John Bollinger s
Forex Letter
Tom 1, Numer 2
7 Czerwiec 2004
Capital Market Services, LLC
350 Fifth Avenue, Suite 6400
Czy na rynku Forex występują trendy?
New York, NY 10118
www.cmsfx.com
Część 2
[e-mail]
W ubiegłym miesiącu przyglądaliśmy się badaniom Babcocka nad zjawiskiem trendów
na rynkach terminowych, uaktualniając je w świetle rynków walutowych. Streszczając,
przeprowadziliśmy takie same badania identyczną metodą jak Babcock, raz dla danych
w okresie historycznym oraz raz dla danych w okresie bardziej współczesnym. Wyniki
badań różniły się nieco od siebie. W pierwotnym badaniu rynki walutowe okazały się być
rynkami o wyraz
nych i silnych trendach, na których wykorzystanie metody trzymania się
trendu mogłoby przynieść dobre rezultaty. W badaniu przeprowadzonym na
współczesnych danych osiągnęliśmy wyniki sugerujące iż dzisiejsze rynki walutowe
charakteryzują się brakiem wyraz
nych trendów i wspomniane wcześniej podejście do
procesu inwestowania okazuje się być problematyczne.
W tym numerze skupimy się na tych samych badaniach jako że odnoszą się do
najaktualniejszych danych. Skoncentrujemy się na okresie danych obejmującymi ostatni
odnotowany szczyt wartości dolara z przełomu 2000/2001. Okres naszych badań
obejmuje dane od 1 stycznia 2002 do 27 maja 2004 kiedy to dolar nieustannie tracił na
wartości. Wyniki badania nie były zbyt zachęcające; jedynie euro charakteryzowało się
umiarkowanymi trendami czego nie można powiedzieć o pozostałych czterech rynkach 
jena, funta, franka szwajcarskiego oraz dolara kanadyjskiego. Poniższy rysunek
prezentuje wyniki badań. Wyniki znalez
ć można też w tabelce na ostatnich stronach tego
raportu. Metodologia oznaczania przedstawia się identycznie jak w materiale z ubiegłego
miesiąca.
$1,500
$1,000
$500
jy
cd
$0
sf
bp
($500)
eu
95
($1,000)
85
($1,500)
75
65
($2,000)
55
($2,500)
45
($3,000) 35
25
eu
bp
sf 15
cd
jy
5
Dane konsekwentnie prezentują zbliżone wyniki z wyjątkiem rynku euro/usd gdzie dla
okresów mniejszych niż 50 badania przynosiły zadowalające, pozytywne wyniki
sugerujące istnienie trendów. Nasze wnioski, poparte wspomnianym badaniem, pozostają
niezmienne i mówią iż metoda podążania za trendem, tak skuteczna w pewnym
przeszłym okresie historii współcześnie wydaje się być już nieskuteczna.
Cóż ma więc począć inwestor? Czyż podążanie za trendem nie jest świętym grallem
analizy technicznej? Znacie przecież powiedzenie, "The Trend is Your Friend" i wiele
mu podobnych. Niekoniecznie- analiza techniczna oferuje bowiem wiele innych metod
oraz technik. Dwie z wielu dostępnych metod, które od wielu lat wykorzystuję w swoim
podejściu do rynków i które mogą się okazać interesujące dla inwestorów walutowych to
zmienność oraz odwroty(reversals). W tym miesiącu przyjrzymy się zmienności jako że
aktualna sytuacja na rynku sprzyja temu. W następnym miesiącu zajmiemy się
odwrotami(reversals) i przyjrzymy się swing tradingowi.
Wiele lat temu Bruce Babcock, ówczesny właściciel Commodity Traders Consumers
Report oraz autor przytoczonego tu badania nad trendami przeprowadził ze mną
wywiad. Nie były to wymagające pytania; chodziło głównie o opis wskaz
nika Bollinger
Bands(wstęg bollingera), metod jego zastosowania oraz sytuacji jakich powinno się
unikać. W trakcie wywiadu gdy nasza rozmowa stała się luz
niejsza, zapytałem go która z
metod inwestowania najbardziej mu odpowiada. Bruce zdradził mi iż najbardziej
interesuje go wybicie z progu zmienności. Zdziwiło mnie to. Oto facet z zachodniego
wybrzeża, jeden z największych autorytetów rynków towarowych który poznał już
wszystko co było do poznania preferuje podejście oparte na zmienności, a konkretnie
 The Squeeze  (zwężenie wstęg).
Ci z Państwa którzy znają wskaz
nik Bollinger Bands wiedzą iż jest to jego główna
koncepcja która najbardziej mnie interesuje.
BandWidth = (Upper Bollinger Band  Lower Bollinger Band) / Middle Bollinger Band.
Nawiasem mówiąc, wskaz
nik Bollinger Bands został stworzony jako odpowiedz
na
pytanie  Czy ceny są wysokie czy niskie ? Gdy ceny znajdują się w rejonie górnej
wstęgi(lub nad nią) można powiedzieć iż ceny są wysokie. Analogicznie gdy cena
znajduje się w okolicach dolnej wstęgi lub poniżej możemy powiedzieć iż ceny są
niskie. Dysponując taką wiedzą można porównać zachowanie wskaz
nika z zachowaniem
ceny uzyskując obiektywne potwierdzenie dla naszych decyzji inwestycyjnych.
Definicja wysokich oraz niskich odczytów wskaz
nika Bollinger Bands może być
zastosowana bez porównywania cen ze wskaz
nikiem, jedynie w celu identyfikacji
formacji cenowych. Wez
my za przykład popularną formację podwójnego dna gdzie
pierwsze dno wychodzi poza niższą wstęgę a kolejne mieści się już w obrębie obu wstęg
czyli względnie wyżej. Bollinger Bands może odgrywać dwie role, mające swe z
ródło w
zastosowaniu jako definicji wysokich i niskich cen, pozwalając na obiektywne ich
porównywanie ze wskaz
nikiem oraz stanowiąc pomoc w ocenie tradycyjnych formacji
cen.
Jest też trzecia rola jaką pełnić może wskaz
nik Bollinger Bands, być może najważniejsza
z wszystkich; rola ukazująca nam zmienność. Zmienność, tak przecież użyteczna, jest
zazwyczaj najmniej widocznym dla inwestorów wymiarem rynku. Bollinger Bands
opiera się na zmienności ; szerokość wstęg wynosi w oryginalnej formule plus/minus
dwa odchylenia standardowe.
Gdy rozpoczynałem swoją przygodę z rynkiem, zmienność uważana była za statyczną
wartość. Wyliczało się ją raz w roku w celu wykorzystania w kolejnym roku.
Przykładową zmiennością dla trzymiesięcznej opcji była połowa zakresu cen z okresu
przeszłych sześciu miesięcy. Dość wczesne zainteresowanie mechanicznymi systemami
oraz opcjami doprowadziło mnie do wniosków iż zmienność nie jest statyczną wartością
ale dynamiczną. Prawdziwy przełom nastąpił gdy zacząłem wyliczać ruchomą
zmienność(odchylenie standardowe) w taki sam sposób w jaki obliczało się średnie
ruchome. Pozwoliło mi to wykorzystać dynamikę zmienności w kształtowaniu szerokości
wstęg, idei która okazała się być pomocna inwestorom czyniąc Bollinger Bands jednym z
głównych narzędzi współczesnej analizy technicznej.
Istnieją dwa rodzaje zmienności o których wiedzieć powinniśmy. Zmienność historyczna,
mierzona zwykle odchyleniem standardowym, oraz implikowana spotykana w
modelowaniu opcji . Zmienność implikowana jest tylko przypuszczeniem co do
najbardziej prawdopodobnych wartości opcji podczas jej trwania. My skupimy się na
zmienności historycznej aczkolwiek zmienność implikowana może być przydatna jeśli
transakcje wymagają wykorzystania opcji.
Kluczem do zrozumienia tego co omawiamy jest uświadomienie sobie tego iż zmienność
jest cykliczna. Nie jest to jednak to o czym Państwo mogą myśleć. Nie znaczy to bowiem
iż występuje jakiś 40 okresowy cykl zmienności lub iż zmienność posiada określony
kształt czy amplitudę. Na ogół cykle zmienności nie posiadają określonego okresu.
Zapytacie Państwo,  Więc jak można mówić o cykliczności? . Otóż zmienność jest
cykliczna w innym sensie, tzn. niska zmienność poprzedza wysoką zmienność i
odwrotnie.
W praktyce oznacza to tyle iż powinniśmy oczekiwać wysokiej zmienności gdy jest ona
niska a gdy przyjmuje wysokie wartości powinniśmy oczekiwać zmniejszenia
zmienności. Oczywiście wszyscy postępujemy na ogół odwrotnie. Proszę spojrzeć na
następne rysunki a przekonacie się Państwo co mam na myśli.
1.300 18
1.200
16
1.100
14
1.000
12
0.900
10
0.800
8
0.700
6
0.600
4
0.500
2
0.400
0.300 0
Jun-00 Dec-00 Jun-01 Dec-01 Jun-02 Dec-02 Jun-03 Dec-03 Jun-04
1.300
1.200
22
1.100
1.000
17
0.900
0.800
12
0.700
0.600
7
0.500
0.400
0.300 2
Jun-00 Dec-00 Jun-01 Dec-01 Jun-02 Dec-02 Jun-03 Dec-03 Jun-04
Z prezentowanych wykresów jasno wynika iż niska zmienność poprzedza wszystkie
większe ruchy rynku, często też duże ruchy rozpoczynają się mylącym ruchem w
przeciwną stronę. Nazywamy taką sytuację mianem  Head Fake , od nazwy zwodu
spotykanego w hokeju na lodzie polegającego na tym iż zawodnik spogląda w jedną
stronę wykonując manewr w przeciwną. .
W tej chwili kształtuje się taki schemat na wykresie eurodolara. Widoczne jest zwężenie
wstęg oraz formowanie  Head Fake w kierunku słabnącego dolara. Zbyt wcześnie
jeszcze jest aby o tym przesądzać ale wygląda to na przygotowanie przed ruchem dolara
w górę. Proszę zwrócić uwagę iż 50 dniowa oraz 20 dniowa wstęga zaczynają się
poszerzać.
Na wykresie jena widzimy odwrotną sytuację wysoka zmienność dla wstęg o okresach
20- i 50-dni nie wykazuje oznak zwężania się. Wygląda to na formę konsolidacji w
trendzie bocznym. Więcej na temat tego jak zachowywać się w takiej sytuacji dowiemy
się za miesiąc.
10.000 16
9.500
14
9.000
12
8.500
10
8.000
7.500 8
7.000
6
6.500
4
6.000
2
5.500
5.000 0
Jun-00 Dec-00 Jun-01 Dec-01 Jun-02 Dec-02 Jun-03 Dec-03 Jun-04
10.000 22
9.500 20
9.000 18
8.500 16
8.000 14
7.500 12
7.000 10
6.500 8
6.000 6
5.500 4
5.000 2
Jun-00 Dec-00 Jun-01 Dec-01 Jun-02 Dec-02 Jun-03 Dec-03 Jun-04
okres jy cd sf bp eu
5 $120 ($31) $84 ($56) $180
6 $118 ($119) $139 $20 $366
7 $76 ($134) $153 $17 $342
8 ($25) ($156) $68 $107 $267
9 ($90) ($109) $19 $156 $241
10 ($29) ($26) ($38) $49 $143
11 ($90) ($22) ($107) $21 $192
12 ($73) ($56) ($93) $2 $265
13 ($158) ($23) ($9) ($9) $343
14 ($208) ($64) ($39) $7 $266
15 ($234) ($28) ($23) $26 $315
16 ($201) ($53) $9 $48 $165
17 ($298) ($80) ($38) ($76) $146
18 ($252) ($64) ($36) ($68) $118
19 ($238) ($98) ($122) ($108) $15
20 ($283) ($49) ($155) ($75) $96
21 ($336) ($127) ($119) ($1) $201
22 ($321) ($140) ($116) ($77) $231
23 ($294) ($115) ($124) ($56) $304
24 ($226) ($109) ($146) ($56) $366
25 ($92) ($83) ($146) ($202) $421
26 ($202) ($73) ($132) ($143) $399
27 ($241) ($83) ($259) ($177) $341
28 ($274) ($74) ($92) ($127) $499
29 ($221) ($80) ($180) ($199) $706
30 ($184) ($63) ($277) ($208) $712
31 ($3) ($107) ($266) ($333) $515
32 ($1) ($190) ($506) ($643) $475
33 ($268) ($181) ($489) ($643) $438
34 ($322) ($104) ($421) ($549) $606
35 ($431) ($39) ($323) ($428) $613
36 ($503) ($49) ($457) ($463) $590
37 ($503) ($81) ($487) ($347) $846
38 ($503) ($103) ($448) ($352) $924
39 ($493) ($103) ($356) ($352) $908
40 ($408) ($6) ($368) ($549) $824
41 ($381) $52 ($368) ($417) $615
42 ($381) $82 ($502) ($315) $741
43 ($504) $17 ($473) ($251) ($597)
44 ($459) $17 ($419) ($243) ($622)
45 ($453) $21 ($458) ($250) ($622)
46 ($453) ($71) ($458) ($356) ($622)
47 ($453) ($33) ($536) ($230) ($622)
48 ($424) $19 ($567) ($203) ($540)
49 ($177) $161 ($753) ($82) ($540)
50 ($144) $321 ($631) ($82) ($396)
51 ($23) $423 ($568) ($82) ($194)
52 ($151) ($834) ($568) ($82) ($177)
53 ($122) ($1,045) ($606) ($37) $146
54 ($54) ($1,045) ($628) ($95) $146
55 $30 ($1,045) ($571) $4 ($183)
56 $30 ($1,083) ($571) $424 ($602)
57 $200 ($1,158) ($623) $478 ($602)
58 $247 ($1,063) ($857) $332 ($602)
59 $738 ($1,063) ($899) $284 ($102)
60 $738 ($1,120) ($899) $185 ($102)
61 $738 ($1,120) ($899) $12 ($126)
62 ($1,950) ($1,120) ($1,030) $12 ($295)
63 ($1,950) ($1,120) ($1,030) $12 ($295)
64 ($1,950) ($1,035) ($987) $12 ($286)
65 ($1,950) ($788) ($1,036) $20 ($286)
66 ($1,950) ($605) ($965) $503 ($286)
67 ($1,950) ($588) ($1,317) $1,026 $147
68 ($1,950) ($588) ($1,385) $1,026 $147
69 ($1,950) ($588) ($1,030) ($2,179) ($103)
70 ($1,950) ($588) ($1,064) ($2,179) ($103)
71 ($1,950) ($588) ($1,064) ($2,179) ($264)
72 ($1,950) ($838) ($958) ($2,179) ($488)
73 ($1,950) ($838) ($1,236) ($2,031) ($1,389)
74 ($1,950) ($838) ($1,250) ($2,031) ($1,451)
75 ($1,950) ($1,125) ($1,250) ($2,031) ($1,451)
76 ($1,950) ($1,745) ($1,250) ($2,031) ($1,451)
77 ($1,950) ($1,745) ($1,250) ($2,031) ($1,945)
78 ($1,950) ($963) ($1,250) ($2,031) ($1,591)
79 ($1,281) ($963) ($1,250) ($1,201) ($1,936)
80 ($1,042) ($953) ($1,290) ($1,201) ($1,936)
81 ($1,042) ($1,730) ($1,711) ($1,201) ($1,848)
82 ($613) $0 ($1,540) ($899) ($1,985)
83 ($1,275) $0 ($1,450) ($639) ($2,669)
84 $0 $0 ($1,450) ($959) ($2,669)
85 $0 $0 $0 $0 $0
86 $0 $0 $0 $0 $0
87 $0 $0 $0 $0 $0
88 $0 $0 $0 $0 $0
89 $0 $0 $0 $0 $0
90 $0 $0 $0 $0 $0
91 $0 $0 $0 $0 $0
92 $0 $0 $0 $0 $0
93 $0 $0 $0 $0 $0
94 $0 $0 $0 $0 $0
95 $0 $0 $0 $0 $0
96 $0 $0 $0 $0 $0
97 $0 $0 $0 $0 $0
98 $0 $0 $0 $0 $0
99 $0 $0 $0 $0 $0
100 $0 $0 $0 $0 $0