1
Witold Kazimierski_Matematyczne
Podstawy Kartografii – Wykład dla II GiK
Akademia Morska w Szczecinie
2
0
1
1
0
1
0
1
podstawowe informacje
funkcje odwzorowawcze jako funkcje wielkości B
0
, b, l
funkcje odwzorowawcze jako funkcje wielkości B
0
, u, s
funkcje odwzorowania odwrotnego
zbieżność południków
elementarne skale długości i pól
redukowanie długości i kierunków
1/26
1922 – L. Roussilhe przedstawia podstawy odwzorowania
na Zgromadzeniu Ogólnym Międzynarodowej Unii
Geodezji i Geofizyki
1928 – prof. Lucjan Grabowski publikuje własny
przejrzysty algorytm tego odwzorowania w pracy „O
odwzorowaniach płaskich wiernokątnych elipsoidy
obrotowej”
1932 – F. Biernacki i J. Słomczyński dostosowują
parametry odwzorowania do warunków polskich
(elipsoida Bessela, punkt główny
P
0
(B
0
= 52°, L
0
= 22°), m
0
= 0,9995
)
pełna polska nazwa: Odwzorowanie quasi-
stereograficzne Wojskowego Instytutu Geograficznego
2
0
1
1
0
1
0
1
2/26
2
Witold Kazimierski_Matematyczne
Podstawy Kartografii – Wykład dla II GiK
Akademia Morska w Szczecinie
odwzorowanie quasistereograficzne to
odwzorowanie azymutalne, ukośne, równokątne
(konforemne) elipsoidy obrotowej
odpowiada ono stereograficznemu
odwzorowaniu sfery o promieniu
niewielkie zniekształcenia w pobliżu punktu
głównego odwzorowania, który odpowiada
punktowi styczności płaszczyzny i sfery w
odwzorowaniu stereograficznym
najlepiej nadaje się do przedstawiania obszarów,
których granice maja kształt zbliżony do okręgu
2
0
1
1
0
1
0
1
3/26
0
0
0
N
M
R
Siatka geograficzna odwzorowuje się na płaszczyźnie jako
zespół krzywych mało różniących się od łuków kół
w celu zmniejszenia bezwzględnej wartości zniekształceń
liniowych w odwzorowaniu płaskim zmniejsza się
promień
R
o
kuli w pewnym niewielkim stosunku, zwanym
stałą skali
przy zastosowaniu tej stałej płaszczyzna odwzorowania
staje się płaszczyzna sieczną co pozwala zmniejszyć do
połowy bezwzględną wartość zniekształceń długości
dla współczynnika kurczenia
m
0
= 0,9995
płaszczyzna
przecina elipsoidę wzdłuż elipsy zbliżonej do okręgu koła
o promieniu około 284 km od punktu głównego na
obwodzie koła nie ma zniekształceń długości, wewnątrz
koła występuje skurczenie, a na zewnątrz koła
rozciągnięcie obszaru podlegającego odwzorowaniu
2
0
1
1
0
1
0
1
4/26
3
Witold Kazimierski_Matematyczne
Podstawy Kartografii – Wykład dla II GiK
Akademia Morska w Szczecinie
parametry układu:
współrzędne punktu
głównego
P
0
(B
0
, L
0
)
skala długości w
punkcie głównym,
zwana
współczynnikiem
kurczenia
m
0
2
0
1
1
0
1
0
1
5/26
punkt główny odwzorowania powinien znajdować
się w pobliżu punktu środkowego
odwzorowywanego obszaru
południk przechodzący przez punkt główny
P
0
zwany jest południkiem środkowym lub
południkiem osiowym
zastosowanie:
w okresie międzywojennym do map topograficznych w
skalach od 1: 10 000 do 1 : 1 000 000
układ 1965 ( 4 z 5 stref)
układ GUGiK 80 – mapy Polski w skalach 1 : 100 000 i
1 : 500 000
2
0
1
1
0
1
0
1
6/26
4
Witold Kazimierski_Matematyczne
Podstawy Kartografii – Wykład dla II GiK
Akademia Morska w Szczecinie
układ współrzędnych płaskich:
początek układu znajduje się w
oś
x
oś
y
2
0
1
1
0
1
0
1
południk środkowy jest stereograficznym rzutem
łuku południka od
B
0
do
B
południk środkowy odwzorowuje się jako
odcinek linii prostej, odcięte na południku
s –
głównego P
0
do punktu P
2
0
1
1
0
1
0
1
0
0
2
2
R
s
tg
R
x
m
5
Witold Kazimierski_Matematyczne
Podstawy Kartografii – Wykład dla II GiK
Akademia Morska w Szczecinie
funkcje odwzorowawcze można wyznaczyć na
trzy sposoby:
jako funkcje wielkości
B
0
, b, l
jako funkcje wielkości
B
0
, u, s
z wykorzystaniem odwzorowania Gaussa Krügera
2
0
1
1
0
1
0
1
9/26
z tw. o odwzorowaniach konforemnych:
zależność między współrzędnymi płaskimi i
izometrycznymi na sferze jest funkcją analityczną
zmiennej zespolonej
q, l
– elipsoidalne współrzędne izometryczne
ponieważ dla
q
0
= q(B
0
)
,
x = 0
(bo
P
0
(B
0
, L
0
)
jest
środkiem zobrazowania)
2
0
1
1
0
1
0
1
10/26
)
(
)
(
il
q
f
z
f
iy
x
0
)
(
)
(
q
q
q
il
q
f
il
q
f
iy
x
'
'
»
»
¼
º
«
«
¬
ª
¸
¹
·
¨
©
§
¸
¹
·
¨
©
§
2
/
sin
1
sin
1
2
4
ln
e
B
e
B
e
B
tg
q
S
0
L
L
l
6
Witold Kazimierski_Matematyczne
Podstawy Kartografii – Wykład dla II GiK
Akademia Morska w Szczecinie
funkcję analityczną można rozwinąć w szereg
potęgowy w otoczeniu punktu
P
0
(q
0
, l = 0)
po wykonaniu potęgowań i mnożeń, możliwe
staje się rozdzielenie części rzeczywistej od
części urojonej
2
0
1
1
0
1
0
1
11/26
...
)
(
)
(
)
(
)
(
)
(
)
)(
(
!
1
5
5
4
4
3
3
2
2
1
0
0
)
(
0
'
'
'
'
'
¦
f
il
q
d
il
q
d
il
q
d
il
q
d
il
q
d
P
P
P
f
n
iy
x
n
n
n
...
5
10
3
4
5
2
3
5
5
5
4
4
2
3
3
3
2
2
2
2
1
'
'
'
'
'
'
'
ql
d
l
q
d
q
d
l
d
ql
d
q
d
l
d
q
d
q
d
x
...
5
10
5
4
4
3
2
5
5
3
2
5
4
5
3
4
3
4
3
3
2
3
2
1
'
'
'
'
'
'
l
d
l
q
d
l
q
d
ql
d
l
q
d
l
d
l
q
d
ql
d
l
d
y
współczynniki liczbowe
d
n
wyznacza się
różniczkując funkcję
f
w kierunku południka
środkowego
x
m
współrzędna punktu leżącego na południku środkowym
po rozwinięciu w szereg potęgowy
s
jest zależne od
Δq
Δq
jest funkcją przyrostu
b = B – B
0
można rozwinąć w szereg
potęgowy
2
0
1
1
0
1
0
1
12/26
¸¸
¹
·
¨¨
©
§
¸¸
¹
·
¨¨
©
§
n
m
n
n
n
n
dq
x
d
n
dq
f
d
n
d
!
1
!
1
0
0
2
2
R
s
tg
R
x
m
4
0
5
2
0
3
120
12
R
s
R
s
s
x
m
0
0
0
cos B
N
dq
ds
¸¸
¹
·
¨¨
©
§
'
5
5
4
4
3
3
2
2
1
b
c
b
c
b
c
b
c
b
c
q
0
!
1
¸¸
¹
·
¨¨
©
§
n
n
n
dB
q
d
n
c
7
Witold Kazimierski_Matematyczne
Podstawy Kartografii – Wykład dla II GiK
Akademia Morska w Szczecinie
ostatecznie
2
0
1
1
0
1
0
1
13/26
4
4
2
0
4
0
2
3
2
0
2
0
5
0
4
2
2
0
0
4
0
2
2
2
2
2
0
2
0
4
2
0
0
2
4
2
2
2
2
0
2
0
3
4
2
4
2
2
2
0
2
0
0
2
0
2
4
2
0
0
6
4
2
0
)
2
11
2
(
cos
48
1
)
1
(
cos
24
1
120
1
)
6
2
(
cos
24
1
)
6
2
3
(
cos
8
1
8
1
)
6
2
2
1
(
cos
4
1
)
42
9
6
4
1
(
12
1
cos
2
1
)
2
(
2
3
)
1
(
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
bl
t
t
B
N
l
b
t
B
N
b
N
l
t
t
B
N
l
b
t
B
N
b
t
N
bl
t
t
t
B
N
b
t
t
N
l
t
B
N
b
t
N
b
N
x
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
B
e
tgB
t
cos
'
K
i
2
0
1
1
0
1
0
1
14/26
5
4
2
0
5
0
3
2
2
0
3
0
4
0
0
3
2
2
2
2
0
0
3
0
2
3
2
2
2
0
0
0
3
2
2
0
3
0
2
4
2
4
2
2
2
0
0
4
2
0
0
0
0
0
)
2
11
2
(
cos
240
1
)
7
2
(
cos
24
1
cos
24
1
)
4
2
(
cos
6
1
)
6
5
1
(
cos
12
1
)
2
1
(
cos
12
1
)
12
6
1
(
cos
4
1
)
1
(
cos
cos
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
l
t
t
B
N
l
b
t
B
N
l
b
B
N
bl
t
t
t
B
N
l
b
t
t
B
N
l
t
B
N
l
b
t
t
B
N
bl
t
B
N
l
B
N
y
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
B
e
tgB
t
cos
'
K
8
Witold Kazimierski_Matematyczne
Podstawy Kartografii – Wykład dla II GiK
Akademia Morska w Szczecinie
ale można uprościć
współczynniki
a
ij
oblicza się jednorazowo dla
danego odwzorowania w sposób zbliżony do
obliczeń w odwzorowaniu GaussaKrügera
2
0
1
1
0
1
0
1
15/26
5
50
3
2
32
31
30
4
14
3
13
2
12
11
10
4
41
40
2
3
23
2
22
21
20
5
05
4
04
3
03
2
02
01
l
a
l
b
a
b
a
a
l
b
a
b
a
b
a
b
a
a
y
l
b
a
a
l
b
a
b
a
b
a
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
x
odwzorowanie quasi – stereograficzne
jako funkcje wielkości
B
0
, u, s
prof. Grabowskiego)
jednoznacznie parę liczb
u, s
sposób, że:
u
–
u = lr = lNcosB
s
– długość łuku południka środkowego, wg.
wzoru
s = f
1
b
1
+ f
2
b
2
+ f
3
b
3
+ …
2
0
1
1
0
1
0
1
16/26
9
Witold Kazimierski_Matematyczne
Podstawy Kartografii – Wykład dla II GiK
Akademia Morska w Szczecinie
współrzędne
(x, y)
można przedstawić jako funkcje
(u, s)
i rozwinąć w postaci szeregów potęgowych
2
0
1
1
0
1
0
1
17/26
5
50
3
3
33
2
32
31
30
4
14
3
13
2
12
11
10
4
41
40
2
3
23
2
22
21
20
5
05
4
04
3
03
2
02
01
00
)
(
u
w
u
s
w
s
w
s
w
w
u
s
w
s
w
s
w
s
w
w
y
u
s
w
w
u
s
w
s
w
s
w
w
s
w
s
w
s
w
s
w
s
w
w
x
s
u
F
y
s
u
F
x
,
,
2
1
współrzędne
(x, y)
punktu leżącego na południku
środkowym
(u = 0)
można opisać szeregami
potęgowymi:
a ponieważ
początkowe współczynniki mają wartości:
2
0
1
1
0
1
0
1
18/26
0
5
05
4
04
3
03
2
02
01
00
y
s
w
s
w
s
w
s
w
s
w
w
x
m
6
0
7
4
0
5
2
0
3
0
0
20160
17
120
12
2
2
R
s
R
s
R
s
s
R
s
tg
R
x
m
6
0
07
06
4
0
05
04
2
0
03
02
01
00
20160
17
0
120
1
0
12
1
0
1
0
R
w
w
R
w
w
R
w
w
w
w
10
Witold Kazimierski_Matematyczne
Podstawy Kartografii – Wykład dla II GiK
Akademia Morska w Szczecinie
pozostałe współczynniki
w
ij
są wyznaczane z warunku
wiernokątności dla współrzędnych
(u, s)
z warunku wiernokątności współrzędnych
izometrycznych:
po wyznaczeniu pochodnych cząstkowych i
podstawieniu, warunki wiernokątności przyjmują
postać:
iloraz zależny od
B
można rozwinąć w postaci
szeregu
2
0
1
1
0
1
0
1
19/26
B
y
M
r
l
x
w
w
w
w
B
x
M
r
l
y
w
w
w
w
u
y
N
tgB
u
s
y
u
x
w
w
w
w
w
w
u
x
N
tgB
u
s
x
u
y
w
w
w
w
w
w
N
tgB
4
4
3
3
2
2
1
0
s
k
s
k
s
k
s
k
k
N
tgB
k
ds
dB
ds
k
d
dB
d
n
k
n
n
n
¸¸
¹
·
¨¨
©
§
1
1
!
1
pochodne wyznacza się z szeregów funkcji
F
1
i
F
2
po podstawieniu do warunku wiernokątności wyznacza
się pozostałe współczynniki
ogólny wzór służący do sekwencyjnego obliczania
współczynników ma postać:
2
0
1
1
0
1
0
1
20/26
>
@
1
,
,
0
1
,
1
0
,
,
1
1
1
1
...
1
1
r
n
r
n
n
r
n
r
r
n
n
w
n
r
w
k
w
k
w
k
n
n
w
s
y
s
x
u
y
u
x
w
w
w
w
w
w
w
w
,
,
,
11
Witold Kazimierski_Matematyczne
Podstawy Kartografii – Wykład dla II GiK
Akademia Morska w Szczecinie
odwzorowanie quasistereograficzne wyznaczane z
wykorzystaniem odwzorowania GaussaKrügera
algorytm zaproponowany w 1993 r przez B. Panasiuka, B.
Gdowskiego i J. Balcerzaka
warunek: południk środkowy pasa w odwzorowaniu Gaussa
Krügera przechodzi przez punkt główny
P
0
(B
0
, L
0
)
wprowadza się współrzędne pomocnicze
S
0
– długość południka od równika do punktu
P
0
, obliczona ze
wzoru
2
0
1
1
0
1
0
1
21/26
0
0
2R
S
x
u
GK
0
2R
y
w
GK
¸¸
¹
·
¨¨
©
§
'
B
E
B
D
B
C
B
B
B
A
e
a
S
8
sin
8
6
sin
6
4
sin
4
2
sin
2
1
*
*
*
*
*
2
U
współrzędne
(u,w)
są izometryczne (bo powstały w
wyniku wiernokątnego przekształcenia izometrycznych
(x
GK,
y
GK
)
analityczna funkcja odwzorowawcza zmiennej
zespolonej ma postać:
na południku środkowym
funkcja analityczna, która spełnia ten warunek ma
postać:
tg(u + iw)
można rozwinąć w szereg Maclaurina:
2
0
1
1
0
1
0
1
22/26
)
(
iw
u
f
iy
x
0
0
2
2
R
s
tg
R
x
m
)
(
2
iw
u
Rtg
iy
x
7
5
3
315
17
15
2
3
1
z
z
z
z
tgz
12
Witold Kazimierski_Matematyczne
Podstawy Kartografii – Wykład dla II GiK
Akademia Morska w Szczecinie
tg(u + iw)
można rozwinąć w szereg Maclaurina:
dla obszarów o rozpiętości mniejszej niż 300 km, tylko
trzy pierwsze wyrazy maja znaczenie
obliczenie szeregu wymaga zastosowania funkcji liczb
zespolonych:
dodawanie
mnożenie
2
0
1
1
0
1
0
1
23/26
7
5
3
315
17
15
2
3
1
z
z
z
z
tgz
d
b
i
c
a
id
c
ib
a
bc
ad
i
bd
ac
id
c
ib
a
*
wzory bezpośrednie na wyznaczenie
współrzędnych quasistereograficznych ze
współrzędnych GaussaKrügera
2
0
1
1
0
1
0
1
24/26
R
y
R
x
x
R
x
x
R
x
GK
GK
GK
GK
cosh
cos
sin
2
0
0
0
R
y
R
x
x
R
y
R
y
GK
GK
cosh
cos
sinh
2
0
0
13
Witold Kazimierski_Matematyczne
Podstawy Kartografii – Wykład dla II GiK
Akademia Morska w Szczecinie
2
0
1
1
0
1
0
1
25/26
»
»
»
»
»
¼
º
«
«
«
«
«
¬
ª
¸¸
¹
·
¨¨
©
§
¸¸
¹
·
¨¨
©
§
2
0
2
0
0
0
0
2
2
1
R
y
R
x
R
x
arctg
R
x
x
GK
»
»
»
»
»
¼
º
«
«
«
«
«
¬
ª
¸¸
¹
·
¨¨
©
§
¸¸
¹
·
¨¨
©
§
¸¸
¹
·
¨¨
©
§
¸¸
¹
·
¨¨
©
§
2
0
2
0
2
0
2
0
0
1
2
2
1
2
2
ln
2
R
y
R
x
R
y
R
x
R
y
GK
Ekwideformaty zniekształceń długości w
odwzorowaniu quasistereograficznym mają postać
zbliżona do okręgów koncentrycznych wokół obrazu
punktu głównego
jeżeli współczynnik kurczenia (skala długości w
punkcie głównym wynosi 1, to skala długości poza
punktem głównym jest większa od 1
przyjęcie mniejszej skali kurczenia powoduje
zmniejszenie zniekształceń odwzorowawczych
odwzorowanie jest równokątne, więc skala
zniekształceń jest taka sama w każdym kierunku
2
0
1
1
0
1
0
1
26/26
14
Witold Kazimierski_Matematyczne
Podstawy Kartografii – Wykład dla II GiK
Akademia Morska w Szczecinie
elementarną skalę długości można wyznaczyć w
dowolnym kierunku, np. w kierunku równoleżników
po uwzględnieniu wcześniej wyznaczonych
parametrów i współczynników rozwinięć szeregów,
wzór przyjmuje postać
przy rozpiętości do 250 km ostatni człon można
pominąć – wzór uproszczony
2
0
1
1
0
1
0
1
27/26
B
N
l
y
l
x
cos
2
2
¸
¹
·
¨
©
§
w
w
¸
¹
·
¨
©
§
w
w
O
P
P
2
3
0
2
0
0
2
0
2
2
2
4
1
xy
R
t
R
y
x
K
P
2
0
2
2
4
1
R
y
x
P
zbieżność południków w odwzorowaniach
konforemnych
po uwzględnieniu wcześniej wyznaczonych
parametrów i współczynników rozwinięć
szeregów, wzór przyjmuje postać
2
0
1
1
0
1
0
1
28/26
¸
¹
·
¨
©
§
w
w
¸
¹
·
¨
©
§
w
w
¸
¹
·
¨
©
§
w
w
¸
¹
·
¨
©
§
w
w
l
y
l
x
dl
l
y
dl
l
x
dy
dx
tg
:
:
J
3
2
0
0
3
3
0
3
2
0
0
2
0
2
2
0
0
0
0
2
cos
24
1
cos
24
1
9
1
cos
cos
12
1
sin
4
5
cos
2
1
sin
bl
t
B
l
b
B
l
B
B
l
b
B
bl
B
l
B
K
K
J
15
Witold Kazimierski_Matematyczne
Podstawy Kartografii – Wykład dla II GiK
Akademia Morska w Szczecinie
2
0
1
1
0
1
0
1
29/26
2
0
1
1
0
1
0
1
podstawowe informacje
funkcje odwzorowawcze jako funkcje wielkości B
0
, l
funkcje odwzorowawcze jako funkcje wielkości B
0
, b, l
Odwzorowanie GaussaKrügera jako rzut potrójny
funkcje odwzorowania odwrotnego
zbieżność południków
elementarne skale długości i pól
redukowanie długości i kierunków
30/26