ZARZĄDZANIE JAKOŚCIĄ W PRZEDSIĘBIORSTWACH

Prawna kontrola metrologiczna

Prawo o miarach

PN- EN ISO 10012 – Systemy

zarządzania pomiarami. Wymagania

dotyczące procesów pomiarowych i

wyposażenia pomiarowego

WPROWADZENIE

Główny Urząd Miar

WPROWADZENIE

• Główny Urząd Miar jest urzędem administracji

rz

ądowej, właściwym w sprawach miar i

probiernictwa.

• Prezes Głównego Urzędu Miar zgodnie z

ustaw

ą z dnia 11 maja 2001r. - Prawo o miarach

jest centralnym organem administracji
Rz

ądowej.

• Prezes Głównego Urzędu Miar podlega

Ministrowi Gospodarki, Pracy i Polityki
Społecznej zgodnie z rozporządzeniem Prezesa
Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 2003 r.

WPROWADZENIE

• W zakresie kompetencji Głównego Urzędu Miar

znajdują się zagadnienia związane z metrologią

naukową, prawną i przemysłową.

• Istnieje ścisła współpraca w tych trzech dziedzinach,

co ułatwia koordynację wykonywania zadań

powierzonych administracji miar.

• Główny Urząd Miar jest również odpowiedzialny za

sprawdzanie i cechowanie wyrobów z metali

szlachetnych wprowadzanych do obrotu handlowego na

terytorium Polski.

WPROWADZENIE

Od 1995 r. GUM jest członkiem stowarzyszonym

Europejskiej Współpracy w Dziedzinie Metrologii
Prawnej (WELMEC) i uczestniczy w pracach

następujących grup roboczych:

• WG 2 – dyrektywa o wagach nieautomatycznych,
• WG 6 – towary paczkowane,
• WG 7 – oprogramowanie przyrządów pomiarowych,

• WG 8 – dyrektywa o przyrządach pomiarowych (MID),

• WG 10 – systemy pomiarowe dla cieczy innych niż

woda.

GUM jest członkiem międzynarodowej Grupy tematycznej

GT MID

– Sowtware mającej na celu wdrożenie

dyrektywy o przyrządach pomiarowych (Measuring
Instruments Directive

– MID)

WPROWADZENIE

Struktura i działalność administracji miar

Struktura administracji miar w Polsce jest trzystopniowa i
składa się z:

• Głównego Urzędu Miar (siedziba centrali w Warszawie),

• 9 okręgowych urzędów miar (mających siedziby w:

Warszawie, Krakowie, Wrocławiu, Poznaniu,

Katowicach, Gdańsku, Łodzi, Bydgoszczy i Szczecinie)

oraz
• 62 obwodowych urzędów miar.

WPROWADZENIE

Działalność okręgowych i obwodowych urzędów miar obejmuje

między innymi:

• wykonywanie czynności związanych z legalizacją przyrządów
pomiarowych,
• wzorcowanie przyrządów pomiarowych i wykonywanie

ekspertyz przyrządów pomiarowych,

• udział w wykonywanych przez Główny Urząd Miar badaniach

przyrządów pomiarowych w celu zatwierdzenia typu,

• wykonywanie czynności związanych z nadzorem nad

przestrzeganiem przepisów prawa o miarach oraz współpracę

w

tym zakresie z administracją rządową i samorządową.

Ustawa - Prawo o Miarach z 11 maja 2001

- zmiany ustawy przekazanej do senatu

– ustawa z dnia 20 kwietnia 2004

Uzasadnienie uregulowań „Prawo o miarach”

1.

Projekt uzupełnia lukę w dostosowaniu przepisów prawodawstwa

polskiego do przepisów UE.

2.

Usuwa zarzuty niekonstytucyjności niektórych przepisów ustawy

3.

Likwidacja dotychczasowych niejasności interpretacyjnych

4.

Wprowadza możliwość przez Prezesa GUM upoważnień do

legalizacji

pierwotnej przyrządów pomiarowych (uprawnienia zastrzeżone dla

administracji miar)
5. Wprowadzenie kadencyjno

ści w sprawowaniu funkcji Przez Prezesa

Urzędu.

6.

Projekt dokonuje zmiany przepisów przejściowych poprzez dodanie

art. 29a w celu dostosowania rozwiązań przejściowych do

faktycznych problemów jakie w tym zakresie powstały w związku z

brakiem wydania aktów wykonawczych do ostatnie ustawy

7.

Rozwiązanie problemu społecznego w zakresie przyrządów

pomiarowych-

ciepłomierzy

Terminologia

Wyposażenie pomiarowe -

przyrząd pomiarowy,

oprogramowanie, wzorzec jednostki miary,

materiał odniesienia lub aparatura pomocnicza lub

ich kombinacja, niezbędne do przeprowadzenia
procesu pomiarowego.

Przyrząd pomiarowy -

urządzenie, układ pomiarowy

lub jego elementy, przeznaczone do wykonania

pomiarów samodzielnie lub w połączeniu z jednym

lub wieloma urządzeniami dodatkowymi; wzorce

miary i materiały odniesienia są traktowane jako

przyrządy pomiarowe.

Terminologia

Państwowy wzorzec jednostki miary

-wzorzec

jednostki miary uznany urzędowo w

Rzeczypospolitej Polskiej za podstawę do

przypisywania wartości innym wzorcom jednostki

miary danej wielkości fizycznej,

Międzynarodowy Układ Jednostek Miar (SI)

-spójny

układ jednostek miar, przyjęty i zalecany przez

Generalną Konferencję Miar,

Wzorzec miary

-urządzenie przeznaczone do

odtwarzania lub dostarczania jednej lub wielu

znanych wartości danej wielkości fizycznej w

sposób niezmienny podczas jego stosowania,

Terminologia

Wymagania metrologiczne

-wymagania zasadnicze i

szczegółowe, którym musi odpowiadać przyrząd

pomiarowy, zdefiniowane we właściwych
przepisach,

Właściwość metrologiczna

- cecha wyróżniająca,

która może wpływać na wynik pomiaru

UWAGA 1

Wyposażenie pomiarowe zwykle ma

kilka właściwości metrologicznych.

UWAGA 2

Właściwości metrologiczne mogą

podlegać wzorcowaniu.

Terminologia

Zatwierdzenie typu

-potwierdzenie, w drodze

decyzji, że typ przyrządu pomiarowego spełnia
wymagania

Ocena zgodności

-działanie zmierzające do

wykazania, że należycie zidentyfikowany przyrząd
pomiarowy lub proces jego wytwarzania jest
zgodny z wymaganiami zasadniczymi i
szczegółowymi, zdefiniowanymi we właściwych
przepisach

Terminologia

Wzorcowanie -

czynności ustalające relację między

wartościami wielkości mierzonej wskazanymi
przez przyrząd pomiarowy a odpowiednimi
wartościami wielkości fizycznych, realizowanymi
przez wzorzec jednostki miary.

legalizacja

- zespół czynności obejmujących

sprawdzenie, stwierdzenie i poświadczenie
dowodem legalizacji, że przyrząd pomiarowy
spełnia wymagania, pojęcie to obejmuje:

Terminologia

legalizację pierwotną

-legalizację przyrządu

pomiarowego po raz pierwszy po
wyprodukowaniu, przed wprowadzeniem go do

obrotu lub użytkowania,

legalizację ponowną

-każdą kolejną legalizację

przyrządu pomiarowego,

legalizację jednostkową

-legalizację pierwotną

przyrządu pomiarowego w wykonaniu

jednostkowym, skonstruowanego dla określonego,

szczególnego zastosowania; obejmuje ona swoim
zakresem badania wykonywane w ramach
zatwierdzenia typu.

Terminologia

Dowód legalizacji

-świadectwo legalizacji lub cecha

legalizacji umieszczana na przyrządzie
pomiarowym, poświadczające dokonanie
legalizacji.

Prawna kontrola metrologiczna

-działanie

zmierzające do wykazania, że przyrząd pomiarowy
spełnia wymagania metrologiczne określone we
właściwych przepisach

Terminologia

Potwierdzenie metrologiczne

- zbiór operacji

wymaganych do zapewnienia, że wyposażenie
pomiarowe jest zgodne z wymaganiami

związanymi z jego zamierzonym użyciem

UWAGA 1

Potwierdzenie metrologiczne obejmuje

zwykle wzorcowanie i weryfikację, wszelkie

niezbędne adiustacje lub naprawy i późniejsze

ponowne wzorcowanie, porównanie z

wymaganiami metrologicznymi związanymi z

zamierzonym użyciem wyposażenia, jak też
wszelkie wymagane plombowanie i etykietowanie.

Terminologia

Wprowadzenie do obrotu

-przekazanie przyrządu

pomiarowego po raz pierwszy sprzedawcy bądź
użytkownikowi przez producenta, jego
przedstawiciela lub importera

Wprowadzenie do użytkowania

-zastosowanie

przyrządu pomiarowego po raz pierwszy do celu,
dla którego jest on przeznaczony

Prawna kontrola metrologiczna przyrządów pomiarowych

Przyrządy pomiarowe

wprowadzone do

obrotu w państwach członkowskich
Unii Europejskiej, zgodnie z
dyrektywami Unii Europejskiej,
dopuszcza się do obrotu na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej

Prawna kontrola metrologiczna przyrządów pomiarowych

Przyrządy pomiarowe, które mogą być stosowane

:

1) w ochronie zdrowia, życia i środowiska,
2) w ochronie bezpieczeństwa i porządku publicznego,
3) w ochronie praw konsumenta,
4) przy pobieraniu opłat, podatków i innych należności budżetowych
oraz ustalaniu opustów, kar umownych, wynagrodzeń i

odszkodowań, a także przy pobieraniu i ustalaniu podobnych
należności i świadczeń,

5) przy dokonywaniu kontroli celnej,

6) w obrocie

-i są określone w przepisach wydanych na podstawie ust. 6,

podlegają

prawnej kontroli metrologicznej.

METROLOGIA PRAWNA

Prawna kontrola metrologiczna

może być wykonywana w

formie:

zatwierdzenia typu

, czyli wykazania, na podstawie

przeprowadzonych badań, że typ przyrządu

pomiarowego spełnia wymagania metrologiczne

określone we właściwych przepisach - przed

wprowadzeniem typu przyrządu pomiarowego do
obrotu

LUB

legalizacji

, czyli sprawdzenia stwierdzenia i

poświadczenia dowodem legalizacji, że przyrząd

pomiarowy spełnia wymagania metrologiczne

określone we właściwych przepisach.

Prawna kontrola metrologiczna przyrządów pomiarowych

Dotyczy to legalizacji pierwotnej albo legalizacji

jednostkowej -

przed wprowadzeniem danego

egzemplarza przyrządu pomiarowego do obrotu
lub użytkowania, a także

legalizacji ponownej

- w stosunku do przyrządów

pomiarowych wprowadzonych do obrotu lub
użytkowania.

Legalizacja jednostkowa

jest

legalizacją pierwotną

przyrządu pomiarowego w wykonaniu
jednostkowym, skonstruowanego dla określonego,
szczególnego zastosowania.

Prawna kontrola metrologiczna przyrządów pomiarowych

Zakres prawnej kontroli metrologicznej w

zależności od rodzaju przyrządu pomiarowego
może obejmować:

1) zatwierdzenie typu i legalizację pierwotną albo

legalizację jednostkową oraz legalizację ponowną,

2) zatwierdzenie typu i legalizację pierwotną albo

legalizację jednostkową,

3) wyłącznie zatwierdzenie typu,
4) legalizację pierwotną albo legalizację jednostkową

i legalizację ponowną

Prawna kontrola metrologiczna przyrządów pomiarowych

Przyrządy pomiarowe podlegające

prawnej

kontroli metrologicznej

mogą być

wprowadzane do obrotu i użytkowania oraz

użytkowane tylko wówczas, jeżeli posiadają

odpowiednio ważną decyzję zatwierdzenia

typu lub ważną legalizację.

Prawna kontrola metrologiczna przyrządów
pomiarowych

jest wykonywana przez organy

administracji miar oraz, w zakresie

udzielonych upoważnień, przez upoważnione
podmioty.

Prawna kontrola metrologiczna przyrządów pomiarowych

Legalizacja pierwotna albo legalizacja
jednostkowa przyrządu pomiarowego

jest

dokonywana na wniosek:

producenta lub jego upoważnionego
przedstawiciela, importera.

Legalizacja ponowna

przyrządu

pomiarowego jest dokonywana na wniosek:

użytkownika, wykonawcy naprawy lub
instalacji przyrządu pomiarowego

METROLOGIA PRZEMYSŁOWA

Wzorcowanie

PN- EN ISO 10012 Systemy zarządzania pomiarami.

Wymagania dotyczące procesów pomiarowych i wyposażenia pomiarowego

Przykładowe właściwości wyposażenia

pomiarowego zawierają:

-zakres, -

niepoprawność wskazań, -

powtarzalność, -stabilność, -histerezę, -dryft,
-

efekty wielkości wpływających, -

rozdzielczość, -próg pobudliwości, -błąd i -

strefę martwą

.

Właściwości metrologiczne wyposażenia

pomiarowego są czynnikami wpływającymi

na niepewność pomiaru, co pozwala na

bezpośrednie porównanie z wymaganiami
metrologicznymi w celu ustanowienia
potwierdzenia metrologicznego.

PN- EN ISO 10012 Systemy zarządzania pomiarami.

Wymagania dotyczące procesów pomiarowych i wyposażenia pomiarowego

Kontrola adiustacji wyposażenia

Dostęp do środków i mechanizmów adiustacji
w

potwierdzonym wyposażeniu pomiarowym

,

którego nastawienia wpływają na jego

działanie, powinien być zaplombowany lub

zabezpieczony w inny sposób w celu

zapobieżenia nieautoryzowanym zmianom.

Plomby lub zabezpieczenia powinny być tak
projektowane i stosowane, aby

nieuprawnione manipulowanie było
wykrywane.

PN- EN ISO 10012 Systemy zarządzania pomiarami.

Wymagania dotyczące procesów pomiarowych i wyposażenia pomiarowego

Zakres normy

Wyszczególniono ogólne wymagania i podano

wytyczne dotyczące

zarządzania procesami

pomiarowymi i potwierdzeniem

metrologicznym wyposażenia pomiarowego

,

używanego do wspomagania oraz

wykazywania zgodności z wymaganiami
metrologicznymi.

Wyszczególniono w niej wymagania dotyczące

zarządzania jakością systemu zarządzania

pomiarami, który może być stosowany przez

organizację dokonującą pomiarów jako część

ogólnego systemu zarządzania

PN- EN ISO 10012 Systemy zarządzania pomiarami.

Wymagania dotyczące procesów pomiarowych i wyposażenia pomiarowego

PN- EN ISO 10012 Systemy zarządzania pomiarami.

Wymagania dotyczące procesów pomiarowych i wyposażenia pomiarowego

Potwierdzenie metrologiczne

- zbiór operacji

wymaganych do zapewnienia, że wyposażenie
pomiarowe jest zgodne z wymaganiami

związanymi z jego zamierzonym użyciem

Zapisy procesu potwierdzenia metrologicznego

Zapisy procesu potwierdzenia metrologicznego powinny

być datowane i jeśli jest to właściwe zatwierdzane

przez osobę upoważnioną do atestowania

poprawności wyników.

Zapisy potwierdzenia metrologicznego powinny zawierać

jeśli jest to niezbędne następujące elementy: