www.wakcji.elamed.pl

4

w akcji

zabezpieczenia przeciwpożarowe

2009

Obiekt budowlany należy projekto-
wać, budować, użytkować i utrzy-
mywać zgodnie z przepisami, w tym
techniczno-budowlanymi, obowiązu-
jącymi Polskimi Normami oraz zasa-
dami wiedzy technicznej w sposób
zapewniający spełnienie wymagań
podstawowych, dotyczących w szcze-
gólności:
 bezpieczeństwa konstrukcji,
 bezpieczeństwa pożarowego,
 bezpieczeństwa użytkowania,
 odpowiednich warunków higie-

nicznych i zdrowotnych oraz ochro-
ny środowiska,

ochrony przed hałasem i drga-

niami,

 oszczędności energii i odpowied-

niej izolacyjności cieplnej prze-
gród.
Bezpieczeństwo pożarowe budyn-

ku to zespół cech związanych z usy-
tuowaniem budynku, zastosowany-
mi rozwiązaniami architektonicz-
nymi, zastosowanymi materiałami
i elementami oraz wyposażeniem
w środki techniczne wpływającym
na ograniczenie możliwości powsta-
nia pożaru, jego rozwoju i skutków.
Budynek i urządzenia z nim zwią-
zane powinny być zaprojektowane
i wykonane w sposób zapewniający
w razie pożaru:
 nośność konstrukcji przez wyma-

gany czas,

 ograniczenie rozprzestrzeniania

się ognia i dymu w budynku,

 ograniczenie rozprzestrzeniania

się pożaru na sąsiednie budynki,

 możliwość ewakuacji ludzi,
 bezpieczeństwo ekip ratowni-

czych.

Podział budynków

z uwagi na przeznaczenie

i sposób użytkowania

Z uwagi na przeznaczenie i sposób
użytkowania budynki oraz części bu-
dynków dzieli się na:
 mieszkalne, zamieszkania zbio-

rowego i użyteczności publicznej
charakteryzowane kategorią za-
grożenia ludzi, określane dalej
jako ZL,

 produkcyjne i magazynowe, okre-

ślane dalej jako PM,

 inwentarskie (służące do hodowli in-

wentarza), określane dalej jako IN.
Wymagania dotyczące bezpie-

czeństwa pożarowego budynków
oraz części budynków stanowiących
odrębne strefy pożarowe, określa-
nych jako PM, odnoszą się również
do garaży, hydroforni, kotłowni,
węzłów ciepłowniczych, rozdzielni
elektrycznych, stacji transformato-
rowych, central telefonicznych oraz
innych o podobnym przeznaczeniu.

Wymagania dotyczące bezpie-

czeństwa pożarowego budynków
oraz części budynków stanowiących
odrębne strefy pożarowe, określa-
nych jako IN, odnoszą się również
do takich budynków w zabudowie
zagrodowej o kubaturze brutto nie-
przekraczającej 1500 m

3

, jak stodoły,

budynki do przechowywania płodów
rolnych i budynki gospodarcze.

Kategorie zagrożenia ludzi

Budynki oraz części budynków stano-
wiące odrębne strefy pożarowe, okre-
ślane jako ZL, zalicza się do jednej
(lub więcej) spośród następujących
kategorii zagrożenia ludzi:

 ZL I – zawierające pomieszczenia

przeznaczone do jednoczesnego
przebywania ponad 50 osób niebę-
dących ich stałymi użytkownikami,
a nieprzeznaczone przede wszyst-
kim do użytku przez ludzi o ograni-
czonej zdolności poruszania się;

 ZL II – przeznaczone przede wszyst-

kim do użytku przez ludzi o ograni-
czonej zdolności poruszania się, ta-
kie jak szpitale, żłobki, przedszkola,
domy dla osób starszych;

 ZL III – budynki oraz strefy pożaro-

we przeznaczone do użyteczności
publicznej, niezakwalifikowane
do ZL I i ZL II, czyli budynki prze-
znaczone na potrzeby administra-
cji publicznej, wymiaru sprawiedli-
wości, kultury, kultu religijnego,
oświaty, szkolnictwa wyższego,
nauki, opieki zdrowotnej, opieki
społecznej i socjalnej, obsługi ban-
kowej, handlu, gastronomii, usług,
turystyki, sportu, obsługi pasa-
żerów w transporcie kolejowym,
drogowym, lotniczym lub wodnym,
poczty lub telekomunikacji, oraz
inny ogólnodostępny budynek
przeznaczony do wykonywania
podobnych funkcji; za budynki
użyteczności publicznej uznaje się
także budynki biurowe i socjalne;

 ZL IV – mieszkalne;
 ZL V – zamieszkania zbiorowego,

niezakwalifi kowane do ZL I i ZL II,
czyli budynki przeznaczone do okre-
sowego pobytu ludzi poza stałym
miejscem zamieszkania, takie jak
hotel, motel, pensjonat, dom wypo-
czynkowy, schronisko turystyczne,
schronisko socjalne, internat, dom
studencki, budynek koszarowy, bu-

mgr inż. Tomasz Wiśniewski

Odporność pożarowa budynków

Wymagania podstawowe

[e-mail]

5

zabezpieczenia przeciwpożarowe

2009

w akcji

dynek zakwaterowania na terenie
zakładu karnego, aresztu śledcze-
go, zakładu poprawczego, schroni-
ska dla nieletnich, a także budynek
do stałego pobytu ludzi, taki jak
dom rencistów, dom zakonny i dom
dziecka.
Strefa pożarowa o przeznaczeniu

mieszanym lub zmieniającym się
okresowo, np. biurowym i zamiesz-
kania zbiorowego, będzie zaliczana
do kilku kategorii zagrożenia ludzi
(np. ZL III + V) i będzie musiała speł-
niać wymagania określone dla każ-
dej z tych kategorii.

Należy zaznaczyć, że cały budynek

można scharakteryzować jednym
oznaczeniem tylko wtedy, gdy stanowi
on jedną strefę pożarową lub gdy skła-
da się z kilku stref pożarowych o takim
samym oznaczeniu. W pożarowych
przypadkach charakterystyka ta będzie
zawarta w stwierdzeniu, że w skład bu-
dynku wchodzą np. pięć stref pożaro-
wych ZL V i dwie strefy pożarowe ZL I.

Określenie grupy

wysokości budynków

Wysokość budynku lub jego części,
służącą do określenia wymagań
technicznych i użytkowych, liczy się
od poziomu terenu przy najniżej po-
łożonym wejściu do budynku lub jego
części do górnej płaszczyzny stropu
bądź najwyżej położonej krawędzi
stropodachu nad najwyższą kondy-
gnacją użytkową, łącznie z grubością
izolacji cieplnej i warstwy ją osłania-
jącej, albo do najwyżej położonej gór-
nej powierzchni innego przekrycia.

W celu określenia wymagań tech-

nicznych i użytkowych wprowadzo-
no następujący podział budynków
na grupy wysokości:
 niskie (N) – do 12 m włącznie nad

poziomem terenu lub mieszkalne
o wysokości do 4 kondygnacji nad-
ziemnych włącznie,

 średniowysokie (SW) – ponad

12 m do 25 m włącznie, nad po-

ziomem terenu, lub mieszkalne
o wysokości ponad 4-9 kondygna-
cji nadziemnych włącznie,

 wysokie (W) – ponad 25 m (do

55 m włącznie), nad poziomem
terenu, lub mieszkalne o wysokości
ponad 9-18 kondygnacji nadziem-
nych włącznie,

 wysokościowe (WW) – powyżej

55 m nad poziomem terenu.

Wyznaczanie gęstości

obciążenia ogniowego

i względnego czasu

trwania pożaru

Pod pojęciem gęstości obciążenia
ogniowego według PN-70/B-02852
rozumie się ilość ciepła w MJ przy-
padającą na 1 m

2

powierzchni rzu-

tu poziomego pomieszczenia (strefy
pożarowej), odpowiadającą ciepłu
wywiązującemu się przy spalaniu
materiałów palnych znajdujących się
w tym pomieszczeniu.

Gęstość obciążenia ogniowego

określa się przez podzielenie sumy ilo-
czynów mas i ciepła spalania poszcze-
gólnych materiałów palnych składo-
wanych, wytwarzanych, przerabia-
nych lub transportowanych w danej
strefi e pożarowej przez powierzchnię
tej strefy. Jednostką gęstości obciąże-
nia ogniowego jest MJ/m

2

.

Gęstość obciążenia ogniowego

(Qd) w MJ/m

2

należy obliczać we-

dług wzoru:

gdzie:

n – liczba rodzajów materiałów

palnych znajdujących się w po-
mieszczeniu, strefi e pożarowej
lub na składowisku,

G

1

– masa poszczególnych materia-

łów (w kg),

F – powierzchnia rzutu poziomego

pomieszczenia strefy pożaro-
wej lub składowiska w metrach
kwadratowych,

Q

C

– ciepło spalania poszczególnych

materiałów, w MJ/kg.

Przy obliczaniu gęstości obciąże-

nia ogniowego należy uwzględnić
materiały palne składowane, wytwa-
rzane, przerabiane lub transporto-
wane w sposób ciągły, znajdujące
się w danym pomieszczeniu, strefi e
pożarowej lub składowisku.

Gęstość obciążenia ogniowego po-

winna być obliczana przy założeniu,
że wszystkie materiały znajdujące
się w danym pomieszczeniu, strefi e
pożarowej lub składowisku są równo-
miernie rozmieszczone na powierzch-
ni rzutu pomieszczenia, strefy poża-
rowej lub składowiska. W przypadku
gdy strefa pożarowa składa się z wie-
lu pomieszczeń, gęstość obciążenia
ogniowego strefy pożarowej oblicza
się według wzoru:

gdzie:

Q

d

– gęstość obciążenia ogniowego

poszczególnych pomieszczeń
(w MJ/m

2

),

F

1

– powierzchnia poszczególnych

pomieszczeń strefy pożarowej
(m

2

).

Przy obliczaniu gęstości obciąże-

nia ogniowego nie należy uwzględ-
niać materiałów zanurzonych w wo-
dzie i roztworach wodnych o zawar-
tości wody ponad 60%.

Materiały palne przyjmuje się

do obliczeń w ilości 10% rzeczywistej
ich masy. Przy obliczeniach gęstości
obciążenia ogniowego uwzględnia
się tylko 10% masy rzeczywistej ma-
teriałów palnych o następującej po-
staci lub o następującym sposobie
składowania:
 papier w rolach o średnicy co naj-

mniej 0,5 m i długości co najmniej
1 m,

 papier w belach o wymiarach

co najmniej 0,20 m x 1 m x 1m,

www.wakcji.elamed.pl

6

w akcji

zabezpieczenia przeciwpożarowe

2009

Tabela 3. Wymagane klasy odporności pożarowej dla budynku PM (*Zgodnie z § 228 ust. 1

1

takie budynki nie mogą występować)

Tabela 1. Wymagana klasa odporności pożarowej dla budynku
zaliczonego do danej kategorii ZL

Tabela 2. Dopuszczalne obniżenie wymaganej klasy odporności
pożarowej w niektórych budynkach niskich (N)

Maksymalna gęstość

obciążenia ogniowego

strefy pożarowej

w budynku Q [MJ/m

2

]

Budynek

o jednej kondygnacji

nadziemnej (bez

ograniczenia

wysokości)

Budynek wielokondygnacyjny

niski

średniowysoki

wysoki

wysokościowy

(N)

(SW)

(W)

(WW)

1

2

3

4

5

6

Q ≤ 500

E

D

C

B

B

500 < Q ≤ 1000

D

D

C

B

B

1000 < Q ≤ 2000

C

C

C

B

B

2000 < Q ≤ 4000

B

B

B

*

*

Q > 4000

A

A

A

*

*

Klasa odporności

pożarowej

budynku

Klasa odporności ogniowej elementów budynku

główna konstrukcja

nośna

konstrukcja

dachu

strop

1

ściana

zewnętrzna

1, 2

ściana

wewnętrzna

1

przekrycie

dachu

3

1

2

3

4

5

6

7

A

R 240

R 30

R E I 120

E I 120 (oi)

E I 60

R E 30

B

R 120

R 30

R E I 60

E I 60 (oi)

E I 30

4)

R E 30

C

R 60

R 15

R E I 60

E I 30 (oi)

E I 15

4)

R E 15

D

R 30

(–)

R E I 30

E I 30 (oi) (–)

(–)

E

(–)

(–)

(–)

(–)

(–)

(–)

Oznaczenia w tabeli:

R

Nośność ogniowa (min), określona zgodnie z Polską Normą dotyczącą zasad ustalania klas odporności ogniowej

elementów budynku

E

Szczelność ogniowa (min), określona jw.

l

Izolacyjność ogniowa (min), określona jw.

(-)

Nie stawia się wymagań

1

Jeżeli przegroda jest częścią głównej konstrukcji nośnej, powinna spełniać także kryteria nośności ogniowej (R)

odpowiednio do wymagań zawartych w kol. 2 i 3 dla danej klasy odporności pożarowej budynku.

2

Klasa odporności ogniowej dotyczy pasa międzykondygnacyjnego wraz z połączeniem ze stropem.

3

Wymagania nie dotyczą naświetli dachowych, świetlików, lukarn i okien połaciowych (z zastrzeżeniem § 218),

jeśli otwory w połaci dachowej nie zajmują więcej niż 20% jej powierzchni.

4

Dla ścian komór zsypu wymaga się E l 60, a dla drzwi komór zsypu – E I 30.

Tabela 4. Wymagania w zakresie klasy odporności ogniowej wybranych elementów budynku odpowiednio do jego klasy odporności
pożarowej

Budynek

ZL I

ZL II

ZL III

ZL IV

ZL V

1

2

3

4

5

6

niski (N)

B

B

C

D

C

średniowysoki (SW)

B

B

B

C

B

wysoki (W)

B

B

B

B

B

wysokościowy (WW)

A

A

A

B

A

Liczba kondygnacji nadziemnych

ZL I

ZL II

ZL III

1

2

3

4

1

D

D

D

2*

C

C

D

*Gdy poziom stropu nad pierwszą kondygnacją jest na wyso-

kości nie większej niż 9 m nad poziomem terenu

 drewno okrągłe o średnicy co naj-

mniej 0,2 m,

 węgiel kamienny i koks w pry-

zmach i zwałach o wysokości
co najmniej 1 m,

 zboże, wysłodzi buraczane itp.

w stosach i pryzmach o wysokości
powyżej 1 m,

 płyty drewnopodobne, ułożone

w stosy ścisłe, bez przekładek, o wy-
miarach stosów 1 m x 1 m x 1 m,

 zboże w zasiekach i komorach

wykonanych z materiałów niepal-
nych,

 mrożonki owocowo-warzywne

w kartonach, workach papie-

rowych, foliowych itp., złożone
na paletach drewnianych, w tym
foliowych,

 przetwory owocowo-warzywne

w puszkach, słoikach, butelkach,
na paletach drewnianych (w tym
foliowych), w skrzyniach drewnia-
nych, plastikowych, kartonach,

[e-mail]

7

zabezpieczenia przeciwpożarowe

2009

w akcji

Rys. 1. Zależność wartości względnego czasu trwania pożaru w godzinach od wartości
gęstości obciążenia ogniowego w MJ/ m

2

. W przypadku gdy gęstość obciążenia ogniowe-

go przekracza wartość 5900 J/m

2

, należy przyjmować, niezależnie od wielkości gęstości

obciążenia ogniowego, względny czas trwania pożaru 8 h

 napoje niegazowane i gazowane,

składowane jako wyrób gotowy
na paletach drewnianych (w tym
foliowanych), w skrzyniach drew-
nianych, plastikowych, kartonach.
Materiały palne przyjmowane

są do obliczeń w ilości 20% rzeczywi-
stej ich masy. Przy obliczaniu gęstości
obciążenia ogniowego uwzględnia się
tylko 20% masy rzeczywistej materia-
łów palnych o następującej postaci lub
następującym sposobie składowania:
 zboże, cukier, mąka, kasze itp.

w workach ułożonych w stosy, war-
stwy itp.,

 papa smołowa i asfaltowa w rol-

kach,

 papier używany w procesach po-

ligrafi cznych (prasowy) w ściśle
ukształtowanych paczkach półpro-
duktu (krudy) oraz jako produkt go-
towy po obróbce introligatorskiej,
w paletach o masie 400 kg.
Względny czas trwania pożaru

w zależności od ustalonej wielkości
gęstości obciążenia ogniowego na-
leży wyznaczyć z wykresu przedsta-
wionego na rys. 1.

Przeciwpożarowe

wymagania budowlane

Przeciwpożarowe wymagania bu-
dowlane określa się w zakresie:
 klasy odporności ogniowej i klasy

odporności pożarowej,

 podziału na strefy pożarowe po-

przez zastosowanie oddzieleń
przeciwpożarowych lub zachowa-
nie pasów wolnego terenu,

 zachowania odpowiednich, bez-

piecznych pożarowo odległości
między budynkami,

 zachowania odpowiednich warun-

ków ewakuacji.
W budynkach stosuje się rów-

nież urządzenia przeciwpożarowe.
Do tych urządzeń można zaliczyć:
 stałe urządzenia gaśnicze (wodne,

pianowe, proszkowe, na dwutle-
nek węgla, parowe itp.),

 systemy sygnalizacji pożaru,
 systemy monitoringu pożarowego,
 systemy wentylacji pożarowej,
 hydranty wewnętrzne i zewnętrzne,
 dźwiękowe systemy ostrzegawcze,
 oświetlenie awaryjne,
 drzwi i bramy przeciwpożarowe

oraz klapy przeciwpożarowe wy-
posażone w urządzenia sterujące
ich pracą.
Budynki mogą być również wypo-

sażone w podręczny sprzęt gaśniczy
– gaśnice, koce gaśnicze oraz urzą-
dzenia ratownicze – rękawy ratowni-
cze, maski ucieczkowe, sprzęt burzą-
cy, dźwigi ratownicze itp.

Zastosowanie niektórych urządzeń

przeciwpożarowych (stałe urządze-
nia gaśnicze wodne, samoczynne
urządzenia oddymiające) umożliwia
złagodzenie przeciwpożarowych wy-
magań budowlanych w zakresie:
 powiększenia dopuszczalnych wiel-

kości stref pożarowych,

 obniżenia wymaganej klasy odpor-

ności pożarowej budynku,

 zwiększenia długości dojść i przejść

ewakuacyjnych,

 zmniejszenia bezpiecznej pożarowo

odległości między budynkami.

Odporność pożarowa

budynków

1

Ustanowiono pięć klas odporności
pożarowej budynków lub ich części,

podanych w kolejności od najwyższej
do najniższej i oznaczonych litera-
mi: A, B, C, D i E. Wymaganą klasę
odporności pożarowej dla budyn-
ku zaliczonego do jednej kategorii
ZL określa tabela 1.

Dopuszcza się obniżenie wymaga-

nej klasy odporności pożarowej w nie-
których budynkach niskich (N) do po-
ziomu, który określa tabela 2.

Wymaganą klasę odporności

pożarowej dla budynku PM określa
tabela 3.

Klasa odporności ogniowej

elementów budynków

2

Elementy budynku, odpowiednio
do jego klasy odporności pożarowej,
powinny w zakresie klasy odporności
ogniowej spełniać wymagania okre-
ślone w tabeli 4.



1

Według Rozporządzenia Mi-

nistra Infrastruktury z 12 kwiet-
nia 2002 roku w sprawie warun-
ków technicznych, jakim powinny
odpowiadać budynki i ich usytu-
owanie (Dz.U. z 2002 r. nr 75, poz.
690 r. ze zm.).

2

Według Rozporządzenia Mini-

stra Infrastruktury z 12 kwiet-
nia 2002 roku w sprawie warun-
ków technicznych, jakim powinny
odpowiadać budynki i ich usytu-
owanie (Dz.U. z 2002 r. nr 75, poz.
690 r. ze zm.).

gęstość obciążenia ogniowego MJ/m

2

względn

y czas tr

w

ania pożar

u h