Wielkie gry Bernarda Żbika

Adam Nasielski

CZŁOWIEK Z KIMBERLEY

P. Inspektorowi Józefowi Piątkiewiczowi z Centrali Służby Śledczej w Warszawie w

dowód szczerej sympatii powieść niniejszą poświęcam.

Adam Nasielski

Warszawa, w maju 1934 r.

Jeżeli fakty materialne popadają w sprzeczność z faktami psychologicznymi, wówczas

fakty materialne polegają na złudzeniu.

S. S. Van Dine

The Canary Murder Case

Spis treści

Od autora

1 Morderstwo!

2 Złudzenie optyczne?

3 Sambok

4 Za mało krwi...

5 5 + x

6 Przerażające wyznanie

7 Ja wiem...

8 Głos zza grobu

9 Stalowa płyta

10 Rodzina i zbrodnia

11 Oczekuję mordercy...

12 Człowiek z Kimberley

13 Gymkhana śledcza

Tekst wg wydania Stanisława Cukrowskiego, Warszawa 1934 r.

OD AUTORA

Niniejszą powieść, którą uważam zresztą za najlepszą w moim dotychczasowym dorobku

twórczym, poświęciłem p. Inspektorowi Józefowi Piątkiewiczowi, jednemu z najwybitniejszych
oficerów naszej doskonałej policji śledczej, znakomitemu teoretykowi-wykładowcy i
praktykowi-kryminologowi, członkowi Międzynarodowej Komisji Policji Kryminalnej,
piastującemu zaszczytną godność Zastępcy Naczelnika Centrali Służby śledczej w Warszawie. W
związku z Osobą, której tę powieść mam zaszczyt zadedykować, chciałbym powiedzieć parę
słów o różnicy, jaka zachodzi między detektywem z klasycznej literatury kryminalnej, a oficerem
śledczym realnym, nieliterackim.

Już w jednej z moich poprzednich powieści wyraziłem przez usta jednej z osób tam

występujących pogląd, który tu powtórzę: literat musi przesadzić. Aby uwydatnić coś – należy
zawsze nieco przesadzić, inaczej nie wierzą ci i kwita. Jest to już głęboko zakorzenione w naturze
człowieka, że zawsze dąży do odrobiny przesady w podawaniu przebiegu faktów. Może da się to
wytłumaczyć podświadomym dążeniem do udoskonalenia – jeżeli już nie czynów zdziałanych, to
przynajmniej relacji, raportów o tych faktach. Literat, opisujący dokładnie bohatera chciałby
szczerze, aby takimi byli ludzie w rzeczywistości – jakże przyjemne byłoby wtedy życie!
Bylibyśmy obłudnikami i hipokrytami, gdybyśmy chcieli zamknąć oczy i nie dostrzegać tego
zjawiska powszechnego i psychologicznie wiążącego się integralnie z umysłowością człowieka –
zjawiska upiększania, podstawy wszelkiej sztuki.

Niejednokrotnie stykałem się już w życiu z praktycznym śledztwem sądowym i

policyjnym – z racji mego zawodu znam te rzeczy dość dokładnie, a ponieważ uprawiam badania
z zamiłowania – więc staram się je poznać gruntownie i obiektywnie, bez idealizacji. – Wiem jak
wygląda śledztwo.

Inaczej jednak muszę podchodzić do tych spraw jako literat. Sherlok Holmes – Doyle’a,

Vance – Van Dine’a, Lupin, Rouletabille, Reeder – są to wszystko typy lekko, normalnie,
nieodzownie, rzekłbym, przesadzone. Nieodzownie – bo są to typy literackie.

Najbardziej niesamowita sprawa kryminalna w życiu, ze strony protokolarno-śledczej jest

o wiele mniej ciekawa, sucha, niemal antypatyczna ze względu na rozczarowanie, jakie przeżywa
obserwator, który o detektywach wie tylko z powieści. Ale to jest zjawisko konieczne. Rutyna,
zmechanizowanie śledztwa jest wrogiem indywidualizacji, która jest tegoż śledztwa stroną
najciekawszą.

Ale czas to pieniądz, mechanizacja, ujmowanie w karby jest konieczne, często ze szkodą

analizy jednostkowej w pracy śledczej. Trudno, nie jesteśmy ideałami i nie pretendujmy do tytułu
takowych (takowych! — już się zaraziłem).

Nie będę się tu zajmował szczegółowym omawianiem podłoża psychologicznego i

genezy zainteresowania się ludzi powieścią kryminalną. Powtórzę tylko raz jeszcze: Literat musi
zaciekawić. (O ile chodzi o ten postulat, to jednak wydawca ma rację). Aby zaciekawić – musi
uwydatnić. Aby uwydatnić, musi normalnie upiększyć, wygładzić pewne kanty, wyretuszować
pewne rysy. Musi przesadzić... ale bez przesady. To jest nieodzowne. Zrozumiano?

Są więc i w Człowieku z Kimberley takie retusze, upiększenia, wygładzenia i szlifowania

kantów. Zaznaczyłem zaś to wszystko — aby wyjaśnić, że powieść tę poświęciłem p.

inspektorowi Piątkiewiczowi tylko jako wyraz mojej sympatii ku Jego Osobie. Byłbym Mu z
równym zapałem poświęcił pracę nic wspólnego z kryminologią nie mającą – chodzi mi bowiem
o sam fakt wyrażenia mojej sympatii. Już taką mam naturę – jak kogoś lubię, to jestem
szczęśliwy, gdy mogę mu sprawić przyjemność. Taką przyjemność, na jaką mnie stać.

Gdyby więc, Panie inspektorze, zachciało się Panu łupnąć surową burę któremuś z

wywiadowców-detektywów za zbytnią domyślność lub jakieś zaniedbanie – to proszę! Ale
proszę zarazem pamiętać, że to nie wina wywiadowcy-detektywa. Ani moja. To jest powieść –
nie życie. Bitwa pod Grunwaldem też nie wyglądała tak pięknie, jak ją namalował mistrz
Matejko, bo gdyby tak było to Polacy, Litwini i Krzyżacy mając chyba jaki taki zmysł estetyczny
– zamiast się bić, staliby i podziwiali układ i malowniczość swych hufców, a potem zaśpiewaliby
Bogurodzicę i w idealnej zgodzie, w ordynku bojowym poszliby na miód do Fukiera. Że też ja
niekiedy nie umiem być należycie poważny...

Adam Nasielski

Rozdział I

MORDERSTWO!

Sprawa człowieka z Kimberley zajmuje wśród wielkich gier Bernarda Żbika specjalne

miejsce. Zarówno ze względu na swoje skomplikowane podłoże psychologiczne jak i ze względu
na swą tajemniczą zagadkowość, rzekłbym: niesamowitość, z jaką wydobywała się na
powierzchnię rzeczywistości.

A jednak – jak się okazało wkrótce – genialny umysł wielkiego detektywa i jego subtelny,

wydelikacony zmysł kryminologiczny przeczuł rozwiązanie już u samego progu tego
morderstwa. Stąd może jego zagadkowość w tej sprawie już od samego początku śledztwa. Stąd
może jego tajemniczość, którą człowiek nieznający Bernarda Żbika mógłby nazwać
melodramatycznością – i niesłusznie. Stąd te dziwne, nieskoordynowane zdania, pytania,
spostrzeżenia, sam wreszcie system śledztwa wybitnie nieszablonowy, nie rutynowo-policyjny –
system, który można by nazwać paradoksalnie: niesystematycznym – ale będący metodą wysoce
oryginalną a nade wszystko skuteczną. Bo już przecież na drugi dzień po zagadkowym
podwójnym morderstwie zbrodniarz był wiadomy.

Może to tylko przypadek (tak przynajmniej utrzymywał Bernard Żbik), a może właśnie

(jak twierdzili jego wielbiciele) intuicja i zmysł kryminologiczny były przyczyną, że inspektor
Żbik tak szybko rozwikłał tę na pozór nierozwiązalną zagadkę. Tak jasno objaśnił owe
niesamowite fakty, nieomalże graniczące z metapsychiką, z zagadnieniem rozdwojenia jaźni! W
każdym bądź razie jaką by nie była przyczyna rozwiązania tej tajemnicy przez wielkiego
detektywa – zasługa rozwiązania należy wyłącznie jedynie do niego i nawet najzaciętsi jego
przeciwnicy (bo któż ich nie ma) nie mogą mu tego zaprzeczyć. Jego analizę psychologiczną
sytuacji można śmiało nazwać genialną.

Zaś zaczęło się to wszystko zupełnie niespodziewanie...

* * *

Błysnęło, zagrzmiało. Wicher załopotał nie dość mocno przytwierdzoną blachą rynny i

sypnął w szybę garść grubych kropel deszczowych. Burza rozszalała się na dobre. Liczni
przechodnie-optymiści bez parasoli skryli się w bramach, a nawet zagorzali ateiści „prosili Boga”
aby deszcz przestał szybko, bo time is money szczególnie w wielkim mieście Warszawie.
Szczęśliwi posiadacze złotówek machali z rezygnacją na dorożki ku normalnej zawiści ich
bliźnich, którzy zmuszeni byli czekać. Ale nikt nie narzekał na burzę – po takim upalnym dniu
każdy jej pragnął.

Za podwójnym oknem swego mieszkania na Szkolnej stał inspektor Bernard Żbik i przez

zalane wodą szkło wyglądał na ulicę. Jego smukła postać była wyprostowana jak zwykle. Czoło
oparł o zimną szybę i miał wrażenie, że zamoczył je sobie, chociaż wiedział dobrze, że szyba jest
mokra tylko od zewnątrz.

Opalona jego twarz miała teraz wyraz melancholijny i zamyślony – takie chwile zdarzały

mu się przecież bardzo rzadko, szczególnie ostatnio. To widocznie było skutkiem owej
wczorajszej rewizyty u nieznajomych „znajomych”. Wstręt przeszedł wielkiego detektywa, gdy
przypomniał sobie te trzy godziny rozmowy o głupstwach, banałach i komunałach z trzema
głupcami. Trzej rozmawiający głupcy to fakt, który może u najbardziej flegmatycznego i
opanowanego mądrego człowieka spowodować lekki stan podgorączkowy...

Inspektor otrząsnął się wreszcie z zadumy i nudnych wspomnień. Odwrócił wolno głowę i

spojrzał wesoło w poważną twarz doktora Rodowicza, sędziego śledczego do spraw szczególnej
wagi, który bawił u niego z wizytą tego wieczoru.

Mądre oczy sędziego patrzyły pobłażliwie na genialnego detektywa, który przed kilkoma

minutami przerwał nagle rozmowę i podszedł do okna zadumany i zdenerwowany. Doktor
Rodowicz był zbyt dobrym znawcą ludzi i zbyt dobrze znał swego przyjaciela Bernarda Żbika,
aby czynić mu wyrzuty z powodu jego nietaktownego zachowania się przed chwilą. O tym
wszystkim wiedział też Bernard Żbik – inaczej umiałby się opanować.

— Przepraszam pana, doktorze. Ale tak mnie to napadło, że musiałem przerwać

rozmowę. Między nami mówiąc, nawet pana tak mocno nie przepraszam. Znamy się przecież nie
od dziś.

Inspektor mówił miękko, łagodnie i jego niebieskawe oczy straciły na chwilę swój ostry

wyraz, który powodował, że na wszystkich swoich fotografiach Bernard Żbik wyglądał jak
zagniewany. Usiadł teraz i zapalił cienkiego papierosa, który wyjął z płaskiego bardzo pudełka
leżącego na stole.

— Nie od dziś i nie od wczoraj. Co pana właściwie napadło, inspektorze? Mam wrażenie,

że jakieś przykre wspomnienie.

Doktor Rodowicz usadowił się wygodniej w klubowcu z koźlej skóry i zapalił cygaro.

Jego poważne oczy spoglądały z rodzajem ukrytego uwielbienia na detektywa. Lubił go bardzo,
jak ojciec syna, i wybaczyłby mu większy nietakt niż ów przed chwilą. Czy można było nie lubić
takiego człowieka jak Bernard Żbik.

— Jak na sędziego śledczego, świetne wrażenie, doktorze — pochwalił inspektor

kordialnie, co było najlepszym dowodem, że odzyskiwał swój dobry humor.

— Tak, doktorze. Byłem w niedzielę u znajomych. Byli też trzej głupcy – dwaj

mężczyźni i brzydka kobieta. Ponieważ kobieta, jak wspomniałem, była brzydka jak pomnik ku
czci poległych lotników – więc mężczyźni rozmawiali ze mną. Pech. Przez trzy godziny
musiałem odpowiadać na idiotyczne pytania w rodzaju: jaka gwiazda filmowa podoba mi się
najbardziej i dlaczego? Jakbym to był astrologiem nie kryminologiem. Dlaczego nie mam żony, a
gdybym miał to jaką? Ile lat ma książę Walii? – i tym podobne. Potem „głęboki erudyta” z
wąsikiem zabójczym jak pistolet gazowy Vickersa, zaczął mnie objaśniać, jak się nazywał
miesiąc Juli przed urodzeniem Cezara. Boże, czym zawiniłem, żeś nie stworzył mnie głupcem?

Ostatnie słowa Bernard Żbik wypowiedział już żartem. Humor nagle mu się poprawił, jak

to się zresztą stać musiało. Głębokie intelekty nie znoszą melancholii, a pogodny humor jest
jednym z objawów inteligencji.

Sędzia zaśmiał się sympatycznie.

— Nareszcie odprężenie, inspektorze, że też pan się jeszcze nie przyzwyczaił do ludzkiej

głupoty. Jako detektyw powinien pan mieć dużo okazji po temu. Tu głupiec, tam głupiec – tego
przecież nie brak nawet w praktyce inspektora policji śledczej.

Bernard Żbik wypuścił kłąb dymu. Poprawił sobie, kant spodni z taką uwagą i powagą,

jakby od tego zależały losy konferencji londyńskiej.

— Niestety tak jest, doktorze. Panowie powieściopisarze kryminalni wyobrażają sobie, że

inspektor w służbie śledczej jest osobnikiem godnym zazdrości z powodu swego ciekawego
zawodu. Ciekaw jestem, czy taki pan literat uwierzy, gdy mu powiem, że w czasie mojej
dziesięcioletniej służby w policji miałem tylko dwie ciekawe sprawy: morderstwo Godlewskiego
i sprawa artystki opery, Smyczkowskiej. Poza tym nudy i – jak pan to świetnie określił, doktorze
– okazje do przyzwyczajenia się do toksyn ludzkiej głupoty, trening, ochronne szczepienie
przeciwgłupcowe.

Sędzia Rodowicz skinął poważnie swą wielką siwą głową. Przez chwilę obaj milczeli.

Tylko duży zegar pod szklanym kloszem na biurku tykał miarowo z godnością patriarchy na
zjeździe rodzinnym.

— Jednak, inspektorze. Nie narzeka pan chyba z tego powodu. Ja mam wrażenie, że

jednak takie wyrafinowane morderstwo jak to na przykład było w sprawie Godlewskiego – jest
czymś wstrętnym i potwornym, odrażającym. Z punktu widzenia estetyczno-psychologicznego
wolę już zwykłą, ordynarną kradzież lub zabójstwo w afekcie – są przynajmniej socjologiczne,
etycznie i psychologicznie wytłumaczalne, zrozumiałe, podczas gdy wyrafinowane zabójstwo
budzi we mnie wstręt. Jest w nim zawsze coś niesamowitego, coś patologicznego pod każdym
względem.

Bernard Żbik nie oponował.

— To prawda, doktorze. Każde takie wyrafinowane morderstwo jest patologiczne nawet z

punktu widzenia kryminologicznego. Chociaż z drugiej strony nazywanie morderstwa
patologicznym jest tautologią, bo przecież cała kryminologia jest nauką o patologii socjalnej. Nie
zgodzę się jednak z panem, że istnieją morderstwa nieuzasadnialne. Każde zjawisko ma swoją
przyczynę. Ma ją też zbrodnia bez przyczyny, choć już sama nazwa wskazuje na paradoks. Z
mojego punktu widzenia, ze stanowiska detektywa-psychologa jest jednak wszystko jedno, czy
impulsem przestępstwa była chęć zysku na przykład czy też tak zwana bezprzedmiotowa żądza
mordu, czyli naukowo mówiąc: chwilowe przyćmienie świadomości w momencie przewagi
instynktów egoistycznych, zwierzęcych nad solidarnymi, ludzkimi. Jeżeli biorę przy śledztwie
pod uwagę... Ale! Czy ja pana nie nudzę, doktorze!

— Nie. Pan mnie zaciekawia.

— Naprawdę. Ze mną tylko szczerze!

— Naprawdę. Mów pan dalej, inspektorze.

Bernard Żbik zaśmiał się.

— No, dobrze. Jeżeli pan nie jest szczery – sam pan straci, bo się pan zanudzi na śmierć.

Więc jeżeli biorę przy śledztwie pod uwagę czynniki retrospektywne, przeciwdziałające zbrodni,
to tylko dlatego, że ułatwiają mi one udowodnienie przestępstwa. Reszta mnie nie interesuje, nie
jestem filantropem ani misjonarzem i nie chcę nikogo nawracać. Mówiąc prawdę, wątpię bardzo
w terapię polityki kryminalnej i etiologii – zbrodniarz jest człowiekiem zgubionym,
wykolejonym i należy go tylko unieszkodliwić lub izolować. A zastanawiać się nad nim? – ja
wątpię w celowość nawracania przestępców. Tak, wątpię.

Doktor Rodowicz położył cygaro na płaskiej metalowej popielniczce. Potem znów ujął je

i potrząsnął głową i cygarem jednocześnie. Spadła grudka popiołu.

— Nawiasem mówiąc, zboczyliśmy nieco z tematu. Ale mniejsza z tym! Nie ma pan

racji, inspektorze. Pański punkt widzenia jest za bardzo, no... egoistyczny. Mam wrażenie, że jest
to egoizm płynący z rozczarowania. Możliwe, że pan się nie nadaje do nawracania zbrodniarzy,
ale nie wolno panu negować i przekreślać, ot tak, celowości polityki kryminalnej i etiologii.
Niech pan zostawi innym nawracanie, jeżeli pan jest nieodpowiedni – na tym polega
specjalizacja. Pewny jestem, że przyznaje mi pan rację. Jeżeli zetknie się pan w przyszłości z
ciekawą zbrodnią – spójrz pan na nią z mego punktu widzenia, że każdego zbrodniarza można

nawrócić. Przekona się pan, że mam rację.

Inspektor znów zaśmiał się cicho.

— Z ciekawą zbrodnią – powiedział pan. Ciekawe zbrodnie zdarzają się ostatnio tylko w

literaturze i w filmie. W rzeczywistości – wątpię.

Detektyw wypowiedział te słowa w zupełnym przekonaniu. Albowiem nie mógł przecież

słyszeć jęku człowieka dławionego śmiercią, który rozległ się tegoż dnia w jednym z domów
wielkiej Warszawy. Nie mógł przewidzieć, że w tej chwili wyrafinowany zbrodniarz-morderca
realizuje swój precyzyjny plan, którego podstaw nie mogły zgłębić najtęższe mózgi z czwartego
oddziału Komendy Głównej w Warszawie – póki nie „zabrał głosu” w tej sprawie Bernard Żbik.
Ale w tej chwili w zacisznym gabinecie w śródmieściu wielki detektyw w rzeczywistości wątpił,
czy zetknie się w najbliższej przyszłości z nową wielką grą.

— Wątpię, doktorze — powtórzył, i bodaj czy nie nuta żalu drgała między zgłoskami

tych słów.

Bernard Żbik odczuwał może wstręt w zetknięciu się z wypadkiem kryminalnie

patologicznym, odczuwał jednak i emocję, ale nikt nie nazwałby tego sadyzmem intelektualnym.
Wielki detektyw po prostu musiał wyładować potężne akumulatory swej inteligencji
wyspecjalizowanej w walce ze zbrodnią. Doktor Rodowicz określił to doskonale jako objaw
specjalizacji naturalnej.

Sędzia chciał właśnie odpowiedzieć i już otworzył usta, gdy pod sufitem gabinetu

zagrzmiał trel dzwonka. Detektyw wstał.

— Przepraszam pana na chwilę, doktorze. Ktoś dzwoni w drzwiach od sieni. — Inspektor

rzucił okiem na tabliczkę skrzynki rozdzielczej na ścianie i wsunął regulator. — Mój służący
wyszedł właśnie na randkę z pewną rudą studentką. Otworzę, zobaczę i wrócę – jak mawiał stary
Cezar, który między jednym Julkiem a drugim nazywał się ni stąd ni zowąd: Gaius. A propos
zamordowania Cezara dwojga imion...

Nie dokończył, zaśmiał się po tych słowach i zniknął za zieloną portierą osłaniającą drzwi

jego gabinetu. Po chwili wrócił, pchając przed sobą opierającego się pro forma młodego
człowieka, swego najlepszego przyjaciela, aspiranta Adama Billewskiego.

— Śmiało, Adamie. Tylko bez pruderii towarzyskiej. Borsalino bas! Już starożytni

Egipcjanie mawiali..

Znów nie dokończył, rzucił kapelusz aspiranta na kwadratowy łeb brązowego buldoga

stojącego na biurku i zamknął ostentacyjnie drzwi na klucz.

— Nie wypuszczę cię tak prędko, przyjacielu. Taki już jestem drański egoista. Pan doktor

Rodowicz chyba niedługo mi stąd zwieje – znam go pod tym względem: nigdy nie ma czasu.
Więc zostaniesz mi ty. Już mi się nudzi to nudzenie się w samotności.

Aspirant promieniał. Towarzystwo Bernarda Żbika było dlań przecież największą

przyjemnością. Detektyw wiedział o tym bardzo dobrze i przekomarzał się tylko dla
wyładowania swego dobrego humoru.

— Usiądź sobie, Adamie, i zapal papierosa lub choćby dwa jednocześnie. Oryginalne,

palić dwa papierosy jednocześnie. Będę musiał pokonferować o wprowadzeniu tej mody z moim
starym przyjacielem, with the Prince of Wales; ta konferencja londyńska będzie z pewnością
skuteczniejsza od ekonomicznej. Za podróż do Londynu płaci Główna Dyrekcja Państwowego
Monopolu Tytoniowego, jako że...

Urwał. Bowiem telefon na biurku zadzwonił krótko.

— Zaraz. Ktoś dzwoni. Jeżeli kobieta – to świętuję, puszczę was obu kantem. Jeżeli nie –

to jeszcze lepiej, zostanę z wami.

Bernard Żbik był tego wieczoru rzeczywiście w wyjątkowo dobrym humorze. Teraz

podbiegł do telefonu, bo biurko stało w rogu gabinetu, i ujął tubę. Nie zdążył nawet powiedzieć
tradycyjnego: halo, gdy usłyszał dwa słowa:

— Czy to...

Potem rozmówca najwyraźniej zawiesił telefon po swojej stronie. Widocznie rozmyślił

się lub może wiedział, że telefonistka źle powtórzyła numer i omyłkowo włączyła. Te myśli
przemknęły przez mózg detektywa, gdy wolno położył tubę na widełki. Odwrócił się twarzą do
obu przyjaciół i rzekł z wyraźnie i celowo udawanym patosem:

— Tajemniczy telefon. Dwa słowa: czy to. Ciekawe, albo i nie. Możliwe, że to omyłka,

ale uderzył mnie ton głosu pytającego. Miałem wrażenie, że jest śmiertelnie przerażony. Ale! Od
czego jestem oficerem policji.

Podniósł znów telefon niby-tajemniczym ruchem, obserwując z uśmiechem twarze obu

przyjaciół, których zdumione miny rozśmieszyły go.

— Halo! Centrala, piękna blondynko. Brunetka? W takim razie przepraszam, nawet wolę,

aha! Centrala? Mówi 232-23. Inspektor Bernard Żbik. Nie: byk, tylko Żbik, drogi zoologu. Z kim
byłem przed chwilą połączony?

Poczekał. Zapalił sobie cygaro. Wciąż się uśmiechał.

— Dziękuję. Tak.

Rzucił zręcznie telefon na widełki.

— Adamie, druhu kochany, że tak powiem. Tam, na półce, na lewo, obok Rapaporta leży

spis abonentów telefonicznych według numerów. Pomyśl, jaką cierpliwość musiał mieć autor tej
powieści i szanuj go, jak mawiał stary Mojżesz – ten z kamiennym blok-notesem. Sprawdź,
proszę, numer 8-72-93. Do kogo należy?

Aspirant nie oponował. Jeżeli kochany Bernard ma taki kaprys, to obowiązkiem jego,

jako przyjaciela, jest spełnić jego życzenie. Wziął „powieść cierpliwego autora” i szukał wolno,
mrucząc pod nosem: ...więćdziesiąt jeden, jeden, dwa, dziewięćdziesiąt trzy. Jest!

— Doktor Wiesław Borzęcki, lekarz.

Bernard Żbik puszczał kółka.

— Dziękuję ci, Adamie. Borzęcki, słynny neurolog. To jednak była widocznie pomyłka.

Bo czego mógł chcieć ode mnie ten młody człowiek, który pytał: czy to i nie dokończył.
Chociaż...

Detektyw umilkł. Jego pięknie sklepione czoło pokryło się dwiema równoległymi

poziomymi zmarszczkami. Coś mu się tu nie podobało. Aspirant, który stał najbliżej, słyszał
wyraźnie:

— Ten młody był w śmiertelnym strachu. Takim głosem mówią ludzie tylko, gdy są

diabelnie przerażeni, gdy mają śmierć przed oczyma. Ale!

Inspektor machnął ręką i podszedł do stolika, przy którym siedział wciąż milczący doktor

Rodowicz, ćmiąc jeszcze wciąż swoje pierwsze cygaro.

— Czemu pan taki zadumany, czcigodny synu Temidy? Rozchmurz czoło, sędziuniu

kochany.

Doktor podniósł brwi.

— Ot, tak sobie. Zdarza się nawet sędziom śledczym do spraw szczególnej wagi.

— No, a teraz pogadamy o czymś wesołym, choćby o ostatnim budżecie. Ale przedtem

Adaś opowie kilka kawałów dla równowagi. Chodź bliżej, Adamie.

Aspirant uśmiechnął się miło. Snadź jednak nie było sądzonym, żeby opowiadał tego

wieczoru kawały, bo po kilku minutach zabrzmiał dzwonek pod sufitem, a na skrzynce
rozdzielczej wyskoczyła tabliczka: schody-front.

— Mógł już być z powrotem mój Stefan. Mówiłem mu, że rude studentki...

Bernard Żbik zniknął znów za kotarą i wrócił po piętnastu minutach. Za drzwiami

gabinetu słychać było urywane słowa rozmowy...

Obaj jego przyjaciele zauważyli natychmiast zmianę na jego twarzy. Była śmiertelnie

poważna – to było najlepsze określenie. Usta miał zaciśnięte, a oczy utraciły jakby swój odcień
niebieskawy i patrzyły przenikliwie przed siebie.

— Morderstwo — wycedził. — Idziemy, Adamie. Może pan też pójdzie, doktorze.

Sędzia śledczy milczał przez długą chwilę. Wiadomość o morderstwie i surowy wyraz

twarzy detektywa podziałał i na niego, i na aspiranta. Nie pytali jednak o nic. Czekali. Wreszcie
sędzia przemówił pierwszy.

— Nie mogę. Mam jeszcze dziś ważne przesłuchanie w biurze. Czemuś taki poważny,

Bernardzie?

Bernard Żbik wiązał szybko ciemny krawat. Rzucił aspirantowi jego Borsalino, które

zdjął z podejrzanym spokojem z łba brązowego buldoga na biurku. Wyjął z szuflady tegoż biurka
płaski rewolwer i wpuścił go do prawej kieszeni swej marynarki. Zapiął marynarkę na wszystkie
guziki i rzekł:

— Jestem śmiertelnie poważny. Bo zamordowany został niejaki doktor Wiesław

Borzęcki, słynny neurolog. Telefon 8-72-93. Rozumiecie już teraz?

Trzej mężczyźni spojrzeli po sobie. Zrozumieli.

W przedpokoju czekał wywiadowca Rogalski, który przyszedł z ową wieścią do

inspektora.

Schodzili wszyscy czterej po schodach, albowiem służący inspektora, Stefan, zabrał był

przez zapomnienie klucz od windy.

— Rogalski! — szepnął Żbik, jakby się obawiał, że ktoś niepowołany usłyszy jego słowa.

— Słucham, panie inspektorze.

— Wyście przyjęli ten telefon?

— Tak.

— Czy możecie mi określić płeć tego, który dzwonił?

— O, na pewno, panie inspektorze. Dzwoniła pani doktorowa Julia Borzęcka, żona

zamordowanego.

Bernard Żbik przystanął nagle i ścisnął ramię wywiadowcy. Sędzia i aspirant, którzy szli

za nimi, również musieli się zatrzymać. Głos detektywa brzmiał cicho i cienko – jak ostrze
brzytwy.

— Tak powiedziała?: został zamordowany.

— Tak, panie inspektorze.

Detektyw puścił ramię wywiadowcy. Stanęli w bramie. Czekali na aspiranta, który

pobiegł do dozorcy i zostawił tam klucz dla służącego Stefana, który wróci.

— O której dzwoniła doktorowa do Urzędu?

— O siódmej piętnaście.

Na ulicy czekał na nich policyjny, granatowy chrysler. Szofer salutował inspektora i

otworzył drzwiczki.

— Podwieziemy pana, doktorze. Adres ten sam? Sędzia skinął głową.

— Rogalski.

Samochód skręcił gwałtownie w Aleje Jerozolimskie. Mignął im tylko przed oczyma

gmach BGK.

— Słucham.

— Czy powiedziała: kto zamordował jej męża?

— Nie.

— Czy można było wyczuć z odpowiedzi, że coś wie?

— Wolę nie odpowiedzieć na to pytanie, bo nie umiem określić dokładnie.

Bernard Żbik pogrążył się w milczeniu. Wciąż pamiętał o owym telefonie i dwóch

słowach śmiertelnie przerażonego człowieka (był pewien, że mężczyzny) czy to...

— Do widzenia, inspektorze. A pamiętaj pan o naszej rozmowie. Tu zapowiada się

ciekawa sprawa, o ile mogę wnioskować z pańskiej twarzy. Do widzenia, aspirancie.

Skinął im jeszcze raz dłonią i wszedł do bramy domu, w którym mieszkał.

Samochód policyjny mknął na pełnym gazie. Silnik warczał głucho, a od czasu do czasu

rozlegał się jęk hamulców na zakręcie lub skrzyżowaniu.

Aspirant nie odzywał się ani słowem. I on zastanawiał się nad owym dziwnym

posunięciem reżysera losu, nad owym telefonem z mieszkania zamordowanego. Telefonem z
mieszkania zamordowanego do mieszkania wielkiego detektywa, jego przyjaciela, Bernarda
Żbika.

Wyczuł w tym telefonie zapowiedź wielu jeszcze niespodzianek, tricków reżysera - losu.

I nie mylił się.

Kurtyna ponurego dramatu zbrodni dopiero unosiła się w górę. Nim spadła po ostatnim

akcie, aspirant i inspektor przeżyli niejedną chwilę niesamowitych wrażeń. A najbardziej
niesamowita była prawda, której Bernard Żbik domyślił się o wiele wcześniej, niż to inni
przypuszczali...

Szofer zahamował gwałtownie.

— To tu?

— Tu, panie inspektorze.

— Zaczekacie tu, póki was nie zwolnię — rozkazał inspektor szoferowi.

— Rozkaz.

— Chodź — zwrócił się do przyjaciela.

Na wyraźny rozkaz detektywa portier wielkiego bloku mieszkaniowego zamknął za nimi

na klucz okratowane drzwi w parkanie stalowym.

— Ten dom nie ma podwórka?

— Nie, proszę pana. Tylko to ogrodzenie oddziela go od ulicy.

— Rogalski!

— ?...

— Zostaniecie tu przy bramie, na straży. Macie rewolwer?

— Mam, ale nienabity.

— Adamie...

Aspirant bez słowa wręczył wywiadowcy swój rewolwer. Ujrzał przy tym śmiesznie

przerażone rysy i oczy nic nierozumiejącego portiera, ale nie chciało mu się wcale z tego śmiać. I
jego ogarnęła atmosfera grozy. Bernard Żbik nie miał w sobie ani krzty melodramatyczności i nie
na próżno wydał przedtem ten rozkaz wywiadowcy. Pamiętał dobrze odcień śmiertelnego
przerażenia w głosie człowieka, który dzwonił... To nie było przerażenie przed trupem
zamordowanego – to było przerażenie przed żywym niebezpieczeństwem. I dlatego on urwał
na początku zdania. Czyżby?...

Bernard Żbik wyjął swój rewolwer i zarepetował. Rozległ się metaliczny chrzęst

sprężyny.

— Prowadźcie — rzucił portierowi. — A ty, chodź za mną, Adamie.

— Dlaczego?

— Bo nie masz broni, a ja mam rewolwer. Więc pójdę pierwszy.

W głosie detektywa nie wibrował strach. Tylko śmiertelna powaga. Aspirant poczuł

chłodną kroplę potu na skroni. Wiedział, że to nie są wcale żarty – bowiem nikt nie żartuje w
obliczu śmierci.

Rozdział II

ZŁUDZENIE OPTYCZNE?

Po ostatnim zdaniu inspektora stary portier zawahał się. Stał wciąż na miejscu

nieporuszony, sztywny, choć jeszcze nie drżał literalnie. Detektyw spojrzał nań ostro i zaraz
zrozumiał jego myśli. Zaśmiał się sucho, urywanie, nerwowo. Podniósł mimo woli rękę, w której
trzymał swój płaski rewolwer, a portier, widząc to, wykonał naraz ruch, jakby chciał uciekać
otulony w płaszcz panicznego przestrachu.

— Czemu stoicie? Przecież rozkazałem wam: prowadźcie. Słyszycie?

— Ale...

— Nie obawiaj się, człowieku. Tobie nic nie grozi, absolutnie nic. Nie o ciebie tu chodzi.

Jeżeli morderca dybie na czyjeś życie, to nie na pańskie, zapewniam pana. No ruszcie się,
człowieku. Co panu?

— Mor-der-ca!

— Nie krzycz pan — syknął Żbik. — Więc nie wiesz, że tu popełniono morderstwo? Że

w tym domu zabiło człowieka — dodał, widząc, że tamten nie rozumie pytania, tylko patrzy na
obu detektywów obłędnym wzrokiem.

— Za-bi-to czło-wie-ka. Tu. Nie wiem. Nie!

Detektyw słyszał dzwonienie jego zębów, choć przecież było zupełnie ciepło w

powietrzu. Portier drżał cały. Bernard Żbik spojrzał na niego bystro.

— Kogo zamordowano, proszę pana?

Trzymał inspektora obiema rękami za ramię i ściskał. Głos brzmiał niemal płaczliwie.

Ten staruszek miał histeryczne usposobienie. Drżał cały. Bernard Żbik pogładził jego policzek,
jak się uspokaja małe dziecko.

— Zamordowano doktora Borzęckiego, który tu mieszka. Zabito go.

Nie spodziewał się wrażenia, jakie wywołają jego słowa. Stary jakby nagle został podbity,

znokautowany. Załamał się jak drzewo na burzy. Omal nie upadł. Dłonie puściły ramię
inspektora, pięści zacisnęły się kurczowo, jabłka kolan drgały, a z krtani wydobyło się coś na
podobieństwo rzężenia umierającego. Aspirant pochwycił go za ramię i przytrzymał. Czuł przy
tym wyraźnie dygotanie jego ciała jak w konwulsji.

— Nie mdlejcie mi tu tylko, staruszku. Jak się nazywacie. Odpowiedzcież.

Inspektor potrząsnął jego ramieniem.

— Maciej Tomasiuk.

— Otóż, mój Macieju. Uspokójcie się, nic wam tu nie grozi. Powiedzcie mi, co was tak

przeraziło?

— Pan jest z policji?

— Tak.

Stary pochylił się do inspektora i naraz się uspokoił. Strząsnął rękę aspiranta ze swego

ramienia i błysk – jakby radości – zajaśniał w jego wyschniętych oczodołach. Wyschnięte palce u

rąk wykonały jakiś walkiryczny pląs, a jeden z nich dotknął piersi inspektora.

— To dobrze.

Obaj detektywi nic nie rozumieli. Najpierw histeryczne przerażenie, potem gwałtowny

spokój – a teraz:

— Co jest dobrze? — i dlaczego?

Portier mówił już nieco głośniej.

— Niemożliwe, proszę pana. Ktoś pana nabrał. Che, che! A ja się tak przestraszyłem.

Przecież niemożliwe, żeby zamordowano pana doktora Borzęckiego. Che, che! Nie-moż-li-we.

Każdą sylabę ostatniego słowa akcentował uderzeniem owego palca w pierś inspektora.

Bernard Żbik był przerażony. Naprawdę tu zapowiadało się coś tragiczniejszego niż

zwykła zbrodnia. Przenikliwy, genialny umysł inspektora, który już teraz, przed obejrzeniem
terenu miał gotową hipotezę – po prostu jakby wyczuwał, że takie zeznanie portiera nastąpi.
Dopiero po zapadnięciu kurtyny tego tragicznego dramatu okazało się, że detektyw od początku,
od owego dziwnego telefonu, przeczuwał nieprawdopodobną prawdę – dziwny był to, zaiste,
zbieg okoliczności, jak potem wyjaśnił inspektor. Aspirant miał umysł mniej czuły i teraz był
tylko zdumiony zeznaniem portiera, a nie przerażony jak jego przełożony i przyjaciel.

— Dlaczego niemożliwe, panie Macieju?

— Bo ja przecież przed godziną otworzyłem bramę domu doktorowi Borzęckiemu,

widziałem go wychodzącego z domu i nie widziałem go powracającego. Więc, niech pan
komisarz kalkuluje...

— Jak?!

— No, przecie mówię jasno. Widziałem go jak wychodził z mieszkania i z domu przez

bramę, którą pan kazał teraz zamknąć, jakby lokatory bez parkan umieli fruwać.

— Jakoś temu zaradzimy, żeby lokatorzy nie musieli skakać o tyczce. Więc widzieliście

doktora wychodzącego?

— Tak.

— Jak wyglądał?

— Ano, jak zwykle. Tylko, że w ręku dźwigał duży kufer. Nawet dziwne mi było, że pan

doktor sam dźwiga taki ciężar. Chciałem pobiec po taksówkę, ale on mówił, że kufer jest pusty i
lekki, a on idzie niedaleko. Więc niby obejdzie się bez taksówki. Mówił przy tym takim
przyciszonym głosem, jakby miał chrypkę.

Aspirant obserwował swego przyjaciela. Wyraz twarzy detektywa mówił jakby:

spodziewałem się czegoś podobnego. Bernard żbik słuchał jednak, zdumiony. Już rozumiał
przyczynę nagłej radości starego: żadnego morderstwa, proszę pana, che, che.

— Która godzina była, gdy doktor Borzęcki wychodził stąd?

— Dochodziło pół do ósmej — odparł stary, wyjąwszy z kieszeni swej marynarki gruby

zegarek, pamiętający na pewno czasy Marii Teresy.

— Nie możecie mi powiedzieć dokładniej? Uważajcie czy było już po godzinie siódmej

piętnaście?

Stary namyślał się przez chwilę. Naraz jakby błysk pamięci oświetlił mroki jego

świadomości. Schował skrupulatnie zegarek do tej samej kieszeni, nakręciwszy go przedtem
starannie. Zaklaskał dziecinnie w dłonie.

— Było dwadzieścia po siódmej, proszę pana. Teraz pamiętam dokładnie. Bo właśnie

przechodził może minutę przedtem pan przodownik Butkiewicz, który jest taki dziwnie
punktualny, i rzekł do mnie: Macieju, za jedenaście minut pół do ósmej. Już czas zamieść
chodnik. Tak rzekł, akuratnie. A w minutę może potem, lub w dwie minuty, nadszedł pan doktor
z kufrem w ręce.

— Adamie — Żbik mówił szeptem. — Czy ty rozumiesz? O siódmej piętnaście

doktorowa dzwoni do urzędu śledczego i zawiadamia o zamordowaniu jej męża. Uważaj, mówię:
zamordowaniu. A o siódmej dwadzieścia lub później ten człowiek widzi zamordowanego
żywego, z kufrem w ręku. Tu się szykuje coś tragicznego. Poza tym pamiętaj: o siódmej ktoś
dzwonił do mnie z telefonu w mieszkaniu zamordowanego.

Słowa detektywa wywarły na aspirancie głębokie wrażenie.

— Przecież możemy wszystko sprawdzić, Bernardzie. Chodźmy na górę.

— Racja...

Inspektor powziął nagłe postanowienie.

— Chodźcie z nami — ujął portiera za rękę i poczuł jej drżenie. — Prowadźcie nas do

mieszkania pana doktora.

— Ależ...

— Milczeć! I naprzód.

Szli w milczeniu. Po gwałtownej burzy wypogodziło się już. Była piękna noc jesienna, a

powietrze po deszczu było świeże i pachniało ozonem. Na pustym prawie jeszcze firmamencie
wisiała siedmiogwiaździsta figura Wielkiej Niedźwiedzicy niby nowoczesna reklama wielkiej
fabryki złamanych dyszlów. Maciejki w wąskim skwerze pachniały niemal zawzięcie. Wprost nie
chciało się wchodzić do ponurego gmachu, w którym czyhała zbrodnia.

Portier zatrzymał się przed blokiem A, po prawej stronie. Po lewej stronie był identyczny

blok B. Oba kompleksy mieszkaniowe oddzielone były od ulicy wielkim stalowym ogrodzeniem
na podmurowaniu.

Stary Maciej otworzył kluczem grube dębowe drzwi lakierowane na brązowo z trzema

grubymi szlifowanymi szybkami umieszczonymi symetrycznie w kształcie trójkąta
równobocznego.

— Pojedziemy windą, panie komisarzu? Czy też pójdziemy schodami?

— Na którym to piętrze?

— Na szóstym.

Aspirant, słysząc tę odpowiedź, mruknął coś pod nosem o lekceważeniu klienteli przez

panów lekarzy, wynajmujących mieszkania aż na szóstym piętrze. Ale przypomniawszy sobie o
windzie i przysłowiu de mortuis, przestał mruczeć.

Bernard Żbik zawahał się chwilę. Zastanawiał się nad czymś szybko.

— Adamie, ja pójdę schodami. A ty z panem Maciejem pojedziesz windą. Otwórzcie!

Aspirant wszedł do windy, a za nim portier. Zapłonęło światło w kabinie pod naciskiem

tastra pod płytą podłogi. Bernard Żbik wyjął swoją małą silną lampkę elektryczną i wolno
wchodził po schodach. Za drzwiami na parterze jakaś melancholijna dusza grała na fortepianie
przepiękną księżycową sonatę cis-moll Beethovena. Melancholijna dusza grała wcale nieźle i
muzykalny inspektor mimo woli zatrzymał się, nadsłuchując. Otrząsnął się jednak szybko – nie
było teraz czasu na nokturnowe nastroje.

Tymczasem portier nacisnął guzik w windzie. Aspirant mimo woli rzucił okiem na

podłogę windy i nagle schylił się. Podniósł... rękawiczkę ze skóry kangura. Męska. Obejrzał ją
dokładnie i przeczytał napis na oksydowanym guziku: L. Sonten and Son, Kimberley. Była to
rękawiczka z prawej ręki. Aspirant schował rękawiczkę do kieszeni swego płaszcza z zamiarem
pokazania jej Bernardowi. Prawdopodobnie zgubił ją tu któryś z lokatorów i szczegół ten nie
miał nic wspólnego z ich sprawą; ale rutyna policyjna i egzotyczny napis Kimberley nakazały
aspirantowi włożyć rękawiczkę do kieszeni. Nie mógł przecież już teraz przeczuwać, ani
domyślać się, jak wielką rolę odegra ten przedmiot w zdemaskowaniu potwornego zbrodniarza,
który tego wieczoru grasował w wielkim bloku w Alei Ujazdowskiej.

Winda drgnęła i zatrzymała się na szóstym piętrze.

Wysiedli i czekali na inspektora. Aspirant oglądał tymczasem komfortowo urządzoną

klatkę schodową, czerwony dywan pokrywający schody – na takim dywanie trudno by było
odnaleźć kroplę lub plamę krwi. Po chwili ukazał się inspektor, poprzedzony silnym światłem
swej latarki, którą teraz zgasił. Z jego twarzy aspirant wyczytał, że nie zauważył nic
szczególnego na schodach. I tak też było w istocie.

— Znalazłeś coś, Bernardzie?

— Nie. Ludzie mają dziwne pomysły.

— Co masz na myśli?

— Ten czerwony dywan na schodach przymocowany sztabkami. Przecież znaleźć tu

krople krwi jest niemożliwością.

— Tak, ale ostatecznie ludzie przy doborze dywanów nie kierują się ich

„kryminologicznością”.

— A wiesz, nie zawsze. Nie zawsze, Adasiu. Gdzie jest to mieszkanie — mówił szybko i

nacisnął biały guzik dzwonka. Za drzwiami zabrzmiał głuchy oddźwięk. Po chwili otworzono
wielkie odrzwia dębowe. Stała w nich elegancka kobieta w barwnej piżamie włożonej tak, jakby
ją w tej chwili ubrała. Miała cerę matową, a może starannie upudrowaną, i dokładnie
ukarminowane wargi. Na pierwszy rzut oka młoda i piękna.

— Jestem inspektor Żbik. Z policji śledczej. Pani dzwoniła?

— Ja.

Ustąpiła w bok i zaprosiła ich gestem. Jej wzrok prześlizgnął się z wyrazem zdumienia po

postaci starego portiera. Wnet jednak zajęła się oboma detektywami.

Inspektor wciąż jeszcze stał w otwartych drzwiach, tak że nie mogła ich zamknąć. Naraz

pochylił się szybko. Przyklęknął przy futrynie drzwi i podniósł jakiś mały przedmiot, czarniawy,
metalowy. Podniósł się. W ręku trzymał śrubkę dziwnego kształtu.

— Czy tu ktoś z domowników uprawia polowanie? — padło naraz jego dziwne i

niespodziewane pytanie.

— Nie — odparła kobieta w piżamie.

Detektyw w milczeniu wręczył aspirantowi ową stalową śrubkę ze słowami: — Schowaj

to. — Ponieważ wciąż milczał, odezwała się znów kobieta w piżamie:

— Jestem doktor Julia Borzęcka.

— Doktor?

Bernard Żbik odpinał płaszcz rozglądając się jednocześnie po pokoju, w którym stali. Był

to szeroki przedpokój. Z lewej strony dwoje drzwi, z prawej także. Wieszak, lustro, szafka na
ubrania, telefon. Spojrzał na kobietę.

— Tak. Doktor i doktorowa — mówiła poważnie. — Jestem lekarką. Czy nie zauważył

pan dwóch szyldzików na drzwiach?

Czyżby to był docinek — pomyślał Adam Billewski.

Zapaliła drugie światło w przedpokoju i dopiero teraz detektywi mogli w pełni

skonstatować, jak piękna była ta kobieta. Bo przedtem było mroczno, a mrok jest wprawdzie
przyjacielem starości i brzydoty, ale piękno i młodość potęguje światło.

Po tym, jak się dowiedzieli od niej, że jest lekarką, nie dziwił ich jej niesamowity spokój.

Twarz miała pociągłą o rzeczywiście matowej cerze, na której puder był tylko upiększeniem
odcieniowym, a nie koniecznością kosmetyczną. Po obu stronach wąskich, energicznych warg
przedłużała się ich linia w dwie krótkie, ale głębokie, zmarszczki wcale nie przystające do
świeżości cery pozostałych części twarzy. Aspirant Billewski, który był świetnym fizjonomistą,
pomyślał, że są to zmarszczki okrucieństwa, a nie starości – wyglądała bowiem na kobietę

młodą; wnet jednak zganił się w myśli za to nieuzasadnione przecież uprzedzenie do obcej mu
zupełnie kobiety.

Przeszli do saloniku na lewo.

Była to typowa poczekalnia lekarza. Wiedeńskie krzesełka i foteliki (niezrozumiała

„ademokracja”), stolik, makulatura malarska na ścianach a dziennikarska na stoliku. Karafka z
wodą, szklanka, podstawka, sztuczne kwiaty w sztucznym krysztale, jakaś fotografia grupowa z
zaznaczonym krzyżykiem osobnikiem w mundurze porucznika, widocznie doktorem Borzęckim.
Nowe reklamy uzdrowiskowe i stare reklamy lekarstw w broszurach. Szablon.

Chciała ich poprosić gestem, żeby usiedli. Przerwał jej jednak ostry głos Bernarda Żbika.

Może nawet za ostry głos.

— Gdzie jest ciało?

Wielki detektyw był wyraźnie podniecony, co zdziwiło bardzo jego przyjaciela, albowiem

Bernard nie okazywał nigdy swego zdenerwowania. Aspirant miał wrażenie, że inspektor Żbik
czeka na coś, co wkrótce nastąpi; na coś nienormalnego, o ile można było w ogóle mówić o
normalności w tej sytuacji.

Bez słowa otworzyła drzwi na lewo. Prowadziły do gabinetu.

Bernard Żbik ujął wystraszonego portiera za rękę i niespodziewanie pchnął go

pierwszego. Miał w tym widocznie pewien określony cel.

W tej też chwili zabrzmiał w komfortowym mieszkaniu na szóstym piętrze przeraźliwy

krzyk.

— Panienko Przenajświętsza!

Portier, Maciej Tomasiuk, spojrzał na długi przedmiot, leżący na dywanie i on to

krzyknął. Potem zatoczył rękami, jakby chciał w nie złapać powietrze i padł bezwładny w
ramiona aspiranta.

Usadowili go na krześle. Stary oddychał ciężko.

Aspirant w milczeniu obserwował skupioną twarz swego przyjaciela, który wskazując

ręką na zemdlonego, wyrzekł owo pierwsze zagadkowe zdanie w tej sprawie.

— Adamie — rzekł. — Ten człowiek mówił prawdę. On widział doktora wychodzącego

z walizką o godzinie dwadzieścia po siódmej.

Doktorowa stała przez cały ten czas w milczeniu w drzwiach gabinetu, a jej piękne rysy

trwały w granitowym spokoju. Nie odezwała się też ani słowem.

— Niech pani tu usiądzie.

Bernard Żbik wskazał jej krzesło tuż u stóp trupa jej męża.

Aspirant nic nie rozumiał. Wiedział tylko, że Bernard już coś wie. Bo inspektor Żbik

nigdy nie mówił na wiatr. Skoro jednak doktor Borzęcki wychodził z domu dwadzieścia po
siódmej, więc jak jego żona mogła dzwonić do urzędu o godzinie siódmej piętnaście i dlaczego...

Głos Bernarda Żbika przeciął taśmę rozmyślań aspiranta.

— O której godzinie dzwoniła pani do urzędu śledczego?

Podniosła oczy, może urażona ostrością tonu inspektora policji. Dopiero teraz aspirant

dostrzegł w oczach tych dwie łzy, a potem więcej łez. Twarda doktorka medycyny ustąpiła
miejsca miękkiej, ludzkiej kobiecie. Już nie mogła powstrzymać łez, które niezliczone spływały
po jej twarzy. Łez tak gorących, że zdawały się widocznie niemal parować.

— Niech się pani uspokoi. Niech pani nie płacze Przecież ja muszę panią o to spytać. I o

wiele innych szczegółów. Przecież sytuacja tego wymaga.

Inspektor przerwał naraz. Portier bowiem ocknął się z omdlenia. Bernard Żbik stanął tak,

aby zasłonić mu widok trupa i skinął na aspiranta. Szepnął doń:

— Wyprowadź go szybko do saloniku. I miej na niego baczenie. Prędko.

Aspirant spełnił rozkaz. W pokoju zostali sami: inspektor Bernard Żbik i doktor Julia

Borzęcka, żona zamordowanego.

U stóp ich leżał zimny trup człowieka. Trup, którego inspektor dotychczas nie obejrzał

bliżej.

I dlatego był jeszcze względnie spokojny.

Teraz usiadł dopiero i obserwował bacznie siedzącą przed nim postać kobiecą. Była

niewątpliwie piękna; tą pięknością odpychającą i nakazującą szacunek, a raczej nakazującą
rezerwę. Było bowiem coś w rysach tej kobiety, co powstrzymałoby najśmielszego
kobieciarza-donżuana od zaczepienia jej na ulicy na przykład. Takie było pierwsze wrażenie
inspektora. Nie zastanawiał się, czemu właśnie ten przykład o zaczepieniu wpadł mu na myśl na
jej widok. W każdym razie charakteryzował ten typ kobiety – inspektor był znawcą ludzi.

Była brunetką. W oczach pod przezroczystym matowym lakierem wyższego

wykształcenia czaiła się ponadto duża doza inteligencji. Ręce jej, którymi teraz ujęła jedwabną
różową chusteczkę o misternej koronce – były to ręce pielęgnowane i ładne. Zwracał ponadto
uwagę drobny czarnoszarawy mech wąsów na jej górnej wardze, znamię namiętności i gorącej
krwi. Są kobiety, od których nawet w najmroźniejszej sytuacji bije dziwne ciepło – taką była ona.

Znów była dziwnie spokojna po otarciu łez. Ale tym spokojem burzliwym,

wulkanicznym, który w każdej chwili grozi pęknięciem cienkiej warstwy zastygłej lawy na
powierzchni i ponownym wybuchem żaru. Detektywowi zdawało się, że czyta w jej oczach
niemy wyrzut do siebie samej za tę śluzę wzruszenia w tamie jej zimnej krwi kobiety-lekarza.

— O której godzinie pani dzwoniła do urzędu śledczego z zawiadomieniem o śmierci

męża pani?

Odjęła chusteczkę od twarzy i mimo woli, nim odpowiedziała, rzuciła okiem w lustro

ścienne naprzeciwko. Odruchowo poprawiła włosy i piżamę na kolanach.

— Nie mogę dokładnie określić. Ale o ile wiem – policjant czy urzędnik, który przyjął

meldunek, winien był zanotować jego dokładny czas. Czy nie tak, inspektorze… panie
inspektorze?

Był to już drugi jej docinek pod adresem detektywa. Pierwszy dotyczył tabliczki na

drzwiach. Tabliczki miedzianej, którą zresztą Bernard Żbik dokładnie odczytał, albowiem nic nie
uchodziło jego uwagi obiektywu. Brzmiała:

Dr J. Borzęcka

Choroby nerwowe, specjalnie u kobiet

5 – 6½

Inspektor uśmiechnął się, a dziwnie wyglądać musiał ten śmiech nad ciałem

zamordowanego człowieka.

— Właśnie. Ma pani rację. Dzwoniła pani o siódmej piętnaście. Czy może mi pani pomóc

w pogodzeniu tego faktu z drugim faktem, że portier Maciej Tomasiuk widział męża pani
żywego w pięć minut po pani meldunku o zbrodni.

Miał wrażenie, że pytanie to przeraziło ją. Można jednak było tego oczekiwać. Fakt był

naprawdę niesamowity. Sam inspektor był nim niemniej zdumiony.

— Nie rozumiem tego, proszę pana.

Mówiła już zupełnie spokojnie, ale cicho, bardzo cicho.

— Ani ja.

— Ani pan? Dziwne.

— Sądzi pani?

— Tak.

— Czy myśli pani, że detektyw musi wszystko rozumieć?

— Ale powinien udawać, że rozumie.

— Wobec pani nie chcę udawać.

Spojrzała nań ze szczerym zdumieniem.

— Wobec… mnie?

— Oczywiście. Pani jest przecież lekarzem-neurologiem, specjalnie u kobiet, piąta –

szósta trzydzieści.

W oczach jej pojawił się błysk niepokoju, a może drwiny. Ważyła teraz każde słowo,

jakby wypisywała skomplikowaną receptę na lekarstwo i kombinowała składniki.

— Więc pan jednak odczytał tę tabliczkę na drzwiach?

— Odczytałem ją dwukrotnie, proszę pani. Raz na parterze, przy wejściu do sieni, a drugi

raz na drzwiach, o których pani wspominała.

Spuściła rzęsy na gałki oczne.

— Przepraszam pana.

— Nie ma za co.

Przez chwilę panowało milczenie, przerwane nagle owym nader dziwnym pytaniem

Bernarda Żbika. Pytaniem, które się jednak narzucało w tej sytuacji.

— Czy ten trup u pani stóp jest naprawdę trupem pani męża, doktora Wiesława

Borzęckiego?

Rozdział III

SAMBOK

Na biurku, obok którego siedzieli oboje, stał stetoskop drewniany i leżała mała płaska

latarka elektryczna z żarówką, obok stalowego młotka z gumowym zakończeniem – niezbędne
rekwizyty neurologa. Po ostatnim pytaniu detektywa doktorowa wykonała odruchowy gest ręką.
Inspektor miał wrażenie, że kobieta-lekarz ma ochotę zbadać jego serce, oświetlić mu źrenice
latarką i opukać kolana.

— Pan oszalał?!!

Znów uśmiechnął się zimno. Po ostatnich słowach poruszyła się gwałtownie, piżama

osunęła się nieco odsłaniając jędrną półkulę piersi – jak to się pisze w powieściach. Szybko
poprawiła piżamę.

— Jestem zupełnie przy zdrowych zmysłach, pani doktor. Czemu pani sądzi, że

oszalałem. Jako lekarz powinna pani nie szafować zbytnio tym słowem. W ustach neurologa ma
ono przecież specjalne, dosłowne znaczenie.

Zarumieniła się lekko.

— Zadaje pan takie dziwne pytania.

— Które?

— Dotyczące identyczności trupa.

Poprawił się na niewygodnym krześle.

— To pytanie nie jest dziwne. Stwierdzenie identyczności zmarłego jest w tym wypadku

jednym z paradoksów prawa. Czy wie pani, że człowiek pobierający rentę dożywotnią musi
przynieść za każdym razem świadectwo, że żyje; a przecież skoro przychodzi, to chyba żyje – a
jednak świadectwo jest niezbędne. Też paradoks prawny. Poza tym w tej sprawie stwierdzenie
identyczności nie jest paradoksem. Niech mnie pani zrozumie. Skoro portier twierdzi, że widział
pani męża żywego po śmierci, więc...

Zrozumiała.

— No, tak... Ale przecież ja chyba nie śnię i nie jestem szalona, nie cierpię na

halucynację. Przecież pan też widzi. Tu leży...

Wskazała na trupa i nie dokończyła. Znów zaszkliły się jej oczy wilgocią. Pięknie toczone

ramiona ściągnęły się.

— Och, inspektorze. Niech mnie pan nie dręczy. Czy nie widzi pan...

I znów łkanie. Jej drobne piersi falowały konwulsyjnie, a jedwab piżamy odbijał refleksy

światła na biurku, pod zielonym abażurem.

Inspektor nie umiał patrzeć obojętnie na płacz kobiety.

— Niech się pani uspokoi. Pani musi się uspokoić. — „Naciskał” poszczególne słowa. —

Moje pytania są koniecznością. Sam jestem nie mniej wzruszony od pani.

Jej zaciśnięte wargi rozwarły się nieco. Osunęła się naraz bez słowa w jego ramiona.

Poczuł dziwny, chłodny dreszcz w zetknięciu się z rozgrzanym od jej ciała jedwabiem piżamy.
Dotknął dłonią jej skroni, biło od niej jakby elektryczne ciepło.

— Przepraszam, inspektorze. To jest ponad moje siły. Ponad moją wytrzymałość.

Wyprostowała się. Rzęsy jej stężały naraz, a jej głos nabrał odcień hartu, brzęku napięcia.

— Niech pan pyta.

— Dzwoniła pani do urzędu śledczego. Czy wyraziła się pani, że mąż jej został

zamordowany? Czy użyła pani tego słowa?

— Tak.

— Na jakiej podstawie?

— Ponieważ...

Wymownym ruchem wskazała na ciało.

Dopiero teraz inspektor po raz pierwszy obejrzał trupa. Uczynił to jednak tylko

powierzchownie. Przed nadejściem fotografa nie chciał zmienić jego pozycji. Zresztą trup nie
ucieknie, a żywych trzeba badać, kuć póki nie wystygną, jak mawiał nieboszczyk Jerzy Klin.

Zamordowany był mężczyzną w sile wieku, lat około pięćdziesięciu, z początkami tuszy

zwalczanymi skutecznie przez gimnastykę. Ubrany był w szare, eleganckie spodnie, starannie
prasowane i w czarną jedwabną marynarkę, z której kieszonki na lewej piersi wystawał róg
zielonej chusteczki zawalanej kroplą skrzepłej krwi, co wyglądało raczej jak ozdoba niż tragedia.
Biały kołnierzyk był sztywny jak szyja zamordowanego. Krawat zielony, w białe groszki
starannie zawiązany, jak na bal. Czy ten człowiek spodziewał się śmierci? Ręce zaciśnięte,
kurczowo trzymały dywan, na którym leżało ciało. Gors zefirowej koszuli pokryty był skrzepłą
krwią z dwóch ran na piersiach. Było jednak bardzo mało krwi, tak, że nawet nie ściekła na
dywan. Ostatnia okoliczność okazała się w późniejszym śledztwie szczegółem niezwykłej wagi.

Twarz nieboszczyka ostra, o grubo ciosanych rysach nie mówiła nic o zawodzie jej

właściciela.

Gdy inspektor pochylił się nad trupem, uderzył go ostry zapach jodoformu. I, rzecz

dziwna, jodoform czuć było także z niebieskiego dywanu, na którym leżało ciało
zamordowanego. Obok trupa leżał kosz na papiery przewrócony widocznie skutkiem wstrząsu
upadku ciężkiego ciała na podłogę.

Prawdopodobnie strzały mordercy ugodziły go w chwili, gdy wstał znad biurka. Na to

wskazywał kierunek upadku i pozycja ciała. Leżał na plecach.

Umeblowanie gabinetu było bardzo skąpe, ultranowoczesne. ściany śnieżnobiałe, jak w

salach operacyjnych. Białe biurko z rur stalowych. Stalowa kanapa konsultacyjna z korbowym
regulatorem wezgłowia. Stalowy fotel lekarza z rur niklowanych. Krzesło z ruchomym oparciem
dla pacjentów. W kącie biała umywalka z dość dużym lustrem i pięć czystych ręczników. Fotel
ordynatora zajmowała teraz doktorowa, krzesło pacjenta – Bernard Żbik.

— Dokąd prowadzą te drzwi?

— Do stołowego.

— Te drugie zaś?

— Do łazienki.

— Czy ten telefon jest czynny?

— Tak.

Nie pytając o pozwolenie, inspektor połączył się z Centralą Służby Śledczej. Polecił

przysłać: fotografów, daktyloskopa, doktora Dalczewskiego i wywiadowców: Wielgusa,
Sznajdera i Więcka, swoich stałych współpracowników. Sznajder był poza tym biegłym
rusznikarzem.

Gdy przybyli po piętnastu minutach, polecił im obsadzić mieszkanie. Nie zrozumieli tego

rozkazu ale usłuchali.

— Zechce pani teraz przejść do stołowego. Poczeka pani tam pewien czas. Przyślę pani

jednego z moich ludzi dla towarzystwa. Muszę przede wszystkim obejrzeć teren zbrodni, czyli
ten pokój. Potem przystąpię do przesłuchania. Kto jest w tej chwili w tym mieszkaniu? Proszę o
nazwiska tych osób.

Doktor Julia Borzęcka uspokoiła się już zupełnie. Wyliczyła na palcach.

— Więc: mój syn…

Inspektor przerwał jej. Pamiętał o telefonie do jego mieszkania. Poza tym doktorowa

wypowiedziała słowa mój syn w ten sposób, że uczuł, iż chodzi tu o dorosłego mężczyznę.
Dlatego też przerwał jej tuż po pierwszych słowach.

— Pani ma syna?

— Cóż w tym dziwnego?

— Jest pani taka młoda.

Widział wyraźnie, że ostatnie jego zdanie sprawiło jej przyjemność.

— Przecież syn mój może być dzieckiem jeszcze.

— Nie. To jest dorosły człowiek.

— Pan jest niezwykle spostrzegawczy, inspektorze. To mój pasierb – nie syn.

— Ile ma lat?

— Dwadzieścia trzy.

— Jego zawód?

— Literat.

— Nie słyszałem o literacie Borzęckim. Ma pseudonim?

— Jerzy Mózg.

— Ach! Autor Depresji. To zdaje się ta dziwna powieść kryminalna. To on?

— Tak.

W uszach inspektora zabrzmiało to tak jakoś niezwykle chłodno.

— Nie lubi pani swego syna?

— To, nie. Ale wolałabym, żeby nie pisał więcej tych bzdurstw. Ta jedna to dość.

Ambicji stało się zadość, a pieniędzy ma dość. Oczywiście, nie z powieści.

— Kwestia indywidualna, proszę pani. Kto poza tym jest w domu?

— Moja córka.

— Już prawdziwa, czy też pasierbica?

— Prawdziwa. Miałam ją w rok po ślubie — dodała szybko, a inspektor uśmiechnął się w

myśli.

— Ile ma lat pani córka?

Zawahała się z odpowiedzią. Subtelny inspektor zrozumiał, że przykro jej było przyznać

się do swego wieku. Pod tym względem la donna nie jest mobile.

Wywnioskował, że córka nie musi już być dzieckiem.

— Szesnaście — szepnęła doktorowa, jakby mając nadzieję, że inspektor nie dosłyszy.

Taktownie pominął tę odpowiedź milczeniem i dodał:

— Musiała pani bardzo młodo wyjść za mąż.

— Aha.

Na chwilę, jakby zapomniała, że u stóp jej leży trup jej męża. Zza rozchylonych warg

zabłysły jej białe, drobne zęby. Zapytała niemal kokieteryjnie:

— Na ile lat wyglądam?

Chciał odpowiedzieć, że na tyle ile ma, ale powstrzymał się w porę.

— Nie przerazi się pani?

— Nie — uśmiechnęła się.

— Wygląda pani na dwadzieścia pięć, a ma pani niewiele ponad dwadzieścia — rzekł

dyplomatycznie.

— Tak jest.

Po tych słowach spojrzała na niego zupełnie inaczej. Czytał w jej myślach wyraźnie:

inspektor policji też jest mężczyzną. Widział grę jej oczu i odpowiedział jej w myśli: naiwna
istoto, a ty myślałaś, że nie?

— Kto jeszcze jest w mieszkaniu?

— Dwie pokojówki. Są w pokoju służbowym.

— Ile pokojów liczy ten lokal?

— Osiem.

Inspektor zanotował sobie wszystko.

— Więc na razie przejdzie pani do stołowego. Proszę.

Siedziała przez chwilę w milczeniu, jakby się nad czymś zastanawiała. Jej zgrabna nóżka

obuta w modny pantofelek uderzała urywanie o dywan jak nerwowy metronom. Wstała.

Detektyw ujął ją za rękę i poczuł wyraźnie, jak przycisnęła mu ją do biodra. Uderzył go

prąd żaru, jaki bił od tej kobiety. Mocniej przycisnęła ramię, a on poczuł na zewnętrznej stronie
swej dłoni poprzez cienki jedwab jej piżamy twardą wypukłość małej piersi. Nie sprawiało to
przykrości.

Byli w stołowym. Pokój duży. Troje drzwi – do gabinetu, do przedpokoju i trzecie,

mniejsze drzwi. Duży niski stół. Lampa z żółtym abażurem jedwabnym ze zwisającą na zielonym
sznurze gruszką dzwonka na służbę. Plecione, bardzo duże krzesła. Tapczan, zielony, obszerny.
Fotel, również pleciony. Szerokie okno, zamknięte. Atmosfera leniwa, matowa, gęsta.

Umieścił doktorową na dużym fotelu, uspokoił ją kilku zdaniami i zostawił jej dla

towarzystwa wywiadowcę Więcka, który miał minę tak zadowoloną, jakby się oblizywał. Więcek
lubił kobiety – któż ich, zresztą, nie lubi?

Bernard Żbik wrócił do pokoju zbrodni i polecił Wielgusowi zawołać aspiranta.

Obaj przyjaciele detektywi, zostali sami z trupem doktora. Była godzina piętnaście po

dziewiątej. Wielka Warszawa dopiero teraz zaczynała żyć; w tym pokoju leżał człowiek umarły,
zamordowany, a jednak ani jeden dancing nie zamknął tej nocy swych podwoi. I słusznie...

Inspektor otrząsnął się z zadumy.

Kurtyna ponurego dramatu zbrodni była u góry. Z kątów mroczno oświetlonego,

oślepiająco białego gabinetu lekarza wypełzły opary grozy i napięcia i napełniały pokój. Gdzieś,
hen, uciekły z tego mieszkania: pogoda i beztroska.

Mgła tajemnicy przesłaniała wszystko.

Aspirant Billewski obserwował uważnie swego przyjaciela. Inspektor stał w środku

pokoju niby obelisk potencjalnego zwycięstwa. Rozglądał się bacznie, czujnie i… jakby
ostrożnie.

Adam Billewski mimo woli spojrzał poza siebie.

— Kto został w towarzystwie portiera Tomasiuka, Adamie?

— Wielgus.

— To dobrze. Jak się zachowywał ten staruszek, podczas twego pobytu z nim w

saloniku?

— Milczał i uśmiechał się. To histeryk, o ile się nie mylę.

— Nie mylisz się. Nic dziwnego, to zgrzybiałe homo.

Inspektor zamilkł. Znów badał pokój.

Czego on tu szukał — pomyślał aspirant. — I na co czeka?

— Czy tu nie ma lampy sufitowej?

— Nie ma. Ale jest reflektor, tam w kącie pokoju.

— Więc zdejmij abażur z lampy na biurku. Reflektora nie zapalaj. Potrzebne jest

oświetlenie równomierne, a reflektor daje oświetlenie ogniskowe, koncentracyjne.

Aspirant wykonał w milczeniu rozkaz detektywa. Bernard Żbik wiedział przecież sam

dobrze, że tu nie ma lampy sufitowej, a on, Adam, wiedział co to jest reflektor. Gdy wielki
detektyw rozpoczynał zadawać zbyteczne pytania – wtedy myślał najintensywniej, maskował
myśli słowami.

— Świetnie. Zupełnie widno. Nie spodziewałem się, że ta żarówka pod zielonym

abażurem na biurku jest taka silna. Ile świec? Zobacz.

Adam wymienił firmę i natężenie światła. Wiedział, że mózg jego przyjaciela pracuje

teraz intensywnie, nadludzko. Cała postawa detektywa wskazywała na to, że mu się coś w tym
pokoju nie podobało. Szukał jakby potwierdzenia tej tezy.

— Dlaczego ten trup leży tak równo? Zupełnie jakby go ktoś ułożył. Tak nie pada

człowiek trafiony w piersi. Widzisz, postrzelono go dwiema kulami. Obie utkwiły w piersi, obie
śmiertelne, więc mogła przecież wystarczyć jedna. Po co marnować kule. To mi się nie podoba,
wskazuje to na fakt, że zbrodniarz nie był fachowcem. Co za rozrzutność! Marnowanie amunicji!
A może obie kule nie są śmiertelne, tylko jedna lub obie razem? Kiedy nadejdzie doktor
Dalczewski? Ten chociaż się nigdy nie śpieszy, zapewne z zegarkiem w ręku gotuje jajka. Kiedy
on przyjdzie?

Detektyw nie czekał na odpowiedź.

Pochylił się nad biurkiem i oświetlił je swą silną lampką kieszonkową. Przysunął do

siebie końcem małego palca metalową popielniczkę oksydowaną i oglądał ją dokładnie przy
pomocy powiększającego szkła. We wgłębieniu, leżały trzy niedopałki papierosów maden.
Detektyw oglądał je dokładnie. Naraz zza jego zaciśniętych warg wydostał się lekki okrzyk
zdumienia.

— Ciekawe. Naprawdę fascynujące. I jakie głupie. Patrz, Adamie.

Jeden z niedopałków miał koniec ustnika zaczerwieniony; tak wyglądają zawsze ustniki

papierosów palonych przez kobiety – bo kobieta, która pali na pewno też karminuje sobie wargi.
Ale nie ten fakt wywołał okrzyk zdumienia na wargi inspektora, ów zaczerwieniony niedopałek
był jeszcze wilgotny, niezupełnie w każdym razie wyschnięty.

Co jednak oznaczała uwaga detektywa o fascynowaniu i głupocie – zrozumiał aspirant

dopiero później, i wtedy... dopiero nic nie zrozumiał.

— Wilgotny, Bernardzie, i czerwony. Tu paliła jakaś kobieta i to niedawno temu.

W odpowiedzi inspektor uśmiechnął się tylko pobłażliwie, tak jakby się uśmiechał

archeolog, gdyby studencik geologii usiłował mu wyjaśnić teorię epoki kamienia łupanego.

Na twarzy detektywa pojawił się po raz pierwszy tego wieczoru, od chwili przybycia na

miejsce zbrodni, uśmiech zadowolenia. Aspirant znał jednak te zagadkowe uśmiechy przyjaciela.

Inspektor wyjął kopertę ze swej teki i włożył do niej starannie ów ustnik zaczerwieniony

na końcu. Następnie nachylił się nad koszem od odpadków, który przewrócony, leżał pod
biurkiem, obok ciała, doktora Borzęckiego. Przewertował starannie wszystkie papiery i wyjął z
pośród nich jakiś mały różowawy skrawek, który włożył również do koperty i schował.

Mruknął coś pod nosem o wywrotności koszów słomkowych, przyklęknął na jedno kolano

i dokładnie, cal za calem oglądał trupa, albowiem w międzyczasie dokonano już fotografii, wtedy
gdy inspektor odprowadził doktorową do stołowego.

Zrewidował kieszenie nieżyjącego i znalazł w jednej z nich dowód osobisty zmarłego; lat

53, potem następował tępy urzędowy opis ze stereotypową rubryką końcową znaki szczególne:
żadne. W dowodzie leżało pięćset złotych w banknotach po sto. W drugiej kieszeni leżała garść
wizytówek z napisem: Dr W. Borzęcki, neurolog. Na jednej z nich inspektor dojrzał pod szkłem

dokładny odcisk wielkiego palca. Schował tę wizytówkę starannie do trzeciej koperty, na której
ku wielkiemu zdumieniu aspiranta napisał ołówkiem, jak na poprzednich: Dowód rzeczowy nr 3.

Adam Billewski po raz pierwszy widział swego przyjaciela przy pracy śledztwa

dedukcyjnego martwego. Ciekaw był, czy i na tym polu Bernard wykaże takie zdolności, jak na
polu psychokryminologii. Prawdę mówiąc, aspirant był pewny, że i na polu martwej dedukcji
syntetycznej „jego inspektor” jest geniuszem.

Obejrzawszy starannie trupa, inspektor wstał i jeszcze raz rzucił nań spojrzenie z góry,

jakby chcąc wbić sobie w pamięć dokładny obraz położenia pozycyjnego. I znów się nachylił.

— „Wygodnicki” — mruczał — kołnierzyk co najmniej o jeden numer za duży. A co to?

Skinął na aspiranta.

— Pomóż mi, Adamie, odegniemy jego palce, aby obejrzeć ręce. Jak on kurczowo trzyma

ten dywan. To kurcz agonii. Ujmij, ot tak. Mocniej szarpnij. Jeszcze! Teraz.

Oderwał sztywną, woskowo białą rękę zmarłego od dywanu i rzucił okiem na dłonie. Z

ust aspiranta i jego wydarł się jednak okrzyk grozy.

Skóra na palcach była starannie pocięta jakimś ostrym narzędziem!

— Adamie, widzisz! Skóra pocięta na końcach palców, linie papilarne zniszczone. Ale po

co to, na Boga! Co za sadyzm i znęcanie się nad zwłokami. Co się w tym mieszkaniu działo
przed naszym przybyciem. Jaki demon zbrodniczej perwersji grasował w tym pokoju. Boże!
Patrz! I druga ręka.

Aspirant patrzał ze wstrętem. Palce lewej ręki miały również straszliwie pokiereszowaną

skórę. Dokładnie, jakby sprawca miał przyjemność w wycinaniu tej krwawej mozaiki na palcach
swej ofiary.

Ale nierównie większe wrażenie niż ten widok wywarły na aspirancie pięć słów Bernarda

Żbika, które w następstwie usłyszał.

— Jednak ja się tego spodziewałem.

— Czego! Tego zmasakrowania skóry na palcach nieboszczyka?

Inspektor ważył każde słowo.

— Może i tego, Adamie — Bernard Żbik zniżył głos, jakby się obawiał, że go ktoś

usłyszy. — Morderca, który zabił tego oto człowieka, to osobnik piekielnie chytry. Ale on nie
obliczał jednej rzeczy i... o Boże!

Urwał, zbladł i zagryzł dolną wargę. Adam Billewski przeraził się widoku twarzy swego

przyjaciela.

— Adamie! Biegnij szybko po portiera. Już, bo może będzie za późno. Po starego

Macieja! Biegnij!

— Bernardzie, co ty wyp...

— Milcz! smarkaczu — detektyw był bliski wybuch. — Przepraszam cię, Adamie, ale...

— Znów mówił szybko, urywanie. — Leć i przyprowadź tu portiera Macieja Tomasiuka. Już!
Natychmiast.

Pchnął go.

Aspirant wybiegł. Jeszcze nigdy nie widział swego przyjaciela w stanie takiego

podniecenia nerwowego. Nie słyszał, że inspektor biegnie tuż za nim. Wpadł do saloniku...

Przy stole siedział wywiadowca Wielgus i dłubał palcem w koronce belgijskiej leżącej na

stole. Aspirant szarpnął go za ramię i ujrzał naraz dziwnie wpatrzone w siebie oczy.

— Gdzie ten stary?!

— Przecież pan inspektor posłał po niego.

— Ja?!

Ostatnie słowo wykrzyknął Bernard Żbik, który wpadł do saloniku niemal jednocześnie z

aspirantem. Wolno podszedł do stołu przy którym stał aspirant, a przed nim w postawie bacznej
wywiadowca.

— No, tak. Pan inspektor.

Detektyw opanował się nadludzkim prawie wysiłkiem. Położył wolno rękę na ramieniu

wywiadowcy i rzekł cicho, wyraźnie.

— Wielgus, opowiedzcie po kolei, jak to było, od początku. Ale zwięźle. Bo — cedził

słowa przez zaciśnięte zęby, jak przez kroplomierz — może jeszcze nie będzie za późno.

Wywiadowca zrozumiał powagę chwili.

— Więc powiem krótko. Siedziałem tu z tym starym w saloniku i z nudów oglądałem te

obrazki, gdy wtem usłyszałem dzwonek. Wiec poszedłem do drzwi od sieni a drzwi od tego
pokoju zostawiłem otwarte, żeby móc mieć tego starego na oku. Pan inspektor widzi, że to
zupełnie możliwe.

Detektyw skinął głową. Nerwowym ruchem wyjął papierośnicę, wyjął papierosa, wetknął

go w usta i nie zapalił.

Dzwonił jakiś sąsiad tego Borzęckiego, dentysta. Chciał oddać jakieś pisma medyczne,

które pożyczył wczoraj. Odebrałem i odprawiłem dentystę z kwitkiem, bo chłop jakiś niegłupi
zwąchał coś i pyta, czy jestem z policji. Zdaje mi się, że te pisma, to był pretekst, bo jak mu je
wyjąłem z rąk, to miał tak głupią minę, jakby komuś wyrwał zdrowy ząb zamiast chorego. Więc
uciąłem rozmowę z miejsca, zamknąłem drzwi i wracam. A tu podnosi się ten stary i powiada, ze
pan po niego posłał, a mnie kazał pan inspektor tu czekać. Więc czekałem. Czego miałem się
bać. Przecież drzwi mieszkania miałem na oku, a kuchennych drzwi tu nie ma. Dom obstawiony,
pan inspektor i pan aspirant w mieszkaniu, Sznajder, Więcek, Rog...

— Dosyć!

Bernard Żbik znów skinął głową i położył drugą rękę na ramieniu wywiadowcy. Mówił

teraz bardzo wolno.

Wielgus. Którymi drzwiami wyszedł ten stary?

Salonik miał troje drzwi: wspomniane już drzwi do gabinetu i do przedpokoju przy

drzwiach od sieni, i trzecie na prawo od drzwi gabinetu, oddzielone białym piecem kaflowym.

— Tymi na lewo.

— A wiedzieliście w jakich drzwiach ja jestem?

— Nie wiedziałem. Ale czego się pan inspektor obawia...

— W porządku. Chodźcie za mną. Jeszcze jedno — zatrzymał wywiadowcę. — Jak

wyglądał ten stary kiedy wam mówił, że ja go wołam? Czy nie był jakby przerażony?

— Ta-ak.

Wywiadowca spojrzał na inspektora, jak na upiora, który umie czytać w myślach

ludzkich.

Inspektor odwrócił się bez słowa i zwrócił ku wskazanym przez Wielgusa drzwiom, na

lewo od pieca.

Prowadziły do jakiegoś ciemnego przedpokoju; zaś ten przedpokój miał poza tym jeszcze

dwa wyjścia: jedne małe drzwi wiodące do stołowego, drugie również małe, pojedyncze drzwi do
pokoju służbowego. Dzięki takiemu rozkładowi lokalu służba mogła być w każdej chwili
wezwana bezpośrednio do każdego z pokojów po tej stronie mieszkania, więc do saloniku, do
stołowego, a przez salonik do gabinetu. Pokoje syna i córki doktora, znajdowały się po drugiej
stronie mieszkania.

Opis ten jest niezbędny do zrozumienia dramatu zbrodni, który się rozegrał w tym

mieszkaniu. Inspektor poznał rozkład pokojów dopiero potem, albo wiem w tej chwili...

Bernard Żbik namacał wyłącznik i zakręcił.

Światło zalało mały pokoik wewnętrznego przedpokoju. W tej chwili z ust wywiadowcy

wydostał się okrzyk trwogi.

Na ziemi leżał na wznak rozpostarty stary portier, Maciej Tomasiuk.

Nie żył już!

W lewej piersi obok mostku tkwił cienki sztylet z ozdobną rączką, tak zwany sambok.

Nie cierpiał widać przed śmiercią i padł tuż po pchnięciu, albowiem na twarzy jego trwał

jeszcze wciąż ów wyraz straszliwego przerażenia, o którym wspomniał był przedtem Bernard
Żbik.

Ciało było jeszcze ciepłe!

Adam Billewski i wywiadowca spoglądali w niemej grozie na leżące przed nim ciało i

nachylonego nad nim „wielkiego inspektora”, który przewidywał to morderstwo. Dopiero teraz
aspirant zrozumiał to wielkie zdenerwowanie detektywa. On, aspirant, nic jeszcze nie rozumiał,
ale przenikliwy umysł jego genialnego przyjaciela widać dużo już pojmował z tragedii, jaka
rozgrywała się tego wieczoru w komfortowym mieszkaniu słynnego neurologa warszawskiego,
skoro inspektor mógł przewidzieć tę nową zbrodnię.

Kto?

Dlaczego?

Kiedy?

Co za otchłań tajemnicy. Aspirant czuł chłód przerażenia wzdłuż stosu pacierzowego.

Przecież morderca musi się ukrywać w tym mieszkaniu zamkniętym i strzeżonym przez
wywiadowcę, i mimo to dokonał nowej zbrodni tuż niemal pod nosem dwóch oficerów policji,
oddzielony cienką tylko ścianą od wielkiego Bernarda Żbika.

Tymczasem Bernard Żbik uniósł swą szczupłą postać znad ciała zamordowanego. W ręku

trzymał przez chusteczkę długi, cienki sztylet – narzędzie drugiej zbrodni.

Rzekł cicho:

— Obejrzyj go sobie, Adamie. Czytaj tu…

Wręczył przyjacielowi sztylet, ujął go za klingę i wskazał na napis na rączce. Aspirant

odczytał, a na jego łagodnej twarzy odmalowało się przerażenie. Napis brzmiał: L. Sonten and
Son, Kimberley.

Sztylet z Kimberley!

Z ust Adama Billewskiego wydarło się westchnienie zdumienia. Sięgnął ręką do kieszeni,

ale przypomniał sobie, że zostawił płaszcz na wieszaku w przedpokoju wejściowym (teraz stali w
przedpokoju wewnętrznym). Zbladł i wybiegł. Po chwili wrócił.

— Patrz i czytaj, Bernardzie.

Inspektor oglądał w milczeniu męską rękawiczkę ze skóry kangura, którą znalazł aspirant

w windzie. Rękawiczkę z tej samej firmy, co sztylet mordercy.

— Kimberley — szepnął do siebie, ale tak, że aspirant usłyszał to zupełnie wyraźnie. —

Człowiek z Kimberley! Boże!

Milczał. Twarz jego wyglądała teraz groźnie.

— Znalazłeś tę rękawiczkę w windzie. Prawda, Adamie?

Aspirant spojrzał zdumiony.

— Skąd ty o tern wiesz?

Bernard Żbik pominą! milczeniem to pytanie.

— Obejrzałeś dokładnie ten sztylet? Widziałeś go?

Adam Billewski skinął.

— Tak. Kupiony lub zrobiony w Kimberley.

Inspektor potrząsnął w milczeniu głową. Jego przenikli we oczy złagodniały na chwilę.

— Nie o to mi chodzi. Powąchaj rączkę.

Aspirant usłuchał. Poczuł wyraźnie jakiś znany od dawna zapach, ale nie mógł sobie

uświadomić, co to.

— No! — Detektyw się niecierpliwił. Widocznie chciał, aby aspirant swym zdaniem

potwierdził jakąś jego tezę, bo nalegał: — Nie poznajesz?

Adam Billewski zastanawiał się intensywnie.

— To... coś... jakby zapach... potu!

— Brawo, chłopie! Tak, to złagodzony zapach potu.

Jeszcze raz oglądał dokładnie sztylet. Rączka była srebra, rzeźbiona i inkrustowana

brylancikami.

I znów zabrzmiały zagadkowe słowa inspektora.

— Spodziewałem się tego.

Milczał chwilę i dodał.

— Dlaczego ten idiota zostawił ten sztylet w ranie. I gdzie jest pochwa. Ma ją chyba przy

sobie. Ach!

Oczy detektywa wyrażały tryumf.

— No tak Dziw, żem tego od razu nie pomyślał.

Adam Billewski uchwycił przyjaciela za rękę.

— Bernardzie. Tylko jedno pytanie.

— Tylko jedno — zgodził się detektyw.

— Powiedz! Morderca jest w tym mieszkaniu?

Wielki detektyw nachylił się nad swym przyjacielem. Każde słowo akcentował

uderzeniem rączki sztyletu o framugę drzwi.

— A coś ty myślał, chłopie! Cudy, tajemnicze przejścia, ukryte mechanizmy. Oczywiście,

że człowiek, który wbił ten sztylet w pierś portiera, jest tu, w mieszkaniu. Nie róbcie takiej
wystraszonej miny, Wielgus.

— Bernardzie.

— Co?

— Ty wiesz, kto jest mordercą?

— O! to już drugie pytanie, mój przyjacielu. A była mowa tylko o jednym.

Aspirant nie nalegał.

Gdzie był morderca? Może wyskoczył przez okno. Z szóstego piętra? I przecież okna

były zamknięte. Trupa portiera znaleziono w przedpokoju wewnętrznym, czyli w samym niemal
centrum mieszkania.

A morderca?

Sztylet. Rękawiczka ze skóry kangura. Wizytówka z odciskiem palca. Posiekana skóra na

palcach. Niedopałek papierosa. Chaos. Aspirant czuł, że ogarnia go nagle fala zniechęcenia i
niewiary. — Jaki może być związek między tymi przedmiotami?

Zachciało mu się naraz ziewnąć. I znów się otrząsnął.

Przecież dwukrotny morderca ukrywa się w tym mieszkaniu!

Brr! Drgnął nerwowo.

Puk. Puk. Puk. — Rozległo się ciche pukanie w drzwiach.

Rozdział IV

ZA MAŁO KRWI…

Bernard Żbik odwrócił się spokojnie. Jakby u stóp jego nie leżał trup portiera i jakby nie

trzymał w ręku sztyletu – narzędzia zbrodni.

Aspirant zauważył, że jego przyjaciel uspokoił się nagle, jakby odetchnął po wielkim

wysiłku. Teraz ostrożnie przekroczył przez martwe ciało na podłodze i stanął przy drzwiach, za
którymi rozległo się pukanie. Miał taki wyraz oczu, jakby się szykował do skoku. Ale wyrzekł
tylko:

— Proszę.

Zza wpółuchylonych drzwi, przez które weszli do przedpokoju (drzwi do saloniku),

wychyliła się pucołowata twarz wywiadowcy Rogalskiego. Jego oczy spoczęły przez chwilę na
trupie oraz na postaci inspektora ze sztyletem w ręku i rzekł – ciszej niż to zamierzał poprzednio.

— Przyszedł pan doktor Dalczewski.

— To dobrze. Kto was zastąpił, Rogalski?

— Policjant mundurowy. Czuwa przy bramie z pomocnikiem dozorcy i legitymują

lokatorów. Nikogo nie wypuszczamy – tylko wpuszczamy. Ale tak długo nie może potrwać.

— Prosić tu doktora. Chociaż, zaraz!

Rogalski odwrócił się i puścił klamkę.

— Ja idę do niego. Wielgus! Zostaniesz tu na straży tego ciała. Mam nadzieję, że

upilnujecie trupa lepiej, niż to wam poszło z nim jako żywym.

Był to jedyny wyrzut inspektora, jaki uczynił podwładnemu. Aspirant w milczeniu

podążył za detektywem.

W saloniku czekał sympatyczny lekarz policyjny.

— Nareszcie jakieś morderstwo przed zamknięciem bram.

— Dostanie pan na stróża, doktorze — odparł detektyw cierpko.

— Zdaje się, znów wielka gra. Nie rób pan zdziwionej miny, mości Sherlocku Holmesie,

poznaję to po połysku pańskich oczu. Gdzie kolega trup. Złe czasy nastały, kiedy już lekarzy
zaczynają mordować – to się nazywa odwracanie kota ogonem.

Zaśmiał się sztucznie.

— Wobec tego niech się pan pocieszy, Hipokratesie. Są dwa trupy.

Pełna twarz lekarza policyjnego spoważniała naraz.

— Mówiono mi wyraźnie o jednym.

— Ale w międzyczasie przybył drugi.

Oczy doktora Dalczewskiego wyrażały przerażenie. Machinalnie przetarł czoło, choć było

suche. Schował chusteczkę i wyjął ją naraz znów.

— Co pan... Tu, w pańskiej obecności zamordowano człowieka?

Inspektor skinął głową.

— Zamordowano. Dobrze pan odgadł.

— A morderca? Wariat?

Bernard Żbik potarł skronie. Miał zmęczone oczy. Mówił szeptem. Doktor Dalczewski,

który znał go dobrze, nie mógł nie docenić takich objawów zdenerwowania.

— Doktorze, mam chaos w mózgu. Sprawa jest tak pogmatwana i tak piekielnie,

precyzyjnie obmyślana, że pomimo iż się przypadkiem czegoś domyśliłem – nie umiem
jednak tego skonkretyzować.

I dodał po chwili znów jedno z owych zagadkowych zdań, których dużo było w tej

sprawie, z których ani jedno jednak nie było zbyteczne.

— Nie wiem, co wiem – i nie wiem czego nie wiem. Błąkam się...

Doktor zrozumiał go.

— Ale morderca? — nalegał.

— Logicznie biorąc: jest prawdopodobnie w tym mieszkaniu.

— Jeżeli zabił — to na pewno jest w tym mieszkaniu.

— Nie wiem, doktorze. Głowa mi pęka. Może ma pan coś na uśmierzenie bólu głowy.

Teraz mnie nie może głowa boleć – muszę myśleć logicznie jak nigdy. Inaczej mogę
zwariować. Gdyby pan mógł wiedzieć. Przecież to straszne...

— Ale... przecież w tym mieszkaniu, w tym domu jest morderca.

Bernard Żbik machnął pogardliwie ręką.

— Więcej nikogo już nie zabije.

Aspirant i lekarz patrzyli z przerażeniem i zdumieniem w oczach na wielkiego detektywa.

Czemu Bernard Żbik mówił zagadkami. To nie było w jego zwyczaju.

— Jest pan tego pewny?

— Czego?

— Że on nikogo więcej nie zabije?

— Daj pan spokój, doktorze. Zna mnie pan przecież. Póki nie będę pewny tego co wiem –

nic nie powiem. Ma pan jakiś proszek?

Przełknął opłatek spreparowany na poczekaniu przez lekarza. Ujął doktora za ramię i

skinął na aspiranta.

— Idziemy.

Przeszli do gabinetu. Trup leżał wciąż na podłodze obok biurka.

— Niech pan zbada ciało.

— Już sfotografowano?

— Już.

— Prędko się uwijacie.

— Jednak nie zdołałem zapobiec drugiemu zabójstwu.

Podczas gdy doktor oglądał i badał ciało, stopień zesztywnienia i rany, inspektor wyjął z

kieszeni paszport zmarłego, który znalazł w jego marynarce. Już przedtem zwrócił jego uwagę
fakt, że na fotografii paszportowej zmarły był bez brody i wąsów, a ten leżący na podłodze trup
miał brodę i krótko strzyżone wąsy. Mimo to identyczność rysów była widoczna. Nawet ta sama
różnica między prawą a lewą brwią.

— Niech mi pan pomoże.

Aspirant pomógł lekarzowi odwrócić ciało na drugą stronę. Doktor Dalczewski rozciął

bez litości marynarkę i badał plecy i dwie ranki na nich. Potrząsnął przy tym kilkakrotnie głową i
naraz podniósł się i podszedł do detektywa. Twarz lekarza wyrażała zakłopotanie.

— Inspektorze.

— Słucham.

— Tu coś nie jest w porządku.

— Mianowicie.

— Ten człowiek został trafiony dwiema kulami i zdaje się przed ośmioma godzinami.

Chociaż teraz nie mogę tego zupełnie dokładnie ustalić, stopień zesztywnienia i skrzep na
plecach...

— Spodziewałem się tego — przerwał naraz inspektor. Wiem, że to wiem.

Doktor jednak nie ustępował.

— Inspektorze. Kule przebiły ciało na wylot, a jednak wypłynęła nie więcej niż szklanka

krwi na podłogę pod plecami.

Detektywowi zaczęło świtać w głowie. Wiedział, dokąd zmierza lekarz.

— Doktorze!

— Tak.

— Zadam panu kilka pytań. Proszę odpowiadać zwięźle i krótko, treściwie. Więc:

twierdzi pan, że upływ krwi w tym pokoju na podłodze jest zbyt mały.

— Tak, stanowczo za mało krwi.

— Zaraz.

Inspektor zwrócił się do aspiranta.

— Adamie, badałeś przedtem ściany tego pokoju. Czy znalazłeś kule lub ich ślady.

— Nie.

Twarz Bernarda Żbika wyrażała natężone myślenie. Milczał przez długą chwilę nim

wypowiedział owo głośne słowa.

— Wobec tego chciałbym wiedzieć: gdzie zabito tego człowieka.

Obaj mężczyźni spojrzeli na niego, jak na człowieka niespełna rozumu.

— Jak to?

— No, widzicie. — Wyliczał na palcach: — 1) Upływ krwi jest za mały, pomimo że

powinien być bardzo obfity, bo ciało przebito na wylot dwiema kulami. Gdy kula zostaje w
ranie, stanowi ona naturalną tamę dla upływu krwi. 2) Brak tych kul. To przesłanki sylogizmu.
Zaś wniosek brzmi: Morderstwa dokonano gdzieindziej, to jest nie w tym pokoju, ale tam, gdzie
są kule i gdzie jest krew – które muszą być. Jasne, nie?

Aspirant spojrzał z podziwem na przyjaciela.

— Ach!

— Tęgi z pana łeb, inspektorze — doktor nie ukrywał swej admiracji.

Inspektor uśmiechnął się nim wypowiedział trzy dziwne słowa.

— Teraz ogolimy trupa.

Doktor Dalczewski aż otworzył usta z wielkiego zdumienia. Jednak nie odezwał się już

ani słowem – wiedział z doświadczenia, że Bernard Żbik nie mówi na wiatr. Tylko aspirant,
niemniej zdziwiony, zdobył się na ciche pytanie.

— Po co?

Detektyw nie odpowiedział. Podszedł do telefonu i ujął słuchawkę. Rozmyślił się jednak

w ostatniej chwili. Odwrócił się.

— Właściwie, pan może tego dokonać. Proszę. Wiem, że ma pan przybory do golenia w

swej walizce. Przecież należą one do ekwipunku służbowego każdego lekarza policyjnego. Więc,
doktorze kochany, do dzieła. Sursum brzytwa!

Doktor nie oponował. Wiedział dobrze, że gdy Bernard Żbik zaczyna już żartować, to

niema z nim żartów. Chyba wie, czego żąda.

Namydlił więc nieboszczyka i ogolił go starannie. Detektyw przez cały czas tej

niesamowitej operacji pośmiertnej siedział zamyślony na brzegu biurka, trzymając w ręku
paszport zmarłego. Adam Billewski słyszał jego wyraźny szept, niezrozumiałe dlań słowa:
Człowiek z Kimberley.

Doktor złożył brzytwę z podejrzaną skrupulatnością. – I on był niezwykle zaciekawiony.

Teraz inspektor pochylił się nad woskową twarzą i zapytał znienacka:

— Doktorze, czy pan znał nieboszczyka za życia?

— Znałem. Spotykałem go często w klubie.

— Co to był za człowiek?

— Mogę go określić dwoma słowami: sympatyczny snob.

— Snob, w znaczeniu towarzyskim.

Doktor skinął z uznaniem głową i znów spojrzał na inspektora z nieukrywanym

podziwem.

— Kiedy widział go pan poraź ostatni?

— Niedawno. Może miesiąc temu.

Inspektor gwizdnął przez zęby, nim zapytał:

— Proszę się teraz zastanowić nad odpowiedzią na to pytanie: Czy on wtedy miał brodę?

Doktor nie wahał się.

— Miał. Brodę zapuścił już dawno. Też objaw snobizmu, choć niezupełnie w znaczeniu

towarzyskim, ale po części.

Odpowiedź Żbika była bardzo dziwna.

— To źle.

— Nie rozumiem pana, inspektorze. Czy ten fakt ma coś wspólnego ze sprawą tego

podwójnego morderstwa?

Inspektor uśmiechnął się nader tajemniczo.

— Widocznie ma, skoro o nim wspominam.

— To nie dowód, o ile pana znam.

— Może. Cha, cha!

Doktor zamilkł. Był przyzwyczajony do ekstrawagancji logicznych inspektora Bernarda

Żbika. Jednak tak zagadkowego i nieskoordynowanego jak podczas tego śledztwa, nie widział go
jeszcze. Dopiero o wiele później, gdy straszliwa prawda wyszła na jaw, a tajemnica człowieka z
Kimberley przestała być tajemnicą – okazało się, że każde z pytań, powiedzeń i spostrzeżeń
genialnego detektywa przystawało tak idealnie do trybów potwornej całości tej zbrodni, że
wprost nieprawdopodobne wydało się innym, że oni nie wpadli na tę samą genialną w swej
prostocie koncepcję tej zagadki kryminologicznej. Ale, podobno istota geniuszu tkwi właśnie w
prostocie i braku skomplikowania. Przecież przed Stephensonem miliony ludzi obserwowały
drgające przykrywki czajników, a przed Newtonem miliony ludzi dostawały jabłkami w nos –
jednak ci dwaj ludzie pierwsi wpadli na pomysł wykorzystania energii pary i prawa grawitacji...

Inspektor wstał.

— Więc przypuszcza pan, że śmierć nastąpiła aż przed ośmioma godzinami. To byłoby

dziwne.

I, nie czekając na odpowiedź, dodał szybko:

— Drugiego trupa obejrzy pan tylko pro forma, bo sprawa jest jasna, pod każdym

względem. Nie zajmie to panu dużo czasu. Kolacja czeka, a bramy jeszcze chyba są otwarte.

Po tych słowach ujął zdumionego eskulapa za rękę i zaprowadził go przez salonik do

przedpokoju, w którym leżał trup starego portiera. Do przedpokoju mogliby się także dostać
przez stołowy, ale Bernard Żbik nie chciał jeszcze przerażać doktorowej... Ma czas, biedaczka —
pomyślał.

— Tu jest narzędzie zbrodni.

Wyjął ze swej nieodstępnej teki sztylet i pokazał go lekarzowi.

Doktor bez słowa zbadał trupa. Gdy podniósł się znad leżącego ciała, twarz jego wyrażała

przygnębienie i jakby zmęczenie. Atmosfera tego mieszkania poczęła oddziaływać nawet na
zahartowane nerwy starego lekarza policyjnego.

— Umarł od pchnięcia sztyletem. Jednak wyraz oczu wskazuje na przerażenie jeszcze

przed śmiercią. Prawdopodobnie autopsja wykaże nadmierne rozszerzenie mięśnia sercowego lub
może nawet atak sercowy przed śmiercią. W wieku tego starca nie trudno o wypadek, biorąc pod
uwagę daleko posunięty proces arteriosklerozy. Wystarczy silniejsze wzruszenie.

Bernard Żbik skinął głową ze zrozumieniem. I naraz zauważył ni stąd, ni zowąd.

— Zauważyliście, jak silnie opalony jest doktor Borzęcki, a raczej: był – nie jest. Musimy

sprawdzić, czy i kiedy on miał na to czas.

Siedzieli teraz wszyscy trzej w saloniku-poczekalni zamordowanego. Na straży przy

zwłokach portiera został zadumany Wielgus, który nie mógł sobie darować, że gdyby był
ostrożniejszy, ten starzec żyłby może jeszcze.

Aspirant obserwował w milczeniu zagadkowe rysy inspektora Żbika, nie mógł z nich

jednak wyczytać żadnej konkretnej wiadomości. Doktor Dalczewski zapinał płaszcz. Podał rękę
obu detektywom.

— Będzie można zabrać ciała, inspektorze?

— Na razie tylko jedno: ciało portiera. Ciało doktora Borzęckiego jest mi jeszcze

potrzebne. Muszę je mieć „pod ręką” przy przesłuchaniu. Poczekajcie tu na mnie chwilę.

Detektyw wszedł powtórnie do przedpokoju, w którym leżał trup portiera. Oprócz drzwi

do saloniku prowadziły stąd, jak już przedtem zauważył, jedne drzwi do stołowego, w którym
siedziała na fotelu nieszczęśliwa wdowa w towarzystwie wywiadowcy Więcka; drugie drzwi
wiodły do pokoju służbowego. Przed nimi stał teraz zamyślony mały wywiadowca, Wielgus. Na
widok inspektora spuścił oczy. Wstydził się spojrzeć mu w twarz. Stał na baczność.

— Możecie stać swobodnie, Franciszku — umyślnie nazwał go po imieniu. — Kto jest w

tym pokoju?

— Obie pokojówki.

— Miały jakieś życzenia?

— Nie. Początkowo były przerażone moją obecnością. Potem uspokoiły się, tylko jedna

dwukrotnie pytała, która godzina.

— Widziały trupa tego starego?

— Zdaje się, że go nie dojrzała ta, która pytała o godzinę, bo ta druga w ogóle nie

wyjrzała z pokoju.

— Dlaczego zdaje się wam, że nie widziała trupa?

— Po niej tego nie poznałem. Myślę, że gdyby go zobaczyła, to by ryknęła i płakała.

— Racja.

Inspektor zapukał i zajrzał do pokoju. Na szerokim tapczanie-łóżku siedziały obie

pokojówki. Na widok obcego mężczyzny jedna z nich automatycznie uśmiechnęła się, poprawiła
włosy i podciągnęła gors białego fartucha. Mimo woli przypomniał sobie identyczny ruch jej
pani – pod tym względem wszystkie kobiety są równe. Pod innymi także. Druga pokojówka była
obojętna – inspektor był pewny, że pierwsza pytała dwukrotnie o godzinę.

— Panie będą musiały tu jeszcze zostać.

Skinęły tępo głowami. Inteligentna twarz detektywa zniechęciła je do jakichkolwiek

pytań.

— Przepraszam na razie.

Bernard Żbik wrócił do saloniku. Doktor Dalczewski rozmawiał widocznie z aspirantem

o nim, bo na widok inspektora zamilkli jakby schwytani na gorącym uczynku.

— Nie przeszkadzajcie sobie. Swoją drogą, porozmawiajcie lepiej o którymkolwiek z

międzynarodowych półgłówków zwanych amantami filmowymi, zamiast o mnie. O Ramonie
Novarro na przykład. Bernard Żbik to nie taki ciekawy temat do rozmowy.

Doktor uśmiechnął się.

— Już pójdę, inspektorze. À propos, jest pan niesprawiedliwy względem biednych

amantów filmowych – nie każdy z nich jest głupi. Już pójdę — powtórzył.

— Racja, kolacja wystygnie. Ukłony dla pani doktorowej. Czy jeszcze wciąż gotuje pan

jajka z zegarkiem w ręku?

Medyk wyszedł, jeszcze raz przedtem uścisnąwszy rękę obu detektywów. Bernard Żbik i

Adam Billewski zostali sami.

W ośmiopokojowym komfortowym mieszkaniu panowała cisza śmierci. Na stalowym

łóżku konsultacyjnym w sąsiednim gabinecie leżał zamordowany człowiek – wczoraj jeszcze
pełen życia, a dziś...

Inspektor wyjął z kieszeni swój blok w safianowej oprawie, przejrzał listę przesłuchania,

jaką sobie sporządził. Wyliczał: 1) Dr Julia Borzęcka, 2) Córka, 3) Syn, 4) Dwie pokojówki.
Razem pięć osób.

— O co chciałbyś zapytać, Adamie?

Aspirant zaśmiał się mimo woli. Był już przyzwyczajony do domyślności swego

przyjaciela.

— Czy jedna z tych osób jest mordercą?

— Logicznie i terenowo, prawdopodobnie tak — odparł Bernard Żbik pytyjsko. —

Powiedziałem ci już raz. Jeszcze nie wiem, co wiem. Ale będę wiedział, zapewniam cię. Która
godzina?

— Dziesiąta.

— Już późno. Przesłuchanie odbędzie się tu w saloniku. Idź i przyprowadź doktorową

Julię Borzęcką. Jest w pokoju stołowym w towarzystwie tego flirciarza Więcka.

Aspirant wyszedł cicho, na palcach i wrócił po chwili w towarzystwie doktorowej.

Bernard żbik Obserwował ją przez chwilę i nie prosił, żeby siadła. Powziął nagle postanowienie.

— Przejdziemy do gabinetu zamordowanego, proszę pani.

Adam Billewski pomyślał, że jego przyjaciel, mimo pozornego spokoju, jest wyjątkowo

podniecony, skoro zapomniał o tradycyjnej grzeczności i wszedł do gabinetu przed kobietą.
Chyba, że miał w tym określony cel.

Doktorowa weszła za nim. I ona spostrzegła faux pas inspektora, jednak zbyt była

nieswoja, aby się temu dziwić.

Na widok trupa męża cofnęła się gwałtownie, jakby pchnięta przez jakąś niewidzialną

zjawę. Może zdziwiła ją jego zmieniona pozycja, a może go nie poznała w pierwszej chwili,
ponieważ był już ogolony. Nagle się uspokoiła.

Stała teraz, jak wryta, o trzy kroki od nieruchomego ciała jej męża, którego ogolone,

woskowe rysy wyglądały teraz jak żywe. Tylko nienaturalna pozycja martwej głowy przeczyła
temu. Leżał na boku. W lustrze naprzeciw pleców trupa odbijał się tył jego rozciętej marynarki,
na której widniały dwie małe czerwone plamy. W tym miejscu kule przebiły ciało. Jedna z rąk
nieboszczyka nienaturalnie wygięta zwisała z metalowego wezgłowia obok korby regulatora.

Kule.

Gdzie były te kule?

Aspirant, który wszedł za doktorową, obserwował ją uważnie. Było teraz tak cicho, że

Adam Billewski nie chciał zakłócać tego niesamowitego spokoju trzaskiem zamykanych drzwi,
które zostawił wpółuchylone. Stał sam obok nich.

— Zamknij drzwi, Adamie.

Głos Bernarda Żbika brzmiał teraz twardo i metalicznie. Aspiranta przeszedł znany mu

dreszcz emocji. Wiedział, że inspektor jest najwspanialszy podczas jego słynnych przesłuchań
podejrzanych. Dopiero tu ujawniał się w pełni jego talent przyrodzony, jego geniusz
psychokryminologa, jego intuicja i węch „detektywny”, które zdobyły mu miano człowieka,
którego niepodobna okłamać. Dopiero przy przesłuchaniu mógł ten znawca ludzi i subtelny
psycholog wykazać pełnię swych zdolności śledczych.

Adam zamknął drzwi.

— Proszę, niech pani usiądzie, pani doktorowo.

Stała niezdecydowana, albowiem Bernard Żbik wskazał jej miejsce tuż naprzeciw trupa

jej męża leżącego na wysokim łóżku konsultacyjnym, sam zaś zajął miejsce obok łóżka, tak aby
doktorowa musiała podczas śledztwa patrzeć jednocześnie na nieboszczyka i na detektywa. Ten
moment psychologiczny powinien był mieć decydujące znaczenie – inspektor Żbik wiedział
dobrze, jak paraliżujący wpływ na komórki mózgowe żywego człowieka wywiera widok śmierci.
Był to jego oryginalny system, który miał wielu przeciwników.

Powtórzył.

— Proszę, niech pani spocznie.

Podniosła wilgotne oczy. Głos jej brzmiał błagalnie, cicho.

— Czy koniecznie muszę usiąść na tym krześle, panie inspektorze?

Próbowała się uśmiechnąć.

— Tak.

Usiadła.

Aspirant zajął miejsce naprzeciw niej, nieco z boku i obserwował ją swoim zwyczajem.

Ten cichy, skromny młodzieniec był fenomenem w swoim rodzaju jako psychofizjonomista i
uczeń Bernarda Żbika. Znał teorię swego mistrza o grze oczu i był jej gorącym zwolennikiem:
najtrudniej jest skłamać oczyma. A przy śledztwie chodzi tylko o to, żeby nie dać się okłamać;
przy czym pamiętać należy o tym, że ludzie nie zawsze kłamią świadomie.

Ale dlaczego ta kobieta miałaby w ogóle kłamać — pomyślał. Odczuwał dla niej wiele

litości. Widoczne było, że tragedia była dla niej ciosem silniejszym i o wiele bardziej bolesnym,
niż ona chciała to okazać.

Bernard Żbik zapalił niespodziewanie papierosa. Milczał.

Aspirant spodziewał się emocji przy śledztwie dzisiejszej nocy, ale rzeczywistość

przekroczyła nawet najśmielsze jego marzenia i przypuszczenia. Seria pytań Bernarda Żbika,
jaka nastąpiła wkrótce, była tak na pozór absurdalna i bez związku chronologicznego i
logicznego, że aspirant przez małą sekundę podejrzewał swego zwierzchnika o szok nerwowy,
chociaż znał go dobrze. Później musiał go za to przeprosić, przekonał się bowiem, że jakkolwiek
niesamowite były pytania Bernarda Żbika, to jednak jeszcze bardziej niesamowite były
okoliczności krwawego dramatu zbrodni w tym mieszkaniu, które dołączyły do roczników
kryminologicznych nowy dowód tryumfu metody genialnego detektywa, inspektora Bernarda
Żbika z Centrali Służby śledczej w Warszawie.

Na razie jedno dziwiło aspiranta: Dlaczego inspektor nie przeprowadził wcale śledztwa

terenowego w sprawie zagadkowego zakłucia portiera Macieja? Znając sumienność swego
przyjaciela i zwierzchnika, Adam Billewski miał tylko jedną odpowiedź na to pytanie: że
inspektor domyślał się, kto, jak i dlaczego zabił starego portiera. Na tę okoliczność wskazywałby
także fakt, że inspektor przewidział to morderstwo, choć, niestety, nie zdążył mu zapobiec.

Czyżby Bernard Żbik już wiedział, kto jest mordercą??

Rozdział V

5 + x

Żona zamordowanego była kobietą naprawdę piękną. Aspirant mógł to dokładnie

stwierdzić teraz, gdy siedziała en trois quarts do niego zwrócona. Granatowo czarne, krucze
włosy były starannie zaondulowane i ułożone, jakby pod niewidzialną siatką. Na twarzy nie znać
już było śladów łez, choć nie było też na niej pudru. Matowa, śniada cera bez jednej zmarszczki
ułożona była w spokojną maskę wyczekiwania. Tylko lekko pomarszczony naskórek
przezroczysty na czerwonych wargach mógł naprowadzić bacznego obserwatora, na myśl, że
kobieta ta zbliża się do trzydziestki, lub też się od niej oddala. Oczy szkliły się wilgocią. Aspirant
nie mógł się oprzeć wrażeniu, że doktorowa jest nie tylko wzruszona, ale i zaciekawiona
mającym nastąpić śledztwem. Można to było poznać po lekkim drganiu jej delikatnych różowych
nozdrzy. Adam Billewski był jednak niemal pewny, że nie jest to zaciekawienie uczuciowe, ale
raczej reakcja intelektu wobec nowej, nieznanej mu dotychczas sytuacji, może nawet reakcja
podświadoma.

Naprzeciw doktorowej usiadł inspektor Żbik.

Palił w milczeniu swego papierosa, co było niespodzianką dla jego przyjaciela.

Dotychczas Bernard nie miał zwyczaju palić podczas śledztwa. Czyżby miał w tym jakiś
określony cel. Aspirant był niezwykle zaciekawiony.

Pierwsze pytanie detektywa było na pozór niewinne, ale następne były wprost

rewelacyjne. Takiego łańcucha śledztwa aspirant jeszcze nie widział.

— Jak się pani czuje?

I – o dziwo! – detektyw wyraźnie uśmiechnął się po tym pytaniu. Obserwował przy tym

wyraźnie oczy indagowanej, ale ona nie zdawała się zwracać uwagi na jego bystre spojrzenie.

— Jestem zmęczona, inspektorze.

— Nie była pani tego roku nigdzie?

— Nie. Mieliśmy zamiar wybrać się z...

Zawahała się i urwała.

— ... z nieboszczykiem mężem — podał Żbik. — Dokąd państwo chcieli wyjechać?

— Wybieraliśmy się za granicę. Na wycieczkę polskim okrętem dokoła Europy i Afryki.

Aspirant nie ukrywał zdumienia. Nie spodziewał się, że tu u stóp trupa potoczy się taka

rozmowa „towarzyska”. Bądź co bądź, oryginalne śledztwo. Dokąd zmierza Bernard?

— Nie chcieli państwo zatrzymać się w Afryce? Na przykład Durban, Cape-Town,

Pretoria... czy Kimberley z jego polami diamentowymi.

Detektyw urwał. Patrzał tak uporczywie w oczy pięknej kobiety, że ta aż zapytała:

— Czemu mnie pan tak obserwuje?

— To jest śledztwo, pani doktor. Urzędowe, rzeczywiste śledztwo.

— Więc czemu pan pyta o takie drobiazgi?

— Gdyby nie była pani kobietą, nazwałbym to pytanie niemądrym.

Spojrzała nań wyzywająco.

— Ponieważ zaś jestem kobietą: jak pan nazwie to pytanie?

— Pytaniem zbytecznym.

Jej czarne oczy zabłysły gniewem. Mówiła głośno, jakby chciała sobie samej dodać

odwagi i tupetu.

— Więc chce pan przez to powiedzieć, że jedynie pan może pytać, a ja mam tylko

odpowiadać.

I dodała już spokojniej.

— Panowie oficerowie policji nie grzeszą zbytnią uprzejmością.

— Wcale nie miałem na myśli tego, co pani mi imputuje, niejako. Rozmowa nasza jest

nie towarzyska, a urzędowa przez sam fakt jej istoty, bez względu na treść. Niechże mnie pani źle
nie rozumie – to nie jest zwykła sytuacja. Może to nie jest przyjemne, przyznaję, ale nie moja to
wina. Gdybym nawet kazał pani wyrecytować tabliczkę mnożenia byłoby to też urzędowym
śledztwem w tej chwili.

— Kazał!

— Nie chwytajmy się wyrażeń — prosił. — Niechże pani nie krzyczy. To przecież

wprost nie wypada wobec trupa pani męża.

Zbuntował się w niej lekarz.

— Przesąd.

— Jak kto uważa.

Znów urwał.

— Ponieważ jest pani lekarzem, więc przemawiam do pani odpowiednio, bez niektórych

ogródek, których użyłbym – dajmy na to – wobec kwiaciarki. Oczywiście nie mogę pani
rozkazywać, ale...

Skinęła głową.

— Uniosłam się bez celu, przyznaję. Przepraszam. Ale ta sytuacja już mi działa na nerwy.

— Postaram się zwolnić panią jak najprędzej. Musimy jednak wyświetlić pewne

szczegóły. To jest niezbędne. Czy pani pali?

Ostatnie pytanie padło nagle i niespodziewanie, niby cios. Zawahała się z odpowiedzią.

— Nie!

— A jakie papierosy?

— Maden — wyrwało jej się mimo woli i zarumieniła się po białka czarnych oczu.

Dopiero teraz spostrzegła sprzeczność między swymi odpowiedziami na te dwa z błyskawiczną
szybkością i stalową konsekwencją zadane pytania.

Twarz jej zmieniła się naraz. Nie była to już ta łagodna piękność. Dołki po obu stronach

kątów warg pogłębiły się naraz, a maska oblicza nabrała wyrazu wyraźnej nieukrywanej złości.
Patrzała na detektywa z wyraźnym gniewem.

— To wcale nie bolało, co?

Bernard Żbik był zadowolony. Ostatni trick psychologiczny był jego oryginalnym

pomysłem śledczym i stosowany był z powodzeniem tylko przez niego. Potrzebna bowiem do
tego jego intuicja i żelazna pewność siebie. Zadawał zawsze pytania takim tonem, jakby już z
góry znał odpowiedź.

Nie odpowiadała na jego zaczepkę.

— Maluje pani wargi?

— Oczywiście — patrzała zdziwiona.

— Czy pani paliła tego papierosa?

Wręczył jej wyjęty z koperty ów ustnik madena lekko zaróżowiony na końcu i objaśnił.

— Leżał tu na biurku pani zmarłego męża w popielniczce, gdy przyszedłem po raz

pierwszy do gabinetu i był jeszcze wtedy nieco wilgotny. Kiedy paliła pani dziś po raz ostatni?

Nie zawahała się.

— Paliłam w chwili, gdy dzwoniłam do policji.

— To jest?

— Już raz panu wymieniłam godzinę, a raczej pan mnie.

— Mimo to chciałbym to usłyszeć jeszcze raz.

— Czy to ma być próba mnemotechniczna.

— Nie.

— Więc...

— O której godzinie dzwoniła pani po policję?

— O siódmej piętnaście.

— Świetnie. I wtedy pani paliła. À propos, czemu pani chciała przedtem... skł...

powiedzieć nieprawdę, mówiąc, że nie pali pani.

— Sama nie wiem. Lapsus umysłowy. Myślałam może w owej chwili o czymś innym,

może asocjacja na tle podobieństwa fonetycznego. Mówił pan tak prędko, że prawie nie
słyszałam pytania, dość nagłego, przyzna pan.

— Zauważyłem to. Więc paliła pani tego papierosa o siódmej piętnaście?

— Tak. Poznaję nawet sposób zaginania.

— Jakiej pomadki używa pani do warg?

— Coty.

Niedbale spojrzał na swoje palce i starannie schował znów niedopałek madena do

koperty, a kopertę do teki. Zamknął tekę.

— Ciekawe. Więc może mi pani objaśni, dlaczego ten papieros pomalowany jest, i to

dość niezręcznie, czerwonym ołówkiem, aby imitować papieros palony przez kobietę. Czy to nie
dziwne?

Zbladła wyraźnie. Adam Billewski był tak zaciekawiony, że nachylił się

bezceremonialnie, aby móc widzieć jej twarz. Ostatnie słowa jego przyjaciela wywarły na nim
wielkie wrażenie. To była prawdziwa niespodzianka. Już teraz rozumiał jego niedawną uwagę o
fascynującej głupocie. Papieros pomalowany na czerwono, ołówkiem kopiowym – po co? Nic
nie zrozumiał. Wzruszył ramionami, może i ze złością.

Bernard Żbik czekał na odpowiedź. Nie spuszczał oka z badanej, a Adam nie rozumiał

czemu on zajął wobec tej kobiety takie zdecydowanie nieprzychylne stanowisko. Fakt, że była
mało wzruszona, nie świadczył jeszcze o jej winie. Jako lekarz była nawet za bardzo wzruszona.
Zresztą, to jest metoda Bernarda – zawsze stara się psychicznie zahukać przesłuchiwanego, bo
gdy ma coś na sumieniu to wyzna prędzej, a jeżeli nie ma, to nic mu nie będzie.

Głos Bernarda Żbika znów przerwał tok myśli aspiranta. Odezwał się, jakby

poprzedniego pytania wcale nie było.

— Proszę, niech nam pani opowie dokładnie, jak spędziła pani dzień dzisiejszy od owej

chwili, gdy widziała pani męża żywego po raz ostatni, do chwili, gdy zauważyła pani, że on nie
żyje. Adamie, będziesz stenografował.

Doktorowa Borzęcka siedziała niby śpiąca na krześle. Zorientowała się, że

dotychczasowe, nieskoordynowane pytania były tylko preludium śledztwa, które właściwie
rozpoczyna się w tej chwili. Uczyniła ruch, jakby zamierzała wstać.

— Inspektorze, słyszałam dużo o pańskiej metodzie badania, ale gdybym ją znała, nawet

powierzchownie, jak teraz – doprawdy, zawahałabym się może przed wezwaniem policji, że też
musiałam wpaść właśnie w pańskie ręce. Traktuje mnie pan nieprzychylnie. Nastawia pan takie
dziwne pułapki. Niech mi pan szczerze powie: ma pan jakieś podejrzenia co do mojej osoby w tej

sprawie? A może — próbowała się uśmiechnąć — może morderstwa dokonano w
niedozwolonych godzinach? Nie moja w tym wina.

Bernard Żbik patrzał jej poważnie w oczy.

— Znów zbyteczne pytanie. Jeżeli bym miał podejrzenia co do pani, to bym ich pani nie

ujawnił. Jeżeli nie mam. to nie mam też co ujawniać. Jasne. Proszę, niech pani opowie dokładnie,
jak pani spędziła dzień. Ułatwię pani zadanie przez to, że będę zadawał pytania.

— Słucham, więc.

— O której godzinie widziała pani męża żywego po raz ostatni?

— O czwartej.

— W którym miejscu to było?

— W stołowym. Przy obiedzie.

— Kto był wtedy w pokoju poza panią i nieboszczykiem?

— Wszyscy.

— To znaczy?

— Mąż, córka, syn i ja.

— Kto usługiwał do obiadu?

— Ja sama.

— A pokojówki?

— Nie było ich.

— Co było potem? Mówiła pani, że widziała pani wtedy męża żywego po raz ostatni.

Musieliście się więc państwo rozstać o tej godzinie?

— Tak jest. Mąż udał się po obiedzie, to jest może o czwartej piętnaście, do swego

gabinetu.

— Sam?

— Sam.

Ponieważ inspektor milczał, opowiadała dalej:

— Syn i córka udali się również do swoich pokojów. Zostałam sama w pokoju. Byłam

tam do siódmej z minutami. Ponieważ zdziwiła mnie cisza w gabinecie, który sąsiaduje ze
stołowym, więc weszłam tam i...

— Zaraz. Przepraszam, że pani przerwę. Czy mąż pani przyjmował dziś chorych?

— Nie.

— Dlaczego?

— Nikt się nie zgłosił. Większość praktyki męża odbywa się w szpitalu.

— Co pani robiła w ciągu tych trzech godzin w stołowym, między czwartą a siódmą?

Zawahała się wyraźnie z odpowiedzią. Widząc jednak wyczekiwanie w oczach

detektywa, odparła.

— Układałam... pasjansa.

— Dobrze. Proszę, niech pani opowiada dalej. Więc weszła pani do pokoju i mąż już nie

żył.

— Nie żył — powtórzyła jak echo.

— Leżał w pozycji w jakiej ja go zastałem. Pamięta pani?

— Tak.

— Słyszała pani przedtem jakieś odgłosy w gabinecie? Może szmery, hałas tłumiony.

— Żadnych.

— Czy wie pani, że męża pani zastrzelono nie w gabinecie, a potem dopiero przeniesiono

ciało do gabinetu i ułożono w pozycji w jakiej go ujrzałem?

Ostatnia wiadomość wywarła na niej nadspodziewanie wstrząsające wrażenie. Może

wyobraziła sobie w myśli ów okropny widok, jak przenoszą ciało jej męża, już martwe, do
gabinetu...

— Pan jest tego pewny?

— Tak. Jeszcze jedno. Wie pani o zamordowaniu portiera w przedpokoju stołowego

wtedy, gdy pani siedziała tam w towarzystwie wywiadowcy?

— Co!

Przez chwilę oczy jej miały wyraz obłędny.

— U nas nie służył żaden portier. Tylko dwie pokojówki.

— Zamordowany został portier domu, Maciej Tomasiuk.

— Zamordowany. Zakłuty?

Bernard Żbik odbił błyskawicznie.

— Skąd pani wie, że został zakłuty? Przecież ja tego nie powiedziałem!

Nie zlękła się jego tonu. Odważnie spojrzała mu w oczy.

— Czemu pan się denerwuje. Gdy siedziałam w pokoju z wywiadowcą, nie słyszeliśmy

żadnego strzału. Więc mogła być mowa tylko o zakłuciu.

— Tak! Dziwne. Mógł przecież zostać otruty, nie zakłuty.

Wydęła pogardliwie wargi.

— Nie wierzę w nagłe otrucia.

— Ciekawy pogląd.

Milczał przez chwilę nim zapytał zwolna, skandując sylaby w jakiś ostrożny heksametr.

— Czy siedziała pani przez cały czas w pokoju. Nie opuściła pani wywiadowcy ani na

chwilę. Bo może...

Przezwała mu z uśmiechem.

— Chce pan, widzę, ustalić moje alibi. Nie opuściłam pokoju ani na chwilę, panie

inspektorze. Wywiadowca który zemną był, może to zresztą potwierdzić. Niech go pan tu
zawoła.

— Zbyteczne, wierzę pani.

Sięgnął do teki.

— Zna pani ten przedmiot?

Oglądała sztylet uważnie i zwróciła go ze słowami.

— Afrykański sztylet.

— Tak jest. Tak zwany sambok – ostry tylko z jednej strony, właściwie wzór rzymski

jeszcze z czasów Scypiona. Ale skąd pani wie, że to sztylet afrykański.

— Też umiem czytać, panie inspektorze.

— Ach, prawda! Zapomniałem.

— Proszę tylko bez sarkazmu.

— Co za przypuszczenie. Nie śmiałbym. À propos tego sztyletu. Przecież pani mąż

pochodził właśnie z Kimberley. Zapomniała mi pani odpowiedzieć na pytanie: Czy zna pani ten
sztylet.

— Nie znam go.

— Czy możliwe, że jest to sztylet pani męża?

— Może. Nie pokazywał mi swoich drobiazgów.

— No, tak. Czy mąż pani chodził ostatnio na plażę.

— Czy to są drwiny?!

— Dlaczego.

— Bo mi pan zadaje pytania bez związku. Proszę nie zapominać, że nie rozmawia pan z

kwiaciarką, że panu przypomnę jego własne słowa.

Aspirant, który przysłuchiwał się w milczeniu tej rozmowie, nie mógł się oprzeć

wrażeniu, że tu przed nim toczy się jakiś ukryty pojedynek. Jak dziwnie Bernard Żbik prowadzi
dzisiaj śledztwo. Bardzo dziwnie.

Inspektor nie był urażony uwagą.

— Pani doktor, nie posądza mnie pani chyba o wygłupianie się, mówiąc wulgarnie. Moje

pytania mają związek, ale skoro pani nigdy nie była – za co nie mam do pani urazy – podawana
tak zwanemu krzyżowemu badaniu, to już nie moja wina. Czy mąż pani chodził ostatnio na
plażę?

— Oczywiście.

— Dlaczego: oczywiście.

Po raz pierwszy uśmiechnęła się swobodnie.

— Jako lekarz uprawiał codziennie gimnastykę na świeżym powietrzu, nawet zimą. Nic

dziwnego, że się tak opalił.

Rysy detektywa ściągnęły się.

— Ja wcale nie wspominałem o opaleniu — zauważył z lodowatym chłodem.

— Ale mówił pan o plaży. To na jedno wychodzi.

— Już drugi raz jest pani dziś za bardzo domyślna.

— Dziwni jesteście, panowie detektywi. Czy domyślność i indukcja jest przywilejem

tylko detektywów. Może jestem więcej domyślna od innych „śmiertelnych”, z którymi się pan
dotychczas stykał, ale to już nie moja wina — naśladowała umyślnie ton detektywa.

— Czy ma pani jakieś podejrzenia co do faktu zamordowania portiera?

Zastanowiła się.

— Nie.

— Czy podczas owego trzygodzinnego pobytu w stołowym, od czwartej do siódmej —

telefonowała pani.

I aspirant odniósł wrażenie, że to nagłe pytanie przeraziło ją. Wstała naraz, obejrzała się,

ale natychmiast znów usiadła.

— Nie telefonowałam.

— Może ktoś inny telefonował z aparatu w stołowym.

— Nikt.

— Pani kłamie!

Po raz pierwszy aspirant widział, słyszał, jak Bernard Żbik krzyczy. Detektyw nie tylko

krzyknął. Wstał i nachylił się tuż nad twarzą siedzącej.

— Pani kłamie — powtórzył spokojnie i dodał nagle.

— Aspirancie, wyprowadź na razie panią doktorową do pokoju stołowego i zostaw ją w

towarzystwie Więcka. Może pani się tymczasem namyśli, że lepiej jest nie osłaniać nikogo i
powiedzieć mi prawdę. Sam wróć natychmiast, Adamie.

Gdy aspirant wrócił zastał Bernarda Żbika siedzącego przy biurku z rękoma zaciśniętymi

w pięści i przyciśniętymi do skroni. Na widok przyjaciela inspektor wstał.

— Usiądź, Adamie. Rozważymy rzecz dokładnie. Musimy wiedzieć, co już wiemy.

— Jedno pytanie, Bernardzie.

— Jakie.

— Dlaczegoś ty z nią tak ostro rozmawiał. To nieszczęśliwa kobieta. Fakt, że nie jest

wzruszona nie przemawia przeciwko niej – przecież to lekarz – neurolog. Z racji jej zawodu
śmierć jest przecież niestraszna – jak dla matematyka wyciąganie pierwiastka. Przecież dla niej
człowiek, nawet jej mąż – to tylko kościec pokryty mięśniami i kierowany przez neurony.

— Ale ona mnie dwukrotnie okłamała.

— Jesteś tego pewny.

— Nie, ale jej zeznania nie zgadzają się z moją logiczną hipotezą.

— To jeszcze nie powód, aby jej nie wierzyć.

— Zobaczymy.

— Jaka jest twoja hipoteza?

— Tego jeszcze nie mogę skonkretyzować. To jakaś przeklęta sprawa. Za dużo tu

zagmatwań. Zreasumuję ci stan faktów – może z niego sam wyciągniesz tę samą hipotezę. Więc:
Dziś o godzinie siódmej, w twojej obecności, ktoś dzwonił do mego mieszkania. Po sprawdzeniu
numeru okazało się, że dzwoniono z telefonu doktora Borzęckiego z aparatu w stołowym, który
właśnie ma numer 8-72-93 (drugi aparat znajduje się w gabinecie na biurku zamordowanego).
Dlatego właśnie powiedziałem, że doktorowa kłamie, twierdząc, że w czasie jej obecności w
stołowym między czwartą a kilka minut po siódmej nikt nie dzwonił – a musiał ktoś dzwonić z
tego aparatu. To jest niewątpliwe. Przyjechaliśmy tu – resztę znasz. Dodam tylko, że 1) sztylet i
2) rękawiczka męska wskazuje na to, że w tym mieszkaniu powinien się znajdować jakiś
człowiek, który ma coś wspólnego z Kimberley.

Detektyw urwał i podał aspirantowi paszport zamordowanego.

— Doktor Wiesław Borzęcki, zamordowany, urodził się w Kimberley. Możliwe więc, że

te przedmioty są jego własnością. Ale doktora Borzęckiego widział portier Tomasiuk
wychodzącego z tego domu z walizką w ręku w pięć minut po jego śmierci. Przecież tu
można zwariować.

Wstał i schwycił brutalnie za zwisającą bezwładnie rękę nieboszczyka. Puścił z odrazą

zimne ciało.

— Widzisz, a doktor Borzęcki leży tu martwy. Zaś portier został zakłuty. Kto to

uczynił? Dlaczego? Dlaczego? Przecież morderca musi być w tym mieszkaniu, ale gdzie?
Przecież ja przeszukałem dokładnie mieszkanie. Wiem, kto tu jest. Wiem?

Aspirant chwycił detektywa za rękę.

— Więc trzeba przesłuchać pozostałe osoby. Może któraś z nich okaże się mordercą.

Bernard Żbik nachylił się nad siedzącym przyjacielem i szeptał mu do ucha:

— Adamie, ja mam wrażenie, że tu, w tych ośmiu pokojach ukryty jest poza pięcioma

żywymi i dwoma martwymi, zamordowanymi – jeszcze jedna osoba, nieuchwytna,
tajemnicza, groźna, bezlitosna, chytra. O! jakże piekielnie chytra, którą ja czuję, która
wyślizguje się z moich obliczeń logicznych. Osoba, którą ja nazywam w myśli... człowiekiem z
Kimberley. Nie wierzę w cudy, w tajemnicze mechanizmy, a jednak pewny jestem, że człowiek z
Kimberley jest teraz w tym mieszkaniu, gdzieś, może o krok ode mnie, może w sąsiednim
saloniku – jest.

Aspirant wstał. Wiedział, że jego przyjaciel mówi śmiertelnie poważnie, a jednak to

brzmiało, jak absurd. Mieszkanie obsadzone policją — i jakiś nieuchwytny? Cień? Bernard
stanowczo przesadza. Absurd!

Absurd?

Przeraźliwy, ścinający krew w żyłach, nieludzki krzyk zabrzmiał od strony stołowego, za

drzwiami. Jednym susem znalazł się Bernard Żbik przy tych drzwiach i szarpnął. Wpadli obaj do
stołowego. Detektyw przypadł z jękiem trwogi do ziemi. Nachylił się.

Na podłodze leżało ciało wywiadowcy Więcka, blade, jak martwe. A obok stała niemniej

blada na twarzy doktorowa Borzęcka i wciąż krzyczała histerycznie.

— Tam! Tam! W kuchni! Tam uciekł!

Rozdział VI

PRZERAŻAJĄCE WYZNANIE

Jej pielęgnowana, biała jak śnieg ręka wskazywała w kierunku owych trzecich, małych,

niskich drzwi prowadzących widocznie do kuchni, o której mówiła. Mówiła? – Krzyczała.

Aspirant zauważył wyraźnie, że inspektor zawahał się przez chwilę. A może było to

złudzenie. Jednak – nie.

Ku wielkiemu jego zdziwieniu detektyw odwrócił się wolno i podszedł do doktorowej,

która uspokoiła się nagle. Jej oczy, wielkie, czarne i piękne, świeciły matowo.

— Co? W kuchni.

— Och, inspektorze. Jakiś mężczyzna. Siedzieliśmy oboje z tym panem — wskazała na

bezwładne ciało wywiadowcy, którego aspirant ułożył na tapczanie — gdy naraz...

Drżała, jej zęby uderzały o siebie. Była naprawdę przerażona.

— ...poczułam... na ramieniu czyjeś szorstkie dotknięcie. Ujrzałam grube palce,

sięgające do mojej szyi. Krzyknęłam i ujrzałam tylko, jak tamten zadał wywiadowcy cios w
głowę i rzucił się w kierunku drzwi do kuchni. Widziałam tylko znikającą sylwetkę. Potem, już
nic nie pamiętam. Zdaje się, że krzyczałam. O! Boże!

Przytuliła się nagle do inspektora, jak dziecko do matki i on poczuł woń szamponu z jej

jedwabistych czarnych jak węgiel loków.

— On... on tam jest. Boże!

— Stamtąd nie ma żadnego wyjścia?

— Nie ma.

Szczęknęły jej znów zęby. Przerażenie było niewątpliwie ogromne.

W ręku detektywa znalazł się jego płaski mauser.

— Zostań tu, Adamie. I tak nie masz broni.

— Ależ, Bernardzie. Tam...

— Zostań tu.

Pomimo spokojnego głosu, był w tonie inspektora jakiś specjalny oddźwięk, który

nakazał aspirantowi milczenie.

Bernard Żbik otworzył lewą ręką małe drzwi. Znajdował się w wąskim korytarzu,

wiodącym do kuchni. Wyłącznik elektryczny znajdował się na drugim końcu przy drzwiach od
kuchni.

Detektyw bez wahania zanurzył się w ciemność.

Nie chciał zapalać światła.

Macał rękami jak polip. Po lewej stronie poczuł wypukłość wąskich drzwi,

prawdopodobnie ustęp, jak mógł wywnioskować z silnego zapachu karbolu i jodoformu. Tak też
było.

Stąpał krok po kroku, cicho.

Przeszedł ciemny korytarzyk i wolno pchnął drzwi do dużej kuchni. Przełożył rewolwer

do lewej ręki. namacał wyłącznik obok futryny i przekręcił.

Białe światło zalało pokój kuchenny.

Pokój był pusty!

Gdzie podział się tamten?

Kuchnia była obszerna, wysoka i swą białością przypominała gabinet zamordowanego.

Wszystko tu pachniało czystością.

Po lewej stronie od drzwi, naprzeciwko, znajdowało się duże dziewięcioszybowe

kwadratowe okno.

Okno było otwarte.

Poniżej okna, na czwartym piętrze znajdował się długi balkon; drzwi balkonu były

zamknięte od zewnątrz, jak to widział inspektor w świetle swej latarki.

Zimne powietrze nocy podziałało kojąco na nerwy.

Ale gdzie był tamten.

Inspektor zamarł naraz w bezruchu.

Za sobą dosłyszał wyraźny szmer. Gdyby go ktoś teraz napadł, nie mógłby się bronić, bo

rewolwer schował przedtem do kieszeni, aby wziąć latarko.
Teraz sięgnął błyskawicznie ręką do kieszeni.

Szmer powtórzył się wyraźnie.

Odwrócił się.

Odetchnął.

Biały angorski kot patrzał nań niewinnie swymi dużymi oczyma, jakby pytał: czemu mi

nie dajesz spać.

Inspektor znów zwrócił się ku oknu.

Czyżby tamten wyskoczył przez okno? Nie, to byłaby niechybna śmierć, a tamten tylko

zabija innych, ale nie siebie... Poza tym... Detektyw przerwał tok swych rozmyślań i gwizdnął
przez zęby – czynił to zawsze, gdy czegoś nie mógł zrozumieć, ale był bliski rozwiązania.
Zamknął okno starannie.

Człowiek przecież nie może się rozpłynąć w powietrzu jak mgła. Więc... Można

zwariować. Dematerializacja, rozdwojenie jaźni. Co się dzieje w tym mieszkaniu?

Stał wciąż przy oknie, które zamknął przed chwilą. Biała angora znów usnęła na

taborecie.

Detektyw oglądał dokładnie okno. Czyżby tajemniczy człowiek z Kimberley jednak

wyskoczył tędy. Nie! A przecież innego wyjścia z tej kuchni nie było.

Naraz zaświeciły się oczy inspektora.

Nachylił się i podniósł jakiś drobny przedmiot, który leżał u stóp okna. Przez chwilę

oglądał go dokładnie i schował potem starannie do portfelu.

Jego oczy miały w tej chwili dziwny wyraz.

Schował rewolwer.

Wolno wrócił do stołowego. W korytarzu, już teraz oświetlonym, dla upewnienia się

otworzył drzwi ustępu i zajrzał. Ujrzał wąskie okienko z kratami. Tędy nikt nie mógł się
wydostać.

Był znów w stołowym. Na tapczanie w rogu obok kredensu siedziała doktorowa Borzęcka

i nacierała skronie Więcka koniakiem. Obok niej stał aspirant i uspokajał ją banalnymi słowy.
Wywiadowca pojękiwał.

Inspektor obejrzał jego głowę. Na szczęście czaszka nie była pęknięta. Ale trzydniowy

„areszt szpitalny" był niewątpliwy.

Bernard Żbik usiadł. Jeszcze nigdy aspirant nie widział na twarzy swego przyjaciela takiej

powagi, jak w tej chwili.

Była to powaga śmierci.

Palce detektywa bębniły nerwowo po blacie stołu. Wyjął zapałkę, obejrzał ją

skrupulatnie, podłubał nią w zdrowych zębach i rzucił do popielniczki na stole. Nagle z ust jego
padło jedno z tych dziwnych pytań.

— Kochała pani nieboszczyka, swego męża, pani doktor?

Ściągnęła brwi, otworzyła usta, ale żadne słowo z nich się nie wydostało. Skinęła tylko

potwierdzająco swą piękną głową, a granatowoczarne loki zaświeciły fosforycznie przy tym
ruchu.

— Czym była pani przed ślubem?

— Nie rozumiem.

— Czy miała pani jakiś zawód, czy też próżnowała pani?

— Byłam artystką w teatrze,

— W jakim?

Wymieniła znany teatr.

— Długo?

— Tylko pół roku. Uczyniłam to raczej dla rozrywki, nie dla pieniędzy. Byto to tuż po

ukończenia przeze mnie wydziału lekarskiego.

— Gdzie pani studiowała?

— W Paryżu.

— Miała pani bogatych rodziców?

— Tak.

— Już nie żyją?

— Nie.

Przeczekał chwilę.

— Występowała pani pod pseudonimem?

Aspirant miał wrażenie, że teraz była niespokojna. Nie rozumiała, ani on, serii tych

dziwnych pytań.
Zawahała się.

— Pod jakim?

Znów wahanie.

— Pod jakim?

— Mira Rix.

Detektyw milczał znów, gdy nagle:

— Jakiego koloru garnitur miał na sobie tamten?

— Kto?

— Ten o grubych palcach, który powalił wywiadowcę i uciekł do kuchni?

Obserwował ją bacznie po tym pytaniu. Jego spojrzenie było przenikliwe jak promienie

Roentgena. Namyślała się chwilę. Otworzyła usta, znów zwarła wargi, wreszcie rzekła:

— Czy… on uciekł?

— Zniknął, w każdym razie. Jakiego koloru garnitur miał na sobie?

— Zdziwi to pana, inspektorze. Ale zdaje mi się, że miał na sobie... różowy garnitur.

Przez przewód rysów detektywa przebiegł krótkofalowy prąd uśmiechu, gdy

odpowiedział.

— Spodziewałem się tego. Różowy garnitur i jedwabny. Na pewno jedwabny, choć może

ze sztucznego jedwabiu. Gdyby to nie był różowy i jedwabny garnitur – byłbym bardzo

zdziwiony.

Aspirant spojrzał i zauważył, że po ostatnich słowach detektywa doktorowa zbladła

nienormalnie. Co mogły oznaczać zagadkowe słowa inspektora. W każdym razie wywarły
wrażenie. Wąskie, rasowe, manicurowane, białe palce wczepiły się w gobelin tapczanu, na
którym siedziała – tak mocno, że aż wszystka krew uciekła z naskórka. Zdawało się aspirantowi,
że słyszy trzask stawów.

Doktor Julia Borzęcka opuściła rzęsy, a gdy podniosła je i spojrzała na Bernarda Żbika,

oczy jej jaśniały straszliwym przerażeniem i... śmiertelną nienawiścią.

Milczała.

Inspektor wstał i podszedł do wywiadowcy leżącego wciąż bezwładnie na tapczanie.

Więcek przyciskał do potylicy zimny okład, który zrobił mu aspirant. Bernard Żbik obejrzał
napuchnięty guz. Nie mógł się oprzeć wrażeniu, że uderzenie w czaszkę było... precyzyjnie
obliczone. Pocisnął palcem guz i wywiadowca wydał cichy jęk:

— Boli.

— Czy możecie już mówić, Więcek?

— Mogę.

Wywiadowca skinął jeszcze głową, jakby niepewny czy detektyw usłyszał jego ciche

słowa.

— To dobrze. Będę wam tak zadawał pytania, abyście mogli odpowiadać tylko tak lub

nie, o ile to będzie możliwe. To was mniej zmęczy. Więc: Czy widzieliście tego, który zadał
wam uderzenie?

— Nie.

— Słyszeliście przedtem jakiś szmer?

— Nie.

— Na pewno?

— Tak.

— Widzieliście przed zemdleniem uciekającą postać?

— Nie.

Bernard Żbik nie pytał więcej. Aspirant był prawie pewny, że on już przedtem znał

odpowiedzi negatywne na zadawane wywiadowcy pytania. Wynikało to zarówno z tonu pytań,
jak i ze słów detektywa.

— Adamie!

— ?...

— Zostaniesz tu na chwilę w towarzystwie pani doktorowej, a ja przyślę ci po chwili

Rogalskiego. Wtedy zostawisz go tu, a sam przyjdziesz natychmiast do mnie. Po Więcka zaraz
przyślę karetkę ambulansu. Dowidzenia, Więcek.

Wyszedł szybko. Znalazł Rogalskiego i przez parę chwil rozmawiał z nim o czymś

przyciszonym głosem.

— ...więc uważajcie, Rogalski. Tam, w stołowym jest troje drzwi. Więc gdyby ten...

— Rozumiem, panie inspektorze. Przy najmniejszym ruchu – strzelę.

— Nie. Zabraniam wam strzelać, chyba tylko na alarm, lub w ostateczności, to jest gdyby

waszemu życiu groziło bezpośrednio niebezpieczeństwo.

— Zrobione.

— Więc pamiętajcie. Alarm przy najmniejszym podejrzanym ruchu lub szmerze.

— Rozkaz.

— Dobrze. Przyślijcie mi tu pana aspiranta.

Rogalski zniknął.

Inspektor rzucił okiem na swój ręczny zegarek. Była godzina pół do pierwszej w nocy.

Trup portiera nie został jeszcze zabrany do anatomicum. Zaś ciało doktora Borzęckiego leżało
wciąż w gabinecie. Bernard Żbik zajrzał do notesu: miał jeszcze przesłuchać obie pokojówki i
rodzeństwo Borzęckich, wśród nich owego autora owej dziwnej powieści kryminalnej Depresja –
dziwny tytuł. Detektyw był pewny, że właśnie młody Borzęcki jest tym, który telefonował do
niego tego wieczora. Dlaczego jego macocha temu przeczyła? Jeżeli prawdą jest – jak zeznała –
że między czwartą piętnaście a siódmą dziesięć znajdowała się w stołowym, to musiała wiedzieć,
widzieć i słyszeć, jak jej pasierb telefonował. Ta kobieta kogoś ukrywa – kogo? Może to ona tak
przeraziła pasierba i skłoniła go do położenia tuby po wypowiedzeniu przezeń owych dwóch
słów: czy to...

Jeżeli zaś ten młodzieniec, autor powieści kryminalnej, dzwonił do sławnego

inspektora-detektywa, to chyba po to, aby zawiadomić o zbrodni – już o siódmej. Numer telefonu
mógł znaleźć w spisie abonentów.

Wszedł Adam Billewski bez pukania.

— Doktorowa została w stołowym w towarzystwie Rogalskiego?

— Tak. Płacze znów.

— Zwykła histeria kobieca. Niech sobie zaaplikuje autokonsultację i autodiagnozę.

— Czemu ty ją tak traktujesz, Bernardzie?

Bernard Żbik uśmiechnął się zagadkowo, ale poważnie.

— Bo ona przede mną coś ukrywa, chyba sam to również widzisz. Już dwukrotnie mnie

okłamała.

— Co miały oznaczać twoje tajemnicze słowa o różowej i jedwabnej marynarce czy

garniturze?

— Zachowam tę wiadomość na razie dla siebie, póki jej nie sprawdzę.

— Bernardzie, powiedz otwarcie, czy ty ją podejrzewasz o ukrywanie osoby mordercy? A

może o dokonanie tej zbrodni, o mężobójstwo?

— Nie. Ona nie zamordowała doktora Borzęckiego. Na pewno.

— Jesteś tego pewny?

Detektyw zaśmiał się.

— Adamie, teraz ty ją podejrzewasz?

Aspirant zmieszał się. Zarumienił się nawet.

— Nie. Ale twoje zachowanie się wobec niej jest takie dziwne. Przecież ty nie robisz nic

bez celu, znam cię.

Bernard Żbik stanął naprzeciw przyjaciela i ujął jego podbródek w swoją dłoń.

— Podoba ci się ta kobieta?

— Tak.

— Nic dziwnego. Jest piękna i ma pociągający urok. Musi być namiętna – aż bije od niej

ciepło. Ale nie zapominaj o tym, że jesteś teraz na służbie.

— Pamiętam.

— To świetnie. Zawołaj mi tu pana Władysława Borzęckiego, alias autora Jerzego Mózga

– ten pseudonim się wybitnie nie nadaje do deklinacji.

— To ten... autor Depresji?

— Identyczny. Dziwny tytuł Depresja, szczególnie dla powieści kryminalnej.

Przekonali się wkrótce, że sam autor był nie mniej dziwny...

Władysław Borzęcki był to niski, chudy młodzieniec o wyglądzie raczej chłopca. Pomimo

wątłego wyglądu nie wywierał na pierwszy rzut oka wrażenia chorowitego i słabego. Z lekka
rzednące włosy były starannie zaczesane na środkowy przedział. Ubrany był tak starannie, że aż

inspektor był tym zdziwiony. Było przecież pół do pierwszej w nocy.

Zwracały uwagę silnie podkrążone oczy. Dziwne oczy. Na widok inspektora oczy te

ożywiły się nieco – nie ukrywały swego zainteresowania. Jako autor powieści kryminalnej musiał
młodzieniec odczuwać pewną emocję specjalną w zetknięciu się ze słynnym detektywem!

Tuż przy drzwiach zatrzymał się i stanął w wyczekującej pozycji. Jego chude, nerwowe

palce uderzały o kant starannie prasowanych spodni. Twarz miał miłą, pociągającą i niemal
sympatyczną. Jednak w oczach czaił się jakiś dziwny niepokój, który zastanowił inspektora.
Dlaczego te oczy są tak niespokojne, jakby drżące?

— Proszę. Niech pan podejdzie bliżej.

Władysław Borzęcki chciał się może uśmiechnąć, ale surowa maska detektywa

sparaliżowała ten odruch. Czy jego ręka nie drgnęła w tej chwili – dlaczego?

— Niech pan usiądzie.

Znajdowali się w saloniku. Dopiero potem detektyw miał zamiar przejść do gabinetu, w

którym leżał trup ojca owego młodzieńca.

Usiadł naprzeciw inspektora, który swoim zwyczajem został w pozycji stojącej.

— Nazwisko?

— Władysław Borzęcki.

— Zawód?

Wahanie.

— Pytam o zawód pana.

— Właściwie literat.

— Dlaczego: właściwie?

— Bo z tego się nie utrzymuję. Żyję przy ojcu.

— Ma pan wyższe wykształcenie?

— Ukończyłem studia matematyczne na Uniwersytecie w Warszawie.

Detektyw usiadł.

— Ojciec pański został tu zamordowany. Ponieważ jest pan autorem powieści

kryminalnej, więc siłą rzeczy musi pan mieć nieco rozwinięty zmysł spostrzegawczy i pewne
zdolności obserwacyjne. Dlatego pańskie zeznania mogą mieć dla śledztwa znaczenie może
nawet decydujące. Jest pan poza tym jedynym mężczyzną, który był obecny w domu podczas
zbrodni. Proszę więc ściśle odpowiadać na pytania, jakie będę zadawał. Pan mnie zrozumiał?

Młody człowiek skinął głową.

— Kiedy widział pan ojca żywego po raz ostatni — padło pierwsze, metodą policyjną

nakazane, pytanie.

— Podczas obiadu, o czwartej, czy parę minut potem. W każdym razie między czwartą, a

najdalej czwartą dziesięć, piętnaście.

— A potem?

— Udałem się do mego gabinetu, gdzie pisałem aż do chwili, gdy przyszedł policjant i

zawiadomił mnie, że w domu popełniono przestępstwo. Po długich naleganiach powiedział mi
cicho, że zamordowano mego ojca i żebym był mężczyzną i przyjął ten cios odpornie. Chciałem
pobiec do ciała, ale policjant mnie zatrzymał. Przy tym polecił mi nikomu nic nie mówić, a
przede wszystkim siostrze, która przebywała w sąsiednim pokoju. Mimo to, jak potem słyszałem,
nie chciał wypuścić mojej siostry z pokoju. Zachowywał się w ogóle bardzo niegrzecznie, aż mi
było przykro. Mam wielką sympatię dla policjantów i nie obraziłem się, ale, doprawdy, ten pan
mógł postępować taktowniej. Jeżeli w domu dokonano morderstwa, to jeszcze nie powód, aby
każdego domownika traktować jako podejrzanego.

— To jest powód, i jedyny. Dziwne, że pan, który przecież napisał powieść

detektywistyczną, wyraża takie zdanie. Chociaż, panowie autorzy powieści detektywistycznych
nie zawsze są dobrymi detektywami. Zdarzają się oczywiście wyjątki. Różnica polega na tym, że
literacki detektyw, przystępując do śledztwa nad literacką zbrodnią, zna już z góry rozwiązanie,
podczas, gdy prawdziwy policjant-detektyw, przystępując do śledztwa, szuka rozwiązania i nie
wolno mu z góry hipotezować, bo taka koncepcja a priori wbita w mózg może potem zniszczyć
całe śledztwo, gdy okaże się fałszywa. Nic więc dziwnego, że panowie autorzy powieści
kryminalnych mają takie zdolności detektywne. Ile pan ma lat?

— Dwadzieścia trzy.

— Utrzymuje pan stosunki z kobietami?

Młody człowiek aż wstał z krzesła. Zarumienił się naraz gwałtownie, a jego zaciśnięta

pięść uderzyła w stół z taką siłą, że aż karafka na tacy zabrzęczała. Nozdrza wąskiego nosa
drgały... dziko.

— To pana nie obchodzi!

— Dlaczego pan krzyczy?

— Bo...

Nie wiedział co odpowiedzieć. Więc milczał. Tylko jego ramiona wznosiły się

gwałtownie. Czemu to pytanie tak go wzruszyło? Bernard Żbik nie podejrzewał, że ten
młodzieniec okaże się histerykiem. Więc to miałby oznaczać ten błysk niepokoju w jego oczach?
Nie, ten błysk oznacza co innego – gdzie widziałem podobne oczy? Gdzie? – usiłował sobie
przypomnieć.

— Bardzo mnie to obchodzi, mój młodzieńcze, zresztą są tu w pokoju sami mężczyźni...

— Ale ja na to pytanie nie odpowiem.

— Trudno. Mogę z tego wiele wnioskować.

— Niech pan sobie wnioskuje, co chce.

Przez dłuższą chwilę zaległo milczenie. Aspirant tylko syczał przez zęby jak zawsze, gdy

był zdumiony i zaciekawiony zarazem.

— Kochał pan swego ojca?

Młodzieniec podniósł oczy i spojrzał na inspektora z jakimś wyzwaniem.

— Nikogo nie kocham i nie będę kochał.

— Dlaczego?

— Bo świat składa się z nędznych pasożytów, z bydła – którym nie warto się interesować,

które należy tylko oszukiwać, ołgiwać i dawać się nawzajem okłamywać, aby bydło nie dostało
wścieklizny.

— A pan? Pan nie jest pasożytem?

— Jestem nim. Bo muszę nim być. Nie mogę sam walczyć z lawiną brudu i głupoty, z

potopem fałszu życiowego. Jestem ofiarą stulecia, w którym żyję.

— Więc pan nigdy i wobec nikogo nie żywił uczucia, które określa się mianem: sympatii,

solidarności, miłości wreszcie.

— Nigdy.

W oczach znów ten dziwny błysk niepokoju, i może nawet... śmiertelnego przerażenia.

Inspektor był pewny, że serce i puls tego człowieka biją w tempie przyśpieszonym a temperatura
jest podwyższona. Czego on się obawiał?

— A matkę, to jest macochę – lubi pan?

Ostatnie słowa wywarły niespodziewane wrażenie. Nawet opanowany inspektor przeraził

się niemal skutku swych słów.

Władysław Borzęcki wstał bowiem, podniósł się i nachylił twarz tuż do twarzy

inspektora. Na wargach ukazała się piana a z twarzy uciekła wszystka krew. Zacisnął pięści i

uniósł ramiona, a jego wątła, chuda postać wyglądała teraz, jakby płonęła wewnątrz.

— Ty!... Chamie!

Dyszał ciężko. Wargi wydęły się lekko, policzki wciągnęły, a kolana drgały widocznie.

— Bydło! — dodał.

I znów opadł na krzesło, jakby zapadł się w siebie, jakby topniał w gorącym rozczynie

swego gniewu.

Inspektor był zdumiony. Dlaczego pytanie o miłość do macochy tak wyprowadziło z

równowagi tego człowieka. Co za nowa tajemnica kryła się w tym punkcie śledztwa. Czyżby? —
detektyw przypomniał sobie coś. — Ach! Więc to miałyby oznaczać te dziwne oczy!

Aspirant wprost sparaliżowany był ostatnią sceną. Jego oczy patrzyły pytająco na

przyjaciela, jakby pytały: Ki diabeł?

Sylaby wypadały z ust detektywa, jak stalowe kulki śrutu na stalową płytę segregatora, z

głuchym, twardym dźwiękiem.

— Nie-na-wi-dzi pan macochy.

Obrus szarpnięty pociągnął za sobą wazon kryształowy i karafkę z wodą, która rozlała się

szeroko. Oba ramiona młodego literata utkwiły w muskularnych rękach aspiranta jak w kaftanie
bezpieczeństwa.

— Niech pan się uspokoi, młodzieńcze. Co się z panem dzieje?

Aspirant uczuł, że wyprężona postać w jego rękach wiotczeje, mięknie niby wosk na

słońcu.

Na znak inspektora puścił młodzieńca, który opadł z jękiem na krzesło. Ukrył twarz w

ramionach i łkał głośno. Jego nerwowe ręce sczepiły się palcami. Słychać było trzask
wyginanych kości w stawach. Jedno kolano drgnęło jakby uderzone młotkiem lekarza.

— Boże! Boże!

Łkanie cichło, tężało, przeszło w urywane, suche westchnienia, ręce rozczepiły się, a

zaczerwienione od uścisku palce przecierały łzy na policzkach i oczach. Duże, gęste łzy.

— Przepraszam, uniosłem się.

Woda z rozlanej karafki ściekała po idealnym kancie szarych spodni. Kołnierzyk

zmoczony wodą i łzami, krawat przegięty na bok, czerwone oczy – wywierały niesamowite
wrażenie.

— Czy może pan już odpowiadać?

— Ta-ak.

— Czemu pan przed chwilą tak wypadł z równowagi?

— Nie powiem.

Kości policzkowe wysunęły się, jak u Mongoła. Pulsowanie żyły na skroni było niemal

widoczne.

— Skąd pan zna mój numer telefonu? Czy ze spisu abonentów?

Inspektor nie otrzymał odpowiedzi. Młody człowiek powziął widać niezłomne

postanowienie milczenia. Na wszystkie zadawane mu pytania – nie odpowiadał ani słowem. Już
nie płakał.

Żbik dał aspirantowi ukryty znak.

Aspirant ujął Władysława Borzęckiego pod rękę i wyprowadził. Zostawił go pod opieką

Wielgusa i wrócił do Bernarda.

— Szok nerwowy?

— Tak, Adamie.

— Z powodu śmierci ojca. Z powodu morderstwa. To straszne.

— Nie z powodu śmierci ojca.

Aspirant spojrzał zdumiony.

— Nie? A z jakiego innego powodu?

Odpowiedź Bernarda Żbika była przerażająca w swej prostocie.

— Z powodu kompleksu Edypa. Od razu zastanowiło mnie skąd ja znałem opis tego

dziwnego wyrazu oczu. Oczu, które boją się wszystkiego, nawet siebie samych. Dopiero, gdy on
się tak uniósł po moich pytaniach o macochę – przypomniałem sobie Freuda.

Aspirant chciał nie rozumieć.

— Co?

— Ten człowiek kocha się w swojej własnej macosze. Zetknąłem się już kiedyś z takim

wypadkiem.

— Jesteś pewny tego, co mówisz?

— Prawie.

— Może się mylisz.

— Zobaczymy. Kto został z nim?

— Wielgus.

Rozległo się naraz pukanie do drzwi.

— O wilku mowa... Czego chcecie, Wielgus?

— Ten młody pan chce mówić z panem inspektorem.

Krótki błysk ukazał się w mądrych oczach detektywa.

— Częściowa skrucha i próba ratowania prestiżu, jako człowieka — rzekł zagadkowo. —

Wprowadźcie tego pana, Wielgus.

Po chwili ukazała się zgarbiona postać młodego literata, poprzedzona przez wywiadowcę.

Władysław Borzęcki chodził tak, jakby musiał przebijać się przez gąszcz powietrza.

— O co chodzi? Proszę, niech pan usiądzie.

Głos detektywa brzmiał miękko, łagodnie, współczująco.

— Chciałem złożyć jeszcze jedno zeznanie.

— Jakie? Słucham. Niech pan usiądzie — powtórzył.

— Nie trzeba. To tylko kilka słów.

— Proszę, niech pan mówi.

Młody człowiek przełknął ślinę, wysunął pierś naprzód, ale po chwili zgarbił się znów i

wyszeptał cicho, ale zupełnie wyraźnie, tak że wszyscy mogli usłyszeć.

— To ja zastrzeliłem mego ojca, doktora Wiesława Borzęckiego. Ja go

zamordowałem! Ja!

Rozdział VII

JA WIEM...

Na wesołej twarzy wywiadowcy Wielgusa ukazał się po tym przerażającym wyznaniu

uśmiech zadowolenia. Nareszcie! Będą się mogli wyspać. Ale dobrze musiał pan inspektor wziąć
pod włos tego smarkacza, skoro w trzy minuty potem wrócił i złożył to zeznanie. O, kochany
inspektor Żbik to niebezpieczny człowiek dla zbrodniarzy, szczególnie dla morderców – i on im
nic nie robi, żaden trzeci stopień, tylko tak „po swojemu” chytrze pogada, uśmiechnie się, rzuci
kilka pytań, spojrzy człowiekowi w oczy i... klapa. Wielgus nie zapomniał przecież jeszcze
słynnej opery śmierci

1

). I tam przecież...

— Dlaczegoście taki zadowolony, Wielgus?

Wywiadowca zarumienił się jak gimnazjalista schwytany na gorącym uczynku całowania

się ze służącą.

— Pan inspektor — to wszystko chociaż musi zauważyć. Zadowolony jestem, bo się to

kończy. Pan inspektor też już zmęczony, widać to po oczach. A teraz – przyznał się młody
człowiek...

— Macie rację, Wielgus. Teraz musicie przejść znów do korytarza i zaczekać tam.

— Rozkaz.

Odwrócił się zamaszyście i wyszedł. Obaj detektywi pozostali sami z człowiekiem, który

przyznał się do zbrodni ojcobójstwa.

W pokoju było cicho. Jakaś ćma, uparta jak początkujący literat, uderzała zawzięcie w

szkło żarówki z charakterystycznym brzękiem. Od strony ulicy dochodził krzyk i szmer
spacerującej w alejach publiczności, beztroskiej (na pozór) i pogodnej (na zewnątrz). Inspektor
poczuł naraz, że mu duszno od tego iperytu morderstwa, rozprzestrzenionego w tym
nieszczęśliwym mieszkaniu. Podszedł do okna i otworzył je. Wetchnął łyk powietrza
przepojonego wonią stygnącego asfaltu – ale lepsze i to od tej wstrętnej atmosfery zbrodni i
histerii. Z wysokości szóstego piętra widział wyraźnie białe punkty czapek policjantów i
charakterystyczne sylwetki wywiadowców, których każdy cal jakby tchnął czujnością.

Czujnością.

Przyszedł mu na myśl ów tajemniczy człowiek z Kimberley – ten szósty, którego obecność

w tym mieszkaniu zdawał się wyczuwać w każdym calu, w każdym metrze sześciennym
dziwnego, choć wentylowanego powietrza. Ten szósty, który zostawił rękawiczkę w windzie, od
którego sztyletu padł stary portier, który spowodował zemdlenie Więcka przez zadanie mu
ogłuszającego ciosu w potylicę. O, przez to przyznanie się, sprawa ta nie jest jeszcze wcale
rozwiązana. Wręcz przeciwnie – gmatwa się, komplikuje, plącze.

Przyznanie się.

Ojcobójca.

Ujął dłonią podbródek i zamyślił się. Ten histeryk, ten hipochondryk umysłowy, ten

pesymista i czarny marzyciel – mógł być mordercą swego ojca, doktora Borzęckiego...

Mógł...

Ale...

Inspektor odwrócił się i spojrzał w ściągniętą twarz Władysława Borzęckiego, człowieka,

który się przyznał. Stał wciąż w nieruchomej postawie, tylko ręką oparł się o krzesło i oddychał
nieco widoczniej niż przed chwilą. Pierś zapadnięta jak stara sztolnia jakby jeszcze bardziej się
ściągnęła i zwęziła.

Obok niego stał aspirant Billewski z oczami śledzącymi każdy jego ruch, jak reflektor

kierowany wprawną ręką maszynisty śledzi pląsy baletnicy-solistki na deskach sceny operowej.

— Usiądź, młodzieńcze.

Detektyw zajął miejsce naprzeciw.

— Niech pan to wypije.

Podał mu szklankę wody i widział, jak drżą te nerwowe palce, że aż woda w szklance

faluje. Widział, jak drgają te wyschnięte wargi w twarzy, na której histeria wyryła swe wrzące
piętno. Widział tę szczupłą, jakby chorowitą, wąską klatkę piersiową unoszącą się urywanymi,
nieskoordynowanymi ruchami, jakby jej właściciel uczył się dopiero ruchów oddechowych.
Widział to nienormalnie pomarszczone czoło kryjące za swą płytą równie nienormalne zwoje
mózgowe, których zakończenia nerwowe nie mogą chwilami zapanować nad tym tragicznym
splotem impulsów i absurdalnych namiętności – grożących w każdej chwili wybuchem
płomienia, który na popiół wewnętrzny spali to ciało histeryka i nieszczęśliwego hipochondryka.

I te oczy. Oczy dzikie i łagodne zarazem, anormalnie bezczelne i nerwowo tchórzliwe.

Namiętne, nienormalnie pożądliwe, ale pożądające czegoś, czego nie chce wola ich właściciela.
Oczy człowieka, który nie umie chcieć, który chce umieć, a nie jest w stanie.

Wypił łapczywie całą szklankę wody i ruchem ręki, może odruchem (bo wyglądał tak,

jakby nie stać go było w tej chwili na ruchy) poprosił o jeszcze jedną.

— Jednak, życie nie jest takie tragiczne, za jakie pan je uważa, młodzieńcze.

Głos Bernarda Żbika brzmiał łagodnie jak balsam, jak kojący ton na strunie g, wydobyty

ręką wirtuoza. Mówił tak, jakby nie usłyszał przed chwilą owego przerażającego wyznania: ja
zabiłem.

W odpowiedzi ujrzał skierowane ku sobie i utkwione w nim badawczo dwoje dziwnych

oczu.

— Życie jest podłe, panie inspektorze. Wiem, że życie jest podłe.

— Dlaczego pan tak sądzi?

— Ja tak nie sądzę. Ja to wiem na pewno. Doświadczyłem tego na sobie samym.

— A przecież nie wszyscy są pańskiego zdania. To pan przyzna.

— Tak, przyznaję to. Ale to nie może wpłynąć na mój sąd o życiu. Kiedy mówię: życie,

to mam na myśli moje życie własne. A to było i jest... udręką, szamotaniem się w pajęczynie
losu...

Zaśmiał się szyderczo.

— ... I są ludzie, którzy mi zazdroszczą.

— Dlaczego pańskie życie jest udręką?

Młodzieniec machnął pogardliwie ręką i naraz przesunął tą samą ręką po swym

zmęczonym czole, odjął ją i ujął dłoń inspektora. Mimo woli zacisnął palce, aż inspektor poczuł
ból.

— Pan tego nie zrozumie. Pana to przecież wcale nie obchodzi. Czym ja jestem dla pana

– pozycją w protokole śledztwa, niczym więcej. Ot, przypadek zetknął pana z moją tragedią, a
ponieważ zbadanie tej zbrodni jest dla pana obowiązkiem, więc pan pyta, bada, indaguje. Jest pan
kryminologiem ze szkoły psychologicznej – zawsze drżałem na myśl, że zetknę się z takim

człowiekiem, dla którego jestem psychologicznym trupem na stole sekcyjnym życia. Lancetem
swej logiki rozetnie pan bezlitośnie z zawodową wprawą wrzód dramatu mego życia. Może
umieści pan wkrótce w fachowym piśmie artykuł o ciekawym casusie. Niech pana nie dziwi, że
używam zestawień literackich, przecież jestem literatem. Jestem...

Urwał. Zgrzytnął wyraźnie zębami.

— Byłem – nie jestem. Może i nie byłem. Och!

Inspektor nie dziwił się niczemu. Wiedział, jak i aspirant, że ma do czynienia z

człowiekiem zdenerwowanym w najwyższym stopniu (głupi detektyw powiedziałby: z wariatem)
i nie chciał tego młodzieńca drażnić. Dlatego pozwalał mu mówić, aczkolwiek widział to nagłe
zboczenie z tematu, nieświadome, wynikające li tylko z niepanowania nad rozedrganymi
nerwami. Jaki splot przypadków wykoleił tego młodego człowieka z toru życia?

— Czego wy chcecie ode mnie. Przecież się przyznałem. Tak, przyznałem się. Ja to

zrobiłem. Ja!

Głos był teraz wodnisty, jakby rozcieńczony w łzach, bez namiętności, mechaniczny.

— Dlaczego pan się przyznał?

— Dziwi to pana. I mnie też. Ale nie chciałem narażać się na tę udrękę i gehennę

podchwytliwych, piekielnie chytrych pytań, na pozór banalnych i niewinnych, tępych, a w
rzeczywistości ostrych i celowych. O!...

Znów urwał.

Detektyw podjął wolno.

— Pańska macocha...

Musiał przerwać. Przeraził się widoku twarzy tego człowieka.

— Milcz pan! Na Boga! Nie mów pan ze mną o żadnej kobiecie. Nie mów pan o mojej

macosze. Słyszy pan. O żadnej kobiecie.

Zdawało się, że to biedne ciało wyskoczy z powłoki naskórka, że te obłędne oczy

wypadną nagle z oczodołów, że stawy puszczą naraz swe węzły i tkanki stracą spoistość i że ta
cała rozedrgana masa człowiekiem zwana rozsypie się naraz pod wpływem paroksyzmu
zdenerwowania.

— Czy pan nienawidzi doktorowej Julii Borzęckiej?

Skutek tego pytania był magiczny. Rozległ się spazmatyczny, nieludzki szloch

młodzieńca, najpierw głośny, a potem coraz bardziej cichy, jękliwy, ścinający krew w żyłach i
zdolny wycisnąć łzy z oczu sfinksa. Potem nastąpiła chwila milczenia, a z otchłani smutku, bólu,
zniechęcenia i zdenerwowania, wydobyły się słowa ciche, najpierw bardzo ciche, ale wyraźne:

— Przeciwnie, ja ją kocham!

Inspektora uderzył ton tych słów. On się już przecież przedtem domyślał, ale nie był

jeszcze pewny. Teraz zaś, sprawa obnażała się.

— To bardzo ładnie, że pan – jako pasierb kocha swą macochę.

Młodzieniec wyprężył się naraz, jakby ktoś napompował odwagą jego tchórzliwą,

skurczoną oponę. Zmarszczki na czole znikły, pierś wyprężyła się niemal mężna. Głowa
wydostała się niby u ślimaka ze zgarbionych dotąd ramion, a głos zabrzmiał twardo. Znikła
uległość i smutek; oczy, te dziwne oczy zaświeciły zimnym blaskiem. Powziął widać
postanowienie.

— Pan mnie zdaje się nie zrozumiał, panie inspektorze.

Aspirant, który bacznie obserwował młodego człowieka, miał nienormalne wrażenie, że

tu, na ich oczach odbyła się jakaś niesamowita transformacja, o której wspominają jogowie
indyjscy. Czy to ten sam człowiek siedzi teraz przed nim. Jaka nagła zmiana...

— A jeżeli ja pana dobrze zrozumiałem, młodzieńcze?

Władysław Borzęcki spojrzał na Bernarda Żbika. Zmrużył oczy.

— Ja jednak wolę mówić otwarcie. Już i tak nie mam dużo do stracenia. Użyłem słowa

kochać, nie w znaczeniu miłości rodzicielskiej, ale...

Jednak zdobył się na dokończenie.

— ...ale w znaczeniu miłości fizycznej.

Dłużej nie mógł się już utrzymać w dotychczasowej postawie. Kilkuminutowy wysiłek

spokojnego mówienia w stanie takiego rozprężenia nerwów wyczerpał go.

Załamał się. Cała odwaga i duma powłoki ulotniła się nagle jak za przekłuciem wentyla.

Oczy zaświeciły się naraz jak robaczki świętojańskie, ściągnięte w dwie szparki grubości cienkiej
igły. Opadł z jękiem na poręcz krzesła. Oddychał ciężko, jakby się dusił. Detektyw wyjął ze swej
teki małą metalową buteleczkę z kroplami i kawałek cukru. Zwilżył cukier i włożył nasiąkniętą
kostkę między rozchylone wargi siedzącego. Potem wziął aspiranta za rękę i poprowadził ku
oknu. Mówił szeptem.

— Poczekamy aż się uspokoi. Krople już zaczynają działać. Muszę jeszcze zadać mu

kilka pytań. Czy ty rozumiesz teraz przyczynę szoku. Ja dobrze przewidywałem – symptomaty
były zresztą oczywiste dla człowieka, który już raz to widział.

Aspirant skinął głową. Bernard Żbik mówił prędko.

— Kompleks Edypa. Kocha się w swojej matce. Ale pewny jestem, że żadnych

stosunków nie utrzymywali. Miłość nieodwzajemniona, zrozumiałe poniekąd. Ona oczywiście
musiała to zauważyć, jest przecież lekarzem.

— Jesteś pewny?

— Czego?

— Że miłość była nieodwzajemniona. A może ona właśnie jego kryła dotychczas.

— Nie. Miłość była bez wzajemności. Spójrz zresztą na jego oczy. Ten człowiek ma

dwadzieścia trzy lata, a nie miał jeszcze z pewnością żadnej kobiety. Atak hormonów na płat. To
jest tragedia jego życia. Tu leży przyczyna jego histerii, pobudliwości nerwowej, nadwrażliwości
i niedorozwoju fizycznego, który chyba zauważyłeś.

Aspirant skinął głową w milczeniu.

— Czy to możliwe aby w 1933 roku żył w Warszawie człowiek w wieku dwudziestu

trzech lat, który nie miał jeszcze kobiety.

— Oczywiście, że możliwe. Takich jest dużo. Nie powinno być, ale jest. A co do

możliwości – odkąd podczas obławy u pewnego astrologa-wróżbity zastałem profesora
kosmografii, każącego sobie wróżyć przyszłość z gwiazd – wierzę już we wszystko. Tragedię
tego młodego spostrzegłem bez większych dociekań.

— Ty naprawdę jesteś niebezpiecznym człowiekiem, Bernardzie. Nic się nie może ukryć

przed twoim wzrokiem. Nie chciałbym kiedyś wpaść pod lancet twojej logiki, jak powiedział ten
nieszczęśliwy literat. Swoją drogą, dziwne – ten człowiek ma rozprzężone nerwy, jest niemal
nienormalny, a mimo to jego mowa jest płynna, nawet inteligentna, tylko że tragiczna.

— Tak, Adamie. Jeszcze jeden z tych fenomenów mózgu ludzkiego. Carpentier w swojej

Mental Psychologie i Kussmaul w Die Störungen der Sprache wspominają o tym dziwnym
zjawisku. Ten zwój konwersacji, że go tak nazwę, został u niego nienaruszony. To też było
przyczyną, że taki człowiek mógł jeszcze biegać na swobodzie zamiast czytać w sanatorium
powieści kryminalne. On jest jednostką aspołeczną, ma tak słabą wolę, że nie umie żyć – co
wcale nie przeszkadza temu, że jest bardzo inteligentny i spostrzegawczy i nawet mógł być
niekiedy dowcipny choć z dużą dozą kropli żółciowych. Takich ludzi nie można zaklasyfikować
pod kategorie mędrców lub głupców.

— Czy on wydał naprawdę tę powieść Depresja? Bo teraz zaczynam już w to wątpić.

— Wydał ją. Zwróć uwagę na tytuł: depresja. Zapowiedział nawet jeszcze kilka powieści,

ale się nie ukazały i nie ukażą, bo ich, zdaje się, nie napisał. Ma zbyt chore nerwy, aby pisać. Ten
szok, którego byliśmy świadkami musiałby i tak nastąpić. Zakłócenia funkcjonalne w jego
ustroju nerwowym musiały być ostatnio coraz częstsze.

— Dlaczego on zabił swego ojca?...

— Zaraz otrzymasz odpowiedź na to pytanie — przerwał naraz Bernard Żbik.

Odwrócił się i stanął obok młodzieńca, który właśnie otworzył oczy jakby po głębokim

śnie. Oglądał się na wpół przytomnie.

— Ach!

Widocznie przypominał sobie powoli, co się tu działo przed chwilą, bo naraz zarumieniła

się jego blada, pergaminowa skóra na twarzy, a wargi zadrżały jak u ryby wyjętej z wody i na
próżno chwytającej suche powietrze, którym może się tylko udusić.

Inspektor usiadł na swym poprzednim miejscu naprzeciwko i położył rękę na rozpalonym

czole młodzieńca.

— Panie Władku — przecież nie pan zastrzelił swego ojca.

Efekt psychologiczny nazwania go po imieniu i łagodny ruch dłoni inspektora, który ujął

go za rękę – był natychmiastowy.

— Nie ja.

— Ale pan wie kto to zrobił.

— Wiem, lub raczej domyślam się. Ale pan się tego nigdy nie dowie.

Bernard Żbik skinął łagodnie głową.

— Dobrze. Ale prawda, że to pan pomalował ów papieros na końcu czerwoną farbą, aby

policja myślała, że paliła go kobieta.

Na chwilę tylko ukazał się w oczach młodzieńca błysk przerażenia.

— Ja to zrobiłem.

— Czy ma pan jeszcze ten ołówek?

— Mam.

— Chcę go zobaczyć.

Władysław Borzęcki bez słowa wręczył mu ołówek, który wyjął z kieszeni. Detektyw

wciąż gładził ręką jego czoło, a pieszczota ta wywierała większy wpływ niż groźby. To
dwudziestotrzyletnie dziecko nie zaznało widać nigdy pieszczoty, widać to było po jego
spojrzeniu.

Inspektor rzucił pobieżnie okiem na ołówek i schował go do teki.

— Dlaczego więc przyznał się pan przedtem do zbrodni, której pan przecież nie popełnił.

Przecież pan kochał swego ojca.

Ujrzał dwie wielkie łzy w oczach młodzieńca i znów widział drżenie jego ciała.

— Kochałem go bardzo.

— Więc panu wcale nie żal, że on został zamordowany?

Władysław Borzęcki zamknął naraz oczy, który to ruch inspektor dopiero później

zrozumiał.

— Żal mi.

— I pomimo to chce pan, żeby morderca uszedł bezkarnie?

— Kara nie wskrzesi zmarłego.

— Jednak kara winna nastąpić.

— Brednie, panie inspektorze.

— To nie są brednie. Za podwójne morderstwo musi być kara.

Władysław Borzęcki szarpnął się naraz po tym zdaniu.

— Co! Jakie podwójne morderstwo! Kto jeszcze został zamordowany?

— Portier tego domu, stary Maciej Tomasiuk.

Widać było, że ostatnia wiadomość była dla młodzieńca niespodzianką.

Inspektor obserwował go uważnie. Dla niego nie ulegało wątpliwości, że ten człowiek

zna osobę mordercy swego ojca. Dlaczego więc milczał. Co za ponura tajemnica wiązała mu
usta. A może...

— Czy pan dlatego osłania osobę mordercy, że jest nim pańska matka, doktor Julia

Borzęcka.

Spodziewał się wybuchu, ale ku jego wielkiemu zdumieniu młody człowiek podniósł

wolno głowę i nawet się uśmiechnął.

— Pan sam nie wierzy temu absurdalnemu przypuszczeniu, panie inspektorze. Moja

matka, macocha – morderczynią mego ojca, mężobójczynią. Co za absurd. Nikt tak nie kochał
mego ojca, jak ona i...

Dokończył cicho:

— ... i to było moją tragedią.

Inspektor wymienił spojrzenie z aspirantem: A mówiłem ci, że nic między nimi nie było.

— Pański ojciec urodził się w Kimberley?

— Tak. Tam też ożenił się po raz pierwszy. Ale moja matka zmarła przy moim porodzie.

Potem ojciec osiedlił się w Warszawie i wziął ślub ze swą obecną żoną. Z tego małżeństwa
urodziła się moja siostrzyczka, Hala.

— Lubi ją pan?

— Tak.

— Czy tak jak... macochę?

— Nie. Kocham ją jak siostrę.

— Jeszcze jedno pytanie. Ale to zadam panu w obecności trupa pańskiego ojca. Chodzi

mi o pewien szczegół. Czy czuje pan w sobie dość siły, aby obejrzeć z bliska ciało?

— Tak. (twardo)

Młody człowiek był już spokojny. Może to zrzucenie z siebie niespodziewanego piętna

ojcobójcy, a może podzielenie się z kimś tajemnicą swego życia wywrze wpływ i spowoduje
korzystną zmianę rozwojową. Kto wie — pomyślał detektyw, otwierając drzwi gabinetu.

Trup doktora leżał wciąż w tej samej pozycji na łóżku konsultacyjnym, jak go byli ułożyli

doktor Dalczewski i aspirant przed ową makabryczną sceną ogolenia.

Nie uszło uwagi inspektora spojrzenie jakie syn rzucił na trupa swego ojca.

Detektyw podniósł jedną z rąk nieboszczyka i wskazał na posiekaną skórę palców, która

po skrzepnięciu krwi wyglądała straszliwie.

— Czy pan o tym wiedział?

— Tak.

— Wie pan kto jest mordercą, powtarzam?

— Wiem.

— Obstaje pan przy milczeniu?

— Tak.

— Jeszcze jedno pytanie. Czy pańska siostra wie już o śmierci ojca?

— Nie wie.

— To dobrze. A teraz, aspirancie, polecisz odprowadzić pana Władysława Borzęckiego

do aresztu śledczego. Może tam namyśli się, że nie warto i nie wolno ukrywać zbrodniarza.

Młody człowiek uśmiechnął się nawet.

— Więc, brutalna proza, inspektorze.

— Tak — odparł twardo Bernard Żbik.

Gdy aspirant wrócił, został detektywa łażącego na czworakach i starannie obwąchującego

dywan na podłodze. Poprzeczna zmarszczka na czole wskazywała, że inspektor wpadł na jeden
ze swoich niesamowitych pomysłów, z których słynął.

Wstał, otrzepał spodnie i znów podszedł do trupa. Zrewidował starannie inne kieszenie

jego marynarki poza tą, w której znalazł paszport i wizytówki. (Jedną z tych wizytówek już oddał
do ekspertyzy daktyloskopijnej.) Kieszenie marynarki były puste. Tylko z tylnej kieszeni od
spodni nieboszczyka detektyw wyjął jakąś gazetę złożoną wielokrotnie.

— Kazałeś go zawieźć do aresztu?

— Nie, Bernardzie.

— Tylko?

— Uwięziłem go w jego pokoju pod strażą Wielgusa.

— Brawo! Adamie. Zaczynasz robić postępy w nauce. Przez chwilę obawiałem się, że go

naprawdę zawieziesz do aresztu. A teraz chciałbym pomówić z panną Haliną Borzęcką, lat
szesnaście. Przyprowadź ją.

— Tu, do gabinetu! Chyba nie. Przecież ona nie wie, że ojciec jej nie żyje.

Inspektor poklepał przyjaciela po plecach.

— Brawo jeszcze raz, Adamie. Zaczynasz mi się coraz bardziej podobać. Chociaż ściślej

mówiąc, to jej brat nam powiedział, że ona nie wie, że jej ojciec nie żyje.

Zamknął tekę.

— Wracamy do saloniku. Swoją drogą ciekaw jestem dlaczego jej tu nie znalazłem.

Powinna być

— Kto?

— Co, nie kto. Chodzi mi o broń, z której zastrzelono doktora Borzęckiego. I jeszcze

jedno – jestem pewny, że nieboszczyk nie znał holenderskiego.

Adam Billewski nie wiedział, co ma odpowiedzieć na tę dziwną pewność.

— Więc co z tego?

— To, że skąd znalazła się w jego kieszeni holenderska gazeta?

— Z tego wniosek, że on chyba znał holenderski.

— Albo drugi wniosek — odparł Bernard Żbik zagadkowo.

— Jaki?

— Że gazeta należy do człowieka z Kimberley. W Afryce Południowej jest dużo

Holendrów. A ta gazeta, którą znalazłem w kieszeni zamordowanego doktora Borzęckiego, jest
gazetą z... Kimberley.

— Ciekawe...

— Nawet więcej niż ciekawe, Adamie. Piekielnie chytre.

Oczy aspiranta zwęziły się.

— Bernardzie, ty już coś wiesz. Przyznaj się.

— Wiem i...

— I dlatego boję się — odparł Bernard Żbik, a w głosie jego przebijała powaga.

— Kogo się boisz?

— Jego! Mordercy! Człowieka z Kimberley — rzekł inspektor cicho.

Aspirant poczuł dziwny chłód w kościach po tych słowach.

____________________

1

) Poprzednie Wielkie gry Bernarda Żbika ukazały się pod tytułami: 1) Alibi, 2) Opera

śmierci. Następna wielka gra Bernarda Żbika ukaże się pod tytułem Dom tajemnic.

Rozdział VIII

GŁOS ZZA GROBU

Zarówno Bernard Żbik jak i aspirant spodziewali się ujrzeć w córce zamordowanego

drobną, szesnastoletnią panienkę o dużych dziecięcych oczach, o jeszcze naturalnym uczesaniu i
sposobie myślenia.

Toteż, gdy Adam Billewski wprowadził do saloniku młodą kobietę – inspektor był

bardzo zdumiony; To miała być „siostrzyczka Hala"?

Przed nim stała – kobieta.

Wysoka, szczupła blondynka o włosach koloru platyny i głębokich, poważnych, bardzo

poważnych niebieskich oczach. W gustownej acz prostej i nieskomplikowanej szarej sukience
zaciśniętej zgrabnie nad szerokimi, już nieco dojrzałymi biodrami – wyglądała uroczo. Zza
brązowego pulowera bez rękawów rysowały się sylwetki dwóch drobnych półkul
proporcjonalnych piersi. Usta lekko zaciśnięte były malowane – a może była to taka naturalna
czerwień. W każdym razie młoda panna była naprawdę piękna i naprawdę młoda, który to ostatni
przypadek zdarza się tylko jednej na dziesięć.

W ręku trzymała torebkę ze skóry krokodyla czy też z jej imitacji.

Pierwszą myślą Bernarda Żbika było, że matka tej panny umyślnie podała jej wiek jako

młodszy, aby się sama nie musiała przyznać do starszego wieku. Ta sama była myśl Adama
Billewskiego, toteż nie dziwił się pierwszemu pytaniu Żbika.

— Ile pani ma lat?

Zorientował się jednak natychmiast, że popełnił lekki nietakt, bo poprawił:

— Przepraszam. Może pani będzie łaskawa spocząć. Proszę, tu.

Patrzała nań zdumiona, może nawet lekko przestraszona. Nie wiedziała – mówiły jej oczy

– kto to jest ten obcy człowiek. Co robił policjant przed drzwiami jej pokoju o tej porze?
Dlaczego ten pan pyta ją o wiek? Co się tu stało w domu? W każdym razie coś niezwykłego.

Obserwował grę jej twarzy, naturalną, a może udaną.

— Kim pan jest?

— Jestem inspektor Żbik.

— Detektyw?

— Tak jest.

— Z policji?!

— Z policji.

— Co robi policja w tym mieszkaniu?

Nie dała mu odpowiedzieć.

— Gdzie moja mama? Gdzie?...

— Ależ, proszę pani, nic się takiego nie stało, usiłowano zastrzelić ojca pani, doktora

Borzęckiego. I dlatego my tu jesteśmy. Dlaczego pani w pierwszej chwili pomyślała o matce?

Była zakłopotana.

— Sama nie wiem.

Detektyw natomiast wiedział: bo była córką.

— Kto chciał zastrzelić mego ojca?

To właśnie chciałbym wiedzieć.

— I sądzi pan, że ja panu to powiem.

Było może coś więcej ponad dosłowną treść w ostatnim zdaniu. Detektyw przybrał

surową maskę.

— Może pani coś o tym wie...

Przerwała mu:

— Czy... ten... ten morderca... zranił mego ojca?

Inspektor nie wahał się.

— Nie. Ojcu pani nie stało się nic złego. Nic, absolutnie.

Wówczas padło to dziwne słowo:

— Szkoda.

Detektyw podszedł tuż do niej. Nachylił się i spojrzał w niebieskie oczy.

— Co? Szkoda?

— Tak. Szkoda.

— Żałuje pani, że jej ojcu nic się nie stało, że nie został ciężko raniony... lub

zamordowany?

— Żałuję.

— Dlaczego?

— Bo go nienawidzę.

Bernard Żbik zaciął wargi w zamyśleniu. Nie dziwił się tej nienormalnej atmosferze, jaka

panowała w tej rodzinie. Przecież tu popełniono zbrodnię – a tylko w takich atmosferach czyhać
może mord. Atmosfera nienawiści jest naturalną wylęgarnią morderczych myśli. Syn - neuropata,
histeryk, pobudliwy w najwyższym stopniu; matka – urodzona kłamczyni i intrygantka pomimo
swego lekarskiego dyplomu; córka – zimna, nowocześnie cyniczna – co u kobiety bardzo razi,
kokietka – co mniej razi. Ojciec – zamordowany.

Spojrzał na młodą kobietę. Nie zarumieniła się nawet. Wymówiła ostatnie słowo tak

naturalnie. Nienawidzi ojca. Dlaczego?

— Czemu nienawidzi pani ojca?

— Wolałabym o tym nie mówić. To są sprawy na wskroś osobiste. Mogę panu tylko

powiedzieć, że on mi zatruł życie. On mnie pozbawił młodości...

Znów zamilkła, nie kończąc zdania. Zastanawiała się nad czymś.

— Panie inspektorze – kto strzelał do mego ojca?

— Nie domyśla się pani?

— Nie — odparła obojętnie. — Ale dziwię się. Kiedy to się stało?

— Między czwartą a siódmą piętnaście, najpewniej. Chociaż to jest na razie tylko

przypuszczenie.

Ujrzał naraz jej rozszerzone nagłym zdumieniem oczy.

— Czy ojciec jest ranny?

— Tak, lekki postrzał. Leży tam, w gabinecie, za tymi drzwiami.

— Jeszcze leży?!

Detektyw nie rozumiał jej zdziwienia.

— No, tak. Leży tam.

— I postrzelono go między czwartą a siódmą?

— Prawdopodobnie.

— Jest pan tego pewny?

— Że stało się to między czwartą a siódmą piętnaście?

— Nie to.

— Tylko?

— Czy jest pan pewny, że go postrzelono i że on teraz leży tam – w gabinecie?

Inspektora poczęła już nużyć ta nieufna indagacja w kółko. Czy jest pewny...

— Czy pani mi nie wierzy? Nie rozumiem pani pytań.

— Chciałabym panu wierzyć, panie inspektorze, naprawdę chciałabym panu wierzyć.

— Ale?

— Ale nie mogę.

— Dlaczego?!!

— Bo o godzinie ósmej minut piętnaście mój ojciec rozmawiał przez telefon z moim

bratem, Władysławem.

Inspektor wstał wolno. Co? Co ona przed chwilą powiedziała. Nieboszczyk w godzinę po

swojej śmierci rozmawiał z tym neuropatą-literatem przez telefon? Przez jaki telefon? Czy ta
kobieta wie co mówi? Czy zdaje sobie sprawę z treści swoich słów? Może ona też...

— Co?!! Co pani powiedziała?

Spokojnie powtórzyła ostatnie zdanie.

— Gdzie był wtedy pani brat?

— U siebie w pokoju. Mój pokój oddzielony jest od jego pokoju cienką ścianką z desek.

Dawniej była to jedna duża komnata o dwóch przeciwległych drzwiach – podzielono ją tą ścianą
na dwa nasze pokoje.

— Niech mi pani opowie dokładnie o tej telefonicznej rozmowie.

— Czy to takie ważne?

— Niesłychanie.

Wzruszyła ramionami, jakby chciała powiedzieć: Nie rozumiem, ale skoro sprawia to

panu przyjemność i gdy pan tak nalega...

Wyjęła z torebki małą damską papierośnicę ze złota, wyjęła papierosa, poczęstowała

detektywa, który przyjął i opowiedziała.

Przecież ona jeszcze nie wiedziała, że jej ojciec nie żyje. Albo dobrze udawała, że nie

wie. Ale dlaczego: nie żyje. A ten głos zza grobu – ten telefon. Można oszaleć...

— Więc była ósma, gdy posłyszałam za przegródką, z pokoju Władka dzwonek telefonu.

Telefon jest wtórny z przełączenia z aparatu w stołowym. Potem usłyszałam jego głos: — Halo...
— A potem: — W porządku, ojcze. Rozłącz się prędko. Tak. — Potem mówili o czymś po cichu,
tak że już nic nie słyszałam.

Detektyw był więcej niż przerażony. On nic nie rozumiał. Może ta kobieta cierpi na

halucynacje, może ten zwariowany jej brat-histeryk mówi przez sen czy coś w tym rodzaju. Bo
przecież – u licha! – nie ma cudów, nieboszczyk nie mógł dzwonić. A doktor Dalczewski
stwierdził śmierć bez wątpliwości. Zresztą oni sami widzieli. Syn widział trupa ojca. Syn, który
rozmawiał z nim przez telefon po śmierci. Rozdwojenie jaźni... czy zbiorowy obłęd?

— Jest pani pewna tego co pani mówi? Nie wymyśliła sobie pani tej bajeczki? Czyta pani

powieści Wallace’a?

— Co też pan sobie myśli!

Obraziła się naprawdę.

— Bo, widzi pani, panno Borzęcka...

Patrzała nadąsana.

— Pani ojciec nie został zraniony między czwartą a siódmą. On został

zamordowany. Jego trup leży tam w gabinecie.

— Co?!!

Wydała tylko ten krótki okrzyk i spojrzała na poważną twarz detektywa. Odwróciła

błagalnie spojrzenie ku aspirantowi stojącemu z boku, jakby prosiła: Niech pan zaprzeczy, niech
pan powie, że to kłamstwo, że to trick śledczy.

Aspirant zrozumiał.

— Pan inspektor powiedział teraz prawdę. Ojca pani zamordowano.

Cicho było w pokoju. Dwaj detektywi zamyśleni, zdenerwowani milczeli przez chwilę.

Mieli już dużo spraw dziwnych, czytali o różnych zagadkach kryminalnych, wiedzieli, jakie
nienormalne sytuacje mogą się zdarzyć – ale takiej sprawy się nie spodziewali. Tu już nie było
sprzeczności logicznych... to zahaczało o metapsychikę, a może o psychozę.

Dlaczego wiadomość o śmierci ojca była teraz dla niej takim ciosem. Inspektor

zastanowił się. Przecież...

— Przecież mówiła pani przed chwilą, że nienawidzi pani swego ojca.

Trzymała wciąż swój cienki papieros w ustach. Teraz rozwarły się lekko jej zmysłowe

wargi, a papieros, jakby symbol jej stanu duchowego w tej chwili, opadł na dywan. Machinalnie
przydeptała tlący się niedopałek i tępo wpatrywała się w roztarty popiół na froterowanej
podłodze. Wyszeptała cicho, ledwie dosłyszalnie:

— Więc co miała oznaczać ta rozmowa?

Inspektorowi wpadła nagła myśl.

— Panno Halino, czy pani brat mógł wiedzieć, że pani słyszała tę rozmowę?

— Nie. On myślał, że ja śpię. Bo potem, jak rozległ się dzwonek telefonu, on nie wziął

słuchawki – słyszałabym to – ale parę razy pytał przez przegródkę, czy ja śpię. Leżałam wtedy
rzeczywiście na tapczanie i byłam w trakcie „przychodzenia do siebie” po ocknięciu się ze snu.
Bo zdrzemnęłam się nad książką, którą czytałam.

— Nad jaką książką?

Nie wahała się z odpowiedzią, choć wyraz jej oczu mówił wyraźnie: nie rozumiem, co za

znaczenie może mieć ta wiadomość.

— Wychowanie społeczne Bertranda Russella.

— Czyta pani Russella?

— Czytam tylko poważne książki. Nie lubię bujd. Rozdział O małżeństwie, który właśnie

czytałam, przydałby się niejednej współczesnej pannie więcej niż sześć tomów Kiribiri’ego.

Ach, więc dlatego się przedtem tak obraziła z powodu wzmianki o Wallasie. Zauważył

już przedtem, że jest fizycznie rozwinięta ponad swój wiek. Teraz przekonał się, że nie było
dysproporcji między rozwojem fizycznym i umysłowym.

— Wracając do naszej rozmowy. Niech pani nikomu nie mówi o tym, że pani słyszała

ten głos zza grobu.

Aspirant zauważył poważny wyraz oczu swego przyjaciela. Detektyw ujął młodą kobietę

za rękę, aby zaakcentować swoje słowa.

— Panno Halino, jest pani jeszcze młoda i życie jest przed panią. Jeżeli pani to życie

miłe, niech pani – na Boga! proszę się nie uśmiechać z niedowierzaniem, to nie jest patos. –
Niech pani nikomu, absolutnie nikomu nie wspomni o tym niesamowitym zdarzeniu, którego
pani była świadkiem.

Powaga jego słów, a jeszcze więcej ich treść wywarła wpływ. Przestała się uśmiechać. A

dziwnie wyglądał ten uśmiech na ustach córki, która przed chwilą dowiedziała się o

zamordowaniu swego ojca. Biedne dziecko — pomyślał Żbik — ta zgniła atmosfera cię
zniszczyła. Już jesteś poważna, prawdopodobnie nie widziałaś w swym życiu lalki i czytasz
Bertranda Russella. Nienawidzisz swojego ojca i nie przejmujesz się jego śmiercią. Brr...

— Dlaczego nie wolno mi wspominać o tym, co panu mówiłam?

— Sam nie wiem — przyznał szczerze. — Teraz nie mogę pani objaśnić. Mam takie

dziwne przeczucie. Niech pani spyta tego tu oto mego przyjaciela — on pani coś powie o moich
przeczuciach. Niech pani posłucha mojej wskazówki, proszę...

Przerwał.

— Czy pani słyszała strzały?

Pytanie było tak niespodziewane, że nawet przyzwyczajony do systemu śledczego

Bernarda żbika, aspirant otworzył usta ze zdumienia.

— Jakie strzały?

— Do ojca pani oddano dwa strzały. Oba trafiły go w pierś. Może słyszała pani odgłos

strzałów, proszę?

— Nie. Nie słyszałam.

— Kiedy przyszła pani dziś do domu?

— O pół do trzeciej.

— Gdzie bawiła pani przedtem?

— U znajomych. Grałam w brydża.

— U jakich znajomych?

Wymieniła nazwiska.

— A adresy?

Zawahała się, ale tylko na chwilę. Zanotował sobie dokładnie adresy przez nią podane,

gdy ona patrzała nań pytająco.

Potem na jego prośbę opowiedziała mu przebieg obiadu, który już dwukrotnie słyszał od

matki i syna.

— Czy ojciec podczas obiadu wyglądał normalnie, jak zawsze?

— Co pan przez to rozumie?

— Czy nie był podniecony, jakiś inny niż zwykle, zdenerwowany może?

— Nie zwróciłam na to uwagi.

Ale Bernard Żbik nie ustępował.

— Czy nie zachowywał się podczas tego obiadu inaczej niż zwykle?

Widoczne było, że Halina Borzęcka zastanawia się i usiłuje sobie przypomnieć.

Uśmiechnęła się naraz z zażenowaniem.

— Nie — szepnęła do siebie i dodała — To chyba nie ma żadnego znaczenia. Zwykły

przypadek.

— Co? — nalegał inspektor.

Wahała się.

— No, że ojciec przez cały czas obiadu nie odezwał się ani jednym słowem.

— Zaś zwykle był rozmowny?

— Nie. Zawsze był milczkiem. Ale teraz pamiętam, że mnie właśnie zastanowiło, że tego

dnia nie odezwał się ani słowem.

Detektyw spojrzał jej w oczy.

— Pani jeszcze coś zauważyła. Niech się pani nie waha. Proszę mi to powiedzieć, choćby

to pani uważała za absurd.

— Właśnie, skąd pan wie? Uważam to za absurd.

— Co?

Była niemal zażenowana. Tu widać było, że jednak jest jeszcze bardzo młoda.

— Bo widzi pan. Podczas obiadu odezwałam się do ojca. Prosiłam, żeby podał mi sól.

Solniczka stała na drugim końcu stołu. I...

— I…

— I miałam wrażenie, że on nie rozumiał co doń mówiłam. Spojrzał na mnie tak jakoś

dziwnie i nie ruszył nawet ręką.

Twarz inspektora pozostała niezmieniona. Nie znać było jakie wrażenie wywarła na nim

ostatnia wiadomość.

— Ale podał pani sól?

— Nie. Uczyniła to matka.

Bernard Żbik wstał.

— Niech się pani skupi. To co teraz nastąpi jest konieczną formalnością protokolarną.

Zobaczy pani trupa swego ojca.

Przeszli wolno do gabinetu. W powietrzu unosił się charakterystyczny zapach. Gdyby nie

silna woń jodoformu, zapach ten byłby nieco nieznośny. Detektyw oświetlił twarz nieboszczyka
swą silną lampką i zapytał urzędowym tonem.

— Czy to jest pani ojciec?

Nachyliła się bez odrazy i oglądała twarz zamordowanego.

— Dlaczego on nie ma brody?

— Ogoliliśmy go po śmierci. Ale poznaje go pani oczywiście?

Nie wahała się.

— Tak. To jest niewątpliwie trup mego ojca.

— Aspirancie, proszę to zaprotokołować. Idziemy, proszę pani.

Szła pierwsza, wolno i jakby naraz posmutniała, choć nie było tego jeszcze znać na jej

twarzy. Znów przeszli do saloniku.

— Dlaczego pani nienawidziła ojca, panno Halino? Czy był jakiś specjalny powód po

temu?

Jej wielkie niebieskie oczy spoczęły naraz na detektywie.

— Bo on pozbawił mnie dzieciństwa. Mam lat siedemnaście, a już jestem studentką

medycyny na pierwszym kursie. Zawziął się, żeby zrobić ze mnie lekarza, choć ja nie mam do
tego najmniejszego zamiłowania. Podczas gdy moje koleżanki sypały tunele z piasku, ja
rozwiązywałam dwumian Newtona i wyprowadzałam wzór na twierdzenie Pitagorasa. Gdy one
grają w tenisa, ja palę papierosy w anatomicum i przeprowadzam sekcje wątroby jakiejś
prostytutki-samobójczyni. Dlatego zdawało mi się, że nienawidzę ojca. Ale teraz, gdy on już nie
żyje, widzę, że mi się tylko zdawało. Nie płaczę, bo mnie nie uczyli płakania – i płakać trzeba się
nauczyć. Raczej miałam do niego żal i nic więcej. Szkoda go.

Otarła łzę z oka, jakby ze zdziwieniem, że jej kanały łzowe też mogą funkcjonować choć

nie pod wpływem gazu łzawiącego.

— Ma pani jakieś przyjaciółki?

— Mam. Wszystkie już mają dzieci.

Zaśmiała się z sarkazmem.

— Może pani przenocować u którejś?

— Mogę. A tu?

— To mieszkanie opieczętuję.

— A moja matka, brat?

— Umieścimy ich jakoś. Ostatecznie w hotelu. Brata pani aresztowałem.

— Dlaczego?

Była tylko zdumiona.

— Twierdzi, że wie kto jest mordercą jego ojca, a nie chce wyjaśnić kto to. W tym stanie

rzeczy musiałem go aresztować.

— Dziwne. Może on… blaguje.

— Sądzi pani?

Nachyliła się do ucha detektywa i szepnęła.

— Mój brat jest niezupełnie normalny.

— Zauważyłem to, proszę pani.

Wyjęła z torebki papierośnicę. W tej chwili aspirant potrącił ją niechcący i torebka spadła

na ziemię. Rozległ się głośny brzęk. Za głośny jak na uderzenie torebki damskiej, nawet tak
dużej jak ta. Inspektor schylił się i naraz cofnął się ze zdumieniem.

Z torebki wypadł rewolwer!

Podniósł go i ze zdziwienia zapomniał nawet o torebce i jej zawartości.

— To pani broń?

— Moja. Mauzer 6,35.

Chciała odebrać rewolwer z jego ręki.

— Pozwoli pani, chwileczkę.

Nacisnął sprężynę i zbadał magazyn. Z jego zaciśniętych warg nie wydobył się żaden

dźwięk, ale aspirant pomimo to zauważył jego przerażenie.

W magazynie brakowało dwóch nabojów.

— Czy pani zawsze trzyma ten rewolwer przy sobie?

— Od pewnego czasu.

— Czy może mi pani dać dokładniejszą odpowiedź?

— Owszem. Mam go już od pół roku. Trzymam go stale w torebce od czasu, gdy

próbowano zatrzymać mój sedan na szosie wilanowskiej.

— Ma pani auto?

— Mam. Nowy ford. Dwuosobowy.

— Czy ten rewolwer jest nabity?

— Nawet nie wiem. Jeszcze go ani razu nie używałam od czasu, jak uczyłam się strzelać.

Ale jeden nabój chyba jest.

— Dlaczego jeden?

— Bo przedwczoraj ojciec oglądał właśnie ten rewolwer i powiedział mi, że można z

niego strzelać.

— A od czasu nauki strzelania na pewno nie strzeliła pani z tej broni ani razu?

— Ani razu.

Następne zdanie detektyw zaakcentował.

— Wie pani, w magazynie są trzy naboje.

Nie rozumiała.

— Więc co z tego?

— Brakuje dwóch, bo rewolwer jest pięciostrzałowy.

— Nie rozumiem do czego pan zmierza.

— W magazynie tego pistoletu brakuje dwóch nabojów i właśnie ojciec pani został

przebity na wylot dwiema kulami i zdaje się tego samego kalibru. Choć z powodu przebicia na
wylot nie można tego zupełnie dokładnie stwierdzić.

Przyjęła tę wiadomość obojętnie.

— Zbieg okoliczności.

— Dziwny zbieg okoliczności.

— Może — zgodziła się.

Po chwili aspirant wyprowadził ją z pokoju. Miała nocować u przyjaciółki, której adres

zostawiła, i jeszcze raz obiecała, że nikomu nie powie o głosie zza grobu.

Gdy Adam Billewski wrócił do saloniku nie zastał tam Bernarda Żbika, który gdzieś

wyszedł. Wrócił dopiero po pięciu minutach.

Zapalił papierosa.

— Byłem przed chwilą u niej w pokoju. Rzeczywiście znalazłem tam Wychowanie

społeczne Russella.

Aspirant spojrzał pytająco na przyjaciela. Co miało oznaczać to zdanie?

— Więc co z tego?

— Bo widzisz. Ona zachwycała się rozdziałem O małżeństwie. Tylko w tym sęk, że

książka ma rozcięte pierwsze szesnaście stron, a rozdział o małżeństwie jest na stronie
sześćdziesiątej. Więc jak ona mogła go czytać między czwartą a ósmą? Jak ona mogła się nad
nim zdrzemnąć?

Aspirant struchlał. Jego oczy zwęziły się w dwie

szparki, jak zawsze, gdy był przerażony.

— Bernardzie. — szepnął — Co ty chcesz przez to powiedzieć?

Detektyw, jakby nie zważał na przyjaciela.

— Ponieważ więc okłamała mnie, mówiąc o tej książce, to mogło się również zdarzyć, że

w okresie między godziną czwartą a siódmą wyszła ze swego pokoju, przeszła przez przedpokój i
salonik do gabinetu...

Nie dokończył. Ponieważ spojrzał na aspiranta.

— Więc myślisz...

— Nic nie myślę, Adamie. Dziwię się tylko, że w jej rewolwerze brakuje właśnie dwóch

kul, a ona przyznała się, że nienawidziła swego ojca.

Rozdział IX

STALOWA PŁYTA

Tymczasem nadeszli sanitariusze.

Bernard Żbik porozumiał się telefonicznie z doktorem Dalczewskim i wydał ciało

zamordowanego lekarza. Dom obstawiony był gęsto przez wywiadowców, którzy mieli czuwać
przez całą noc. Po co? O tym wiedział tylko inspektor. Nazajutrz partia wywiadowców miała być
zluzowana przez następną, aż do czasu odwołania tej instrukcji przez inspektora Bernarda Żbika
osobiście. Rozkaz to rozkaz.

Doktorowa Borzęcka spała na razie na tapczanie w pokoju stołowym, w którym czuwał

wywiadowca Rogalski, a syn jej znajdował się pod strażą Wielgusa w swoim pokoju. Obie
pokojówki zbudzone zostały przez aspiranta i zaprowadzone przed oblicze Bernarda Żbika.

Twarz wielkiego detektywa była zmęczona i znać było na niej ślady dotychczas

prowadzonego śledztwa. Tuż „pod jego ręką” dokonano drugiego morderstwa na starym
portierze, a on nie tylko że temu nie umiał zapobiec, ale jeszcze nie mógł aresztować mordercy.

Jeszcze nigdy nie zetknął się jednak z tak zagmatwanym materiałem śledczym, z tyloma

nagromadzonymi poszlakami, z których jedna zdawała się negować drugą.

A jednak przez ciemności niewiedzy, tajemnicy i grozy począł się przebijać promień

światła. Inspektor zaczynał rozumieć, już dużo wiedział, ale... coś go krępowało w dalszej akcji.
Przeczuwał od razu, że sprawa ta nie będzie zwykłą zagadką kryminologiczną – nie! Tu się kryje
coś więcej niż zwykły mord. Człowiek z Kimberley – detektyw czuł na swych policzkach jego
tajemnicze, groźne tchnienie, widział go w każdym słowie, jakie zeznali dotychczas przesłuchani,
w każdej poszlace, za każdym dowodem rzeczowym kryła się owa tajemnicza, groźna,
nienamacalna ale wyczuwalna zmora, zjawa – człowiek z Kimberley. Czy była nim Halina
Borzęcka – cóż w takim razie oznaczała męska rękawiczka ze skóry kangura, którą Adam znalazł
w windzie. Wspólnik? Rękawiczka z Kimberley, sztylet z Kimberley, gazeta z Kimberley,
zamordowany lekarz pochodził z Kimberley. Może afrykańska vendetta? Za tą egzotyczną nazwą
Kimberley kryła się tajemnica tych obu morderstw, a raczej tylko pierwszego – bo zamordowanie
portiera było, zdaje się, tylko odruchem, tragiczną koniecznością zbrodniarza.

A może te wszystkie kimberleyowskie poszlaki są tylko piekielnie chytrym trickem

mordercy.

Morderca.

Gdzie on się znajdował? Czy był w tym mieszkaniu? Musiał być, bo czyjaż ręka pchnęła

cienki sambok w sklerotyczną pierś starego portiera? Portiera, który widział nieboszczyka po
jego śmierci. I córka nieboszczyka twierdzi, że słyszała jego rozmowę po jego śmierci – głos zza
grobu. Czy ona kłamała? Przecież tu można najwyraźniej oszaleć – gdzie analogia? Detektyw
przewertował szuflady pamięci. I opera śmierci, jego ostatnia sprawa była zagadkowa. Ale tam
przynajmniej nie było metapsychiki kryminalnej, nie było „rozdwojenia jaźni”, nie było głosów
i zjaw zamordowanych. Była tylko tajemnica osoby mordercy. A tu...

Żachnął się. Podniósł nerwowo nogę, jakby chciał w coś kopnąć. Gdzie był morderca?

Gdzie? Przecież przeszukali każdy zakamarek mieszkania i nie znaleźli obcej duszy. A może –
tak! – przecież on zapomniał o uderzeniu Więcka tam, w stołowym – może zbrodniarz uciekł
wówczas przez okno. Absurd! Morderca był na to za mądry, za chytry i przemyślny, aby
ryzykować taki skok, który groził śmiercią w dziewięćdziesięciu czterech procentach. A może
ten drab przemienił się w kota, w ową angorę – głupi dowcip!

Więc...

Bernard Żbik siedział w saloniku. Nie odczuwał senności choć jego zegarek wskazywał

już godzinę drugą. Noc – osiem pokoi – morderca dwojga osób śmieje się w kułak z „genialnego
detektywa”. Jakie to niesamowite, jak... jak...

Przerwał rozmyślania.

Spojrzał na dwa manekiny płci żeńskiej najprawdopodobniej, w szablonowych białych

fartuszkach i chustkach koronkowych na szablonowych głowach. Standard made. Patrzał na
matowe sukienki i matowe twarze, ładne, owszem – i twarze, i sukienki, ale takie puste (twarze),
takie ludzko-bydlęce, że go odraza wzięła nie wiedzieć czemu. Nie, te dwie ładne buzie,
głupiutkie jak ludzie – to nie są twarze morderczyń. Były to mózgi kalibru kolibra, jakby
powiedział Zygmunt Nowakowski.

Detektyw uśmiechnął się i ujrzał, jak dwie marionetki odbijają jego uśmiech jak dwa

nieszlifowane lustra.

— Pani nazwisko? — zwrócił się do mniejszej.

— Zosia — dygnęło stworzonko i ułożyło usta w uśmiech.

Inspektor wstał. Właściwie, o co on chciał spytać te pokojówki. Przesłuchiwał je raczej z

rutyny niż z przekonania. Jako psychoesteta nie mógł obojętnie patrzeć na głupią twarz, nawet
jeżeli należała do profesora uniwersytetu, nie tylko do pokojówki.

— Pytałem o nazwisko — zapytał, mimo woli surowo.

— Paszkowska — pisnęła Zosia „inteligentnym” dyszkantem.

— Czy widziała pani doktora przed obiadem?

— Owszem, proszę pana (wymawiała ę denerwująco wyraźnie, może uważała to za

objaw inteligencji). Tak, milczał, ale on nigdy nie rozmawiał w obecności służby. Bo i jakże?

— Dobry pan?

— A jakże, ludzki, proszę pana, co to człowieka rozumieć potrafił i nigdy nie krzyczał,

nigdy. Tak między mną a panem komisarzem mówiąc, nie było o co krzyczeć. Mania, która tu
stoi, może potwierdzić.

— Słyszała pani strzały?

— Tak. Mania, która tu stoi, może potwierdzić.

Przez usta detektywa przemknęła krótka fala zdumienia.

Usiadł.

— Ile strzałów?

— Dwa, proszę pana komisarza. Mania, która tu stoi...

— ...może potwierdzić. Wiem — zaśmiał się detektyw. Gdzie się pani znajdowała wtedy,

gdy usłyszała pani strzały?

— W służbowym, tym od przedpokoju.

— O której godzinie to było?

— O drugiej, panie komisarzu.

Inspektor aż wykrzyknął.

— Co??!! O drugiej, to niemożliwe.

— Mania, która tu stoi może potwierdzić.

Teraz już nie chciało mu się śmiać. O drugiej słyszała strzały. O drugiej – czyli wtedy,

gdy doktor jeszcze żył – bo on przecież został zamordowany po zjedzeniu obiadu, po czwartej.
Czy tu się wszyscy uwzięli, zmówili, aby zagmatwać śledztwo. I dlaczego doktorowa, która
siedziała w stołowym, twierdzi, że nie słyszała strzałów. A te dwie pokojówki w służbowym,
przecież odleglejszym w linii powietrznej od miejsca znalezienia zwłok – słyszały strzały. O
drugiej.

— A panna Mania?

Panna Mania miała głosik, jakby moczony w mleku, ale mimo to przecież wyraźnie

stwierdziła, że słyszała strzały o drugiej, ale się nie przeraziła, ani zdziwiła, bo naprzeciwko
mieszka jakiś pan chemik-pirotechnik i u niego często są takie huki.

Skąd wie, że to była druga? Bo wtedy pani doktorowa dzwoniła i powiedziała tak: Teraz

jest druga. Jeżeli chcecie, możecie odejść. Przy obiedzie będziecie niepotrzebne. Jak dzwoniła?
Mają tu w domu telefon wewnętrzny.

— ...Ale myśmy nie odeszły.

— A co panie robiły?

Widział wyraźnie, że to pytanie je zaniepokoiło. Panna Mania spojrzała na pannę Zosię,

która z kolei odrzuciła spojrzenie jak piłkę i ni stąd, ni zowąd wzięła palec w buzię i zagryzła go
nawet dość mocno, jak to inspektor wyraźnie mógł widzieć. Znów wymieniły spojrzenia i
zarumieniły się jednocześnie jak na komendę.

— N...nnic.

— Jak to?

— Czytały...śmy.

Detektyw odezwał się łagodnie.

— Niech pani nie kłamie, panno Maniu. To nieładnie. Czy to wypada dla tak ładnej

panienki jak pani. I po co? Przecież to nie ma nic wspólnego z tą sprawą. Prawda?

Zawahały się obie. Zosia, jako śmielsza, przeciągnęła językiem po wargach i odezwała się

pierwsza, choć nie wiadomo po co, wystąpiła o krok naprzód, może dla dodania sobie otuchy.

— Niby racja.

— Oczywiście — inspektor mówił swobodnie i poufale, choć, Bogiem a prawdą, nie

wiedział jeszcze, o co chodzi.

Okazało się, że miały chłopca w służbowym. No i... gadało się, proszę pana komisarza, o

tym i o owym.

Inspektor zaprzestał wypytywania. Odczytał im z notesu ustęp o strzałach o godzinie

drugiej i zwolnił je. Dygnęły elegancko, jak na panienki od doktorowej przystało i wyszły. Przed
drzwiami panna Zosia odwróciła się naraz i wróciła drobnym kroczkiem, który miał oznaczać
dystynkcję lub nieśmiałość.

— Pani chce mi jeszcze coś powiedzieć? Proszę.

— A, tak. Pan komisarz taki inteligentny, taki grzeczny, że aż bierze, zupełnie jak na

filmie, jak Herbert Marshall...

— Do rzeczy, panno Zosiu — uśmiechnął się do niej.

— Może to się panu przyda. Listonosz przyniósł to o drugiej tuż po dzwonku od pani

doktorowej i tak się jakoś złożyło, że nie doręczyłam, teraz więc… Bo ja czytałam u Walasa, że
detektyw, to może z niczego zdobyć dowód... no, corpus...

— Corpus delicti.

— Właśnie!

Sięgnęła ręką do kieszeni swego fartucha, który był tak czysty, że aż prosił się, żeby go

trochę zabrudzić. Wyjęła z kieszeni list w kopercie firmowej. Towarzystwo Riunione Adriatica di
Sicurta, Spółka Akcyjna w Polsce, zawiadamiało pana doktora Wiesława Borzęckiego, lub

prawonabywców jego polisy o obowiązku wpłacenia w ciągu tygodnia od daty stempla
pocztowego następnej raty premiowej w kwocie dolarów amerykańskich...

Inspektor podziękował Zosi. Wyszła z koleżanką, „która tu stała”, jeszcze raz

uśmiechnęła się zalotnie i poprawiła lok czarnych włosów, wychylających się raz po raz
niesfornie z za białej koronki.

— Spójrz, Adamie. Wnosząc z wysokości składki, suma ubezpieczeniowa jest bardzo

duża.

Aspirant nachylił się. Pociągnął z papierosa i poczęstował inspektora.

— Więc nieboszczyk był ubezpieczony. Wiesz, Bernardzie. Zdaje mi się, o ile mogę

wnosić z tego, co widziałem, że najbardziej zmartwi się śmiercią doktora Riunione Adriatica di
Sicurta SA. Może jesteś innego zdania?

Detektyw skinął głową.

— Więc i ty to zauważyłeś. Ani doktorowa, ani jej córka, ani syn nieboszczyka nie

wydawali się zmartwieni jego śmiercią.

Milczeli obaj.

— To dziwna sprawa, Bernardzie.

— Wprost niesamowita — odparł poważnie Bernard Żbik. — Ja jestem nią przerażony.

On jest strasznym człowiekiem. Czuję go, Adamie, w tej atmosferze – nie śmiej się. Ja się go
naprawdę boję.

— Kogo?

— Jego.

— Mówże nareszcie. Kto to jest?

— Nie wiem. Nazywam go w myśli człowiekiem z Kimberley. Zimny morderca, który

zastrzelił doktora i zawlókł potem jego ciało do gabinetu, który spowodował śmierć portiera i...

— Dlaczego urwałeś?

— Cicho — rzekł Bernard Żbik szeptem. — Zdawało mi się, że słyszałam jakiś szmer w

pobliżu...

— Gdzie?

— Sza! Tam... w stołowym.

Przesunął się na palcach do drzwi i nadsłuchiwał chwilę. Naraz, szarpnął klamkę.

— Ach, pardon!

Przed nim stała doktorowa Borzęcka.

— Przestraszył mnie pan, inspektorze. Właśnie chciałam tu wejść do panów i zapukać,

gdy pan tak nagle szarpnął te drzwi. Jeszcze dobrze, że otwierają się do siebie, a nie od siebie.
Gdyby je pan tak pchnął, rozbiłby mi pan głowę zupełnie poważnie. Co za nerwowość u
policjanta.

Ostatnie zdanie wypowiedziała tonem zawodowym, jak lekarz-neurolog.

— Nic dziwnego, proszę pani. Ta atmosfera może mi działać na nerwy.

Zaniepokoił się naraz.

— Gdzie jest człowiek, który pani towarzyszył w pokoju?

— Dlaczego pan jest taki gwałtowny? Widzę, że jest pan rzeczywiście zdenerwowany.

Pański wywiadowca siedzi przy stole. O, teraz podchodzi.

Rogalski salutował oczyma. Bernard Żbik podchwycił jego szelmowskie,

porozumiewawcze spojrzenie. Wszystko w porządku, naczelniku kochany.

— Widzi pani, ten stołowy pokój już raz widział napad na wywiadowcę Więcka, pamięta

pani. Tajemnicze zniknięcie napastnika – czy to nie brzmi jak zdanie z powieści kryminalnej –
nie daje mi spokoju. A może jestem rzeczywiście nieco podniecony i przyznaję to. A pani? Czy

śmierć męża nie wywołała na pani żadnego wrażenia?

— Dziwne pytanie. Oczywiście, że wywołała. Ale to nie powód, żebym grała tragedię

przed sobą samą. Stany wzruszenia nie muszą się koniecznie ujawniać na zewnątrz w
maskaradowo-teatralnej formie: łez, wyłamywań spojeń stawowych, nadwyrężania ścięgien i
efektów wilgotno-wokalnych, które najwyżej mogą się skończyć zapaleniem kanału łzowego i
nadwyrężeniem struny głosowej w formie złośliwej chrypki. Inteligentna retrospekcja i
autokontrola mózgowa przeciwstawią się temu.

To prawda. Ale podobno te łzy i, jak pani je nazywa, efekty wilgotno-wokalne są

naturalną reakcją psychiki na podniecenie wzruszenia i ich sztuczne stłumienie na drodze
intelektualnej wpływa tylko ujemnie na przebieg reakcji, która wtedy szuka ujść nienormalnych i
powoduje patologię uczuć.

Spojrzała nań z zainteresowaniem nieomal.

— Mówi pan tak, jakby się pan na tym znał.

— Bo też istotnie znam się na tym.

— Co może laik wiedzieć o neurologii?

— Zapomina pani, że neurologia, jak i wszystkie inne logie są tylko systematycznym

ujęciem obserwacji zdolniejszych laików.

— Właśnie w tym poglądzie przebija wyraźnie pański laicyzm. Jest pan może nieco

zdolniejszym dyletantem... ale dyletantem.

— Może. Jeżeli już jednak mówimy o neurologii: Czy mogłaby mi pani podać

neurologiczną ocenę pani pasierba, Władysława?

Jej jasne dotąd, szeroko otwarte oczy nagle przesłoniły się kurtyną rzęs. Wnet jednak

spojrzała znów odważnie w twarz detektywa.

— Czy...

Urwała.

— Chciała pani o coś zapytać?

— Nie.

Wiedział, że teraz ona kłamie, a ona wiedziała, że on o tym wie.

— Więc, może mi pani poda małą charakterystykę pani syna i jako lekarz i jako... matka.

Zamyśliła się, ale miał wrażenie, że nie nad odpowiedzią, ale zupełnie nad czymś innym.

— Władek — ważyła każde słowo, jak na precyzyjnej wadze aptekarskiej waży się

truciznę, która musi być idealnie dozowana — jest dziwnym typem. Moim zdaniem zbyt mało
przebywa w towarzystwie, stąd spleen i inne jego następstwa. Książka, którą wydał, przewróciła
mu nieco w głowie. Uważa się biedak za coś niepomiernie wyższego z tej racji, że jego
pseudonim wydrukowano na dwóch tysiącach barwnych kartek po sześć złotych, do których
gratis dołącza się powieść. Jest odtąd ciągle napięty jak struna. Ale on jest słabą struną i źle
nastrojoną, której nie powinno się zanadto napinać, bo pęknie z trzaskiem. Na napięcie mogą
sobie pozwolić tylko mocne struny, które umieją się dostrajać do kakofonii życia.

— Powiedziała pani, że syn jej za mało przebywa w towarzystwie. Czy ma pani na myśli

towarzystwo płci odmiennej i wiążące się z tym konsekwencje fizjologiczne?

— Niespecjalnie.

— Czy wie pani coś o seksualnej stronie życia pana Władka?

— Nic.

— To dziwne.

— Dlaczego?

— Jako inteligentna matka i lekarz, i neurolog w dodatku, powinna się pani była tym

zainteresować, choćby powierzchownie.

— Przecież on nie jest moim synem.

— Ta odpowiedź mi się nie podoba, pani doktor.

Spojrzała nań gniewnie. Była sama zła na siebie.

— To trudno. Nie wszystko może się panu podobać. — Oddychała prędko, co u kobiety

jest widoczne, bo oddycha piersią, nie brzuchem, jak mężczyzna. — Zadaje pan takie dziwne,
podchwytliwe pytania. To może najbardziej logiczną osobę zapędzić w ślepy kąt.

— Jeżeli się ma czyste sumienie i mówi tylko prawdę, to żaden detektyw nie spowoduje

plątania się w zeznaniach. Ale już Chrystus powiedział, że nie ma ludzi o czystych sumieniach.
Dlatego detektywi są tak niesympatyczni. Widzę, że jest już pani spokojniejsza. Teraz jest druga
— dodał nagle. — Od chwili śmierci męża pani upłynęło dwanaście godzin.

Ostatnie słowa wypowiedział jakby od niechcenia. Miał wrażenie, że ona ich

niedosłyszała. Może nie chciała ich dosłyszeć.

I naraz dorzucił.

— Gdzie pani była dziś o godzinie drugiej po południu?

Nagłość pytania zmieszała ją.

Detektyw nachylił się i powtórzył.

— Gdzie – pani – była – dziś o drugiej po południu?

Spokojny, naturalny ton tego pytania i nuta lekkiego nacisku wibrującego między

poszczególnymi jego słowami – wywarły wrażenie. Elegancka kobieta podniosła wysoko głowę i
wyrzekła.

— Byłam w domu.

Aspirant przyglądał się w milczącym napięciu tej ciekawej scenie, był pewny (jak i

detektyw), że chciała powiedzieć coś innego. Zauważyła tryumfujący wzrok Bernarda Żbika i
zarumieniła się naraz zagniewana. Nie dała jednak wyrazu temu uczuciu przez żadne słowo.
Inspektor także milczał. Cisza stała się naraz tak napięta, jakaś inna niż to było dotychczas. Na
stoliku tykał mały budzik.

Inspektor spoglądał prosto w oczy indagowanej kobiety... milczał. Milczał zawzięcie.

Próbowała się uśmiechnąć, ale mimika twarzy odmówiła jej widać posłuszeństwa. Usta

wykrzywiły się w wysiłku i znów powróciły do dawnej zaciśniętej formy. Wargi drgały lekko, a
różowe nozdrza rozszerzały się i kurczyły, jak u rasowego psa policyjnego na tropie. Ręka jej
wykonała jakiś dziwny ruch, kolana ściągnęły się, może chciała wstać. Ale wciąż siedziała
nieruchomo.

Inspektor patrzał jej prosto w oczy. Dokładnie.

I milczał.

Adam Billewski rozumiał, że między tymi dwiema osobami, genialnym detektywem i

żoną zamordowanego, rozgrywa się w tej chwili pojedynek, walka bez słów. Kamienne rysy
inspektora zdawały się wywierać hipnotyzujący wpływ na doktorową. Jego twardy wzrok,
mądry, przenikliwy, badawczy – zdawał się przebijać cienką pokrywę jej czaszki i sięgać swymi
promieniami w głąb zakamarków mózgu w poszukiwaniu tragicznej tajemnicy zbrodni. Ta
kobieta coś wiedziała, ukrywała, dlaczego kłamała?

Milczenie stało się naraz nieznośne.

Lecz Bernard Żbik nie przerwał go ani słowem. Do czego zmierzał?

Doktorowa Borzęcka nagle podniosła się z krzesła, na którym siedziała. Detektyw nie

zatrzymywał jej. Doszła do okna, wyjrzała machinalnie, odwróciła się gwałtownie. Zaczynała
tracić panowanie nad sobą. Nerwy poczęły odmawiać posłuszeństwa. Postąpiła krok naprzód w
kierunku drzwi, wykonała prawą ręką ruch, jakby miała schwycić klamkę, otworzyć i uciec.
Znów się odwróciła.

Podeszła tuż do stojącej nieruchomo postaci detektywa. Była nieco niższa od niego i

czołem dotykała niemal jego nosa. Tak blisko stała.

Żachnęła się z niewiadomego powodu. Znów chciała się uśmiechnąć, ale zamiast

uśmiechu wydobyły się tylko z ust słowa:

— Tak! Ja wiem kto zabił mego męża, ale pan się tego nigdy nie dowie. Nigdy! Słyszy

pan, nigdy.

Aspirant zdębiał.

Dlaczego ona to teraz powiedziała? Co się tu stało przez ten czas? Przecież nikt jej nie

pytał.

Nikt?

Bernard Żbik ujął obiema dłońmi ramiona doktorowej. Nie obraziła się. Jakby się ugięła

pod wielkim ciężarem. On zaś wypowiedział znów zagadkowe zdanie.

— Są w życiu sytuacje, w których najtragiczniejsza prawda

jest lepsza od kłamstwa.

I dodał po chwili, akcentując każde słowo.

— Pani nie zabiła swego męża. Wiem o tym.

Nie odpowiedziała.

Uczyniła jakiś heroiczny wysiłek woli, aby nie dopuścić do tego, co miało nastąpić, jako

nieunikniona reakcja. Ale nie udało jej się.

Szlochała.

Płacz był cichy, ale tak rozdzierający, tragiczny, że aspirant nie wytrzymał. Podszedł do

biednej wdowy, ujął ją za ramię i wyprowadził.

Inspektor nie oponował.

Wyszedł do przedpokoju. Już przedtem zwróciła jego uwagę wielka stalowa płyta

grubości cala, formy prostokąta. Stała w przedpokoju za piecem. Obejrzał ją dokładnie – przez
szkło powiększające zbadał dwie głębokie rysy, jakie zauważył. Przy tej czynności zastał go
aspirant.

Od pokojówki dowiedzieli się potem adresu jednej z krewnych doktorowej. Tam też

odwiozła ją Mania. Zosia pozostała jeszcze w mieszkaniu. Władysław Borzęcki spał w swoim
pokoju pod strażą Wielgusa. Inspektor wiedział, że sen ten będzie długi po przeżytym szoku
nerwowym. Nie chciał go budzić.

— Do czego służy ta płyta stalowa, panno Zosiu.

— Dawniej używał jej pan doktor do jakichś doświadczeń. Od pewnego czasu leży tu

stale za piecem.

— Dobrze. Jeszcze jedno: jaką gazetę prenumerował pan doktor.

— Gazetę Polską.

— Dziękuję. Więcej nie będę pani zatrzymywał. Może pani pójść spać. Jeszcze raz

bardzo dziękuję.

— Dobranoc, panie komisarzu.

— Dobranoc.

Przez następne pół godziny inspektor, asystent i Rogalski poddali komfortowe

ośmiopokojowe mieszkanie dokładnej, skrupulatnej rewizji według wszelkich zasad
kryminologii.

Nie znaleźli nic nowego. Jeden tylko przedmiot przesłał inspektor natychmiast przez

Rogalskiego do laboratorium na ulicy Ciepłej. Była to tafla z posadzki wyjęta w łazience
przylegającej do gabinetu, w którym znaleziono trupa.

Na białej kamiennej tafli była kropelka krwi mikroskopijnej wielkości.

Obaj detektywi byli zmęczeni całonocną pracą. Zawód detektywa nie jest rozkoszą – pod

żadnym względem. Rogalski obiecał przysłać im samochód.

Stali obaj na ulicy przed bramą. Trzej tajni agenci spacerowali w pobliżu. Samochód

zajechał wreszcie ze zgrzytem hamulców.

— Wiesz już kto jest mordercą — zapytał aspirant i przypomniał sobie analogiczną

sytuację w sprawie Godlewskiego.

— Wiem.

Aspirant osłupiał. Co?

— Ty wiesz. Powiedz – kto?

Bernard Żbik ziewnął.

— Mordercą jest człowiek z Kimberley.

— A kto jest człowiekiem z Kimberley?

— Tego właśnie nie wiem. Jeszcze nie wiem.

— A Halina Borzęcka?

— Mogła być narzędziem w jego ręku. To nie jest zbrodnia jednostki. Jestem pewny, że

wykaże się współudział.

Detektyw nie żartował wcale. Po chwili milczenia padło znów jedno z jego zagadkowych

zdań.

— Karabin może się zmieścić w walizce. Prawda?

I dodał, nie czekając na odpowiedź.

— Widziałeś tę stalową płytę i dwie rysy na niej. Wyobraź sobie taki makabryczny

widok. Morderca z bronią w ręku, przed nim ofiara, a za ofiarą ta płyta, padają dwa strzały, kule
przebijają na wylot ofiarę i uderzają w ową stalową płytę, spłaszczając się i zostawiając dwa
znaki, które widziałeś. Potem można kule podnieść i schować do kieszonki od kamizelki.

Aspirant spojrzał nań poważnie.

Ale detektyw już zamilkł zawzięcie i widać było, że nie odpowie na żadne pytanie. Jego

sympatyczna twarz wyrażała natężenie myśli.

Samochód zatrzymał się przed bramą na Brackiej, przed domem, w którym mieszkał

aspirant. Mieszkali dawniej razem, ale potem doszli do wniosku, że jest to z wielu przyczyn
niewygodne.

Inspektor podał rękę aspirantowi.

— Śpij prędko, przyjacielu. O dziewiątej oczekuję cię w mieszkaniu. Wtedy wyłuszczę ci

moją teorię o tym morderstwie. Jeżeli się spóźnisz dostaniesz burę — dodał żartem. Wiedział
bowiem dokładnie, że aspirant przyjdzie punktualnie o godzinę wcześniej.

Przed bramą na Szkolnej wysiadł.

Otworzył mu jego służący Stefan.

— Dzień dobry.

— Dzień dobry Stefan. No, jak tam ta ruda studentka?

Stefan uśmiechnął się. Wiedział, że inspektor, acz poufały, nie znosi poufałości

wzajemnej.

— Pan inspektor już pójdzie spać — domyślił się.

Detektyw skinął głową.

— Oczywiście, bo koncertu w Filharmonii teraz nie dają. A chętnie bym posłuchał

uwertury do Cyrulika Sewilskiego. À propos, Stefan, gdy się idzie na randkę z rudą studentką,
trzeba się ogolić porządnie.

— Posłaniec był i zostawił kartkę dla pana inspektora.

— Kartkę? Dla mnie. Kiedy?

— Ano, jak wróciłem z kina. Parę minut po dziesiątej.

— Dawaj.

Nie miewał nigdy nieuzasadnionych przeczuć. To więc, które tknęło go w tej chwili,

musiało być uzasadnione. Czytał zdumiony:

Inspektorze Żbik! Poniechaj tej sprawy, bo może Cię usunę. A to byłaby wielka szkoda.

Podpisu nie było.

— A jednak on jest głupszy niż myślałem — szepnął do siebie inspektor, rozbierając się. I

zasnął natychmiast.

Rozdział X

RODZINA I ZBRODNIA

Jak to detektyw dobrze przewidywał, już o ósmej Stefan wprowadził do gabinetu

aspiranta, ogolonego, pachnącego i tchnącego świeżością i optymizmem. Tylko w oczach
pozostały jeszcze ślady wczorajszej nocy. Poza tym było w nich dużo zaciekawienia – przecież
Bernard miał mu wyjawić swoją teorię o zamordowaniu doktora Borzęckiego. Czy trzeba
lepszego impulsu dla ciekawości...

Bernard Żbik już nie spał. Swoim zwyczajem leżał na tapczanie w piżamie z obiema

pięściami podpierającymi ostatni krąg u nasady czaszki, z twarzą „wpatrzoną” w sufit i z
zamkniętymi oczami. Na obliczu jego błąkał się uśmiech między wargami, oczyma i nozdrzami
co chwila spędzany z jednego z tych obiektów na drugi – dosłownie: biedny uśmiech błą kał się,
nie mogąc znaleźć sobie miejsca.

— Dzień dobry — odpowiedział.

I wstał raźno.

— Palić nie będziemy. Potem tak duszno w pokoju. Mam teraz taki kaprys. Czy to mi nie

wolno — zanucił nagle ostatnie zdanie w takt modnego foksa. Podrzucił w górę handte, które
leżały na fotelu, złapał je w powietrzu i położył na szafce.

— Usiądź. Pogadamy poważnie, Adamie. Jeżeli cię interesują dziecinne zabawki, to

przeczytaj sobie tę kartkę w skupieniu ducha, jak mawiał Cicero czy inny wielki człowiek, albo
też zgoła zwykły jakiś anonimowy nieznany śmiertelnik. The Man from Kimberley – czy to nie
świetny tytuł dla angielskiej powieści? — przysłał mi to przez posłańca. Ostrzeżenie, że tak
delikatnie powiem. Dziwiłem się, że nie ma jeszcze tych słów: pierwsze ostrzeżenie, czarna
maska czy czegoś w tym rodzaju. Oto masz zgubny wpływ powieści kryminalnych na poważne
umysły P.T. Morderców. List ostrzegawczy do mnie! Cha, cha! Świetny żart. Dobrze, że mi nie
przysłał maszyny piekielnej w naparstku lub zatrutej bombonierki – chłop pewno jeszcze nie
czytał The Three Just Men Wallace’a. Tam to tak pięknie idzie, jak na kulkowych łożyskach.
Szast, prast i... uprasza się o nieskładanie kondolencji.

Aspirant umieścił się wygodnie w klubowym fotelu, a detektyw naprzeciw niego.

— Co chcesz do herbaty? Bo herbatę musisz wypić. Kołnierzyk musisz nosić, choćbyś

miał dostać zesztywnienia karku. Paszport musisz mieć. Trudno, przyjacielu. No! Ale do rzeczy.
Głowa do góry, jako rzekł pewien kat do skazańca, chcąc mu nałożyć pętlę na szyję. A skazaniec
myślał, że to drwiny, choć kat myślał dosłownie. Skazaniec dostał napadu wścieklizny, a kat
dymisję, o ile pamiętam. Zaczynam się wygłupiać, jak to bystro zauważyłem.

Twarz detektywa spoważniała nagle.

— Więc. Otwórz uszy. Przystępuję do sprawy. Zrobimy bilans i saldo kryminalne, czyli:

co wiemy, na jakiej podstawie, czego jeszcze nie wiemy i jak się mamy o tym wywiedzieć.
Uważaj.

Przez chwilę obserwował swoje ładne dłonie. Wreszcie przemówił. Był to jego słynny

potem „referat” na temat Człowiek z Kimberley, który pod tytułem Bilans i saldo ogłosiły

następnie wszystkie pisma warszawskie. Bystrość i jasność sądu, trzeźwość obserwacji i żelazna
wprost konsekwencja logiczna dowiodły światu raz jeszcze, jak cennym urzędnikiem jest dla
policji polskiej inspektor Bernard Żbik. Jeszcze nie wszyscy też zapomnieli jego słynne seco
chuva w sprawie Smyczkowskiej.

Inspektor zaniknął dłoń, którą dotychczas oglądał i rozpoczął:

— Pewien mądry filozof grecki, którego nazwiska nie pamiętam, powiedział kiedyś:

rodzina jest to komplet osób, które do siebie nie pasują, że użyję tego nieodpowiedniego słowa
na odpowiedzialność tłumacza owego filozofa, ja powiedziałbym: nie przystają – to brzmi może
bardziej technicznie, ale i bardziej po polsku. Rodzina, ten kamień węgielny, ten fundament,
podstawa społeczeństwa i państwa, ta kardynalna komórka socjologiczna jest niezbędna – to
prawda. Ale jest też wielce szkodliwa i jest niekiedy tragedią życiową dla jej członków, jest
kamieniem u nogi, piętnem i nieszczęściem życiowym dla niektórych indywiduów. Zaczyna się
to zwykle od tego, że mniej lub więcej młody człowiek pod wpływem popędu seksualnego i
socjalnego wybiera sobie kobietę, której nie zna bliżej, która jest dlań zagadką i wiąże się z nią
najczęściej na zawsze. Poprzedzający okres narzeczeństwa jako okres wzajemnego poznania się
nupturientów nie spełnia oczywiście swego teoretycznego (tylko) zadania. Okres narzeczeństwa
jest okresem gry aktorskiej obu stron, a przede wszystkim kobiety. Poza tym, ponieważ
najczęściej młody człowiek, mężczyzna, musi utrzymywać normalne stosunki płciowe, a
narzeczona jest na ogół nietykalna do chwili ślubu, więc już przed ślubem wylęga się zalążek
zdrady i kłamstwa. Ślub. Kobieta przestaje grać, mężczyzna również, zaczynają zanikać formy
towarzyskie (bardzo często, choć nie zawsze). On już prowadzi żonę po lewej ręce, zamiast po
prawej – zaczyna się od tej drobnostki, a kończy na biciu, jeżeli nie fizycznym, to na chłoście
intelektualnej. Wina tego tkwi najczęściej po obu stronach. Streszczam się, bo nie chcę cię
nudzić, Adamie i chcę jak najprędzej dojść do sedna tematu.

— Opowiadaj. To są ciekawe rzeczy.

Detektyw uśmiechnął się.

— ...W trakcie, dzięki przypadkowi fizycznemu lub uczuciowemu, „wpadają” dzieci.

Zależnie od sytuacji materialnej rodziców są mniejszym lub większym ciężarem, ale ciężarem są
zawsze. Dzieci podrastają, rozwijają się, oficjalnie i prawnie zaczynają być ludźmi – rodzice
zaczynają się starzeć. Rozpoczyna się podświadoma zazdrość, zazdrość naturalna i nieunikniona
jak wschód i zachód słońca. Jeżeli zazdrość ta nie zjawia się jako stan świadomości, wtedy
występuje w rodzinnych efektach psychicznych jako stan podświadomości lub specjalnej
inklinacji, często jako apatia u rodziców, jako wybuchowość lub jakkolwiek inaczej. Czy ty mnie
rozumiesz?

— Mniej więcej. Mówisz nieco chaotycznie.

— Bo muszę się streszczać. O tym temacie można by napisać encyklopedie całe. Moje

wywody są raczej dobrane przypadkowo niż celowo. Gdybym chciał usystematyzować ten temat,
mógłbym mówić godzinami. I zanudziłbym cię.

— Mnie – nie.

— Może. Więc wracam do tematu, a raczej do jego wyrywków. Wspomniałem już więc

na pewnym tle o dwóch rodzajach stosunków w rodzinie: 1) między rodzicami, 2) między
rodzicami a dziećmi. Do tych należy dodać trzeci rodzaj stosunków – 3) między dziećmi. Ten
trzeci rodzaj stosunków można na ogół scharakteryzować jako stosunki wrogie, a w najlepszym
wypadku: stosunki obojętne. Wypadki miłości między rodzeństwem, siostrzanej lub braterskiej
lub kombinowanej, są sporadyczne. Pitigrilli wyraża się w jednym ze swych arcydzieł: Byli
więcej niż wrogami – byli braćmi. Przy czym te stosunki między rodzeństwem są zależne w
wielkim stopniu od stosunku rodziców do dzieci. Te więc trzy kompleksy stosunków splatają się

w różny sposób. Powstają konflikty. Jeżeli konflikt się zaostrzy, jeżeli węzeł zaplątał się w
tragiczny splot, może nastąpić cięcie.

— Masz na myśli zbrodnię?

— Tak, zbrodnię, morderstwo. Teraz dochodzę do sedna rzeczy. Musimy zlokalizować, z

jakich konfliktów zrodziła się zbrodnia, zrodziła się myśl zamordowania doktora Borzęckiego.
Czy mieliśmy tu konflikt grupy A (rodzice między sobą)? Czy grupy B (rodzice i dzieci)? Czy C
(dzieci między sobą)? Jeden z tych konfliktów jest nieodzowny i musimy się nad tym zastanowić,
zanim przejdziemy do strony dedukcyjno-śledczej, do urzędowo stwierdzonego stanu
faktycznego.

Aspirant przerwał:

— Twoje ujęcie i podejście jest niezwykle ciekawe, naprawdę. Ale czy nie jest tu

możliwy zbieg między tymi grupami?

— Na przykład?

— Weźmy grupy A i C.

— Tautologia, mój drogi. Grupa A (rodzice między sobą) i grupa C (dzieci między sobą)

razem tworzą grupę B (rodzice i dzieci). Możesz w ten sposób sprawdzić pozostałe dwie możliwe
kombinacje zawsze sprowadzą się do jednej z trzech grup A, B
lub C.

Aspirant uśmiechnął się. I spojrzał z podziwem na przyjaciela.

— Racja. Ale! Jeszcze jedno pytanie.

— Mianowicie?

— Czy zamordowanie doktora Borzęckiego jest wyłącznie zbrodnią rodzinną?

Inspektor, pomimo poprzednio wyrażonego zamiaru, zapalił papierosa i poczęstował też

aspiranta. Potem otworzył oba okna, zasłoniwszy je roletami.

— Mieliśmy nie palić.

— Nie nudź.

— Więc, Bernardzie, czy to jest na pewno zbrodnia rodzinna w ujęciu, jakie

przedstawiłeś; jako wynik konfliktów między członkami rodziny?

— Odpowiem ci może śmiesznie. — Detektyw istotnie uśmiechnął się. — Mam

przeczucie, że to jest zbrodnia rodzinna. Wiele faktów na to wskazuje. Choćby to, że: matka i
syn domyślają się, kto jest mordercą; brak cech morderstwa rabunkowego itp.

— Znamy twoje przeczucia. Mogę więc uważać za pewnik, że jest to zbrodnia rodzinna.

— Przeceniasz moje zdolności, Adasiu.

— To moja sprawa i nic ci do tego, stary draniu. Ale wróćmy do tematu. Biorąc za

podstawę twoją klasyfikację konfliktów, możemy z góry wyeliminować grupę C (dzieci między
sobą).

— O, nie! Mylisz się.

— Dlaczego? Przecież zamordowany został ojciec. Dzieci żyją.

— Tak. ale ten ojciec też jest, czy był, czyimś dzieckiem. I on może być wplątany w

konflikt rodzinny grupy C. Bo widzisz — Bernard żbik ożywił się. — Ta sprawa jest tajemnicza i
skomplikowana i z tego względu, że każda z grup przeze mnie wymienionych jest tu możliwa.
Rozważmy więc kolejne wszystkie niewykluczające się ewentualności. Śmierć doktora
Borzęckiego mogła więc, najpierw nastąpić jako wynik konfliktu grupy A.

— W takim razie musiałbyś uznać jego żonę za morderczynię.

— Tego nie neguję.

— Ależ, Bernardzie. Ta kobieta nie wygląda na morderczynię.

— Żaden człowiek nie wygląda na mordercę. Tak zwany wygląd mordercy to zwykłe

autosugestywne nastawienie. Nie istnieje bowiem specyficzny wygląd mordercy. I pamiętaj, że
teraz rozważam tylko teoretycznie. Sprawa mogła się więc przedstawiać następująco: doktor je
obiad w towarzystwie rodziny – godzina czwarta. O czwartej piętnaście udaje się do swego
gabinetu. Ona udaje się tam, zwabia swego męża do pokoju kąpielowego sąsiadującego z
gabinetem. W kąpielowym ona strzela do niego, podnosi kule, które odbiły się o płytę, którą ona
już przedtem tam umieściła pod jakimkolwiek pozorem. Potem zabiera płytę, stawia ją za piecem
w przedpokoju wewnętrznym i wraca do kąpielowego. Tam zmywa krew z kamiennej posadzki,
co jest łatwe właśnie na posadzce, a nie dałoby się uskutecznić na dywanie w gabinecie – dlatego
prawdopodobnie zwabiono zamordowanego do kąpielowego. Po zmyciu krwi, której jedną
kroplę znalazłem na tafli, ona wciąga ciało do gabinetu i układa je na dywanie w pozycji, w jakiej
je znalazłem. Potem ona wraca do stołowego. O godzinie siódmej jej pasierb, Władysław
Borzęcki, wpada do gabinetu i znajduje trupa swego zamordowanego ojca. Biegnie więc do
stołowego i dzwoni do mnie. Po wypowiedzeniu jednak owych dwóch słów spotyka błagalny
wzrok matki i odkłada telefon. Stad może być to przerwanie telefonu i stąd jego zeznanie, że on
wie, kto jest mordercą. Nie wolno ci zapomnieć, że on się w tej kobiecie kocha. Po tym jak ona
wyznaje mu, że jest mężobójczynią, młody Borzęcki przede wszystkim myśli o zatuszowaniu
śladów. Jest autorem powieści kryminalnej – tylko w głowie literata mógł się zrodzić pomysł
pomalowania końca ustnika na czerwono. Chciałbym jeszcze dodać, że te wszystkie czynności
mógł zamiast niej wykonać jej wspólnik, którego widział portier wychodzącego o siódmej
dwadzieścia i który był podobny do zamordowanego. Nie zapominaj, że to było o zmroku. Tak
by się przedstawiała ta sprawa z punktu widzenia konfliktu grupy A. Oczywiście jest tu dużo
contra, od motywu zbrodni poczynając, ale jest tu też dużo pro. Do contra muszę zaliczyć przede
wszystkim obciążenie suspektywne innych osób, no i zamordowanie starego portiera, którego to
czynu z tego punktu widzenia nie da się w żaden sposób umotywować. A nie ma zbrodni bez
motywu. Opisałem ci teraz ten cały powyższy obraz z grubsza – wszystkie szczegóły wyjawię ci,
gdy prawdziwy morderca będzie aresztowany.

Aspirant nie ukrywał swego uwielbienia dla przyjaciela.

— Ładne „z grubsza”, Bernardzie. Na podstawie tego wywodu niejeden sędzia zawahałby

się przed wydaniem wyroku, uwalniającego doktorową. Ale mów dalej.

— Secundo: śmierć doktora Borzęckiego mogła nastąpić, jako wynik konfliktu grupy B.

— W takim razie jego ewentualni mordercy to: syn i córka.

— Tak, Adamie.

Aspirant wstał nagle i podszedł do detektywa. Ujął go za rękę.

— Pozwól, że ci uściskam dłoń. Zaczynam rozumieć twoją metodę. Jest genialna! Co za

łeb z ciebie, Boże! Wystarczy przecież, że tu obliczymy, kto musi być zbrodniarzem, zestawimy
segregacyjnie z materiałem dowodowym, zebranym przez śledztwo. Potem ja kropnę solidny
raporcik dla sędziego śledczego i gotów!

Adam Billewski był tak rozentuzjazmowany, że aż się zarumienił. Detektyw uśmiechnął

się.

— Usiądź, przyjacielu. Oczywiście — ciągnął bezpośrednio — w drugim wypadku (B)

obraz będzie ten sam co w pierwszym tylko ze zmianą obsady ról. Zamiast doktorowej ze
wspólnikiem byłby syn lub córka ze wspólnikiem. Tertio: śmierć doktora mogła nastąpić, jako
wynik konfliktu grupy C.

— Kto byłby wtedy w grupie ewentualnych morderców?

— Do tego właśnie zmierzam. Weź notes i pisz. Radiogram: Komenda Główna Policji

Państwowej w Warszawie. Oddział IV: Centrala Służby Śledczej. Do Komendanta Policji w
Kimberley.

Aspirant spojrzał zdziwiony.

— W Kimberley?!

— Tak. Pisz — rzucił detektyw nieco nerwowo. — Nie pytaj teraz o nic. Na mocy

konwencji międzynarodowej o pomocy policyjnej, proszę uprzejmie o dane dotyczące wszystkich
osób rodziny Borzęckich, emigrantów polskich. — Tu podyktował dane z paszportu
zamordowanego — ...a w szczególności dotyczące rodzeństwa doktora Wiesława Borzęckiego, o
ile istnieje takowe. Z poważaniem. Bernard Żbik, inspektor.

Aspirant zanotował.

Inspektor poprawił się w krześle.

— Podyktujesz to telefonicznie do pokoju radiotelegraficznego w pałacu Blanka. Mamy

więc listę ewentualnych morderców: I – grupa A: doktor Julia Borzęcka. II – grupa B:
Władysław Borzęcki i Halina Borzęcka. III – grupa C: czekam na odpowiedź.

Wstał z fotela i usiadł na kancie biurka.

— Przejdę teraz do drugiej części mojego referatu teoretycznego, do strony

dedukcyjno-śledczej, do urzędowo stwierdzonego stanu faktycznego. Ten właśnie stan faktyczny
nadaje części pierwszej referatu charakter teoretyczny, bo ja nie wierzę w mityngi lub zjazdy
doroczne P.T. cudów. Więc… Spróbuję być chronologiczny:

1) Godzina 2 — Pokojówki słyszą dwa wystrzały.

2) Godzina 2 — Doktorowa dzwoni przez telefon wewnętrzny do pokoju służbowego i

zawiadamia pokojówki, że nie będą potrzebne przy usługiwaniu do obiadu.

3) Godzina 2 minut 10 — Listonosz przynosi upomnienie z towarzystwa asekuracyjnego.

4) Godzina pół do trzeciej — Halina Borzęcka przychodzi do domu, jak to sama zeznaje.

Zeznanie jest niesprawdzone.

5) Godzina 4 — Obiad w obecności całej rodziny.

6) Godzina 4 minut 15 — Doktor Borzęcki udaje się do swego gabinetu.

7) Godzina 4 minut 15 — Halina i Władysław udają się do swoich pokojów.

8) Godzina 7 — ktoś (mężczyzna, młody) dzwoni do mnie i pyta: czy to?...

Najprawdopodobniej chciał zapytać: Czy to mieszkanie inspektora Żbika itd. Telefon jest z
aparatu w stołowym.

9) Godzina 4 do 7 z minutami — Doktor Borzęcka twierdzi, że przez cały ten czas

siedziała w stołowym i że nikt stamtąd nie telefonował, co jest oczywistym kłamstwem.

10) Godzina 7 minut 15 — Doktorowa dzwoni do Urzędu Śledczego i zawiadamia, że

zamordowano jej męża.

11) Godzina 7 minut 20 — Portier Maciej Tomasiuk widzi zamordowanego żywego, gdy

wychodzi z kufrem w ręku z bramy domu.

12) Godzina 8 minut 15 — Halina Borzęcka zeznaje, że o tej porze słyszała, jak jej brat

rozmawiał przez telefon z jej ojcem.

13) Godzina 8 minut 25 — My przychodzimy na miejsce zbrodni.

Bernard Żbik odetchnął głęboko.

— Do tego dodaj, że 14) doktor Dalczewski stwierdził, że morderstwa dokonano osiem

godzin przed dziesiątą – więc około drugiej; to się zbiega z zeznaniem pokojówek o strzałach
(patrz punkt 1).

Aspirant w milczeniu potrząsnął głową. Nic nie mógł zrozumieć.

— Wrócimy do dowodów rzeczowych — ciągnął Bernard Żbik:

a) Rękawiczka męska, z prawej ręki, ze skóry kangura, z Kimberley, którą ty znajdujesz

w windzie. Swoją drogą dużo dałbym za pewną wiadomość.

— Za jaką?

— Czy tę rękawiczkę I) zgubiono umyślnie? II) czy wtedy, gdy winda jechała w górę?

III) czy wtedy, gdy winda jechała w dół?

— Czy to takie ważne?

— Bardzo.

— Dlaczego?

— Tego ci jeszcze nie powiem, bo nie wiem na pewno. Ja w ogóle jeszcze błądzę w

ciemnościach. Jedźmy dalej:

b) Sztylet z Kimberley, którym przebito starego Macieja. Ze sztyletu unosi się woń

złagodzonego potu.

c) Słaby upływ krwi i znany ci wniosek o zamordowaniu go w innym miejscu, najpewniej

w łazience, na co wskazuje:

d) kropla krwi na tafli kamiennej,

e) płyta stalowa i moja co do niej hipoteza,

f) pokrajanie skóry na palcach nieboszczyka,

g) omówiony już pomalowany ustnik.

Przerwał i zapalili obaj na nowo.

— A teraz przejdziemy do najważniejszej, bo najdziwniejszej rzeczy, do zagadnienia

trzykrotnego rozdwojenia jaźni. Powtórzę te trzy wypadki. Są to punkty 14), 11) i 12) mojej
chronologii, które wskazują na niezrozumiałe zjawisko, że zamordowany żył po swojej śmierci.
A przecież ta śmierć nie ulega dla mnie ani dla nikogo najmniejszej wątpliwości.

— Jakie stąd wnioski?

— Albo oni troje kłamią, mówiąc, że widzieli doktora przy obiedzie, bo według punktu

14 (teza doktora Dalczewskiego w połączeniu z punktem 1) doktor Borzęcki nie żył już o drugiej.
Więc nie mógł o czwartej jeść obiadu, nawet gdy uwierzymy w życie pozagrobowe.

Zaśmiał się. Choć mu wcale nie było do śmiechu.

— Albo pokojówki kłamią, lub uległy złudzeniu akustycznemu, mówiąc, że słyszały

strzały o drugiej, bo ostatecznie doktor Dalczewski może się mylić w ocenie procesu gnilnego,
ów chemik-pirotechnik, o którym mówiła panna Mania, jest na prowincji i od niego te huki nie
mogły pochodzić, co sprawdziłem. Tertium non datur. Albo on żył o drugiej – albo nie żył. Że o
ósmej już nie żył to fakt – więc albo Halina Borzęcka kłamie, albo uległa halucynacji. Zeznania
portiera niestety nie możemy sprawdzić, bo on nie żyje. Zaraz! Do moich siedmiu (g) dowodów
rzeczowych dodam jeszcze:

h) gazeta z Kimberley,

i) kawałek marki one penny ze stemplem pocztowym Kimberley,

j) wizytówka z odciskiem palca,

k) zapach rozlanego jodoformu obok trupa na dywanie.

Może jeszcze nie wszystko wymieniłem, ale ponieważ byłeś obecny podczas śledztwa,

więc sam uzupełnisz. Nie zapomnij też o tym idiotycznym liście-ostrzeżeniu, który do mnie
przyniósł posłaniec piętnaście po dziesiątej w dniu zbrodni.

Aspirant siedział w milczeniu. Głowa go rozbolała od tej gmatwaniny. Prawda, znał już

bilans i saldo śledztwa, ale nic z niego nie rozumiał. Co za pogmatwanie.

— A to drugie morderstwo. Zakłucie starego portiera. Przecież to jest nierównie więcej

niesamowite.

Ku wielkiemu zdumieniu Adama Billewskiego Bernard Żbik machnął ręką... z

lekceważeniem. To było najlepsze określenie jego nieokreślonego ruchu dłonią. A słowa to
potwierdziły.

— Zamordowanie starego portiera nie leżało w programie zbrodniarza. To było

posunięcie nieobliczone i ono właśnie naprowadziło mnie na...

Urwał nagle i potem zapytał.

— Nie wiesz kto zabił portiera?

— Nie domyślam się nawet, przysięgam...

— Nie przysięgaj, raczej nie mów, że przysiągłbyś. Nie znoszę tego słowa – przesąd.

Powiem ci dziś jeszcze: kto zakłuł starego portiera i aresztuję mordercę w twojej obecności.

— Mordercę... doktora?

— Może i jego.

Aspirant osłupiał.

— Więc są dwaj mordercy?

— Tego jeszcze nie powiedziałem. Na razie wiem, że są to dwa morderstwa i ty też to

wiesz.

Inspektor naraz zmienił temat.

— Każ adresować odpowiedź na radiogram na mój prywatny adres na Szkolną, tu.

— Jeszcze jedno pytanie, Bernardzie.

— Wal!

— Tyś wspomniał o jakimś karabinie.

— O! to moja tajemnica na razie.

Na tym zakończyła się owa rozmowa: Bilans i saldo, jak ją zatytułowały nazajutrz

wszystkie gazety, nie szczędząc słów pochwały dla rewelacyjnej teorii genialnego kryminologa.

Inspektor pożegnał na razie aspiranta i zagłębił się w czytaniu jakiegoś rozdziału w

książce Hansa Grossa Handbuch für Untersuchungsrichter als System der Kriminalistik. Wstał
potem zadowolony – a gdyby morderca mógł teraz dojrzeć błysk jego oczu – przeraziłby się.

Ale morderca i tak był w strachu.

Teatralny odruch – przysłanie idiotycznej kartki z ostrzeżeniem – był tego najlepszym

dowodem. Nie inaczej oceniał go też Bernard Żbik.

Bo przecież morderca nie przypuszczał ani na chwilę, że ten filmowo-literacki gest

odstraszy inspektora policji. W tym tkwiła cała głupota tego „ostrzeżenia”.

* * *

Gdy o trzeciej po południu nadszedł radiogram jako odpowiedź na pytanie inspektora,

Bernard Żbik odczytał go i zatarł ręce. Ale rysy jego twarzy wyrażały wielką powagę.

Rozwiązanie było bliższe niż przypuszczał.

I tragiczniejsze. Niespodziewane.

Zadzwonił telefon.

— Halo! To ty, Adam! Świetnie... O czwartej... Dobrze. Nie, nie ściągaj jeszcze

posterunków... Tak, powiem ci... Możesz przynieść nakaz aresztowania in blanco... „Zasadniczo”
nie wydają takich?... Aha!... Powiedz, że to dla mnie. Pa!

Zawiesił słuchawkę.

Więc o czwartej.

Rozdział XI

OCZEKUJĘ MORDERCY...

Było to piękne popołudnie.

Ponieważ było święto, Aleje Ujazdowskie zalegały tłumy spacerowiczów. Byli to

przeważnie ci, których nie stać było na kawiarnie lub cukiernie; tani eleganci, inteligentniejsze
służące i mniej inteligentne panie. Gdzieniegdzie tylko przeświecała na ławce poważniejsza
twarz pana lub pani, którzy przyszli tu w normalnych zamiarach, to jest dla odetchnięcia
świeżym powietrzem. Ale takich było najmniej.

Przed wielkim blokiem mieszkaniowym, oddzielonym od ulicy kratami stalowego

parkanu i płaszczyzną wąskiego podwórka, było również gwarno i strojno. Niejeden z
przechodniów trzymał pod pachą wilgotny jeszcze numer gazety popołudniowej z opisem sprawy
człowieka z Kimberley, ale żaden chyba z przechodzących obok domu, w którym rozegrała się
tragedia, nie dostrzegłby doskonale udających przechodniów wywiadowców, którzy noc i dzień
pilnowali domu. Bo też wyglądali zupełnie niewinnie, szczególnie z powodu zmęczenia.

Mordercy mają podobno zwyczaj wracać na miejsce zbrodni. Bernard Żbik wątpił

wprawdzie, czy w tym wypadku morderca wróci samorzutnie, ale nie chciał narażać się na
opinię, że prowadzi śledztwo niedbale. Dlatego też wywiadowcy pilnowali domu.

Szarpnął sznur i kawałek laku, czerwonego, jak krew, odskoczył i upadł na ziemię.

Aspirant wszedł pierwszy, a za nim inspektor. Pani doktorowa Borzęcka obiecała również
przyjść po czwartej, gdy Bernard Żbik zawiadomił ją telefonicznie, że dziś o czwartej oczekuje
mordercy.

Zajęli obaj miejsce w gabinecie zamordowanego. Rogalski usadowił się na krześle w

sąsiednim saloniku, mając przy sobie cały stos gazet, na których podkreślał czerwonym
ołówkiem swoje nazwisko... pomocnik sławnego Bernarda Żbika – nie byle co!

Inspektor usadowił się w fotelu za biurkiem. Naprzeciw niego zajął miejsce Adam

Billewski blady nieco ze wzruszenia. Czuł dreszcz emocji wzdłuż krzyża i stosu pacierzowego.

— Wiesz, Adasiu. Słyszałem dziś przez radio świetny koncert orkiestry towarzystwa

koncertowego przy Konserwatorium Paryskim. Dyrygował mistrz Philippe Gaubert. Świetny był
numer Le tombeau de Couperin Ravela.

Zanucił pod nosem, przytupując takt nogą.

— Daj mi teraz spokój — aspirant mówił szeptem jak na pogrzebie lub w kościele. —

Słuchaj!

— No! Gadaj, co masz na języku, profanie!

— Dziś oczekujesz mordercy?

— Tak.

— Teraz?

— Aha. Zaraz ma przyjść doktorowa.

— To ona też będzie?

— Dzwoniłem do niej i zawiadomiłem ją. Będzie tu piętnaście po czwartej. Która teraz?

— Pięć po czwartej.

— Więc ona będzie za dziesięć minut. Czyś ty nie zauważył, że ja jestem swego rodzaju

talentem matematycznym. Pięć plus dziesięć równa się piętnaście. Świetnie, Żbik. Możecie
usiąść.

Aspirant nie uśmiechnął się.

— A on?

— Kto?

— Nie denerwuj mnie! Morderca.

— Który morderca?

— Jacquin! — przedrzeźniał go aspirant — Przecież wiesz, o kogo mi chodzi. Morderca,

którego oczekujemy. Ten który zakłuł portiera – czy też przyjdzie?

— Prawdopodobnie.

— Więc powiedz nareszcie! Są dwaj mordercy: morderca doktora i morderca portiera.

— Może — detektyw uśmiechnął się dziwnie.

— A jeżeli morderca nie przyjdzie?

— To my do niego pójdziemy. Masz nakaz aresztowania?

— Mam.

— In blanco?

— In blanco.

— To świetnie.

— Ty wiesz, gdzie morderca mieszka?

— Wiem.

— A ten drugi, główny morderca, czy jak ty go nazywasz...

— Wiem już kto to jest. Wiem do jakiej grupy należy.

— Otrzymałeś odpowiedź radiową z Kimberley?

— Tak.

— Więc on jest z grupy C.

— Dlaczego tak przypuszczasz?

— Skoro po otrzymaniu odpowiedzi twierdzisz, że wiesz, kto jest mordercą.

— Wyrażasz się nieściśle. Odpowiedź mogła być negatywna, eliminująca grupę C.

— Więc... Po co ty kołujesz, Bernardzie. Powiedz otwarcie. Tu są dwaj mordercy, czy też

jeden? Bo o ile...

W tej samej chwili rozległo się delikatne pukanie do drzwi, tak że aspirant nie zdążył

dokończyć.

Inspektor wstał i wolno podszedł do drzwi. Stanął z boku.

— Proszę.

Skłonił się w milczeniu doktorowej Borzęckiej.

Adam Billewski wstał, aby ją powitać. Była już w czarnym welonie i w żałobie było jej

wyjątkowo do twarzy. Welon wdowi nie postarzał jej wcale, jak to bywa ogólnie. Przeciwnie –
czarny tiul dodawał jej uroku.

Jej wspaniały srebrny lis przerzucony był niedbale przez ramię kostiumu. Twarz, oprócz

lekko podkrążonych oczu, nie świadczyła ani o smutku ani o zdenerwowaniu.

Bez słowa zajęła miejsce na wskazanym jej krześle. Wyjęła papierośnicę i poczęstowała

obu przyjaciół, pro forma, bo oni już palili w tej chwili. Skinieniem głowy podziękowała

inspektorowi za ogień.

— Jestem — rzekła zbytecznie, aby przecież coś powiedzieć. Widocznie milczenie

działało jej na nerwy, choć nie było na jej twarzy znać żadnego zdenerwowania.

— To się dobrze składa. Właśnie czekamy na mordercę.

Zbladła naraz widocznie, jakby się przestraszyła czegoś konkretnego. Złudzenie było tak

sugestywne, że inspektor rozejrzał się mimo woli, jakby w pokoju był jeszcze ktoś czwarty.

Zapanowała cisza po ostatnich słowach detektywa, tylko wielki zegar, stojący tuż obok

siedzącego inspektora tykał spokojnie, miarowo, rzekłbyś: bez litości.

— Pan czeka na mordercę!

— Tak.

— Tu!

— Tu.

— Teraz?

— Teraz.

— Na jakiego mordercę?

Błysk w oczach detektywa wskazał aspirantowi, że inspektor czekał na to pytanie.

— Nie rozumiem pani pytania. Czekam tu na mordercę pani męża i starego portiera.

Zwilżyła wargi.

— Więc na dwóch morderców?

Spokój tonu detektywa był niebezpieczny.

— Dlaczego pani tak sądzi?

— Nie umiem tego wytłumaczyć.

— Dziwne — rzekł tylko Bernard Żbik.

Aspirant poczuł naraz ogarniającą go atmosferę zdenerwowania i trwogi. Bernard nigdy

nie żartuje w ten sposób. Jeżeli on powiedział, że morderca przyjdzie dziś do tego
mieszkania, to morderca na pewno przyjdzie. Aspirant znał dobrze swego przyjaciela.
Dlaczego...

— Panie inspektorze!

— Słucham panią.

— Jest pan pewny, że on przyjdzie?

— Morderca? O! Jak najpewniejszy. Przyjdzie dokładnie za pięć minut.

Spojrzał na zegarek.

— Za pięć minut — powtórzył.

I uśmiechnął się zagadkowo.

— Pani wątpi w powagę moich słów?

— Nie — brzmiała jej cicha odpowiedź ku bezgranicznemu zdumieniu aspiranta.

— Przedtem jednak chciałbym, żeby mi pani odpowiedziała na dwa pytania.

— Chętnie.

— Więc najpierw: Gdzie się urodził pani mąż?

Spojrzała nań zdumiona, ale odparła.

— W Kimberley. W Afryce Południowej. Jego ojciec był poszukiwaczem diamentów.

— Czy mąż pani miał rodzeństwo?

— Nie.

— Dziękuję pani — skinął głową — To zdaje się wszystko. A teraz czekamy na

mordercę. Przyjdzie za cztery minuty. Bo jedna minuta już upłynęła.

Ku największemu zdumieniu Adama Billewskiego detektyw wyjął z kieszeni swej

marynarki płaski mauzer, obejrzał go dokładnie, sprawdził magazyn, lufę i zarepetował.

Potem położył broń obok siebie. Po swojej lewej ręce.

Wszystkie te przygotowania utrwaliły się w pamięci aspiranta, jak na czulej kliszy. Choć

nic z nich nie rozumiał.

Zegar na biurku zamordowanego tykał monotonnie, zimno, niewzruszenie.

Panowała martwa cisza.

Minęła jedna minuta.

Każdy tyk zegara zdawał się wbijać w mózgi siedzących trzech osób jak ostry gwoźdź,

jak wystrzał.

Minęło półtorej minuty. Zegar na ręku Żbika wskazywał dwadzieścia po czwartej.

Sekundy mijały.

Dwie minuty. Potem trzecia, czwarta. Wskazówka zbliżała się obojętnie do piątki.

W tej chwili, gdy właśnie zegarek inspektora wskazywał, że minęło pięć minut, duży

zegar na biurku zamordowanego stanął naraz, jakby i on rozumiał powagę chwili.

Coś zachrobotało w tej chwili za drzwiami. Silna żarówka oświetlała dobrze gabinet.

Znów ten chrobot.

Potem już wypadki potoczyły się z szybkością promienia świetlnego.

Rozległ się brzęk. Stojąca obok zegara karafka z wodą zatoczyła nagle zgrabny łuk w

powietrzu i przeleciała tuż obok głowy inspektora, rozbijając się w drobne kawałki. Rozległ się
trzask tłuczonego szkła. Bernard Żbik błyskawicznie uskoczył w bok.

— Ty psie!

Czarny mały płaski mauzer inspektora nawet nie zadrżał w ręku doktorowej.

— Ręce przed siebie, inspektorze. I pan też aspirancie. Prędko.

Kaskada śmiechu Bernarda Żbika rozsypała się w pokoju.

— Zupełnie, jak w kinie. Cha, cha, cha!

Nacisnęła z pasją cyngiel. Dwukrotnie. Rozległ się charakterystyczny chrzęst uderzającej

iglicy, ale rewolwer nie wypalił.

Doktorowa Borzęcka odwróciła się gwałtownie i wpadła w kleszcze ramion wywiadowcy

Rogalskiego. Po minucie miała już na rękach niklowe bransoletki zamykane na kluczyk.

— Świetnie wykonaliście ten chrobot, Rogalski. Chociaż o cztery sekundy za wcześnie,

ale to nic nie zaszkodziło. Spokojnie, pani doktor. Ot, tak. Świetnie. Adamie! Możesz już
wypełnić blankiet nakazu aresztowania. Pani doktor, Julio Borzęcka – aresztuję panią w imieniu
prawa pod zarzutem zabicia portiera Macieja Tomasiuka przez pchnięcie sztyletem, pod
zarzutem uszkodzenia ciała funkcjonariusza policji Alfreda Więcka, i pod zarzutem
współdziałania w zamordowaniu... doktora Wiesława Borzęckiego, pani męża. Proszę
wyprowadzić tę osobę, Rogalski. Prosto do aresztu śledczego. Przekażecie ją oficjalnie sędziemu
śledczemu właściwego rewiru. Oto nakaz aresztowania. Po karetkę zatelefonujecie.

Rogalski salutował, a jego szczere, sympatyczne i szorstko-inteligentne oczy promieniały

radością i zadowoleniem, a pełna twarz fosforyzowała tryumfem.

Doktorowa wyszła, zgarbiona, zrezygnowana – pod strażą tchnącego radością

wywiadowcy.

Inspektor i aspirant znów zostali sami.

— Bernardzie, to była prawdziwa niespodzianka. Więc to ona.

— Oczywiście. To ona zakłuła starego portiera. Ona uderzyła Więcka kastetem w

potylicę i potem krzyknęła na nas. Już rozumiesz, dlaczego mówiłem, że ten który uderzył
Więcka w potylicę miał na sobie różowy, jedwabny garnitur – miałem na myśli jej piżamę.

— Więc tyś już wtedy ją podejrzewał?

— Tak.

— Ale wiesz, Bernardzie, ten przypadkowy efekt psychologiczny z zatrzymaniem się

zegara pomógł nam dużo. Widziałem, że zatrzymanie się wahadła przeraziło ją strasznie.
Wyglądała owej chwili tak, jakby nagle ujrzała upiora. W następnej chwili złapała za rewolwer.
Widziałem jak tyś wyjął magazyn przy udawaniu repetowania, zrobiłeś to bardzo zręcznie, i już
wtedy wiedziałem, że ty ją miałeś na myśli, mówiąc o mordercy. Gdybyś ty mógł widzieć wyraz
jej oczu, gdy ten zegar nagle stanął. Ten przypadek wiele nam pomógł.

Inspektor roześmiał się sympatycznie.

— Moment psychologiczny, przyjacielu, ale wcale nie przypadek.

Pokazał czarną, jedwabną nitkę, którą trzymał w ręku tak, że dotychczas była

niewidzialna. Drugi koniec nitki był zarzucony na wahadło zegara na biurku.

Aspirant promieniał.

— Toś ty umyślnie zatrzymał zegar!

— Oczywiście, przyjacielu. No! Nie ściskaj mnie tak mocno, bo mi kości pognieciesz.

Tak, to był moment psychologiczny. Wpadło mi to na myśl dziś przy obiedzie. Jak widzisz,
wcale nietrudno było zarzucie tę nitkę – nawet ty tego nie zauważyłeś.

— A gdyby ona nie przyszła?

— Byłem pewny, że przyjdzie. Ona wiedziała, że ja ją podejrzewam od pierwszej chwili,

jako że nie jestem okultystą jak nieboszczyk Conan Doyle na starość, exempli modo. Wyobraź
sobie jej niepokój – musiała przyjść. Najlepszy dowód, że przyszła.

— Więc ona zakłuła portiera? Wciąż nie chce mi się wierzyć.

— No, ale przekonało cię to. Nie miałem innej rady, jak tylko ją sprowokować.

Obliczyłem, że terenowo i logicznie tylko ona mogła zabić starego portiera. Aby to móc uczynić,
musiała się na chwilę wydalić ze stołowego – a tam siedział z nią Więcek. Pod jakimkolwiek
pozorem wyszła do przedpokoju wewnętrznego, zwabiła tam portiera, mówiąc mu, że ja go
wołam i pchnęła go z zimną krwią. Odwiedziny sąsiada-dentysty i chwilowe wyjście Wielgusa
do drzwi sieni przyszło jej z pomocą. Gdy ją potem zapytałem, czy opuściła choć na chwilę
pokój stołowy odpowiedziała, że nie i zaproponowała mi z szaloną odwagą desperatki, ale
jednocześnie z przeświadczeniem wytrawnego psychologa – abym zawołał Więcka, żeby on
potwierdził jej słowa. To mnie oszołomiło. Ona jednak wiedziała dobrze, że ja prędzej czy
później dowiem się od Więcka, że ona opuściła na chwilę stołowy, aby pchnąć portiera. To by ją
zgubiło natychmiast. Skorzystała więc z pierwszej sposobności, aby uderzyć Więcka z
wyrachowaniem anatoma w potylicę i ogłuszyć go, aby on nie mógł obalić jej alibi. Ale ja już
wtedy wiedziałem, że ona jest morderczynią portiera. Ale z powodu choroby Więcka skutkiem
uderzenia nie miałem przeciw niej dowodu. Musiałem więc wyreżyserować dokładnie ostatnią
scenę, której byłeś świadkiem. Zatelefonowałem do niej i zawiadomiłem, że dziś o czwartej
oczekuję mordercy. Przyszła. Resztę znasz. A teraz musimy odnaleźć głównego mordercę.

— Ty wiesz, kto nim jest?

— Teraz już domyślam się.

— Więc, powiedz.

— Nie mogę mówić, póki nie mam pewności.

Detektyw naraz zniżył głos.

To jest takie nieprawdopodobne i straszliwe odkrycie, że ja jeszcze wątpię. Może się

mylę. Czy możesz mnie zrozumieć? Ja nie mogę mówić, póki nie mam pewności. Wyobraź sobie
tylko, co za skutki może mieć taka omyłka.

— Ależ nikomu...

Inspektor położył mu rękę na ustach.

— Adamie. Jeżeli okaże się, że ja się mylę, to nikt, absolutnie nikt nie dowie się o moich

podejrzeniach. To przecież jest takie straszliwe! Takie tragiczne! Nieprawdopodobne. Nie – wolę
już milczeć póki nie będę zupełnie pewny.

— Jak długo będziesz milczał?

— Póki nie nabiorę pewności stuprocentowej.

— A kiedy to się stanie?

— Dziś w nocy.

— Tu?

— Tak. Spotkamy się tu o dziesiątej, powiedzmy. Teraz jest piąta – ja znikam. Więc

spotykamy się o dziesiątej w tym gabinecie i wtedy się wszystko wyjaśni, albo ja zrezygnuję z
prowadzenia tej sprawy – niech inni zajmują się metapsychiką. Będziesz więc ty, Władysław
Borzęcki, którego sprowadzisz, ja i – morderca.

— Morderca!

— Tak. Postaram się, żeby przyszedł. Wiesz!...

Urwał i dokończył:

— Teraz spotkam się z mordercą i pomówię z nim.

Spojrzał na przerażoną twarz Adama Billewskiego.

— No, nie bądź zły, przyjacielu. Gdybyś ty wiedział...

Po tych słowach inspektor „zniknął”, jak był zapowiedział.

Rozdział XII

CZŁOWIEK Z KIMBERLEY

Sprawa człowieka z Kimberley!

Któż nie zainteresował się tą niesamowitą zagadką kryminologiczną. Czy był człowiek w

Warszawie od dozorcy z ZOM do tymczasowego prezydenta miasta, którego umysłu nie
zemocjonowała ta tajemnica? Czy istniała kawiarnia w Warszawie, w której przy tradycyjnej
imitacji czarnej kawy nie debatowano by nad tą sprawą? Bo też było nad czym medytować, było
nad czym rozprawiać.

Od czasów pamiętnej opery śmierci upłynęło już przecież półtora roku. Toteż, gdy na

łamach gazet ukazało się nazwisko Bernarda Żbika obok suchej notatki o tajemniczym
morderstwie w wielkim domu w Alejach, komentarzom nie było końca. Pisma popołudniowe
wyszły z opóźnieniem, bo linotypiści, giserzy, metrampaże, korektorzy i sekretarze redakcji
zapadali nad maszynopisami w jakiś trans śledczy. Kto? Jak? Kiedy? Dlaczego? Pamiętna
rozmowa inspektora z aspirantem stała się tematem dla jednego z najlepszych,
najpoczytniejszych publicystów dla sążnistego artykułu na pierwszą kolumnę,
zatytułowanego: Rodzina i zbrodnia.

Liczni dziennikarze, reporterzy, sprawozdawcy kryminalni i sądowi, autorzy kryminalni,

detektywi-amatorzy i zwykli „cywilni” ludzie wysilali swe mózgi lub ich namiastki, surogaty nad
rozwiązaniem tej niezwykłej zagadki: Kto zamordował doktora Wiesława Borzęckiego?
Dlaczego? Gdzie i w jaki sposób? Jakie jest narzędzie zbrodni? A nade wszystko – kim był ów
tajemniczy osobnik, którego zamordowany również portier rozpoznał jako nieboszczyka, ba – z
którym nawet rozmawiał. I zaraz potem też został zamordowany – dlaczego? Jaki genialny
potwór miał odwagę pchnąć człowieka sztyletem w mieszkaniu, w którym przebywał słynny
Bernard Żbik. Co to były za strzały o drugiej, które słyszały obie pokojówki. Dlaczego posiekano
skórę na palcach nieboszczyka – zamordowanego doktora? Podobnym pytaniom i nagłówkom
nie było końca. Nie było zakątka w całej Polsce, w którym by nie debatowano nad zagadką
podwójnego morderstwa w Alejach Ujazdowskich. Bo wbrew zwykłej metodzie wielki mózg,
człowiek, którego niepodobna okłamać, kochany inspektor Bernard Żbik nie zatrzymał ani
jednego szczegółu pamiętnego śledztwa w tajemnicy przed opinią publiczną.

Nawet pozwolił sfotografować owo „tajemnicze ostrzeżenie” zagadkowego mordercy,

jakie ten przysłał mu do mieszkania. Sensacja była niezwykła – szalony geniusz zbrodni
wypowiedział walkę genialnemu detektywowi – moloch tłumu był jednak nienasycony. Wciąż
domagano się nowych szczegółów, chociaż nikt, absolutnie nikt nie umiał należycie
umotywować choćby jednego z tych szczegółów. A przecież – jak wykazała niedaleka przyszłość
– na wszystkie te na pozór chaotyczne i bez związku integralnego fakty i zagadki – była jedna,
jedyna odpowiedź. Dopiero gdy tegoż dnia o dziesiątej wieczorem inspektor w swym
wspaniałym wywodzie logicznym rozwiązał zagadkę – społeczeństwo odetchnęło.

O szóstej ukazał się dodatek nadzwyczajny z wieścią o aresztowaniu żony

zamordowanego, żadnych innych szczegółów nie podano. Wzmianka była lakoniczna:

P. inspektor Bernard Żbik z Centrali Służby śledczej aresztował dziś o czwartej i pół

doktorową Julię Borzęcką.

Poniżej był rewelacyjny dopisek:

Inspektor Żbik zapowiedział, że dziś wieczorem wyjaśni zagadkę podwójnego morderstwa

przy Alejach Ujazdowskich. Nasz współpracownik indagował w tej sprawie aspiranta
Billewskiego z Centrali w Warszawie. P. aspirant odmówił wszelkich wyjaśnień, zasłaniając się
tajemnicą śledztwa.

Pozostało tylko czekać.

Czekano z ogromnym napięciem.

Tymczasem, po fascynującej scenie w gabinecie zamordowanego, inspektor „znikł”,

zapowiedziawszy przedtem aspirantowi, aby go nie szukano i napastowano. Aspirant po
przybyciu do Komendy Głównej zasypany został gradem „fachowych” pytań swoich kolegów,
ale milczał, bo sam nic nie wiedział. Nie wierzono mu – to jednak nie mogło pobudzić go do
zwierzeń.

* * *

Urzędnik w archiwum akt stanu cywilnego przyjął pana Bernarda Żbika i wydał mu kartę

z pozwoleniem uczynienia niektórych wypisów w archiwum. — Mówi się: wyciągów, proszę
pana. — A, tak. — Staruszek z kołnierzykiem à la książę Yorku Anno Domini 1912 nie wiedział
nawet kim jest ten skromny pan Bernard Żbik. Że właściciel tego nazwiska jest jednym z
najzdolniejszych kryminologów w Europie i miejscowościach okolicznych – albowiem staruszek
„z zasady” nie czytywał w gazetach o wypadkach i kradzieżach, natomiast na pamięć wyuczał się
z dodatków niedzielnych o sposobie konserwacji futer i przyrządzania sznycli, którymi
maltretował swą gospodynię. Co go obchodziła kryminologia – ważniejsze są przepisy na
zwalczanie moli. Zupełnie słuszne i zrozumiałe...

Pan B. Żbik zabawił w archiwum aktu stanu cywilnego całe dwie godziny. Gdy wyszedł,

twarz jego była zachmurzona ku bezgranicznemu zdumieniu staruszka w kołnierzyku à la książę
Yorku Anno Domini MCMXII...

* * *

Rozmowa inspektora Bernarda Żbika z mordercą trwała dwadzieścia pięć minut...

Inspektor Żbik miał rację...

* * *

Pan dyrektor przyjął poza kolejką inspektora B. Żbika z Centrali Służby Śledczej w

Warszawie, pomimo że w wielkim hallu audiencjonalnym czekało „w sprawach interesownych”
sześć „grubych ryb”...

* * *

Sędzia śledczy doktor Rosen wystawił inspektorowi Bernardowi Żbikowi formalny nakaz

aresztowania, a gdy wypisał nazwisko mającego być aresztowanym – oczy jego wyrażały
zdumienie, przestrach i wyrozumiałość. Rzekł tylko:

— To przecież jest przerażające.

Obaj panowie pożegnali się.

* * *

Zegar na dworcu głównym wskazywał godzinę za pięć dziesiątą, gdy granatowy Chrysler,

po ukazaniu się zielonego sygnału i dzwonka, skręcił w Aleje Jerozolimskie, wyminął
szczęśliwie zator tunelowy, przemknął obok neonowej reklamy PKO i wjechał w Nowy Świat ku
Alejom Ujazdowskim. Obok poważnego inspektora siedział naczelnik, nadinspektor Wiśniewski.
Przez całą drogę obaj nie zamienili z sobą ani słowa.

Auto zatrzymało się przed domem w Alejach Ujazdowskich. Otworzył nowy portier – w

czasach bezrobocia o ludzi nietrudno. Może tragiczna śmierć starego Tomasiuka była
błogosławionym zrządzeniem losu dla tego nowego człowieka, który dzięki niej właśnie
otrzymał intratną posadę, która ochroni jego i rodzinę od śmierci głodowej. C’est la vie — jakby
powiedział którykolwiek idiota, który na pewno nie zna francuskiego.

Naczelnik Wiśniewski i inspektor Żbik wysiedli.

Winda, ta sama winda, zawiozła ich na szóste piętro.

Dzwonek. Rogalski. Pan aspirant czeka w gabinecie. Ten młody też. Punktualnie

dziesiąta. Wieszak. Dziękuję wam, Rogalski. Czekajcie tu. Przyjdzie tu jeszcze jedna osoba.
Wpuśćcie ją natychmiast.

Gabinet. Widno. Władysław Borzęcki. Adam Billewski. Twarze blade, zdenerwowane,

wyczekujące. Młody literat gryzie zapałkę. Pan naczelnik spocznie tu.

Bernard Żbik zajął miejsce za biurkiem.

Po chwili rozległ się jego przyciszony wyraźny głos.

Ale treść jego słów napełniła serca obecnych przerażeniem i grozą. Nie wierzyli mu do

ostatniej chwili.

— Przystępuję więc do „likwidacji” tej sprawy. Prawda, jaką już znam jest

przerażająca, ale... jest prawdziwa. Zacznę od początku i będę się możliwie streszczał.

Odchrząknął i zapalił. Sam. Pozostali nie mieli jego zimnej krwi.

— Treść, że tak powiem: zewnętrzna i stan faktyczny powierzchowny całej tej tragedii są

wam wiadome. Nie znacie tylko osoby mordercy, oprócz obecnego tu pana Władysława
Borzęckiego, który znał prawdę od początku. Jednak teraz ja rozumiem jego milczenie, a nawet
jego szalone przy znanie się do cudzej winy. I wy zrozumiecie go wkrótce.

Młody człowiek spojrzał z wdzięcznością na detektywa.

— Uprzedzam, że prawda jest – powtarzam to bez patosu – przerażająca.

Nieprawdopodobna.

Detektyw zagryzł dolną wargę. Milczał przez chwilę.

— Sprawę tę rozwiązałem właściwie wbrew metodom śledczym obowiązującym,

uznanym i nakazanym. Wiadome jest każdemu kryminologowi i policjantowi, że nie należy
przystępować do śledztwa z koncepcją z góry ustaloną i naginać do tej problematycznej
ewentualności wszystkich dowodów. Taki krok jest dla każdego detektywa największym
niebezpieczeństwem podważającym jasność, ścisłość, a bodaj czy nie i logikę, i konsekwencję
dedukcji dowodowej. Są pewne koncepcje, które kuszą swą oryginalnością, zawiłością a nawet i
prostotą, łatwością – wtedy detektyw, przyjąwszy ową kuszącą koncepcję, każdy niemal dowód
każde słowo, każdy gest widzi w ramach swego obrazu przestępstwa, który sobie ustalił a priori.
Jeżeli koncepcja jest przypadkowo trafna, to nie ma nieszczęścia. Jeżeli jednak koncepcja jest
fałszywa to śledztwo jest zaprzepaszczone i zniszczone i może się skończyć Justizmordem.
Exempla sunt odiosa. Przy czym taki z góry ustalony obraz przestępstwa, który nie odpowiada
rzeczywistości ma w skutkach znaczenie społeczne demoralizujące i podkopujące powagę policji
i sądów.

Jednak ja w tej sprawie doszedłem do rozwiązania drogą koncepcji a priori. Ponieważ

wiem już teraz kto jest mordercą, mogę się do tego błędu przyznać. Przez cały czas śledztwa, od
chwili owego zeznania starego portiera, gdy na moją myśl wpadłem – wciąż tylko szukałem
dowodów na poparcie mej koncepcji i dlatego może jestem teraz w stanie udowodnić każde moje
słowo, które wypowiem w tej sprawie. Zdawałem sobie sprawę z niebezpieczeństwa mej metody,
a jednak nie mogłem się jej oprzeć. Stąd te moje pytania podczas przesłuchań, których ty,
Adamie, nie mogłeś rozumieć, bo widziałeś tylko fragment, gdy ja ujrzałem już całość.

Założył nogę na nogę.

— Zastanówmy się najpierw: na czym polegała zagadkowość tej sprawy, jej

niesamowitość. Polegała ona na stwierdzeniu faktu, który koliduje ze zdrową logiką i z systemem
naszych pięciu zmysłów: Na zjawisku rozdwojenia jaźni. Ja jednak nie wierzę w metapsychikę
i rozdwojenie jaźni. Logika jest moim wyznaniem – dlatego od razu przeniosłem sprawę na grunt
realny, oczywiście w myśli. Zetknąłem się w tej sprawie trzykrotnie z zagadnieniem dualizacji
osobowości. Pierwszy raz portier, Maciej Tomasiuk widzi zmarłego po śmierci, a nawet z nim
rozmawia. Drugi raz córka słyszy rozmowę z ojcem po jego śmierci. Trzeci raz doktor
Dalczewski twierdzi, że śmierć nastąpiła około godziny drugiej, a trzy osoby twierdzą, że zmarły
jadł obiad o czwartej.

Najważniejszy jest przypadek pierwszy. Portier widzi zmarłego żywego po jego

zamordowaniu. Dlaczego ten przypadek jest najważniejszy, zrozumiecie za chwilę.

Inspektor położył wolno niedopałek do popielniczki i po chwili ciągnął:

— Rozpatrzmy więc przypadek pierwszy: portier widzi zmarłego po śmierci. Na zeznanie

jego, że rozmawiał z nieboszczykiem położyłem mniejszy nacisk, bo świętej pamięci staruszek
twierdził, ze głos był jakby ochrypnięty. Zostaję więc przy owym widzeniu. Jakie mogły być jego
przyczyny. Pierwszą ewentualnością była: charakteryzacja. Morderca po dokonaniu zabójstwa
ucharakteryzował się na doktora Borzęckiego i wyszedł. Za tym przemawiałaby walizka, może w
niej były przybory do charakteryzacji. Ale przeciw temu przypuszczeniu przemawiał wzrost, brak
śladów charakteryzacji w mieszkaniu. Przypuśćmy jednak, co jest możliwe, że ślady zostały
usunięte, a wzrost był mniej więcej identyczny, to jaki cel mógł mieć morderca w
ucharakteryzowaniu się na doktora Borzęckiego. Absolutnie żaden. Poza tym ten fakt nie zgadzał
się z moją hipotezą udowodnioną (a posteriori), że to jest tak zwana zbrodnia rodzinna. Po
namyśle odrzuciłem ewentualność charakteryzacji, bo przecież moja koncepcja była inna. Drugą
ewentualnością do pierwszego przypadku rozdwojenia jaźni był: sobowtór. Nie zetknąłem się z
tym jeszcze w mojej praktyce, ale to nie byłoby powodem odrzucenia tej hipotezy. Ale i ona nie
zgadza się z tezą, że to jest zbrodnia rodzinna. Pozostała trzecia ewentualność, właśnie ta moja

śmiała koncepcja, na którą wpadłem już przypadkowo w pierwszej chwili. Pomyślcie – z jednej
strony podobieństwo, z drugiej strony rodzina. Odpowiedź może być tylko jedna. No! Nie
domyślacie się?

Przerwał.

— Jaka? — wyrwało się aspirantowi.

— A pan, naczelniku? Też nic?

— A przecież to się wprost narzuca, to jest właśnie ta kusząca koncepcja: że morderstwa

dokonał jeden brat bliźniak na drugim bracie bliźniaku. Tu mamy i podobieństwo, i rodzinę.

Zapanowała martwa cisza po tych słowach.

— Pan jest genialny, inspektorze.

Naczelnik Wiśniewski powiedział to tak prosto, bez patosu, spokojnie.

Bernard Żbik podziękował mu wzrokiem za szczery komplement, który jednak naczelnik

uważał za prawdę.

— Więc ta ewentualność zgadzała się doskonale z koncepcją zbrodni rodzinnej. W ten

sposób sprawa przedstawiałaby się w skróceniu tak: Brat bliźniak zabija brata bliźniaka i
wychodzi spokojnie z walizką w ręku. W walizce tej – co już teraz wiem na pewno – mieści się
krótki karabin, narzędzie zbrodni. Ekspert Sznajder stwierdził rany od kul karabinowych z
winchestera. Ale tu były dwie zbrodnie. Dlaczego nastąpiła druga zbrodnia, bo portier poznał
twarz mordercy, jako twarz doktora Borzęckiego. Trzeba usunąć portiera, i to natychmiast.
Trzeba bezwzględnie usunąć niewygodnego świadka. Pchnięcie sztyletem, ogłuszenie
wywiadowcy, alibi. Sprawa załatwiona. Czysta robota.

— Ale dlaczego doktorowa miałaby chronić mordercę swego męża. Przecież ona kochała

doktora Borzęckiego bardzo.

— Pan mnie, zdaje się, źle zrozumiał, panie naczelniku. W pańskim pytaniu mieści się

odpowiedź na nie: Doktorowa Borzęcka chroniła swego męża. Mordercą jest doktor
Wiesław Borzęcki, a zamordowanym jego bliźni brat, Stanley Borzęcki – człowiek z
Kimberley.

Po wypowiedzeniu tych słów, detektyw odetchnął głęboko, jakby zrzucił z siebie

dręczące go brzemię potwornej tajemnicy.

— Niemożliwe!

Słowo to wyrzekli aspirant i naczelnik niemal jednocześnie. Aspirant zarumienił się

nawet, bo jego jednoczesny okrzyk był może nietaktem w obecności nadinspektora
Wiśniewskiego, kierownika Centrali Służby Śledczej.

— I ja tak sądziłem. Czytaj pan, naczelniku.

Wręczył mu radiogram w języku angielskim:

Kabel bezpośredni 3382. Sygn. EFDNB. inspektor bernard żbik, warszawa... wiesław

Borzęcki syn jana i anny de monterey kanadyjki stop żadnego rodzeństwa stop urodzony jako
bliźniak drugie dziecko zaginęło W szpitalu, zanotowane jako zmarłe stop z policyjnym
pozdrowieniem komisarz norton kimberley.

Naczelnik przeczytał, spojrzał na rozognione ciekawością oczy i płonące policzki

aspiranta i wręczył mu depeszę.

— Czytaj pan, aspirancie.

— Dziękuję, panie naczelniku.

— Teraz już rozumiecie...

Bernard Żbik przerwał. Zapukano bowiem do drzwi. Wszedł Rogalski. Za nim widniała

sylwetka mężczyzny w średnim wieku, wysokiego, o dumnej postawie.

Był to „nieboszczyk, zamordowany” doktor Wiesław Borzęcki.

Nadinspektor Wiśniewski mimo woli wstał z krzesła. To samo uczynił aspirant. Ujęła ich

niemal poważna twarz lekarza, jego siwe skronie i surowe, śmiertelnie poważne rysy i
przenikliwe, szare, głębokie, wyrozumiałe oczy psychiatry.

Bernard Żbik podszedł doń i podał mu szczerze rękę. Wymownym gestem polecił

Rogalskiemu, aby opuścił pokój i poprosił również bez słów, aby doktor Borzęcki zajął miejsce.

Naczelnik i aspirant usiedli po słowach inspektora i po suchych ukłonach:

— Pan nadinspektor Wiśniewski, pan aspirant Billewski – doktor Wiesław Borzęcki.

Zaległo dłuższe milczenie, przerwane wreszcie przez wyraźne słowa detektywa.

— Zanim oddam głos panu doktorowi, przedstawię szczegółowo całą sprawę jego

tragedii. Z doktorem Borzęckim widziałem się już dziś i rozmawiałem z nim. Przekonałem go, że
wobec tego, że ja znam całą prawdę nie ma celu ukrywać się jeszcze kilka dni lub tygodni, tym
bardziej że przypadkowa korzyść jaką miał – wbrew swej woli pierwotnej, zaznaczam to –
…jaką miał osiągnąć ze swej zbrodni, została przeze mnie udaremniona. Opowiem to, co ja
wiem, a potem pan doktor uzupełni, o ile będzie uważał to za stosowne.

Naczelnik Wiśniewski skinął tępo głową. Był za bardzo zdumiony, aby móc coś

powiedzieć. Zaś aspirant wyglądał tak, jakby zamiast na doktora obejrzał się na żonę Lota i
zamienił się w legendarny słup soli.

— Dnia 23 września o godzinie drugiej po południu został zastrzelony z krótkiego

karabinu winchester niejaki Stanley Borzęcki, bliźni brat obecnego tu doktora Borzęckiego.
Działo się to w mieszkaniu doktora. Od siebie dodam, że Stanley Borzęcki był znanym
międzynarodowym aferzystą, występującym pod pseudonimem Dick Stanley alias Cwany Dick.
Zastrzelił go doktor Borzęcki z zimną premedytacją i świadomością ewentualnych konsekwencji
penitencjarnych. Sposób już raz opisałem, żona doktora zwabiła Stanleya do łazienki przyległej
do gabinetu, w której ustawiona była płyta stalowa. Doktor Borzęcki ukryty był za kotarą pod
kręgiem prysznicu. Gdy Stanley stał między płytą a doktorem, ten strzelił doń dwukrotnie. Kule
przebiły ciało na wylot i odbiły się od płyty, zostawiając na niej dwie rysy. Po zmyciu śladów
krwi w łazience przenieśli doktorostwo Borzęccy ciało do gabinetu i ułożyli je w pozycji w jakiej
je znalazłem. Doktorowa Julia wyjęła z kieszeni zmarłego wszystkie papiery i przedmioty, a
włożyła do jednej z nich paszport doktora Borzęckiego i jego wizytowe bilety. Na jednym z tych
biletów znalazłem odcisk palca doktora. Poza tym doktorowa zapomniała zrewidować tajną
kieszeń w spodniach zabitego – znalazłem tam gazetę holenderską wychodzącą w Kimberley.
Ponieważ przypadkowo zaplamił się kołnierzyk zabitego, doktorowa ubrała go w jeden z
kołnierzyków męża o numer większy od kołnierzyka Stanleya. Aby zupełnie upodobnić zabitego
do lekarza doktorowa pokropiła go jodoformem; przypadkowo jednak butla z jodoformem
wywróciła się na dywan i jodoformu rozlało się za dużo. Pięć minut przed siódmą wpadł
przypadkowo do gabinetu pan Władysław Borzęcki i widząc trupa swego ojca (jak mniemał)
zamierzał wszcząć alarm. Nie mogąc, z powodu widoku nieboszczyka, telefonować z telefonu na
biurku ojca wyleciał z gabinetu, wpadł do stołowego i zadzwonił do mnie. Jednak matka w
ostatniej chwili wyjawiła mu tajemnicę. Odłożył telefon po wypowiedzeniu owych dwóch słów:
czy to... Pan Władysław jednak nie chciał uwierzyć
matce – zrodziły się w nim znów wątpliwości – wówczas doktorowa obiecała mu, że ojciec
zadzwoni do niego z miasta, aby go przekonać, że żyje, a zamordowanym jest jego bliźni brat. W
tym czasie doktor stał w sąsiednim pokoju i porządkował swe papiery. Nie chciał się widzieć z

synem, bo obawiał się wzruszeń i straty czasu. O siódmej dwadzieścia doktor Borzęcki opuścił
dom i został zauważony przez dozorcę Tomasiuka. Gdy doktorowa dowiedziała się o tym ode
mnie, skorzystała z pierwszej sposobności i pchnęła w następstwie Tomasiuka sztyletem, który
znalazła przedtem w kieszeni zamordowanego. Chciała się w ten sposób uwolnić od
niewygodnego świadka zbrodni, w której brała udział. O ósmej piętnaście doktor dzwonił do
domu i przekonał syna, że żyje. Syn odetchnął – dla skomplikowania śladów sfabrykował ów
malowany ustnik. Ponieważ Stanley był rejestrowany w kartotekach daktyloskopijnych więc
doktorowa jeszcze przedtem pocięła skórę na palcach, aby uniemożliwić ewentualną
identyfikację. Dalszy ciąg znacie.

Inspektor skończył. Starał się być najbardziej lakoniczny w swej relacji, bo wiedział, jaki

ból sprawiać musi każde jego słowo przysłuchującemu się w milczeniu lekarzowi i... jego
synowi. Doktor Borzęcki ukrył twarz w dłoniach. Przez chwilę zdawało się, że wybuchnie
szlochem, ale opanował się nadludzkim wysiłkiem.

— Bądź spokojny, mój synu.

Władysław Borzęcki otarł łzy i spojrzał na ojca. Trzej oficerowie policji nie usiłowali

ukryć swego wzruszenia.

Doktor Borzęcki odjął ręce od twarzy. Jego oczy były suche. Są jednostki, które nie mogą

płakać, choć też mają serce i wiedzą, co to wzruszenie.

Lekarz mówił wolno, cicho, z częstymi przerwami między poszczególnymi słowami i

zdaniami.

— Niewiele mogę jeszcze dodać do słów pana inspektora. Nie będę wyrażał mego

uznania dla jego geniuszu śledczego – pan sam zna siebie najlepiej. Ostatnie zdanie brzmi może
jak rażący dysonans w wyznaniu czy spowiedzi mordercy, jak się to szumnie nazywa. Mówię
teraz nieco chaotycznie, jako psychiatra sam zdaję sobie z tego sprawę, ale nie wymagajcie ode
mnie w takiej chwili skoncentrowania. Nerwy moje są nieco „zluzowane”.

Odetchnął głęboko i ciągnął.

— Liczyłem się z tym, że wpadnę, choć miałem normalną iskrę nadziei, że uda mi się

może uniknąć kary poza wyrzutami sumienia. Prawdę mówiąc, nie mam może wyrzutów
sumienia. Jestem tylko ogłuszony ciosem życia. Trudno! Zabiłem, bo zabić musiałem. I gdyby
mój bliźni brat wstał z grobu – jeszcze raz zabiłbym go jak psa, bez litości. Użyłem do tego
karabinu myśliwskiego, z jakiego strzela się do zwierzyny, może był to podświadomy symbol tej
zbrodni — zabicia zwierzęcia, nieludzkiej istoty. Nie wiedziałem nawet o jego istnieniu. Przed
pół rokiem, wygnany z Belgii przybył do Warszawy i przyszedł do mnie. Powiedział mi, że jest
moim bratem. Ze względu na podobieństwo musiałem uwierzyć. Dałem mu kilkaset złotych i
poszedł. Zapuściłem brodę, aby wymazać to podobieństwo do niego. On uczynił to samo i znów
mnie odwiedził. Wówczas już wiedziałem jakie są jego zamiary. Groził mi skandalem.
Dotychczas występował pod cudzym paszportem, groził, że się zdemaskuje, że ogłosi, że jestem
jego wspólnikiem itd. Wyrzuciłem go za drzwi. Ostatecznie, byłem pozbawiony przesądów o
uczuciach rodzinnych. Ale to przeklęte idealne podobieństwo! Nawet głos miał ten sam co ja.
Pewnego dnia wyznaczył mi spotkanie w jakiejś podejrzanej cukierni – on nie przyszedł na to
spotkanie. Nazajutrz dowiedziałem się z gazet, że byłem dla niego alibi. Udowodnił, że w czasie
przestępstwa siedział w owej cukierni. Oczywiście czekałem ja. Zrozumiałem dlaczego kazał mi
przyjść w cyklistówce i w raglanie. Zupełnie przypadkowo policja nie wiedziała jeszcze o
naszym podobieństwie, bo on je skrzętnie ukrywał jako źródło szantażu. W kilka dni potem
zapowiedział mi, że jeżeli mu nie wyznaczę stałej renty, to mnie uwikła w skandal albo po prostu
zrujnuje przez to, że ogłosi, że byłem jego wspólnikiem – jednym słowem, wykorzysta nasze
podobieństwo i wywlecze owo alibi w cukierni. Może by nie uwierzono, przecież ostatecznie ja

byłem niewinny, ale proces wystarczyłby, aby mnie pozbawić klientów. Przecież to przeklęte
podobieństwo…

Przerwał na chwilę. Ale wnet mówił znów szybko:

— Zdecydowałem się. Żona moja od początku wiedziała o wszystkim. Obliczyliśmy

wszystko skrupulatnie. Zastrzeliłem go z zimną krwią. Tego on się najmniej spodziewał.
Powtarzam, że tego nie żałuję. Wobec Boga czuję się czysty, chociaż zabiłem. Teraz pójdę do
więzienia. Co jeszcze mogę wam powiedzieć? Nic. Proszę mnie zaprowadzić do więzienia czy do
aresztu – wy już znacie procedurę. Do pana, inspektorze, nie mogę mieć urazy. Spełnił pan swój
obowiązek. Tylko jednego panu nigdy nie przebaczę. Tego, że mnie pan dziś, podczas owych
dwudziestu minut rozmowy, odwiódł od myśli samobójczych. Pan chyba ma rację, że
samobójstwo to nie wyjście z sytuacji – ale gdyby nie pan, palnąłbym sobie w łeb z tego oto
rewolweru.

Położył na stole browning.

— Pozwoli pan, panie inspektorze, że panu uściskam rękę. Dziecinne, co? Ale zrobię to.

Wstał i potrząsnął dłonią inspektora.

Naczelnik Wiśniewski podniósł się z krzesła.

— Ja pana rozumiem, doktorze. My wszyscy pana rozumiemy. Ale trudno. Dura lex, sed

lex. Stało się! Aspirancie! Odwiezie pan doktora do… aresztu śledczego. Może ma pan jakieś
życzenie, doktorze?

— Nie — lekarz uśmiechnął się gorzko. — Dura vita, sed vita. Nie chcę nic. Żadnych

przywilejów dla mego dyplomu i mózgu. Bądź zdrów, synu. Nie zapomnij o swym ojcu, który
mimo, że zabił – nie jest takim złym człowiekiem. Czy tylko świat zechce to zrozumieć?

W ostatnim zdaniu drgała nuta żalu, niepokoju.

Przez chwilę stał nieporuszony. W końcu machnął lekceważąco ręką.

— Pal sześć opinię. Jestem do pana usług, asp

i

rancie.

Wyszedł wyprostowany, jakby dumny. Za nim jak sympatyczny cień, aspirant.

Naczelnik Wiśniewski wciągnął w milczeniu rękawiczkę. Po staranności, z jaką

poświęcał się tej funkcji, po uwadze, z jaką gładził palce – widać było, że jest wzruszony.

— Mam jedną prośbę, naczelniku.

— Słucham, inspektorze.

— Proszę o niezapieczętowanie tego mieszkania. Można ominąć tę formalność. Ten

młodzieniec nie może się poniewierać przez parę dni. To samo jego siostra. I proszę... o
względność prasy. O kaganiec dla wilgotnych pysków pism brukowych, dla których nie istnieje
pojęcie ludzkiej godności.

Naczelnik skinął potakująco głową.

Rozdział XIII

GYMKHANA ŚLEDCZA

Piękna, polska jesień.

Była godzina czwarta. Kwadratowy pysk brązowego buldoga na biurku lśnił matowo w

promieniach zachodzącego słońca.

Miesiąc minął od owego pamiętnego wieczoru, gdy w tym samym gabinecie rozległ się

ów dziwny telefon.

Warszawa już zapomniała. Jak łatwo tłum zapomina. Dziś emocja, jutro ciepła refleksja,

pojutrze suche wspomnienie, po tygodniu chłód zapomnienia – to już było. Warszawa – ta z
ulicy, z kawiarni już dawno zapomniała o ponurej tragedii w wielkim domu przy Alejach
Ujazdowskich.

Tłum zapomina – ale jednostki pamiętają.

W swoim gabinecie na tapczanie leżał niedbale Bernard Żbik i jak zwykle wpatrywał się

w sufit. Jeden z jego przyjaciół, złośliwy, wyraził się kiedyś, że ten sufit musi być bardzo mądry i
inteligentny, skoro słynny detektyw tak lubił się weń wpatrywać.

Rozległ się dzwonek. Stefan, który już od tygodnia rozstał się z rudą studentką, a chodził

z brunetką (inspektor znał wszystkie jego flamy) otworzył drzwi z powagą przewodniczącego
Izby Lordów.

— Pan sędzia doktor Rodowicz.

— Prosić.

Inspektor leniwie podniósł się z tapczanu.

— Dzień dobry, doktorze. Domyślam się, co pana sprowadza. Pańskie słowa przed

miesiącem: każdego zbrodniarza można nawrócić. Proszę, usiądź pan.

Sędzia usiadł naprzeciw detektywa.

— Tak, Sherlocku Holmesie. Przypomnę panu twoje słowa. O ile pamiętam: Wątpię

mocno w terapię polityki kryminalnej i etiologii – zbrodniarz jest człowiekiem zgubionym,
wykolejonym... Czy doktor Wiesław Borzęcki, zbrodniarz, morderca – czy on też jest
człowiekiem wykolejonym? Czy jego nie dałoby się „nawrócić”?

— Nie wiem, doktorze. Prawda, to nie jest zbrodniarz w znaczeniu zwykłem. Ta sprawa

jest wyjątkowa pod każdym względem.

Sędzia uśmiechnął się.

— Sam pan nie wierzy w swe słowa. Takich „spraw wyjątkowych” są tysiące. Takich

morderstw dokonanych niejako w stanie wyższej konieczności, w stanie obrony koniecznej jest
wiele. Prawo inaczej rozumie te dwa użyte przeze mnie określenia. Ale, czy zabicie Stanleya
Borzęckiego nie było w pewnej mierze stanem wyższej konieczności?

— I to mówi sędzia śledczy?

— Tak, inspektorze. To mówię ja, sędzia śledczy i człowiek. Ale to nie oznacza, abym

przyznawał rację mordercy. Chcę go też jednak rozumieć. On zasłużył na karę, ale zamordowany
też na nią zasłużył.

— Zostawmy dyskusję na boku, doktorze. Spór nabiera charakteru akademickiego. Mamy

obaj rację. Pan z punktu widzenia teorii i praktyki, ja z punktu widzenia praktyki i teorii.

Otworzył skrzyneczkę.

— Niech pan zapali, świetne cygara.

Doktor Rodowicz przyjął cygaro.

— Ale panu należy się powinszowanie. Dwadzieścia cztery godziny i all right. Czy

uwierzy pan, że panem zainteresował się Scotland Yard. Ci konserwatywni na pozór Anglicy byli
dotychczas wrogami metod psychologicznych w śledztwie. Mówiąc ściślej odnosili się do nich
nieufnie, z rezerwą. Psychologię traktowali akcesoryjnie. Pan wysunął psychologię na plan
pierwszy. Ale też to ostatnie śledztwo było ryzykownym eksperymentem. Koncepcja aprioryczna
– za to powinien pan był dostać porządną burę. To jest wielkie ryzyko.

— No, nie bądźmy przesądni. Moją hipotezę indukcyjną zachowałem dla siebie, do

„użytku wewnętrznego”. Równolegle prowadziłem normalne śledztwo dedukcyjne. W końcu oba
tory skrzyżowały się.

— Ale mogły się rozejść.

— Nie mogły, sędziuniu kochany, skoro się nie rozeszły. Zacytuję panu słowa wybitnego

kryminologa współczesnego Van Dine’a: Jeżeli fakty psychologiczne nie zgadzają się z faktami
materialnymi – to fakty materialne polegają na złudzeniu. Tak jest i nowa kryminologia musi to
zrozumieć. I rozumie. Moja metoda śledcza jest – że się trochę pochwalę – dobra. Człowiek, to
istota jakże słaba i chwiejna. Trzeba go tylko umieć psychicznie przycisnąć – a on się zdradzi.
Prawda jest trudniejsza do ukrycia niż to się ogólnie sądzi. Przy odrobinie dobrych chęci i przy
pewnej wprawie w znawstwie psyche ludzkiej, każde śledztwo powinno się zakończyć
schwytaniem winowajcy i udowodnieniem winy. Tylko trzeba być dobrym psychologiem.
Przypadkowo ja nim jestem. Takich jak ja znajdzie się więcej. Tylko, że oni zamiast być
policjantami (do czego trzeba uzdolnień naturalnych) sprzedają mydło, zapisują ludziom recepty
i wypaczają logikę jako adwokaci. Idiotyczny przesąd – że policjant, detektyw to coś gorszego w
znaczeniu psycho-estetycznym. Policjant to właśnie coś wyższego. Ja bym prał w pysk każdego
malkontenta, który stawia się wyżej od policji tylko dlatego, że on nie jest policjantem, że jest
„de-li-kat-nieeeejszy”!

Zapukano.

— Wejść!

— A! Jesteś, Adamie. Jak przeszedł ci urlop? Piękna jest nasza Gdynia! Prawda?

Aspirant przywitał się z doktorem Rodowiczem i Bernardem.

— Usiądź. Widzę, że jesteś niezadowolony. Wyglądasz jak wygłodzony umysłowo.

Patrzysz na mnie jak miłośnik kina na ekran po półrocznym „urlopie” w więzieniu śledczym. Co
takiego? Wal prosto – a z mostu, jak powiedział pewien oryginał.

Adam Billewski wyjął sobie papierosa ze skrzyneczki i zapalił.

— Nie udawaj głupiego, Bernardzie. I dla ciebie są pewne możliwości – na przykład: to

udawanie głupiego. Musisz się z tym pogodzić. Wyjechałem wtedy nazajutrz na urlop, a zostało
tyle punktów dla mnie niejasnych w sprawie człowieka z Kimberley. Jeżeli zechcę przesadzić, to
powiem, że mi to psuło urlop. Mówisz mi zawsze, mistrzu mój, że nie znosisz problemów
nierozwiązanych. Teraz cię nie puszczę. Musisz mi wyświetlić pewne ciemne punkty w tej
dziwnej sprawie.

— Racja, panie aspirancie. Inspektorze, i ja o to proszę. Prasa jakoś przemilczała całe

rozwiązanie. Był tylko komunikat suchy jak notatka o procesie szpiegowskim. Sądzę, że pańska
w tym ręka. Reporterzy byli wściekli, ale musieli milczeć. Doktor Rosen mówił mi coś o tym i
chwalił pana bardzo.

— Tak. Postarałem się, aby nie mogli pluć atramentem na nieszczęśliwą rodzinę.

— Ale nam może pan chyba odpowiedzieć.

— Ostatecznie!...

— Doskonale, Bernardzie. Sporządziłem sobie w Gdyni listę pytań, które zostały dla

mnie bez jasnych odpowiedzi. Musisz mi na nie odpowiedzieć.

— Więc pytaj.

— Dobrze. Będę się starał być chronologiczny. Pierwsze pytanie: Dlaczego ty zaraz na

wstępie pytałeś doktorową, czy ktoś w domu nie uprawia polowania?

— Bo znalazłem na ziemi śrubkę od karabinu myśliwskiego winchester. Pamiętasz, dałem

ci ją do schowania.

— Dalej. Skąd się wzięła rękawiczka w windzie?

— Prawdopodobnie zgubił ją zamordowany, jadąc w górę. Początkowo sądziłem, że

doktor Borzęcki ją tam podrzucił, jadąc w dół. Ale on mi potem powiedział, gdyśmy się spotkali,
że to nie on ją podrzucił.

— Właśnie! Jak tyś się spotkał z doktorem Borzęckim?

— Dałem w nocy ogłoszenie do Gazety Polskiej. Pamiętasz, pytałem pokojówki, jaką

gazetę prenumeruje jej pan. Potem udałem się do Riunione i ostrzegłem dyrektora, aby
przypadkiem nie wypłacił premii za śmierć doktora Wiesława Borzęckiego, bo ten żyje. Doktor
nie miał zresztą zamiaru podejmować premii. Był dość bogaty i miał przy sobie większą sumę
gotówki.

— Rozumiem. Dlaczego tyś kazał ogolić trupa?

Inspektor śmiał się.

— To takie jasne. Już po zeznaniu portiera miałem hipotezę bliźniaków. Ponieważ skóra

na palcach nieboszczyka była pocięta, nie miałem innego sposobu identyfikacji zwłok jak tylko
zeznanie podejrzanych. A podejrzanym z zasady nie wierzę. Pamiętasz może, że w
saloniku-poczekalni wisiała fotografia grupowa. Był tam też doktor w mundurze porucznika. Na
dolnej szczęce, na podbródku zauważyłem małą bliznę w kształcie trójkąta prostokątnego. Po
ogoleniu trupa blizny tej nie znalazłem. Zaś kazałem go ogolić, żeby ją znaleźć.

— Jesteś naprawdę fenomenalny — rzekł aspirant naturalnym tonem. — Teraz, dlaczego

zwróciłeś mi uwagę na staranne zawiązanie krawatu?

— Teraz już chyba rozumiesz. Doktorowa zmieniła nieboszczykowi kołnierzyk. Musiała

mu więc na nowo zawiązać krawat. „Główka” była tak starannie wiązana, że ja ujrzałem w tym –
nie śmiej się – staranność i smak artysty, aktora. Lekarze, szczególnie starsi i
neurologowie-psychiatrzy, nie wiążą tak starannie krawatów. Potem zapytałem doktorową, czym
była przed zamążpójściem. Była aktorką. Rozumiesz?

— Tyś ją podejrzewał od samego początku?

— Przecież zauważyłeś to. Ani razu nic zostawiłem jej samej. Jednak udało jej się zakłuć

portiera.

— Tak, teraz wszystko jest dla mnie jasne. Ale wtedy, gdy ty już wszystko wiedziałeś, ja

byłem głupi jak ten buldog na biurku. Powiedz mi jeszcze, co to była za marka z Kimberley,
którą ty znalazłeś w koszu? I coś ty tak mruczał o wywrotności koszów?

— Poznałem od razu, że kosz przewrócono umyślnie. Co zaś do marki, to pochodziła z

listu, jaki doktor otrzymał ze szpitala w Kimberley w odpowiedzi na pytanie o swego brata. Miał
bowiem wątpliwości, czy jego brat żyje.

— On ci to powiedział?

— Tak.

— A co miał oznaczać ów zapach potu, który ty poprawiłeś na złagodzony zapach potu.

— Przecież widzę, że już wiesz. Kto łagodzi przede wszystkim zapach potu – kobieta.

Gdzie kobieta może ukryć pewien przedmiot, gdy nosi tylko piżamę – pod pachą lub za
biustonoszem. Stąd zapach potu i złagodzony.

— Proszę, nie przemawiaj stylem komunikatów z MSZ. Więc ona miała ten sztylet przy

sobie?

— Zrozumiałe, że nie w lombardzie. Właśnie pochwą od tego samboka uderzyła Więcka

w potylicę, a nie kastetem, jak ja to przedtem myślałem. Trzepnęła Więcka z matematyczną
dokładnością anatoma, potem pobiegła do kuchni, wyrzuciła pochwę przez okno, wróciła i
wszczęła ów alarm. Obok framugi okna, na sierści kota-angory, który spał w kuchni dojrzałem
nitkę różowego jedwabiu. Miała jeszcze tyle czasu, żeby pogłaskać kota. Gdy zauważyłem tego
kota, od razu poznałem, że to nie ja go zbudziłem, nie ja pierwszy przerwałem jego sen, że on już
przedtem się zbudził – to ona go właśnie zbudziła. Widziałeś ty kiedy kota bezpośrednio po
zbudzeniu, aspirancie policji śledczej?

Detektyw zaśmiał się znów głośno.

— Nie, geniuszu zatracony. Ale wierzę ci... Jesteś detektywem paskudnie

niebezpiecznym dla zbrodniarzy. A teraz ważny szczegół: dlaczego Halina Borzęcka okłamała
cię, mówiąc o książce Russella?

— I ja się nad tym porządnie głowiłem, bo jej nie podejrzewałem ani przez chwilę. Ta

kobieta o oczach dziecka nic umiałaby zabić muchy. Przecież sama mówiła, że nie nadaje się na
lekarza, że czuje wstręt do krajania trupów lancetem. To jej obalone alibi napędziło mi niemało
strachu – cała moja teoria bliźniaków mogła wziąć w łeb. Ale po zastanowieniu się znalazłem
rozwiązanie. Znałem skądś te jej słowa: Rozdział o małżeństwie (który właśnie czytałam),
przydałby się niejednej współczesnej pannie więcej niż sześć tomów Kiribiri’ego. To zdanie nie
było jej własnym – to był wyjątek z krytyki tej książki, ogłoszonej w Wiadomościach
Literackich. Ona w ogóle nie czytała Russella w ów wieczór, rozcięła go tylko i to jeden arkusz
(szesnaście stron). Wiesz, co czytała?

— No?

— Wallace’a! Powiedziała mi to potem. Właśnie Wallace’a. Od razu mnie zastanowiło,

dlaczego ona się tak obraziła moim pytaniem o Wallace’a. Przypadkiem bowiem trafiłem w
sedno. Są ludzie, szczególnie kobiety, które wstydzą się przyznać do „przestępstwa” czytania
powieści kryminalnych. Moja domyślność uraziła Halinę, udającą poważną, i kropnęła mi to
uczone zdanie o Russellu, które zapamiętała z Wiadomości Literackich.

— Jeszcze jedno. Co to było z tą solą przy obiedzie. Dlaczego ojciec nie podał jej

solniczki i milczał?

— Milczał bo był zdenerwowany, przecież w gabinecie leżał trup. A nie podał jej soli, bo

skaleczył się podczas strzału w prawą rękę i nie mógł tego pokazać. Skaleczył się właśnie z
powodu wyskoczenia owej obluzowanej śrubki z winchestera. No! nienasycona encyklopedio!
Dosyć, czy jeszcze?

— Może i miałbym jakieś pytania, ale wiem, że ty nie lubisz zanadto powtarzania. To cię

nudzi, jak mi nieraz mówiłeś. Dam ci więc spokój, tym bardziej, że w tej chwili nie narzuca mi
się żadna wątpliwość. Może potem. Wiesz, Bernardzie. Mam dla ciebie miłą wieść.

— Jaką?

— Do Komendy Głównej przyszedł list – no, zgadnij od kogo?...

— Nie chcę.

— Od Scotland Yardu. Zapytują uprzejmie, czy mogą przysłać do ciebie jednego ze

swych detektywów z wydziału kryminalnego, na praktykę w śledztwie psychologicznym. Twoje
metody stają się sławne w świecie międzynarodowej policji.

— Mówił mi o tym przed chwilą doktor Rodowicz. Nie wiesz, kto przyjedzie?

— Dokładnie nie wiadomo. Ale zdaje się, że przyleci sławny kapitan Fred Moran z Big

Four’u. A może ktoś inny. W każdym razie to dla ciebie i dla naszej policji zaszczyt. Będziesz
potem musiał rewizytować Scotland Yard.

— Z przyjemnością, Adamie. Postaram się zabrać cię ze sobą.

— Naprawdę!

— Znowu ściskasz! Rękę mi pognieciesz.

Sędzia Rodowicz wstał.

— Już pójdę, inspektorze.

— To świetnie — rzekł detektyw ze zwykłą u niego szczerością. — Właśnie wybierałem

się na koncert o szóstej i zastanawiałem się, jak to pogodzić z pana wizytą. Ostatecznie, nie
poszedłbym oczywiście na koncert. A to by była szkoda.

— Pójdziemy może razem, inspektorze?

— Przecież pan chciał odejść, doktorze.

— Chciałem odejść, bo po pańskim dyskretnym spojrzeniu na zegar poznałem, że chętnie

by pan „spławił” gościa.

— Brawo! Sądziłem, że pan tego nie zauważy. Nie jest pan oczywiście obrażony?

— W najmniejszym nawet stopniu nie.

— Więc pójdziemy razem. W Filharmonii daje właśnie koncert skrzypcowy Józef Szigeti,

uczeń Hubaya. Brahmsa koncert skrzypcowy D-dur. Lubi pan klasyków, doktorze? Chociaż
Brahms nie jest właściwie klasykiem. Oprócz piękna formalnego jest też bardzo nastrojowy,
sentymentalny i poetyczny. A ten koncert skrzypcowy to w sam raz „robota” dla takiego
interpretatora, jak Szigeti.

— Więc chodźmy. Chętnie posłucham. Mam do pana i w tej dziedzinie zaufanie,

inspektorze. Nie tylko w dziedzinie kryminologii.

KONIEC

Gdynia — Warszawa, w 1933 roku.