E Ochrona wlasnosci intelektualnej cz 1 Jarmul Mikolajczyk

Doc.dr Jolanta Jarmul-Mikolajczyk

Ochrona własności intelektualnej –wybrane zagadnienia

W myśl polskiego i wspólnotowego prawa ochrona własności intelektualnej oznacza
ustawową ochronę praw w zakresie:

•praw autorskich i pokrewnych,

•praw do wzoru przemysłowego lub wzoru użytkowego,

•znaków towarowych,

•oznaczeń geograficznych,

•patentów,

•topografii układów scalonych,

•farmaceutyków,

•środków ochrony roślin

•odmian roślin.

W Polsce prawa własności intelektualnej regulowane są przez:

1. Prawo wspólnotowe

1/. Rozporządzenie Rady (EWG) Nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 roku
ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny ( Dz. Urz. WE L 302 z 19 października
1992 r. z późn.zm.),

2/. TRIPS - porozumienie w sprawie handlowych aspektów ochrony praw własności
intelektualnej załącznik 1c Światowej Organizacji Handlu - załącznik do Dz. U. Nr 32
z 1996r. poz. 143,

3/. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1383/2003 z dnia 22 lipca 2003r. dotyczące
działań organów celnych skierowanych przeciwko towarom podejrzanym o
naruszenie niektórych praw własności intelektualnej oraz środków, które mają być
stosowane w odniesieniu do towarów naruszających takie prawa ( Dz. Urz. WE L196
z dnia 02.08.2003r.),

4/. Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1891/2004 z dnia 21 października 2004r.
wprowadzającego przepisy wykonawcze do Rozporządzenia Rady (WE) Nr
1383/2003 dotyczącego działań organów celnych skierowanych przeciwko towarom
podejrzanym o naruszenie niektórych praw własności intelektualnej oraz środków,
które mają być stosowane w odniesieniu do towarów naruszających takie prawa (Dz.
Urz.. WE L328 z dnia 30.10.2004r.),

2. Prawo krajowe

1/. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. - Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz. U.
z 2005r. Nr 8, poz. 60, z późn.zm.),

2/. Ustawa z dnia 19 marca 2004r. - Prawo celne (Dz.U. Nr 68, poz. 622 z
późn.zm.)

3/. Ustawa z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych ( Dz.
U. z 2003r. Nr 166 poz. 1610, z późn.zm.)

4/. Prawo własności przemysłowej (tekst jednolity Dz.U. z 2003 r. Nr 119 poz.1117
z późn.zm.).

Prawa autorskie i pokrewne

♦ Wprowadzenie

Zgodnie z ustawą z dnia 23 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
(Dz.U. nr 80/2000, poz. 904) przedmiotem ochrony prawa autorskiego jest utwór
definiowany jako “każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze,
ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu
wyrażenia”.

Prawo autorskie chroni każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym
charakterze, w szczególności

utwory

utwory literackie, publicystyczne i naukowe (wyrażone słowami, znakami

graficznymi i symbolami matematycznymi),czyli nie tylko dzieła literackie jak np.
książki, ale i prace naukowe typu licencjackie i magisterskie, doktorskie itd.,

2. utwory

kartograficzne i programy komputerowe

utwory plastyczne,

4. utwory

fotograficzne,

5. utwory

lutnicze,

6. wzory

przemysłowe,

projekty architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,

utwory muzyczne i słowno-muzyczne,

utwory sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,

10.

utwory audiowizualne (w tym wizualne i audialne).

Utwór jest chroniony przepisami prawa autorskiego chociażby był
nieskończony. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia
jakichkolwiek formalności.

Prawo autorskie uznaje więc za utwór każdy efekt działalności człowieka
niezależnie od jego wartości, przeznaczenia byle by tylko była to działalność
charakteryzująca się zawartością elementów twórczych.

Innymi słowy utworem jest to wszystko co nie powstaje z wiernego
odwzorowania rzeczywistości czy przedmiotów już istniejących.

Prawa autorskie i pokrewne chronią zarówno prawa autorów jak i odtwórców

( artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów, organizacji
radiowych lub telewizyjnych).

Ochrona autorsko-prawna powstaje samoczynnie z chwilą stworzenia utworu i nie
przewiduje żadnej ochrony certyfikacyjnej. Autorskie prawa majątkowe mogą przejść
na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy (umowa o
przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu zwana
licencją). Autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu.

Prawo autorskie nie obejmuje natomiast:

• aktów normatywnych,

• urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole.

• opublikowane opisy patentowe lub ochronne,

• prostych informacji prasowych

Treść przepisów Prawa autorskiego – wybrane zagadnienia

Jak już stwierdziłam, podstawowym aktem prawnym regulującym prawa i obowiązki
twórców jest ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Generalnie chroni
ona utwory, za które uznaje wszelkie przejawy działalności twórczej o indywidualnym
charakterze, ustalone w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia
i sposobu wyrażenia. Przy takim szerokim ujęciu utworem może być praktycznie
wszystko: zdjęcie, film, wiersz, piosenka, ale także program komputerowy, skrypt
napisany w Javie i umieszczony na stronie WWW, serwis internetowy jako całość lub
jego poszczególne elementy.

Ochronie podlegają utwory nawet jeszcze nie ukończone i to niezależnie od
spełnienia przez twórcę jakichkolwiek formalności.

W szczególności nie jest

konieczne zastrzeżenie praw autorskich (tzw. notka cypyright), chociaż może to
okazać się przydatne dla wykazania, w razie ewentualnego sporu, autorstwa utworu
lub daty jego umieszczenia, np. w Internecie.

Prawo autorskie wprowadza bowiem domniemanie, że twórcą jest osoba, której
nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której
autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z
rozpowszechnianiem utworu.

Jakie prawa ma twórca utworu?

Uprawnienia twórcy utworu możemy podzielić

na tzw. autorskie prawa osobiste

oraz autorskie prawa majątkowe.

Te pierwsze chronią nieograniczoną w czasie i

nie podlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności
prawo do autorstwa utworu, oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem
albo do udostępniania go anonimowo, nienaruszalności treści i formy utworu oraz
jego rzetelnego wykorzystania, decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu
publiczności oraz nadzoru nad sposobem korzystania z utworu. Na prawa majątkowe
składają się: prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich
polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Ponadto

twórcy i jego spadkobiercom przysługuje prawo do wynagrodzenia w
wysokości 5% ceny dokonanych zawodowo od sprzedaży oryginalnych
egzemplarzy utworu plastycznego oraz rękopisów utworów literackich i
muzycznych.

Autorskie prawa osobiste nie podlegają żadnym ograniczeniom czasowym, natomiast
autorskie prawa majątkowe wygasają co do zasady z upływem lat siedemdziesięciu
od śmierci twórcy.

Czy można przenieść posiadane przez daną osobę (twórcę)prawa autorskie?

Przenieść można jedynie prawa autorskie majątkowe. Może to nastąpić w drodze
dziedziczenia lub na podstawie umowy. Owa umowa może mieć charakter licencji, tj.
umowy o korzystanie z utworu lub umowy o przeniesienie autorskich prawa
majątkowych. Należy przy tym pamiętać, że: umowa w części dotyczącej wszystkich
utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających
powstać w przyszłości jest nieważna,

umowa może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które są znane w chwili jej zawarcia,

umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych winna być pod rygorem

nieważności sporządzona na piśmie,

umowa licencyjna uprawnia do korzystania z utworu jedynie przez okres pięciu

lat, chyba że w umowie postanowiono inaczej. Czytajmy więc uważnie licencje
dołączane do programów komputerowych, bo może się okazać, że upłynął już okres,
w którym możemy ich używać.

Zakres ochrony jest uzależniony od tego, czy chodzi o prawa autorskie osobiste czy
majątkowe. W razie zagrożenia praw osobistych cudzym działaniem twórca może
żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także
żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych
do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o
odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać
twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę
lub - na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę
pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.

W razie naruszenia autorskich praw majątkowych twórca może żądać zaniechania
naruszenia, wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia w podwójnej, a w
przypadku gdy naruszenie jest zawinione, potrójnej wysokości stosownego
wynagrodzenia w chwili jego dochodzenia. Twórca może również żądać naprawienia
wyrządzonej szkody, jeżeli działanie naruszającego było zawinione.

Generalnie w razie naruszenia majątkowych lub osobistych praw autorskich twórcy
pozostaje droga procesu cywilnego, która - niestety - może okazać się kosztowna i
długotrwała.

Prawo własności przemysłowej

♦ Wprowadzenie

Kwestie dotyczące własności przemysłowej w Polsce zostały uregulowane w ustawie
z dnia 30 czerwca 2000 roku - Prawo własności przemysłowej (tekst jednolity Dz. U.
z 2003 roku Nr 119, poz. 117 z późniejszymi zmianami), zwana dalej PWP.

PWP pokrywa swoim zakresem prawie cały obszar własności przemysłowej,
obejmujący regulacje dotyczące

wynalazków,

wzorów użytkowych,

wzorów przemysłowych,

projektów racjonalizatorskich,

znaków towarowych,

oznaczeń geograficznych oraz

topografii układów scalonych, w tym również dotyczące ich ochrony.

Poza zakresem tej ustawy pozostają jedynie przepisy o zwalczaniu nieuczciwej
konkurencji (ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej
konkurencji) oraz przepisy regulujące działalność zawodową w zakresie ochrony
własności przemysłowej (ustawa z dnia 11 kwietnia 2001 roku o rzecznikach
patentowych).

Do podstawowych funkcji PWP należy stymulowanie rozwoju gospodarczego oraz
ochrona interesów i praw twórców. Pierwszą z tych funkcji PWP realizuje w ten
sposób, iż przyznając określonym podmiotom czasową wyłączność gospodarczego
korzystania z chronionych dóbr, daje im możliwość wykorzystania ich w celach
zarobkowych, a przez to zachęca do prac nad innowacjami i do ich finansowania.
Realizacja drugiej z wymienionych funkcji następuje poprzez uregulowanie praw
twórców dóbr intelektualnych oraz praw i obowiązków podmiotów gospodarczych
organizujących prace twórcze i zapewniających niezbędne do tego środki materialne,
w szczególności finansowe.

I tak:

Patenty są udzielane na wynalazki

, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i

nadają się do przemysłowego stosowania.

Wzorem użytkowym

jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym,

dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci.

Wzorem przemysłowym

jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać

wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów,
kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację.

Znakiem towarowym

może być każde oznaczenie przedstawione w sposób

graficzny lub takie, które da się w sposób graficzny wyrazić, jeżeli oznaczenie takie
nadaje się do odróżniania w obrocie towarów jednego przedsiębiorstwa od tego
samego rodzaju towarów innych przedsiębiorstw.

Oznaczeniami geograficznymi

są oznaczenia słowne odnoszące się bezpośrednio

lub pośrednio do nazwy miejsca, miejscowości, regionu lub kraju, które identyfikują
towar jako pochodzący z tego terenu, jeżeli określona jakość, dobra opinia lub inne
cechy towaru są przypisywane przede wszystkim pochodzeniu geograficznemu tego
towaru.

Towary, które naruszają prawa do patentu, nazwy pochodzenia i oznaczeń
geograficznych, dodatkowych świadectw ochronnych oraz nowych odmian roślin
określa się ogólnym mianem towarów naruszających prawa własności intelektualnej.

Znak towarowy – ważne narzędzie przekazywania

informacji na temat wartości produktu lub usługi

Zgodnie z postanowieniami art. 120 PWP znakiem towarowym może być każde
oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie
nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego
przedsiębiorstwa.

Znakiem towarowym może być, w szczególności:

wyraz,

rysunek,

ornament,

kompozycja kolorystyczna,

forma przestrzenna,

forma towaru lub opakowania,

melodia lub inny sygnał dźwiękowy.

Warto zaznaczyć, że wyliczenie zawarte w PWP ma jedynie charakter przykładowy.
Znakiem może być, zatem każde oznaczenie ( również nie wymienione w art. 120
PWP), jeżeli nadaje się do odróżniania towarów lub usług. Spośród znaków
nadających się do odróżniania towarów, tylko takie znaki nie mogą być
zarejestrowane, których zdolność rejestrową wyraźnie wyłączają inne przepisy PWP.

Eksperci spierają się w kwestii możliwości rejestracji jako znaku towarowego

koloru.

Kolor

trudno jest zaszeregować do oznaczeń wyróżniających wyłącznie dzięki jego

własnym walorom identyfikującym towar, ale w połączeniu z oznaczeniem słownym,
obligatoryjnie wskazującym na pochodzenie produktu, nabywa on zdolność
odróżniania.

Przez długotrwałe używanie koloru, połączone przeważnie z intensywną reklamą
produktów nim oznaczonych, znak nabywa wtórną zdolność rejestrową. W przypadku
produktów o uznanej przez klientów jakości, również znak towarowy w postaci koloru
może stać się synonimem renomy. Spełnia bowiem, w walce o klienta, funkcję
gwarancyjną i promocyjną.

Nie ma natomiast przeszkód, aby znakami towarowymi były litery i cyfry.

Znaki towarowe, zgodnie z postanowieniami PWP, podlegają rejestracji w
Urzędzie Patentowym w Warszawie

. W przypadku braku miejsca zamieszkania lub

siedziby na obszarze Polski, strona może działać wyłącznie przez rzecznika
patentowego. Przez uzyskanie prawa ochronnego nabywa się prawo wyłącznego
używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze
Polski. Czas trwania prawa ochronnego na znak towarowy wynosi 10 lat od daty
zgłoszenia znaku towarowego w Urzędzie Patentowym i może zostać przedłużony
dla wszystkich lub części towarów, na kolejne okresy dziesięcioletnie.

Ochrona znaku towarowego

Zgodnie z postanowieniami PWP naruszenie prawa ochronnego na znak towarowy
polega na bezprawnym używaniu w obrocie gospodarczym:

• znaku identycznego do zarejestrowanego znaku towarowego w odniesieniu do

identycznych towarów;

• znaku identycznego lub podobnego do zarejestrowanego znaku towarowego

w odniesieniu do towarów identycznych lub podobnych, jeżeli zachodzi ryzyko

wprowadzenia odbiorców w błąd, które obejmuje w szczególności ryzyko
skojarzenia znaku ze znakiem towarowym zarejestrowanym;

• znaku identycznego lub podobnego do renomowanego znaku towarowego,

zarejestrowanego w odniesieniu do jakichkolwiek towarów, jeżeli takie
używanie może przynieść używającemu nienależną korzyść lub być szkodliwe
dla odróżniającego charakteru bądź renomy znaku wcześniejszego.

Tym samym, podstawową i wyjściową przesłanką odpowiedzialności z tytułu
naruszenia prawa ochronnego na znak towarowy jest bezprawność działania.
Pomimo braku jednolitego ujęcia bezprawności można przyjąć, iż na gruncie PWP
naruszenie porządku prawnego należy rozumieć w szerokim tego słowa znaczeniu
obejmującym - poza nakazami i zakazami wynikającymi z obowiązujących przepisów
prawa - także dobre obyczaje, czy też zasady współżycia społecznego. Ciężar
wykazania tej przesłanki obciąża uprawnionego.

Osoba, której prawo ochronne na znak towarowy zostało naruszone, może
żądać:

• zaniechania naruszania i usunięcia jego skutków;

• wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści;

• naprawienia szkody na zasadach ogólnych;

• ogłoszenia w prasie stosownego oświadczenia;

• zapłaty odpowiedniej kwoty pieniężnej na rzecz organizacji społecznej,

do której zakresu działania należą sprawy popierania własności
przemysłowej, gdy naruszenie jest zawinione.

Przepisy PKW przewidują, że roszczenia z tytułu naruszenia prawa ochronnego na
znak towarowy - jeżeli sprawca działał w dobrej wierze - mogą być dochodzone za
okres rozpoczynający się po dniu, w którym Urząd Patentowy ujawnił publicznie
informację o zgłoszeniu znaku towarowego. W przypadku wcześniejszego
powiadomienia osoby naruszającej prawo o dokonanym zgłoszeniu, roszczenia
mogą być dochodzone od daty powiadomienia.

Wspólnotowy i międzynarodowy znak towarowy

W Unii Europejskiej,

obok znaków towarowych krajowych, od 1994 roku funkcjonuje

również znak wspólnotowy wprowadzony Rozporządzeniem 40/94 (OJ L 94.37.11).

Znak wspólnotowy podlega rejestracji w Urzędzie ds. Harmonizacji w ramach
rynku wewnętrznego w hiszpańskim mieście Alicante

. Ochrona udzielana jest na

10 lat z możliwością przedłużenia. Rejestracja wspólnotowego znaku towarowego

zapewnia ochronę znaku towarowego na jednakowych zasadach we wszystkich
państwach członkowskich i jest niezależna od systemów krajowych.

Poza ochroną wspólnotową oraz krajową można uzyskać również ochronę
międzynarodową znaku towarowego w trybie porozumienia madryckiego z 1891
roku.

Rejestracja dokonywana jest w biurze Światowej Organizacji Własności

Intelektualnej (WIPO) w Genewie

i - generalnie - gwarantuje status znaku

towarowego krajowego we wszystkich państwach-stronach, które w ciągu roku nie
odmówią jego przyznania na swoim terytorium.

W przeciwieństwie do wspólnotowego znaku towarowego ochrona ta nie jest jednak
jednolita i decydują o niej urzędy patentowe poszczególnych krajów, w których
chcemy zarejestrować znak towarowy.

Znaczenie własności przemysłowej w działalności

gospodarczej małych i średnich przedsiębiorstw

Polska firma traci średnio 4 mln zł rocznie na kradzieży własności
intelektualnej. Szacuje się, że na podróbkach i kradzieży wynalazków firmy
tracą średnio 1 procent swoich rocznych przychodów.

Bowiem wiele polskich firm nadal nie rejestruje patentów, znaków towarowych
czy też wzorów przemysłowych.

Małe i średnie przedsiębiorstwa legitymują się znaczącym udziałem w wypracowaniu
produktu krajowego oraz zatrudnieniu pracowników. Ażeby mogły one utrzymać się
na rynku, a wcześniej na nim zaistnieć poprzez pozyskanie klienteli, muszą zdobyć
renomę, co jest zadaniem trudniejszym niż w przypadku przedsiębiorstw dużych,
dysponujących ogromnym kapitałem w postaci środków osobowych, a także
pieniężnych. W związku z tym małe i średnie przedsiębiorstwa starają się być
konkurencyjnymi wobec siebie nawzajem oraz w stosunku do tych większych
przedsiębiorstw.

Wzmocnienie konkurencyjności przez małe i średnie przedsiębiorstwa może
nastąpić w drodze ochrony własności przemysłowej

. W gospodarce w coraz

większym stopniu opartej na wiedzy, własność intelektualna i przemysłowa jest
sprawą kluczową w podejmowaniu codziennych decyzji gospodarczych.

Nowe produkty, wzory przemysłowe i znaki towarowe, know-how, oznaczenia
geograficzne oraz projekty twórcze pojawiają się prawie codziennie na rynku i są
wynikiem nieustającej innowacyjności i kreatywności ludzkiej. Małe i średnie

przedsiębiorstwa są często siłą napędową takich innowacji. Ich zdolność kreatywna i
innowacyjna nie jest jeszcze w pełni wykorzystana

. Może im w tym dopomóc

stworzony przez Światową Organizację Własności Intelektualnej (WIPO)
program pomocy dla przedsiębiorców, instytucji wspierających małe i średnie
przedsiębiorstwa i rządów krajowych

. Program ten obejmuje działania

zmierzające do zwiększenia świadomości i wykorzystania systemu własności
intelektualnej i przemysłowej w średnich i małych przedsiębiorstwach na całym
świecie.

Inicjatywa Światowej Organizacji Własności Intelektualnej ( WIPO) zmierza do:

• promowania

większego wykorzystywania systemu ochrony własności

przemysłowej i intelektualnej przez małe i średnie przedsiębiorstwa;

• wspomagania

działań rządów krajowych w rozwoju strategii, polityki i

programów spełniających potrzeby małych i średnich przedsiębiorstw;

• wspierania

działalności instytucji prywatnych, publicznych i społecznych takich

jak stowarzyszenia gospodarcze i przemysłowe do świadczenia usług z zakresu
ochrony własności przemysłowej i intelektualnej małym oraz średnim
przedsiębiorstwom;

• zapewnienia

wyczerpującej informacji, jak również podstawowych porad w

zakresie ochrony własności przemysłowej i intelektualnej organizacjom wspierającym
małe i średnie przedsiębiorstwa na świecie, w oparciu o web-site.

Światowa Organizacja Własności Intelektualnej:

•

koordynuje istniejące programy i działalność zmierzającą do wzmocnienia

konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw na poziomie krajowym,
regionalnym i międzynarodowym, szczególnie programy niezbędne do oceny potrzeb
małych i średnich przedsiębiorstw;

• określa i udostępnia informacje oraz pomaga w poszukiwaniu partnerstwa z
odpowiednimi instytucjami.

Współpraca z tymi instytucjami jest kluczowym punktem programu WIPO
dotyczącym małych i średnich przedsiębiorstw.

Dalekosiężna działalność WIPO obejmuje:

•

programy nauczania na odległość;

• dystrybucję publikacji;

•

samopomocowe zestawy szkoleniowe;

• pilotażowe szkolenia warsztatowe;

• rozpowszechnianie

informacji w oparciu o web-site;

•

kampanie prasowe i bezpośrednie wsparcie dla stowarzyszeń

gospodarczych w ich własnej perspektywicznej działalności.

Korzystanie w pełni z systemu ochrony własności przemysłowej i intelektualnej
ułatwia firmom czerpanie korzyści z ich zdolności innowacyjnej i twórczej, która
pomaga i zachęca do dalszej innowacji.

Wiele nowych produktów oraz usług stanowi przedmiot ochrony własności
przemysłowej. Nowocześnie zbudowane przedsiębiorstwa podejmują wielorakie
działania w celu wydobycia wszelkich możliwych wartości z nabytych praw
wyłącznych do efektywnego wykorzystania ich w strategii gospodarczej.

Należy pamiętać, że przedsiębiorstwa, które poświęcają czas i środki w celu ochrony
zasobów własności intelektualnej mogą zwiększać swoją konkurencyjność na wiele
sposobów.

Znajomość reguł i zasad, na podstawie których funkcjonuje ochrona własności
intelektualnej i przemysłowej pozwala:

• nie

dopuścić konkurentów do powielania lub kopiowania produktów;

• uniknąć nieekonomicznych inwestycji badawczo-rozwojowych i
marketingowych;

• kreować wizerunek firmy i zwiększać jej wartość rynkową;

• dotrzymywać kroku postępowi technicznemu w zakresie swojej działalności;

• zidentyfikować i ocenić technologię;

• negocjować licencje oraz zawierać inne umowy w oparciu o własność

intelektualną i przemysłową;

• umożliwiać dostęp do finansów;

• uniknąć niepotrzebnych sporów wynikających z naruszenia praw wyłącznych;

• kreować własny wizerunek za pomocą znaku towarowego lub usługowego;

• zdobywać inspiracje na nowe rozwiązania techniczne oraz sposoby produkcji.

Powstanie i szybkie rozbudowywanie internetowych baz danych zawierających opisy
patentowe w znaczący sposób ułatwiło oraz zredukowało koszty dostępu i
korzystania przez małych i średnich przedsiębiorców z informacji patentowych. Jeżeli
internetowe zasoby nie są dostępne można zapoznać się z opisami patentowymi
utrwalonymi na mikrofilmach lub płytach cd-rom dostępnych w krajowych Urzędach
Patentowych lub poprzez organizacje handlowe.

Źródłami informacji mogą być w szczególności:

• www.ipdl.wipo.int - strona web biblioteki Światowej Organizacji

Własności Intelektualnej, zawierająca bazę danych zgłoszeń
wynalazków zgłoszonych od 1997 r. w systemie PCT (Patent
Cooperation Traty);

• krajowe urzędy patentowe;

• indywidualnie przeprowadzone poszukiwania w centrach patentowych,

bibliotekach lub Krajowych Urzędach Patentowych;

• indywidualnie przeprowadzone poszukiwania poprzez zastosowanie

elektronicznych wyszukiwarek i cd-romów.

Znak towarowy

posiadający szczególną wartość odróżniającą dane

przedsiębiorstwo od innych pozwala na wytworzenie się tożsamości firmy, a więc
wyodrębnienia jej z tła i nadanie odpowiedniego wizerunku. Utożsamia on bowiem
osobowość firmy tzw. brand personality, realizuje funkcję reklamową, czyli pozytywną
opinię i popularność wśród konsumentów, zachęcając klientów do nabywania
towarów nim oznaczonych.

Poza funkcją reklamową znaku towarowego występuje funkcja polegająca na
zagwarantowaniu konsumentowi albo ostatniemu użytkownikowi tożsamości
pochodzenia produktu opatrzonego znakiem pozwalając bez ryzyka wprowadzenia w
błąd odróżnić towary pochodzące z różnych źródeł. Prawo z rejestracji znaku
towarowego daje ponadto możliwość przeciwstawienia się używaniu znaku, które
mogłoby zniszczyć funkcje oznaczenia pochodzenia będąca pod ochroną.

Natomiast

marka przedsiębiorcy

zobowiązuje go do aktywności, ponieważ nie

zawsze gwarantuje sprzedaż. Dealer znanej marki, ma możliwość zaoferowania
produktu preferowanego w najwyższym stopniu, najlepiej postrzeganego przez
klienta. Fakt posiadania autoryzacji znanego na rynku przedsiębiorstwa działającego
pod światową marką nie może oznaczać bierności. Stąd uczestnictwo w sprzedaży w
renomowanej firmie stwarza małym przedsiębiorstwom szansę, ale również
wyzwanie.

Wzrastająca konkurencja zmusza przedsiębiorców do poszukiwania coraz nowszych
środków zachęty wyboru takiego, a nie innego towaru.

Znak towarowy jest

nośnikiem informacji, wpływa na podejmowane przez konsumentów decyzje,
dlatego też ważna jest rola prawa, które chroni jego używanie.

Przedsiębiorca musi też pamiętać, że marka jest towarem jak każdy inny i jej
cena podlega rynkowej grze popytu i podaży

. Cena możliwa do uzyskania będzie

zależeć od aktualnej sytuacji gospodarczej, a także celów, jakie przyświecają

sprzedawcy i nabywcy. Pierwszy może sprzedawać markę dlatego, że nie jest w
stanie utrzymać tempa nakładów na jej promocję, drugi może kupować po to, aby
wyeliminować konkurencję.

W działalności małych i średnich przedsiębiorstw istotną rolę pełnią

wzory

przemysłowe,

które stanowią domenę działalności ludzkiej polegającej na

kształtowaniu postaci przedmiotów wytwarzanych przemysłowo lub w sposób
rzemieślniczy. Nadawanie nowego wyglądu zewnętrznego wytworom przemysłu lub
rzemiosła ma na celu zwiększenie ich atrakcyjności poprzez dostosowanie do
aktualnych tendencji mody, zaspokojenia różnych gustów i upodobań, zwiększeniu
różnorodności postaci, w których mogą występować te same wytwory w celu
urozmaicenia możliwości dokonania wyboru, nawiązania do określonych stylów
sztuki, czasami wydarzeń historycznych6.

Zmiana wyglądu przedmiotu często wpływa także na jego cechy funkcjonalne, jak
poręczność, łatwość obsługi i inne.

Oznaczenia geograficzne

odgrywają także ważną rolę w działalności małych i

średnich przedsiębiorstw, bowiem pełnią funkcję marketingu handlowego.
Pochodzenie towaru z określonego obszaru geograficznego stanowi często czynnik
decydujący o zakupie danego towaru. Stosowanie oznaczeń geograficznych w celu
określenia pochodzenia towaru z określonego miejsca przyczynia się do utrzymania
tzw. przejrzystości rynku i w pewnym stopniu ułatwia konsumentom dokonanie
wyboru.

W walce konkurencyjnej, aby przetrwać lub zwyciężyć na rynku mali i średni
przedsiębiorcy powinni dążyć do posiadania produktów o lepszej jakości niż
konkurencja.

Cel ten mogą oni osiągnąć poprzez innowacje, tj. użycie do

konkretnych celów produkcji odkryć naukowych, wynalazków, wzorów
użytkowych oraz topografii układów scalonych

. Korzyści wynikające z faktu

stosowania rozwiązań innowacyjnych, których nie stosuje konkurencja branżowa, to
możliwość osiągnięcia znaczących sukcesów ekonomicznych, a także szansa na
podjęcie skuteczniejszych działań w walce konkurencyjnej.

Innowacje to nie tylko proces wprowadzania do produkcji wyrobów nowych lub też
doskonalenia produktów już istniejących, ale również wprowadzenie nowego
sposobu sprzedaży lub zakupów, otwarcia nowego rynku, zastosowanie nowych
surowców lub półfabrykatów, a także wprowadzenie nowej organizacji produkcji, czyli
know-how.

Istnieje wiele form wejścia małych i średnich przedsiębiorstw na rynek. Jednym z
wariantów jest rozpoczęcie działalności w ramach struktur franchisingowych. Polega
on na udostępnieniu przez licencjodawcę, za określonym wynagrodzeniem licencji
innym podmiotom, które prowadzą działalność gospodarczą we własnym imieniu i na
własny rachunek. Licencja obejmuje następujące elementy:

•

pakiet praw własności przemysłowej i intelektualnej

(znaki towarowe i

usługowe, nazwy handlowe, wzory użytkowe i przemysłowe, patenty, prawa
autorskie i know-how);

• podręcznik operacyjny, opisujący zasady prowadzenia działalności
gospodarczej przez licencjobiorcę w ramach tego systemu;

• usługi świadczone na rzecz licencjobiorcy (szkolenie i bieżące wsparcie,
pomoc handlowo-techniczna, działania reklamowe, public relations, kwestie
związane z zaopatrzeniem i obsługą administracyjno-finansową w sieci).

W działalności gospodarczej małych i średnich przedsiębiorstw istotną rolę pełnią

tajemnice handlowe i przemysłowe,

które w przeciwieństwie do projektów

wynalazczych podlegają ochronie bez zastosowania procedury badawczej ł
rejestracyjnej.

W świetle art. 39 Traktatu TRIPS informacja może być zakwalifikowana jako
tajemnica handlowa, jeżeli jest poufna, ma wartość handlową skoro jest tajna i jej
właściciel podjął stosowne kroki, by nie została ujawniona.

Większość małych i średnich przedsiębiorstw korzysta z rozwiązań objętych
tajemnicą handlową nie zdając sobie sprawy, że podlegają one ochronie przy
zastosowaniu odpowiednich procedur.

Dlatego każdy przedsiębiorca powinien rozważyć, czy:

• utajnione

rozwiązanie kwalifikuje się do ochrony w postaci patentu;

•

ograniczona liczba osób ma dostęp do informacji tajnych;

•

w umowie o pracę zawartej z pracownikiem znajduje się postanowienie

zobowiązujące pracownika do zachowania poufności nie tylko w czasie trwania
umowy o pracę, ale również po jej wygaśnięciu;

•

zawierane umowy handlowe odpowiednio zabezpieczają tajemnice handlowe.

Tajemnice handlowe mogą obejmować wynalazki lub sposoby produkcji, które
nie spełniają kryteriów wymaganych do uzyskania ochrony patentowej albo ich
ochrona już wygasła i w związku z tym mogą stanowić dla przedsiębiorstwa
tajemnicę handlową, spełniają jednak kryteria patentowalności, ale ze względu
na niebezpieczeństwo płynące z ich ujawnienia, lepiej utrzymać je w tajemnicy i
osiągać większe korzyści.

Dokonując wyboru należy mieć na uwadze, że:

•

tajemnica handlowa, w przeciwieństwie do patentu, nie jest limitowana w

czasie, trwa dopóki utrzymany jest stan poufności;

•

tajemnice handlowe i przemysłowe są chronione bez rejestracji, która może

okazać się dla przedsiębiorcy zbyt kosztowna;

•

nie wymaga się od nich spełnienia jakichkolwiek wymogów formalnych.

Małe i średnie przedsiębiorstwa w coraz większym stopniu, przy tym jest to
tendencja światowa, zauważalna także w Polsce, wykorzystują w handlu tzw. e-
biznes, który jest nierozłącznie związany z prawem własności przemysłowej.

Kompetencje Służb Celnych w zakresie ochrony

własności intelektualnej

Służba celna jest kojarzona głównie z działaniami dotyczącymi kontroli,
przeszukiwania, zatrzymywania oraz składowania towarów. Te działania są
realizowaniem zadań służby celnej również w zakresie ochrony własności
intelektualnej.

Zgodnie z regulacjami prawnymi organy celne są uprawnione do kontroli
przewożonych przez granicę celną towarów właśnie pod kątem ewentualnego
naruszania praw intelektualnych innych podmiotów

Nie trzeba przytaczać przykładów ilustrujących jak często podmioty spoza UE,
dopuszczają się naruszenia tych praw produkując tak zwane

podróbki.

Zadaniem służb celnych jest m.in. zapobieganie przed zalaniem rynku
wspólnotowego właśnie takimi towarami, które zostały wytworzone z naruszeniem
praw intelektualnych. Do tych zaliczane są między innymi, prawo autorskie, którego
łamanie jest niestety nadal jednym z najczęściej popełnianych przestępstw i wcale
nie tak często wykrywanych. W walce z tego typu przestępczością służby celne
współpracują również z międzynarodowymi organami ścigania przede wszystkim
przestępczości gospodarczej polegającej na naruszaniu zasad uczciwej konkurencji
rynkowej.

Ochronie szczególnej podlegają także same prawa do znaków i wzorów
towarowych, których kopiowanie stanowi przestępstwo ścigane z tytułu
naruszenia praw i dóbr intelektualnych. Kopiowanie nielegalne i podszywanie
się pod inną markę jest zjawiskiem, którego skalę trudno sobie wyobrazić.

Każdego dnia agenci celni udaremniają próby przemycenia na tereny państw
należących do wspólnoty celnej, wprowadzenia towarów podrobionych o
olbrzymiej wartości. Dzięki coraz skuteczniejszej działalności organów celnych
przedsiębiorcy a w szczególności ich prawa intelektualne są skuteczniej

chronione przed zakusami firm i osób próbujących wprowadzać do obrotu
towary naruszające prawa własności intelektualnej.

Upoważnieni do zgłoszenia podejrzenia takiego wprowadzania są
właściciele takich praw, którzy zawiadamiają organy celne o
możliwości popełnienia przestępstwa.

Unijne służby celne w 2009 r. interweniowały na zewnętrznych granicach Unii
Europejskiej w 43,5 tys. spraw dotyczących kilkunastu milionów
produktów(dokładnie 118 mln), co do których istniało podejrzenie fałszerstwa
lub piractwa. Tak wynika z rocznego sprawozdania Komisji Europejskiej
dotyczącego działalności unijnych służb celnych w zakresie egzekwowania
praw własności intelektualnej. Najczęściej konfiskowanymi przez celników
artykułami, budzącymi podejrzenie naruszenia praw własności intelektualnej,
były

papierosy, odzież i znaki towarowe.

W sprawozdaniu zwraca się uwagę, że o ile w przeszłości naruszenie praw
własności intelektualnej dotyczyło najczęściej towarów luksusowych, obecnie

coraz więcej spraw związanych jest z artykułami codziennego użytku.

Najpopularniejszymi kategoriami produktów są papierosy, stanowiące 19 proc.
zatrzymanych towarów, a także pozostałe wyroby tytoniowe (16 proc.), znaki
towarowe (13 proc.) i lekarstwa (10 proc.). Głównym krajem pochodzenia
produktów naruszających prawa własności intelektualnej nadal są Chiny (w
sumie 64 proc. wszystkich skonfiskowanych artykułów).

NALEŻY PAMIĘTAĆ

Towary podrabiane to:

• towary, łącznie z ich opakowaniem, oznaczone bez zezwolenia znakiem
towarowym, który jest identyczny ze znakiem towarowym ważnie
zarejestrowanym, odnoszącym się do towarów tego samego rodzaju, lub
których istotnych aspektów nie można odróżnić od takiego znaku towarowego
i które w związku z tym naruszają prawa właściciela danego znaku towarowego

Dane statystyczne za 2010 r. w załączeniu.

zgodnie z prawem wspólnotowym lub prawem Państwa Członkowskiego, w
którym złożono wniosek o podjęcie działań przez organy celne;

• wszelki symbol znaku towarowego (włącznie z logo, etykietą, naklejką,
broszurą, instrukcją użytkowania lub dokument gwarancyjny oznaczony takim
symbolem), również przedstawiony osobno, na takich samych warunkach jak
towary określone w pierwszym myślniku;

• opakowania towarów podrabianych oznaczone znakiem towarowym,
prezentowane oddzielnie, na takich samych warunkach jak towary określone w
pierwszym myślniku;

Towary pirackie to:

towary, które są kopią lub zawierają kopie wykonane bez zgody właściciela
prawa autorskiego lub praw pokrewnych lub właściciela prawa do wzoru bez
względu na to czy zarejestrowanego zgodnie z prawem krajowym, czy nie, lub
osoby upoważnionej przez właściciela prawa w kraju produkcji, w przypadku
gdy wytwarzanie takich kopii stanowiłoby naruszenie tego prawa na mocy
prawa wspólnotowego lub prawa Państwa Członkowskiego, w którym złożono
wniosek o podjęcie działań przez organy celne;

Za towary podrabiane lub towary pirackie uważa się

w zależności od

przypadku, wszelkie formy lub matryce, które są specjalnie przeznaczone lub
przystosowane do wytwarzania podrabianych znaków lub towarów
opatrzonych takimi znakami bądź do wytwarzania towarów pirackich, pod
warunkiem że użycie takich form lub matryc narusza prawa osoby będącej,
zgodnie z prawodawstwem wspólnotowym lub ustawodawstwem Państwa
Członkowskiego, w którym zwrócono się do organów celnych z wnioskiem o
podjęcie działań, właścicielem praw autorskich.

Przykładem towarów pirackich, które naruszają prawa autorskie lub pokrewne
są np. tłoczone nielegalnie płyty CD i DVD zawierające muzykę i filmy albo
nielegalnie wyprodukowane fotele „Kler”, których kształt stanowi zastrzeżony
wzór przemysłowy).

Rola unijnych służb celnych

Podstawę prawną działań organów celnych w przypadku podejrzenia
naruszenia prawa własności przemysłowej (intelektualnej) stanowi
rozporządzenie Rady (WE) nr 1383/2003 z dnia 22 lipca 2003 roku dotyczące
działań organów celnych skierowanych przeciwko towarom podejrzanym o

naruszenie niektórych praw własności intelektualnej oraz środków
podejmowanych w odniesieniu do towarów, co do których stwierdzono, że
naruszyły takie prawa (Dz. Urz. UE L.03.196.7).

Unijne służby celne odgrywają decydującą rolę w procesie zapobiegania
przedostaniu się na rynek wewnętrzny produktów naruszających prawa
własności intelektualnej. Komisja Europejska prowadzi liczne działania służące
wsparciu służb celnych w walce z nielegalnym handlem. Komisja pracuje nad
wnioskiem mającym udoskonalić obecnie obowiązujące przepisy celne w
zakresie dotyczącym walki z towarami naruszającymi prawa własności
intelektualnej oraz uprościć obowiązujące procedury.

We współpracy z państwami członkowskimi Komisja Europejska dokonała
szczegółowego przeglądu obowiązującego prawa i rozpoczęła konsultacje
społeczne, które zakończyły się dnia 7 czerwca 2010 r. Na tej podstawie
Komisja zamierza przedstawić wniosek legislacyjny. Odpowiednia współpraca
z międzynarodowymi partnerami handlowymi może w istotny sposób pomóc w
zapobieganiu eksportowi do UE towarów naruszających prawa własności
intelektualnej i wykrywaniu takich przypadków.

W 2009 r. UE i Chiny podpisały plan działania skupiający się przede wszystkim
na poprawie współpracy w dziedzinie egzekwowania przez służby celne praw
własności intelektualnej, który, zgodnie z planami, zostanie w najbliższych
miesiącach przedłużony do końca 2012 r.

Współpraca z przemysłem także ma ogromne znaczenie dla zapewnienia
prawidłowej identyfikacji towarów łamiących prawa własności intelektualnej.
Przedsiębiorcy mogą wnioskować o interwencję celną w przypadku
podejrzenia, że prawa własności intelektualnej są łamane, a informacje
przekazywane przez przemysł stanowią wyraźną pomoc dla służb celnych w
procesie kontroli. Komisja Europejska przygotowała podręcznik dla podmiotów
prawa autorskiego, aby pomóc im w składaniu takich wniosków, oraz pozostaje
w bezpośrednim kontakcie z sektorem prywatnym, aby ustalić obszary, w
którym możliwa jest dalsza poprawa procesu kontroli.

Współpraca podmiotów posiadających prawa własności intelektualnej ze
Służbą Celną obejmuje różne obszary: szkolenie funkcjonariuszy celnych w
rozpoznawaniu towarów podrobionych, przekazywanie organom celnym
materiałów informacyjnych, udział, jako konsultanta, przy zatrzymaniach i/lub
oględzinach zatrzymanych farmaceutyków, czy wreszcie wspólne
przeprowadzanie czynności sprawdzających (np. na targowiskach,
hurtowniach i innych miejscach handlu).

Polska Służba Celna w walce z przemytem towarów

podrabianych i pirackich

Polska Służba Celna jest w pełni przygotowana do pełnienia zadań
wynikających z TRIPS poprzez wyposażenie jej w odpowiednie narzędzia
prawne oraz przygotowanie do identyfikowania towarów w celu zatrzymania
tych, które zostały wytworzone z naruszeniem praw własności intelektualnej.

Jak już stwierdziłam obrót towarami naruszającymi prawa własności
intelektualnej wyrządza znaczną szkodę przestrzegającym prawa producentom
i podmiotom gospodarczym oraz posiadaczom tych praw. Naruszenie praw
ochrony własności intelektualnej może również wprowadzać w błąd
konsumentów i stanowić zagrożenie dla ich zdrowia i bezpieczeństwa. Dlatego
też Sejm, dostrzegając powyższe zagrożenia, uregulował tę materię ustawowo,
upoważniając ponadto Polską Służbę Celną do podejmowania działań
zmierzających do zapewnienia przestrzegania praw własności intelektualnej.

W Polsce liczba zatrzymań waha się od ponad dwóch tysięcy w 2006 r. do

niecałego tysiąca w 2009 r. i od ponad 6 milionów zatrzymanych towarów w
2007 roku do niecałego miliona w 2009 r., przy czym spadek ten jest związany
zarówno z coraz skuteczniejszą walką z podróbkami, jak i z kryzysem. Liczby te
pokazują zatem, że sprowadzanie podrobionych towarów jest wciąż
powszechnym procederem - każdego dnia dochodzi średnio do kilku
zatrzymań obejmujących często wiele tysięcy towarów (dane statystyczne
por.www.clo.gov.pl).

Zakres działania organów celnych w Polsce :

1. Rozpatrywanie wniosków o podjęcie działania przez organy celne w
zakresie ochrony praw własności intelektualnej.

Osoba zainteresowana ochroną organów celnych swoich praw własności
intelektualnej, będąca właścicielem praw lub jej pełnomocnik może złożyć do
Dyrektora Izby Celnej w Warszawie, ul. Modlińska 4, wniosek o podjęcie działań
przez organy celne wraz z wymaganymi dokumentami. Rozpatrzenie wniosku
jest bezpłatne. Dotychczasowy wymóg złożenia zabezpieczenia zostaje
zastąpiony obowiązkiem wypełnienia zobowiązania do odpowiedzialności
prawnej i finansowej.

Ochrona jest przyznawana na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, z możliwością
przedłużenia, na wniosek wnioskodawcy, na czas nie dłuższy niż kolejne 12
miesięcy.

2. Dokonywanie zatrzymań towarów w wypadku podejrzenia naruszenia praw
własności intelektualnej.

Organy celne mogą dokonywać zatrzymań towarów w wypadku podejrzenia, że
towary naruszają prawa własności intelektualnej.

Zatrzymania mogą być dokonywane:

• na podstawie wydanych decyzji „ochronnych”, w oparciu o wniosek o
podjęcie działań przez organy celne,

• „z urzędu” - czyli gdy decyzja „ochronna” nie została wydana. Jednakże,
w tym wypadku, aby zatrzymanie mogło trwać nadal, właściciel praw lub jego
pełnomocnik winien złożyć w stosownym terminie wniosek o podjęcie działań
do Dyrektora Izby

Celnej w Warszawie. W wypadku nie złożenia wniosku organ

celny zwalnia zatrzymane towary.

Bez względu na rodzaj zatrzymania (na podstawie decyzji „ochronnej”, czy też
„z urzędu”), po dokonanym zatrzymaniu towarów przez organ celny, inicjatywę
działania przejmuje właściciel praw lub jego pełnomocnik. Niezależnie od
konieczności złożenia wniosku o podjęcie działań (w wypadku działania „z
urzędu”), właściciel praw powinien podjąć, w określonym przepisami terminie,
stosowne kroki w celu zabezpieczenia swoich roszczeń, na drodze karnej lub
cywilnej. W wypadku braku w wymaganym terminie rozstrzygnięć w sprawie
zabezpieczenia roszczeń właściciela praw, organ celny zwalnia zatrzymane
towary, po dopełnieniu formalności celnych (po nadaniu przeznaczenia
celnego, po uiszczeniu należności celnych i podatkowych). Powiadomienie
natomiast organu celnego o wszczęciu stosownego postępowania
(dochodzenia) karnego albo o zabezpieczeniu roszczeń przez sąd powoduje, że
organ celny jest obowiązany pozostawić zatrzymane towary do dyspozycji
organów prokuratury albo sądu, jako dowody we wszczętym postępowaniu -
karnym lub cywilnym.

Szczegółowy tryb i sposób rozpatrywania wniosków o podjęcie działań przez
organy celne, jak również szczegółowe zasady regulujące podjęcie działania
przez organy celne i sposób postępowania z towarami uznanymi za
naruszające prawa własności intelektualnej określają ww. przepisy -
Rozporządzenie Rady nr 1383/2003 oraz Rozporządzenie Komisji nr 1891/2004.

• Polska Służba Celna w służbie ochrony zdrowia

Fałszowane produkty lecznicze oraz nielegalny obrót lekami stają się coraz
bardziej powszechnym zjawiskiem, które stanowi zagrożenie dla zdrowia a
nawet życia konsumentów.

Wynika to między innymi z faktu, iż sfałszowane produkty lecznicze oraz leki
sprzedawane w miejscach do tego nieuprawnionych nie odpowiadają
wymaganiom jakościowym, ustalonym dla produktów leczniczych.
Niejednokrotnie zawierają one w swym składzie niedopuszczone do
stosowania w lecznictwie substancje o niesprawdzonym profilu
bezpieczeństwa. Wiele z tych produktów leczniczych to leki wydawane tylko na
podstawie recepty, które stosowane samodzielnie, bez konsultacji z lekarzem,
mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia lub życia ze względu na
czynniki ryzyka związane z ich przyjmowaniem. Jak wykazują doświadczenia
oraz szacunki Światowej Organizacji Zdrowia, a także innych organizacji
zaangażowanych w zwalczanie nielegalnego obrotu lekami, zjawisko to nasila
się z roku na rok. Przewiduje się, że w 2010 roku przychody ze sprzedaży
podrabianych leków na świecie osiągną poziom 75 miliardów dolarów, co
stanowi wzrost o 92 proc. w stosunku do roku 2005.

Niezmiernie ważnym ogniwem walki z podrabianymi lekami jest działalność
Służby Celnej. To właśnie dzięki celnikom, którzy przechodzą specjalistyczne
szkolenia, udaje się udaremnić wprowadzenie do obrotu ogromnych ilości
farmaceutyków.

Z danych Służby Celnej wynika, że wartość towaru zarekwirowanego w 2009 r.
przez celników przekroczyła 39 tys. euro. Realna wartość podróbek
zalewających polski rynek jest jednak dużo wyższa. Światowa Organizacja
Zdrowia podaje, że Polacy wydają na podróbki ok. 100 milionów złotych
rocznie. Ponadto Interpol ocenia, że Polska jest krajem wysokiego ryzyka, m.in.
ze względu na sąsiadów ze Wschodu. Szacuje się, że nawet 20 proc. leków w
tych krajach to podróbki. Od momentu akcesji Polski do Unii Europejskiej w
2004 r. zanotowaliśmy znaczący wzrost ujawniania podrobionych
farmaceutyków w przesyłkach pocztowych. Oczywiście, handlarze
podrabianymi lekami korzystają także z „kurierów” – niejednokrotnie w ramach
kontroli celnej ujawnionych zostało wiele opakowań leków w bagażu
podróżnych. Szczególną rolę do odegrania mają tu nasi koordynatorzy ds. IPR,

czyli ochrony praw własności intelektualnej, którzy szkolą funkcjonariuszy
Służby Celnej, aby przypadków skutecznych zatrzymań farmaceutyków było
jak najwięcej. Należy jednak pamiętać, że sukces w tej kwestii jest możliwy
tylko w przypadku ścisłej współpracy producentów oryginalnych leków, czyli
posiadaczy praw intelektualnych. Jeśli wystąpią oni do Dyrektora Izby Celnej w
Warszawie z wnioskiem o ochronę celną, zyskują możliwość ochrony swoich
praw oraz monitorowanie rynku przez Służbę Celną.

Statystyka

W 2009 roku unijne służby celne interweniowały na zewnętrznych granicach Unii
Europejskiej w 43,5 tys. spraw dotyczących kilku milionów produktów, co do których
istniało podejrzenie fałszerstwa lub piractwa – wynika z opublikowanego rocznego
sprawozdania KE na temat działalności służb celnych Unii w zakresie egzekwowania
praw własności intelektualnej.

Najczęściej konfiskowanymi przez celników artykułami, budzącymi podejrzenie
naruszenia praw własności intelektualnej, były

papierosy, odzież i znaki towarowe

Jednak artykuły codziennego użytku i stanowiące potencjalne zagrożenia dla
zdrowia, takie jak szampony, pasta do zębów, zabawki, lekarstwa lub sprzęt AGD,
także miały swój istotny udział. Sprawozdanie zawiera statystyki na temat typu,
pochodzenia i rodzaju transportu dla wyrobów naruszających prawa własności
intelektualnej, zatrzymanych na granicach zewnętrznych Unii Europejskiej.

Jak już stwierdziłam zadaniem unijnych służb celnych jest ochrona naszych
obywateli i przedsiębiorców. Podróbki mogą stanowić poważne zagrożenie dla
zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów, działając równocześnie na szkodę
prawowitych właścicieli marek. Komisja Europejska i państwa członkowskie
współpracują w tym zakresie z międzynarodowymi partnerami handlowymi i
przemysłem, aby zapewnić jak najwyższy poziom ochrony praw własności
intelektualnej w UE.

Statystyki wskazują, że o ile w przeszłości naruszenie praw własności
intelektualnej dotyczyło najczęściej towarów luksusowych, obecnie coraz
więcej spraw związanych jest z artykułami codziennego użytku.

Najpopularniejszymi kategoriami produktów są

papierosy, stanowiące 19proc.,

oraz pozostałe wyroby tytoniowe (16 proc.), znaki towarowe (13 proc.) i lekarstwa (10
proc.). Głównym źródłem produktów naruszających prawa własności intelektualnej
nadal są

Chiny

(w sumie 64 proc. wszystkich skonfiskowanych artykułów). Natomiast

inne kraje, jak Zjednoczone Emiraty Arabskie i Egipt, przodowały w określonych
kategoriach produktów. W przypadku ponad 77 proc. wszystkich zatrzymanych

http://ec.europa.eu/polska/news/100722_coraz_wiecej_podrobek_pl.htm

produktów dokonano ich zniszczenia lub skierowano sprawę do sądu w celu
orzeczenia naruszenia prawa.

• Ochrona praw własności intelektualnej w Unii Europejskiej

W ostatnich latach odnotowuje się rocznie ponad 40 tys. zatrzymań na granicy na
terenie całej Unii Europejskiej, a liczba zatrzymanych towarów sięga setek milionów.
Jak pokazują dane, wykrywalność podrobionych towarów jest coraz większa. Jednak
nieuczciwi przedsiębiorcy wciąż sprowadzają podrobione towary z innych rynków, a
nawet zlecają ich produkcję w takich krajach jak Chiny, z których pochodzi ponad
60% podróbek sprowadzanych do Unii Europejskiej, gdzie koszt produkcji jest
zasadniczo niższy niż w Polsce.

Dlatego łamanie praw własności intelektualnej nie może być traktowane jako problem
danego kraju, szeroko pojęte prawa własności intelektualnej mają bowiem bardzo
często charakter ponadgraniczny. Potrzeba ochrony konsumentów i producentów
przed konsekwencjami obrotu podrobionymi i pirackimi towarami jest niezmiernie
ważna w całej Unii Europejskiej.

W walce z nieuczciwymi producentami i handlarzami ważną rolę odgrywa komisja
zajmująca się przeciwdziałaniem naruszeniom własności intelektualnej (Anti-
Counterfeiting Committee, ACC), działająca w ramach Europejskiego
Stowarzyszenia ds. Znaków Towarowych (European Communities Trade Mark
Association, ECTA).

Jak podkreślono w strategii unijnej „Europa 2020”, ochrona praw własności
intelektualnej ma kluczowe znaczenie dla propagowania badań, innowacji i tworzenia
nowych miejsc pracy w Europie. Skuteczne egzekwowania praw własności
intelektualnej ma także istotne znaczenie dla ochrony zdrowia i bezpieczeństwa
obywateli UE, ponieważ niektóre podróbki (takie jak środki spożywcze, kosmetyki i
artykuły przeznaczone dla dzieci), produkowane z pominięciem wszelkich
uregulowań prawnych, mogą stanowić poważne zagrożenie.

• Unijna wojna z podróbkami lekarstw

Unia Europejska wypowiedziała wojnę fałszerzom leków. Parlament Europejski
wprowadza nowe przepisy, które uchronią pacjentów przed podrobionymi
lekarstwami, które często są groźne dla zdrowia, a nawet życia.

Już wkrótce powstanie unijna baza danych połączona z rządowymi listami leków, a
lekarstwa sprzedawane w krajach UE będą miały specjalne logo. Kluczem do
systemu zabezpieczeń ma być specjalny dwuwymiarowy kod kreskowy, przydzielany
do leków sprzedawanych na receptę. Tym samym apteki zostaną wyposażone w
odpowiednie skanery do odczytywania nowych kodów. Handel internetowy

http://www.pi.gov.pl/parp/chapter_86197.asp?soid=904D5FFC8695414FA2EA1C8B5425B51A

lekarstwami będzie utrudniony, gdyż od sprzedawców działających w sieci będzie
wymagane uzyskanie specjalnego certyfikatu.

Zdaniem pomysłodawców nowego systemu, tak zaawansowany system kontroli
leków ma wyłapać wszelkie podróbki zanim dotrą one do pacjenta. Obecnie głównym
problemem jest proceder przepakowywania i podrabiania leków, a także brak
rzetelnej informacji dla pacjentów. Europosłowie chcą także zaostrzyć kary dla
fałszerzy. Ponieważ fałszowanie leków także zagraża ludzkiemu życiu, oszuści
podrabiający leki mają być karani tak jak za nielegalną produkcję narkotyków

KONSEKWENCJE ZJAWISKA PODRABIANIA I PIRACTWA

•

Dla producentów:

Hamuje wzrost produkcji powodując straty finansowe ze względu na spadek
sprzedaży towarów oryginalnych, które są droższe, lecz nieporównywalnie lepszej
jakości. Według szacunków straty te wyniosły ostatnio ok. 185 miliardów dolarów w
skali całego świata.

Straty finansowe producentów są powodem utraty miejsc pracy. W Unii
Europejskiej utracono szacunkowo 100 000 miejsc pracy.

Zastanówmy się, czy stać nas na zakup towarów podrabianych lub pirackich. Towar
taki jest bardzo słabej jakości ulegając zniszczeniu w krótkim czasie użytkowania.
Zmusza nas to do uszczuplenia często niewielkich budżetów domowych.

Zatem, czy nie lepiej kupić towar markowy płacąc wyższą cenę przy lepszej jakości,
mając dodatkowo możliwość reklamacji i mając świadomość, że producent daje
gwarancję na okres, w którym „zużylibyśmy” kilka „podróbek”?

• Dla

budżetu państwa

Zaraz po narkotykach i produktach akcyzowych, towary podrabiane i pirackie są
najczęściej przemycanym towarem. Konsekwencją tego są zmniejszone wpływy do
budżetu.

Osoby parające się wytwarzaniem i dystrybucją towarów podrabianych i pirackich nie
ponoszą żadnych kosztów związanych z korzystaniem z praw własności
intelektualnej ani nie płacą żadnych należności do budżetu państwa, co w praktyce

oznacza, że kupując tzw. „podróby” czy „piraty” bierzemy czynny udział w okradaniu
własnego państwa, czyli nas samych.

• Dla

konsumentów

Kupując produkty podrabiane w dużym stopniu narażamy się na niebezpieczeństwo.
Należy uzmysłowić sobie, że podrabiane są nie tylko towary luksusowe np. odzież
firm renomowanych czy zegarki firmy Rolex.

Obecnie podrabia się właściwie wszystko, co może znaleźć potencjalnych
nabywców

. Podczas produkcji utrzymywany jest zazwyczaj odpowiedni reżim

technologiczny, co w przypadku towarów podrobionych nie ma miejsca, chociażby,
dlatego, że ich wytwórca dąży do zminimalizowania kosztów, nie licząc się z życiem
czy zdrowiem przyszłych użytkowników.

Kupując, np. na bazarze podrabiane lekarstwa, których skład chemiczny nie ma
właściwości leczniczych, możemy zaszkodzić naszemu zdrowiu, a nawet życiu.

Zakupiona zaś przez nas okazyjnie tańsza, „dobra” gatunkowo whisky, może okazać
się roztworem zawierającym m.in. alkohol metylowy zabarwiony bejcą do drewna.
Nietrudno wyobrazić sobie skutki spożycia.

Bibliografia

1. M. Poźniak-Niedzielska: Prawo własności przemysłowej. Praca zbiorowa,
Warszawa 2004

2. F. Barter, A. Średnicki, Walka konkurencyjna przedsiębiorstw, Warszawa 2003,

3. Portal internetowy Służby Celnej RP,

www.clo.gov.pl

4. Portal internetowy Związku Producentów Audio Video,

www.zpav.pl