do walki.

• Inne pojedynki w Iliadzie trwały do nadejścia nocy. Przeciwnicy kończyli starcie, wy-

mieniając się podarunkami i zapewnieniami o szacunku. Noc to głównie czas zabie-
rania trupów z pola walki i grzebania ich, a także chwila odpoczynku.

• Zdzieranie zbroi z pokonanego przeciwnika było dość powszechną praktyką. Ale pięt-

nowano znęcanie się nad zabitym, niewyprawienie mu pogrzebu – jego dusza nie
mogła wtedy zaznać spokoju w państwie zmarłych.

• Najsłynniejszy pojedynek w całej chyba literaturze to ten między Hektorem a Achil-

lesem.

Hektor zdecydował się na walkę, mimo że przeczuwał własną zgubę. Był jedynym,
który się zdobył na wystąpienie przeciwko synowi Tetydy. Co prawda, przez chwilę
rozważał możliwość negocjacji, ale na widok rozjuszonego Achillesa zaniechał tego.
Nie mógł jednak opanować strachu i uciekł, a tamten zaczął go gonić. Trzykrotnie
obiegli mury Troi. Dopiero kiedy Apollo, sprzyjający Hektorowi, natchnął go od-
wagą, ten opamiętał się. Wszak ucieczka nie przyniosłaby mu chluby, nie mógł też
pozwolić na to, by takiemu jak on wojownikowi zadano ciosy z tyłu. Achillesowi nato-
miast pomogła Atena. Uciekła się do niegodnego podstępu – oszukała Hektora.

Kiedy przeciwnicy stanęli naprzeciw siebie, syn Priama chciał się upewnić, że po

zakończonym pojedynku zwycięzca odda ciało rodakom, zatrzyma tylko zbroję. Ale
butny Achilles znieważył go, zapowiadając, iż jego zwłoki rzuci na pożarcie psom.

Bibliografia przedmiotu

• Maria Ossowska, Ethos rycerski

i jego odmiany

• Władysław Kopaliński, Słownik

mitów i tradycji kultury

• Johan Huizinga, Jesień średnio-

wiecza

• Andrzej Z. Makowiecki, Słownik

postaci literackich

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Wojownicy najpierw godzili w siebie dzidami, później walczyli na miecze. Achilles
ugodził Hektora w jedyną nieosłoniętą część ciała przeciwnika – w szyję. W chwili
śmierci Hektor jeszcze raz próbował wzruszyć przeciwnika, a gdy jego prośby nie
poskutkowały, przepowiedział mu za jego nieczułe serce rychłą śmierć z ręki Parysa.
Achilles dał się jednak przekonać Priamowi i wydał mu zbezczeszczone ciało syna.

Średniowiecze

To właśnie średniowieczny kodeks rycerski stał się podstawą zasad pojedynkowania się
i związanych z nimi obyczajów:

• Odwagę ciągle trzeba było potwierdzać. Rycerze nie mogli gnuśnieć w swoich zam-

kach, musieli wyruszać w poszukiwaniu okazji do walki (i chwały). A stawało się nią
napotkanie innego rycerza. Wzajemne wyliczanie dokonań – to świetny powód do
pokazania, że się jest lepszym. Wiele przykładów dostarcza cykl arturiański.

• Prastary obyczaj nakazywał wznoszenie pomnika na miejscu, gdzie stoczono słynny

pojedynek.

• Rycerz nie zawsze walczył sam. Mógł go wspierać jego krewny lub giermek, ale

w równoległej walce. Ważny był także koń, bezgranicznie wierny swemu panu.

• Popularne były sądy Boże – Bóg daje zwycięstwo tylko sprawiedliwym! Np. Morhołt,

poddany króla Irlandii, przybył po haracz do króla Marka. Wyzwał na sąd Boży każ-
dego, kto by podał w wątpliwość słuszność postępowania jego pana. Zwyciężył go
Tristan i król Marek nigdy więcej za nic nie musiał płacić.

Skojarz!
Pojedynek Zbyszka z Bogdańca z rycerzem zakonu krzyżackiego. Brat Rotgier przy-
był na dwór mazowiecki, by dowieść niewinności Krzyżaków w sprawie uprowadzenia
Danusi. Rzucił wyzwanie na sąd Boży, które podjął mąż nieszczęsnej dziewczyny,
czyli właśnie Zbyszko, i zwyciężył.

• Walczono do śmierci lub do pierwszej krwi. W tym pierwszym wypadku na ogół mie-

nie zabitego przechodziło na własność żyjącego. Często pokonany rycerz stawał się
jeńcem (z biegiem czasu wasalem) swego zwycięzcy. Takim jeńcem na wolności dla
Zbyszka był pojmany w czasie bitwy na Żmudzi De Laroche.I tak np. rycerze króla
Artura odsyłali pokonanych na dwór królewski.

• Wkrótce pojedynek stał się jedną z form wymierzania sprawiedliwości bez udziału

urzędników państwowych. Odwoływać się do sądów, aby uregulować sprawy obrazy
na honorze, to wstyd dla rycerza. Dlatego władze państwowe sprzeciwiały się takiej
formie dochodzenia praw.

Barok i oświecenie

Barok to epoka, w której obyczajowość związana z pojedynkami uległa zmianom. Wal-
ce nie przyświecały już żadne idee, wszczynano ją z byle powodu.

W Polsce dowodzono tym swoich nie najmocniejszych racji, sprzyjało temu pieniac-

two Sarmatów, niechęć do negocjacji. Pojedynki stanowiły okazję do przejęcia majątku,
ale też do rozrywki, ośmieszenia przeciwnika. Taki stan rzeczy utrzymywał się również
w oświeceniu.

• Przykładem ilustrującym to są poczynania Jana Chryzostoma Paska podczas zgru-

powania pod Kozieradami w czasie wojny z Moskwą. Krótkie przerwy między walka-
mi wypełniały pijatyki z przyjaciółmi i pojedynki z nimi. Pasek po pijanemu pojedyn-
kował się z trzema żołnierzami po kolei. Największą radość widział w tym, że nikt mu
nie rozciął weneckiego aksamitu. Zaznaczył, że tego dnia odbyło się 15 pojedynków
pod różnymi chorągwiami.

• Pojedynki bywają też okazją do zabawy, jak np. w Rękopisie znalezionym w Saragos-

sie Jana Potockiego. Ojciec Alfonsa van Wordena był wielkim admiratorem poje-
dynków i wszystkie pojedynki w Madrycie odbywały się wedle warunków ułożonych
przez niego. A skoro orzekł, że zadośćuczynienie jest dostateczne, nikt nie ośmielił
się podważyć jego zdania. Ponadto prowadził księgę, w której dokładnie opisywał
każdy pojedynek.

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ojciec mój postanowił zaprosić na wesele wszystkich tych, z którymi kiedykolwiek się
pojedynkował, a których ma się rozumieć nie pozabijał. Stu dwudziestu dwóch zasia-
dło do stołu; trzynastu nie było w Madrycie, o miejscu zaś pobytu trzydziestu trzech,
z którymi bił się w wojsku, nie mógł powziąć żadnej wiadomości. Matka opowiadała
mi, że nigdy nie widziała tak wesołej uczty.

Romantyzm

• W Panu Tadeuszu Wojski opowiadał historię Domejki i Dowejki strzelających na

polowaniu do niedźwiedzicy. Aby rozstrzygnąć wątpliwość, kto ją zabił, postanowiono
strzelać się przez niedźwiedzią skórę – „To mi to po szlachecku, prawie rura w rurę”.
Sprytny sekundant Hreczecha poradził sobie z adwersarzami w ten sposób, że skórę
pociął na paski, wydłużając tym samym odległość między przeciwnikami…
Skojarz!
Bez pojedynków nie mogli się obejść przyjaciele: Atos, Portos, Aramis oraz d’Arta-
gnan, który dzięki temu poznajomił się z nimi. Starcia były zakazane przez kardynała
Richelieu, lecz za to cicho popierane przez króla. Na ogół walczono do śmierci z gwar-
dzistami pana kardynała. Ale musieli zginąć również ci, którzy jako szlachetnie uro-
dzeni mieli prawo poznać prawdziwe nazwiska swoich adwersarzy. Tajemnica bo-
wiem musiała zostać zachowana.

Współczesność

Pojedynki między rycerzami to także częsty motyw literatury fantasy. W fantastycz-
nym świecie ścierają się wojownicy o nadludzkich cechach, wykorzystując różne ma-
giczne umiejętności i przedmioty. Tak dzieje się w przypadku wiedźmina Geralta, po-
staci stworzonej przez Andrzeja Sapkowskiego. Na swojej drodze spotykał on także
ludzi złych, którzy z różnych powodów chcieli go zabić. Tylko z takimi mógł walczyć.
Starał się postępować honorowo, według kodeksu wiedźmińskiego (wzorowanego na
kodeksie rycerskim).

Pokonał m.in.:
• Renfri, zwaną Dzierzbą, która przewodziła zbrojnej gromadzie łotrów, wzbudzała

strach ze względu na swoje wyjątkowe okrucieństwo.

• Rycerza Taillesa z Borndal – ponieważ miał znacznie mniejsze umiejętności niż

te, którymi dysponowali wiedźmini, Geralt walczył z nim z zawiązanymi oczami.

Możliwość 2.

Możesz omawiać pojedynki ludzi z bogami oraz osobami obdarzonymi

magiczną mocą.

Księga Genezis

Pojedynek z aniołem (według tradycji był to Archanioł Michał) stoczył patriarcha biblijny
Jakub, syn Izaaka i Rebeki. Nie puścił go, dopóki nie wymógł na nim błogosławieństwa.
Na pamiątkę tego wydarzenia otrzymał też nowe imię – Izrael („walczący z Bogiem”).

Mitologia

jest prawdziwą „kopalnią”, jeśli chodzi o motyw pojedynków ludzi z bogami. Wystarczy
choćby przedstawić dokonania Herkulesa, który walczył (i wygrywał) m.in. z:

• Anteuszem – synem Ziemi, czerpiącym z niej życiodajną siłę, którego zabił w po-

wietrzu,

• bogiem wód Nereuszem, który przybierał postać łani, lwa, a wreszcie przegrał w ludz-

kiej postaci,

• Zeusem, swoim ojcem, panem bogów i ludzi, chcącym wypróbować siłę swego syna.

Pojedynki w wykonaniu bogów nie zawsze przybierały postać walki zbrojnej:

• Atena podjęła wyzwanie zdolnej tkaczki Arachne. Zbeształa ją za nieprzyzwoity te-

mat materii – miłostki Zeusa. Arachne z rozpaczy powiesiła się, a skruszona bogini
zamieniła ją w pająka.

Prezentacje maturalne

Ucz się z

• Apollo stoczył muzyczny pojedynek z Marsjaszem. Sylen grał na wymyślonym przez

Atenę i przeklętym przez nią aulosie, a bóg na lirze. Wygrał ten ostatni, dowo-
dząc, iż może jednocześnie grać i śpiewać. Przegrany został przywiązany do drze-
wa i obdarty ze skóry!

Romantyzm

• Epoka ta przyniosła najsłynniejszy w literaturze polskiej pojedynek człowieka z Bo-

giem. Przeciwko Niemu stanął Konrad z III cz. Dziadów Adama Mickiewicza.

Bohater był poetą, a moc twórcza wyróżniała go spośród innych i według niego rów-
nała ze Stwórcą. Wyzwoliła w nim także pychę i dlatego postanowił zmierzyć się z Bo-
giem. Wyznaczył sobie rolę Prometeusza, który bezinteresownie, z miłości, będzie
walczył o szczęście ludzi. Ponieważ nie bardzo wiedział, w jaki sposób miałby ich tak
obłaskawić, kilkakrotnie prosił Boga, by mu odstąpił trochę swej władzy. Dopiero
wtedy Konrad uczyniłby śmiertelników naprawdę szczęśliwymi – według własnej kon-
cepcji oczywiście. Ale ponieważ Bóg milczał, Konrad doszedł do wniosku, że Jego
istotą nie jest miłość, lecz rozum. A to ośmieliło poetę do ukazania Bogu świata, który
On stworzył, a który według Konrada jest pełen chaosu, niesprawiedliwości, cierpie-
nia, bezprawia. Wytknął Mu też, iż uczynił człowieka śmiertelnym i z tego wynika
jego zagubienie, rozpacz. Agresywnie i ironicznie podważał wielkość i wszechmoc
Boga, by następnie ujawnić prawdę o Jego istocie. Zdaniem Konrada jest On tyra-
nem, nie ma miłosierdzia nad światem, o czym świadczy to, że pozwala na obecność
zła, tragedię ludzi. Przed zarzutem ostatecznego bluźnierstwa uchronił Konrada fakt,
że straszne określenie Boga – cara wypowiedział za niego diabeł.

Współczesność

• Niespodziewanie motyw pojedynku w literaturze współczesnej odnajdujemy w serii

książek dla młodzieży o Harrym Potterze. Walczył sam główny bohater – uczeń
Szkoły Magii – ze swoim śmiertelnym wrogiem, mordercą rodziców – Lordem Volde-
mortem. Lord usiłował pozbawić Harry’ego życia, albowiem zyskałby w ten sposób
jeszcze większą moc. Czarny Pan przybierał rozmaite formy, wcielał się w różne po-
stacie i z każdą jego metamorfozą Harry musiał się zmierzyć. Nie był on równie
biegły w sztuce magii jak jego przeciwnik, ale miał coś, czego nie cenił Lord – kiero-
wał się w swych wyborach dobrem innych. Wykazywał się też nie lada odwagą i har-
tem ducha, dlatego zawsze udawało mu się zwyciężyć. Po każdym zaś starciu stawał
się bogatszy o nowe doświadczenia i… zaklęcia. W świecie magicznym bowiem poje-
dynki odbywają się za pomocą różdżek i zaklęć, a zasad pojedynkowania (wzorowa-
nych nieco na kodeksie rycerskim) uczy się w klubie pojedynków. Do starcia ze śmier-
ciożercami i ich panem stanęli także jego młodzi przyjaciele, skutecznie wspomaga-
ni przez zaprawionych w potyczkach członków Zakonu Feniksa.

Motyw pojedynków znajdziemy także w literaturze fantasy.
Doskonałym przykładem będzie bohater opowiadań Andrzeja Sapkowskiego Ge-
ralt z Rivii. Geralt jako dziecko został zabrany od rodziców i wyszkolony na obrońcę
ludzi – wiedźmina. Używając rozmaitych nadprzyrodzonych zdolności, magicznych zna-
ków, przedmiotów i eliksirów walczył z czarodziejami, różnymi potworami w zwierzę-
cej i ludzkiej postaci. Zmierzył się np. z:

• Królewną – strzygą, siostrą – córką króla Foltesta, przeklętą w łonie matki przez jej

zawiedzionego adoratora; wiedźmin nie tylko pokonał nieszczęsną dziewczynkę, ale
też odczarował, przywracając jej normalny wygląd.

• Piękną i niewinną z pozoru bruksą Vereeną, która po przemianie w wampirzycę wyda-

wała przeszywające, przenikliwe dźwięki o ogromnej sile rażenia. Zabił ją mieczem.

Możliwość 3.

Kolejnym kluczem mogą być pojedynki o kobietę.

Kobieta – ukochana, pożądana, uciśniona, niewierna… Stała się przyczyną wielu poje-
dynków i wielu śmierci. Bohaterką rozlicznych utworów literackich.

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Średniowiecze

Rycerz nie byłby rycerzem bez damy swego serca. Taką, z którą niekoniecznie musiał
wziąć ślub (ona zresztą mogła mieć męża). Chodziło o dworne wyznania, obronę jej czci
i wychwalanie zalet – realizację idei miłości dwornej. Poświadcza to cykl arturiański
(np. pojedynki Pięknej Rączki w obronie pani Lionessy).

Oświecenie

W tym wieku racjonalistów rozumu używano także do zabawy – zapewnienia sobie roz-
rywki kosztem innych.

W powieści Choderlosa de Laclosa Niebezpieczne związki w wyniku mistrzowskiej

intrygi markizy de Merteuil została skompromitowana naiwna dziewczyna. Zakochany
w niej kawaler Danceny stanął do pojedynku ze swoim rzekomym przyjacielem, wiceh-
rabią de Valmont – uwodzicielem ukochanej przez niego Cecylki. Miał wykonać na nim
plan zemsty markizy – swojej chwilowej kochanki – i to mu się udało, ale reputacji panny
de Volanges nie naprawił.

Wiek XIX

W tym wieku pojedynków o kobiety stoczono chyba tyle, ile w średniowieczu… W litera-
turze znajdziemy następujące przykłady:

• Pierre’owi Bezuchowowi z Wojny i pokoju Lwa Tołstoja nie udało się stworzyć

szczęśliwego małżeństwa z piękną Hélène. Młodej kobiety żądnej hołdów nie pocią-
gał nudny mąż. Pierre’a dobiegły plotki o zdradach z Dołochowem – przystojnym
żołnierzem znanym ze swego rozwiązłego życia. Po zwycięskim pojedynku Bezuchow
separował od siebie żonę.

• Zakochany w pannie Izabeli Wokulski wziął udział w wyścigach – wystawiając klacz,

która wygrała. Stał się świadkiem zajścia wywołanego przez barona Krzeszowskiego,
który nie mógł znieść, iż wielbiciele jego nieprzyjaciółki triumfują. Doszło do starcia,
gdyż baron obraził kobietę ubóstwianą przez Wokulskiego. Pojedynek wygrał kupiec,
a baron przeprosił pannę Łęcką.

• Niefortunny małżonek baron Dalski przyłapał swą świeżo poślubioną żonę na umi-

zgach ze Starskim. Wystąpił więc przede wszystkim w obronie swego honoru. Został
ranny, odprawił żonę i naraził się na potępienie przez warszawskie damy. W opinii
Wokulskiego jednak postąpił właściwie. (Oczywiście ten i poprzedni przykład z Lal-
ki Bolesława Prusa).

• Niebagatelną rolę w kwestii pojedynków kobieta odegrała też m.in. w Eugeniuszu

Onieginie Puszkina, Hrabim Monte Christo Dumasa, Emancypantkach Prusa.

Możliwość 4.

Omów też koniecznie rolę pojedynku w filmie.

Pojedynki są widowiskowe i bardzo urozmaicają akcję. Wykorzystują je filmy przygodowe,
sensacyjne i inne. Odwołują się do zasad kodeksu rycerskiego, a od II połowy XX w. modne
stały się także elementy walk wschodnich. Oto niektóre gatunki wykorzystujące ten motyw.

Filmy płaszcza i szpady

W filmach tego typu bohater walczy zawsze w obronie uciśnionych, daje sobie radę z prze-
ważającymi siłami przeciwnika i wynagradzany bywa najczęściej miłością pięknej ko-
biety. Fabuła zazwyczaj oparta jest na intrydze kryminalnej. Akcja jest wartka – domi-
nują właśnie spektakularne pojedynki. Są to filmy historyczne, ale historia zostaje
potraktowana dość umownie, służy bowiem zabawie.

Do najbardziej znanych należą liczne realizacje serii:

• Trzej muszkieterowie, reż. Bernard Borderie (1961)
• Trzej muszkieterowie, reż. Richard Lester (1973)
• Czterej muszkieterowie, reż. Richard Lester (1974)
• Człowiek w żelaznej masce, reż. Randall Wallace (1998)

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Westerny

W niezliczone pojedynki obfitują również westerny, których akcja rozgrywa się na Dzi-
kim Zachodzie w drugiej połowie XIX w. Typowymi bohaterami są kowboje i szeryfo-
wie, często na bakier z prawem lub nieustępliwie przestrzegający własnych zasad. Do
decydującego pojedynku – zawsze na śmierć i życie – dochodzi zazwyczaj na głównej
ulicy miasteczka. Na ogół zwycięża ten, po czyjej stronie plasuje się sympatia widza.
Pokonany nigdy nie zasługuje na szacunek.

• Człowiek, który zabił Liberty Valance

’

a, reż. John Ford

Senator powraca do miasta, w którym kiedyś stał się bohaterem. Przeciwstawił się groź-
nemu bandycie i odniósł zwycięstwo w pojedynku. Naprawdę jednak złamał kodeks ho-
norowy – niepostrzeżenie strzelił z tyłu. Ale legenda pozostaje w mocy.

• Dwa złote kolty, reż. Edward Dmytryk

Dwóch łotrów, którym wszystko jedno, czy walczą po stronie złej, czy dobrej – na zmianę
w roli szeryfa i bandyty – staje naprzeciw siebie.

• W samo południe, reż. Fred Zinnemann

Do miasteczka przybywa bandyta, by zemścić się na szeryfie, który go niegdyś areszto-
wał. Szeryf nie znajduje wsparcia ani zrozumienia ze strony mieszkańców, ale wygrywa
w pojedynku.

• Winchester 73, reż. Anthony Mann

Dwóch braci staje do pojedynku. Jeden z nich to ojcobójca, drugi mściciel. Wiadomo,
który zginie.

• Rewolwerowiec, reż. Henry King

Słynny rewolwerowiec jest ciągle wyzywany na pojedynek przez młodych, pragnących
okryć się sławą, którą by zyskali po jego pokonaniu.

Filmy science fiction

Motyw walki dobra ze złem jest stale obecny we współczesnych filmach typu science
fiction. O przyszłość ludzkości, bezpieczeństwo naszej planety i spokój naszej, i nie tyl-
ko, Galaktyki walczą wojownicy często obdarzeni magiczną mocą lub zdolnościami
paranormalnymi.

Takie pojedynki oglądamy w następujących produkcjach:

• Nieśmiertelny, reż. Russel Mulcahy

Dobry nieśmiertelny Szkot McLeod walczy ze złym nieśmiertelnym Kurganem w No-
wym Jorku.

• Gwiezdne wojny, reż. George Lucas

Luc Skywalker, rycerz Jedi, w III części cyklu walczy z Darthem Vaderem, zbuntowa-
nym rycerzem Jedi, który wybrał ciemną stronę mocy, a który jest ojcem Luca.

• Matrix. Reaktywacja, reż. bracia Wachowscy

Neo, współczesny mesjasz ludzkości zniewolonej przez wysoko wyspecjalizowane ma-
szyny, chyba niepodlegający prawom fizyki, stacza wirtualny pojedynek z mnożącymi
się klonami agenta Smitha.

Strategia zakończenia

Pojedynki to, niestety, ciągle aktualny sposób na dowiedzenie swojej racji, obronę wła-
snego zdania czy zdobycie posłuchu wśród sobie podobnych. Na szczęście nie należą już
do dobrego tonu, a chociaż przeciwnicy walczący w takim współczesnym pojedynku usi-
łują co nieco zaczerpnąć z dorobku poprzednich epok, to ich postępowanie niewiele ma
wspólnego z kodeksem rycerskim. Częściej są to krwawe porachunki, zwłaszcza między
członkami gangów. W tej dziedzinie nastąpiło zwyrodnienie obyczajów, choć sam zwy-
czaj nie zanikł. I raczej nie spotyka się już pojedynków o kobietę…

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Sposoby uatrakcyjnienia wypowiedzi

O co może zapytać komisja?

Nie powinno być kłopotów z zebraniem fotosów, plaka-
tów do omawianych filmów. Można także zaprezento-
wać jakiś sławny pojedynek na wideo lub DVD. A mo-

że zaskoczyć komisję recytacją fragmentu Iliady – po-
jedynek Hektora z Achillesem? Albo Domejki z Do-
wejką z Pana Tadeusza?

Czy w XX wieku pojedynki odbywały się tylko w literaturze typu fantasy?

Proponowana odpowiedź

Słynny jest pojedynek na miny w Ferdydurke Witolda Gombrowicza. Chodziło
o konflikt między gimnazjalistami, przedstawicielem „chłopiąt”, tzn. uczniów
grzecznych i posłusznych – Syfonem, a przywódcą „chłopaków”, tzn. zbuntowa-
nych i uświadomionych – Miętusem. Wzniosłość i wiara w ideały kontra dehero-
izacja świata. Demonstracyjny w swej wulgarności Miętus przegrał.

Szczegółowo ukazałeś ideał rycerza. Jakie średniowieczne gatunki literackie
podejmowały tę tematykę?

Proponowana odpowiedź

Są to: epos rycerski (np. cykl o królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu), romans rycerski (np.
Dzieje Tristana i Izoldy) i chanson de geste, czyli pieśni o czynach (Pieśń o Rolandzie).

Czy umiesz powiedzieć, czym charakteryzuje się powieść historyczna?

Proponowana odpowiedź

Powieść historyczna charakteryzuje się tym, że jej akcja rozgrywa się w okre-
ślonej scenerii historycznej. Autor w miarę wiernie stara się odtworzyć realia
i obyczajowość epoki, która już przeminęła. Treść utworu musi być też zgodna
z faktami historycznymi, ale obok postaci autentycznych mogą występować fik-
cyjne.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Przedstaw najciekawsze realizacje motywu pojedynku
Przedstaw najciekawsze realizacje motywu pojedynku
Najciekawsze realizacje motywu pojedynku w literaturze
Najciekawsze realizacje motywu pojedynku w literaturze
jezyk polski, Omów literacką realizację motywu wędrówki, Omów literacką realizację motywu wędrówki
jezyk polski, Omów literacką realizację motywu wędrówki, Omów literacką realizację motywu wędrówki
omów literacką realizację motywu wędrówki
Omów literacką realizację motywu wędrówki
sprawozdania, db przedsz, Sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego
Program przedsięwzięcia wychowawczego realizowanego na zajęciach kształcenia zintegrowanego w klasie
Na wybranych przykładach przedstaw różnorodność funkcjonowania motywu pieniądza (pieniędzy) w litera
Interpretując wybrane przykłady przedstaw różnorodne ujęcia motywu pracy w literaturze i sztuce
Bojanowska Realizacja wybranych celów przedsiębiorstwa
przykladowe sprawozdanie z realizacji planu nadzoru pedagogicznego w przedszkolu po I polroczu
PREZENTACJA Sposoby realizacji przedsięwzięć mobilizacyjnych w jednostce wojskowej
Sposoby realizacji przedsięwzięć mobilizacyjnych w jednostce wojskowej
SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI PLANU ROZWOJU ZAWODOWEGO NAUCZYCIELA, PRZEDSZKOLE, staż
72, Sposoby realizacji przedsięwzięć w ramach lean management:

więcej podobnych podstron