95

678',$+80$1,67<&=1($*+

7RP‡

http://dx.doi.org/10.7494/human.2013.12.2.95

Dominika Skiba*

Ä%</,ĝ0<0à2'=,=$:6=(:(6(/,&=ĉ672%2*$&,´
WIELKIE OTWARCIE LA BOUTIQUE ROMANTIQUE

6SDGNRELHUF\SRNROHQLDNWyU]\VWDQRZLOLSRNROHQLHPRFQLHMV]HSU]HSHáQLRQHZLĊNV]ąVLáąWZyUF]ąLJH-
QLXV]HPZSURZDG]LOLGRĪ\FLDOLWHUDFNLHJRQRZ\Z\PLDUZ\PLDURSR]\FMLNRQWUDVWyZ0áRG]LSU]HFLZNR
starym, romantycy przeciwko klasykom, biali, niebiescy, czerwoni obok prawicowych i lewicowych, a za
QLPLSDUWLDRSRUXLSDUWLDUXFKX.XOWXUDVFK\áNX;9,,,LSRF]ąWNyZ;,;UR]V]F]HSLáDVLĊQDZLHOHF]ĊVWR
DQW\QRPLF]Q\FKQXUWyZUXFKZ\GDZQLF]\UR]ZLQąáVLĊDWDNĪHSRZVWDá\SLHUZV]HFpQDFOHV, czyli uwertury
GODF\JDQHULL:DUW\NXOHVWDUDQRVLĊUR]SR]QDüJHQH]ĊIUDQFXVNLHJRURPDQW\]PXRUD]XVWDOLüRNROLF]QRĞFL
ZNWyU\FKQDURG]LáVLĊJHQLXV]:LNWRUD+XJRRUD]VFKDUDNWHU\]RZDüSU]\V]á\FKXF]HVWQLNyZELWZ\R+HUQD-
niego w Teatrze Francuskim.

6áRZDNOXF]RZHF\JDQHULDF\JDQLHDUW\VWDURPDQW\]P

*HQHUDFMD URNX GR NWyUHM ]DOLF]\ü QDOHĪDáR ZLHF]QLH RGPáDG]DMąFHJR VLĊ R URN

&KDWHDXEULDQGDSDQLąGH6WDsOLVDPHJR1DSROHRQDZ\]QDF]DáDSU]HáRPSRNROHQLRZ\QDG
Z\UD] RVREOLZ\ Z\]QDF]Dá\ JR ERZLHP WH WU]\ LPLRQD ZRNyá NWyU\FK SDQRZDáD QLHPDO
SXVWND%UDNOLWHUDFNLHJRNOLPDWXNWyU\QDURG]LüVLĊQLHPyJáZREOLF]XPRUGHUF]\FKZRMHQ
]ELHJáVLĊ]SURNODPRZDQLHP5HSXEOLNL)UDQFXVNLHMLREDOHQLHPUHSXEOLNLOLWHUDWXU\3RNROHQLH
GZXG]LHVWROHWQLFKZGQLXUHZROXFML]RVWDáR]PXV]RQHGRRGPLHQQHJRVW\OXĪ\FLDLWZyUF]RĞFL
RWZDUFLDQD]DJUDQLFĊFRZLą]DáRVLĊQLHXFKURQQLH]HPLJUDFMą]HZQĊWU]QąLSRV]XNLZDQLHP
ÄVHNUHWQ\FKĞZLąW\Ĕ´GODGXFKDNRF]RZQLNDF]\OLHPLJUDFMąZHZQĊWU]QąSRU7KLEDXGHW
±5RPDQW\]PIUDQFXVNLNWyU\QLHW\ONRG]LĊNLLQLFMXMąFHMJRWULDG]LHE\áÄOLWH-
UDWXUąHPLJUDQWyZ´VáXĪ\áDĪSRURNFHORPUHVWDXUDFML'RSLHURZSRáRZLHODWJG\
na deski WKHDWUXPPXQGLZNURF]\áRSRNROHQLHQDURG]RQ\FKZUD]]H]JDĞQLĊFLHPJZLD]G\
1DSROHRQDRNUHĞODQHPLDQHPPXVVHWRZVNLFKHQIDQWVGXVLqFOH, UR]ZLQąáVLĊUXFKOLEHUDOQ\
IRUPXáXMąF\VZHFHOHDUW\VW\F]QHQDZ]yUUHZROXFMLSROLW\F]QHM2VWDWHF]QLHMHGQDNURPDQ-
W\]P]ZUDFDáVLĊSU]HFLZNRUHVWDXUDFMLLUHDNFMLFRVWDQRZLáRLVWRWQ\LRZLHOHZ\UDĨQLHMV]\
]ZURWQLĪ]PLDQ\NWyUHQDVWąSLá\ZyZF]HVQHMSROLW\FH

&KRFLDĪERZLHPP\ĞOOLEHUDOQD]\VNXMHSR]RUQLHSU]HZDJĊZNRQVW\WXFMDFKLLQVW\WXFMDFK=DFKRGX
WRQRZRF]HVQD(XURSD]HVZąVSU]\MDMąFąNDSLWDOLVWRPSROLW\NąJRVSRGDUF]ąPLOLWDU\VW\F]QLH-
-imperialistycznymi monarchiami, centralistycznie-biurokratycznym systemem administracyjnym,

* Uniwersytet

:URFáDZVNLGRPLQLNDBVNLED#ZSSO

96

DOMINIKA SKIBA

]UHKDELOLWRZDQ\PL.RĞFLRáDPLLUHOLJLDPLSDĔVWZRZ\PLMHVWZWDNLPVDP\PVWRSQLXG]LHáHP
UHVWDXUDFMLFRL2ĞZLHFHQLDLPDVLĊWDNVDPRSUDZRZLG]LHüZ;,;ZLHNXRNUHVRSR]\FMLSU]H-
FLZNRGXFKRZLUHZROXFMLMDNWULXPILGHLRĞZLHFHQLRZ\FKLZROQRĞFLRZ\FK+DXVHU

&HVDUVWZR QDSROHRĔVNLH R]QDF]DáR ]DWHP ]QLHVLHQLH LQG\ZLGXDOLVW\F]Q\FK LGHDáyZ

UHZROXFMLQDWRPLDVW]Z\FLĊVWZRĝZLĊWHJR3U]\PLHU]DLUHVWDXUDFML%XUERQyZQDGOHSHWLW
FDSRUDO ]HUZDQLH ] ;9,,, ZLHNLHP L LGHą GRVWRVRZ\ZDQLD SDĔVWZD L VSRáHF]HĔVWZD GR
MHGQRVWNL -HGQDN ] IRUP P\ĞOHQLD L SU]HĪ\ZDQLD QRZHJR SRNROHQLD QLH PRĪQD MXĪ E\áR
Z\SU]Hü GXFKD LQG\ZLGXDOL]PX VWąG Z\UDĨQD VSU]HF]QRĞü PLĊG]\ DQW\OLEHUDOQą SROLW\Ną
a liberalnymi tendencjami tego wieku.

5]ąG\LZRMHQQHDZDQWXU\1DSROHRQDE\á\GODUHVWDXUDFMLMHGQRĞFLą]VHULąZ\GDU]HĔ

]DSRF]ąWNRZDQ\FK]GRE\FLHP%DVW\OLLF]\OLGDOV]\PFLąJLHP]GDU]HĔXPDFQLDMąF\FK]GR-
E\F]HUHZROXFMLLVWZDU]DMąF\FKQRZ\VWDQUyZQRZDJL:RF]DFKOHJLW\PLVWyZRGURNX
ZKLVWRULL)UDQFMLUR]SRF]ĊáDVLĊVNXWHF]QDLNRQVHNZHQWQDSROLW\NDUR]NáDGXVWDUHJRSRU]ąG-
NXGDZQHMKLHUDUFKLLLSUDZZáDVQRĞFL5HVWDXUDFMDPLDáD]DWHPVWDüVLĊSRF]ąWNLHPQRZHM
HU\SUyEąVWZRU]HQLDNRPSURPLVXPLĊG]\W\PFRPRĪQDE\áR]SU]HV]áRĞFLRGEXGRZDü
DW\PF]HJRQLHPRĪQDMXĪE\áR]PLHQLü2GURG]RQDZROQRĞüRE\ZDWHOVNDSU]\EUDQD]RVWDáD
Z ]JUDEQH SR]RU\ SR]ZRORQR VRELH MHGQDN QD OXNVXV SHZQHM WROHUDQFML GDQR ]PĊF]RQHM
UHZROXFMDPL (XURSLH FKZLOĊ Z\WFKQLHQLD VSRNRMX NWyUHJR Z\JOąGDQR RG ODW 6ZRERGQD
Z\PLDQD P\ĞOL SU]HVWU]HJDQLH SHZQ\FK NU\WHULyZ JXVWX QLHSRGSRU]ąGNRZDQ\FK ĪDGQ\P
VDQNFMRPX]\VNDá\Z\UDĨQLHRGF]XZDQHWáRSROLW\F]QHZROQRĞüDUW\VW\F]QąSRGV]\WąVHM-
PRZąWU\EXQąSRU+DXVHU

5RPDQW\F\ RSRZLDGDOL VLĊ SRF]ąWNRZR Z\áąF]QLH ]D OHJLW\PL]PHP L NOHU\NDOL]PHP

áąF]ąFZWHQVSRVyENRQVHUZDW\ZQHSU]HNRQDQLHSROLW\F]QH]SRVWĊSRZąP\ĞOąDUW\VW\F]Qą
1DWRPLDVWNODV\F]QąWUDG\FMĊOLWHUDWXU\UHSUH]HQWRZDOLOLEHUDáRZLH]W\P]DVWU]HĪHQLHPĪH
QLHZV]\VF\NODV\F\ĞFLE\OLOLEHUDOQLDOHZV]\VF\OLEHUDáRZLHE\OLNODV\F\VWDPL

1

. Upolitycz-

QLHQLHV]WXNLNWyUHQLHRJUDQLF]DáRVLĊW\ONRGRSU]\QDOHĪQRĞFLSDUW\MQHMDOHREHMPRZDáR
UyZQLHĪXSUDZLDQLHDUW\VW\F]QHMSROLW\NLZ\PDJDáRNRQLHF]QRĞFL]DMĊFLDMDVQHJRVWDQRZLVND
klasycznego lub romantycznego. O owym WHUWLXPQRQGDWXU, dwóch partiach, które wkrótce
SRG]LHOąOXG]NRĞü*ZHOIRZLHL*LEHOLQLZVSRPLQDáZUR]PRZLH]/XFMDQHPGH5XEHPSUp
Stefan Lousteau:

/LWHUDWXUDZRJyOHUR]SDGDVLĊQDUR]PDLWHVWUHI\DOHQDVLZLHOF\OXG]LHG]LHOąVLĊQDGZDRER]\
5RMDOLĞFLVąURPDQW\NDPLOLEHUDá\NODV\NDPL5R]ELHĪQRĞüSRMĊüOLWHUDFNLFKáąF]\VLĊ]UR]ELHĪ-
QRĞFLą SU]HNRQDĔ SROLW\F]Q\FK VWąG ZRMQD QD ZV]HONL URG]DM EURQL SRWRNL DWUDPHQWX GRFLQNL

1

2Ey]NODV\NyZUHSUH]HQWRZDOLOLEHUDáRZLHL]ZROHQQLF\UHDNFMLPRQDUFKLF]QRNDWROLFNLHM*UXSDSLHUZV]DGR
NWyUHMQDOHĪDáNRPHGLRSLVDU](WLHQQH-D\$UQDXOW'XPRXOLQ7KLHVVH9LHQQHW]ELHUDáDVLĊZVDORQLHOLWHUDFNLP
9LFWRUD-RVHSKD eWLHQQH¶D GH -RX\D 2UĊĪHP E\á WXWDM QLHSU]HMHGQDQ\ Ä&RQVWLWXWLRQHO´ RUD] XPLDUNRZDQH
Ä0LQHYUHIUDQoDLVH´Ä/HWWUHQRUPDQGHV´LÄ0LURLU´SyĨQLHMÄ3DQGRUH´3RF]ąWNRZRGRRER]XQDOHĪDá\MHV]F]H
Ä/HWWUHVFKDPSHQRLVHV´RUD]Ä0HUFXUHGX;,;VLqFOH´NWyUHRVWDWHF]QLHSU]HFK\OLá\VLĊQDVWURQĊURPDQW\NyZ
'UXJąJUXSĊVWDQRZLOLQDZUyFHQLZ\]QDZF\¿OR]R¿LRVLHPQDVWRZLHF]QHMF]\OL/D+DUSH)RQWDQHV*HRIIUR\
$XJHU±G\UHNWRU$NDGHPLL)UDQFXVNLHM%ULIDXW+RIIPDQQDEEp)HOHW]L'XYLTXHW2UJDQHPWHMSDUWLLE\á
Ä0pPRULDO´Ä4XRWLGLHQQH´Ä/D*D]HWWHIUDQoDLVH´RUD]Ä0HUFXUHGH)UDQFH´2GURNXGRáąF]\áUyZQLHĪ
Ä&RQVHUYDWHXU´SRUàXFNL±

97

Ä%\OLĞP\PáRG]L]DZV]HZHVHOLF]ĊVWRERJDFL´

Z\RVWU]RQHMDNVWDOSRWZDU]HMDGRZLWHHSLWHW\PLĊG]\VáDZDPLZ]DOąĪNXDVáDZDPLQDVFK\áNX
']LZQ\P]ELHJLHPURPDQW\F]QLURMDOLĞFLĪąGDMąZROQRĞFLOLWHUDFNLHMLXSU]ąWQLĊFLDSUDZRNUHĞOD-
MąF\FKSU]\MĊWHIRUP\ZQDV]HMOLWHUDWXU]HJG\OLEHUDOQLFKFąXWU]\PDüWU]\MHGQRĞFLDOHNVDQGU\Q
L WHPDW\ NODV\F]QH 2SLQLH OLWHUDFNLH Vą WHG\ Z NDĪG\P ] RER]yZ Z QLH]JRG]LH ] RSLQLDPL
SROLW\F]Q\PL-HĞOL]RVWDQLHV]HNOHNW\NLHPQLHEĊG]LHV]PLDá]DVREąQLNRJR%DO]DF

: G]LHMDFK KLVWRULL V]WXNL QLH PD ]DSHZQH SU]\NáDGX ] NWyUHJRZ\QLNDáRE\ ĪH NRQ-

VHUZDW\ZQHSU]HNRQDQLDSROLW\F]QHPRĪQDQLH]ZDĪDMąFQDZ\]QDZDQHSRJOąG\SRJRG]Lü
] SRVWĊSRZą SRVWDZą DUW\VW\F]Qą SDU H[FHOOHQFH 3LHUZV]H R]QDNL ]ZURWX Z SRJOąGDFK
SROLW\F]Q\FKZLHUQ\FKOHJLW\PLVWyZXMDZQLDMąVLĊGRSLHURRNRáRURNX±UyZQROHJOH
z powstaniem pierwszych koterii romantycznych (por. Hauser 1974: 150).

&pQDFOHV

2

VWDQRZLá\RVREOLZąRGSRZLHGĨQDGRPLQXMąFHZRVLHPQDVW\PZLHNXEXGXMąFH

VLHüVSRáHF]QHMLLQWHOHNWXDOQHMZ\PLDQ\VDORQ\áąF]ąFH3DU\ĪVWROLFĊRĞZLHFHQLDL/D9LOOH
/XPLqUH]FDá\PSDĔVWZHP3RZDJDVSRWNDĔJURERZ\QDVWUyMXF]HVWQLF\]DPNQLĊFLZJRUVH-
cie VDYRLUYLYUH¶XRNWyU\PZVSRPLQDOL*RQFRXUWRZLHZV]\VWNRWRE\áRÄ]QDNLHPGHNDGHQFML
SLHUZV]\PVWRSQLHPZGHVWUXNFMLZV]\VWNLHJRFRSLĊNQHLGREUH´*RRGPDQ

3

.

3RPLĊG]\VDORQHPF]DVyZ/XGZLND;9L/XGZLND;9,LVWQLDáDUyĪQLFDZVSRVRELHSDQRZDQLD
6DORQF]DVyZ/XGZLND;9]GDZDáVLĊRWZDUW\QDWHUDĨQLHMV]RĞüVDORQ/XGZLND;9,XNLHUXQNR-
ZDQ\E\áQDSU]\V]áRĞü-HJRĞFLDQ\DUFKLWHNWXUDE\á\VPXWQHSRGREQLHMDNGZyULVSRáHF]HĔVWZR
NUĊSRZDQH SU]H] UHIRUP\ SRZDJĊ L V]W\ZQRĞü 7R FLąJOH ZVSyOQRWD DOH ĪDGQD SU]\MHPQRĞü
(Goodman 1994: 74).

5HZROXFMD]DPNQĊáDVDORQ\NWyUHRGGZyFKZLHNyZVSUDZRZDá\QDMZ\ĪV]ąZáDG]ĊQDG

OLWHUDWXUąZVZ\FKSUDZDFKQLHPDOQLHRJUDQLF]RQą3RNLONXQDVWXODWDFKQDVWąSLáRSRQRZQH
LFKRWZDUFLHZQRZHMMXĪU]HF]\ZLVWRĞFLGODQRZHMHOLW\±WHMNWyUDVWDáDVLĊQLHP\PĞZLDG-
NLHPELWZ\SRG:DWHUORRLNOĊVNL1DSROHRQDSRU/DQVRQL7XIIUDX1LH]Z\Ná\
VDORQ0DGDPHGH6WDsOVWDQRZLáWXWDMZ\MąWNRZHSRáąF]HQLH;9,,,L;,;ZLHNX

:HZF]HVQ\FKODWDFKRNUHVXUHZROXFMLVDORQ0PHGH6WDsOZDPEDVDG]LHV]ZHG]NLHMQDUXHGX
%DF E\á MHGQ\P ] QDMPRGQLHMV]\FK L QDMZVSDQLDOV]\FK Z 3DU\ĪX /XG]LH ZV]\VWNLFK QDURGyZ
UyĪQRURGQ\FKSRJOąGyZ]ELHUDOLVLĊWXWDMJG\ĪSDQRZDáDWXFDáNRZLWDZROQRĞüP\ĞOLLVáRZD7D
VZRERGDZNRQWDNWDFKVWDQRZLáDQLHPDá\Z\UyĪQLN-HGQDNWRJRVSRG\QLW\FKSDPLĊWQ\FKVSRWNDĔ
E\áDSUDZG]LZ\PFHQWUXP]DLQWHUHVRZDQLDLLQVSLUDFML5DYHQHO

:UD] ] SRMDZLHQLHP VLĊ VDORQyZ GRE\ SRQDSROHRĔVNLHM RNUHVX UHVWDXUDFML QDVWąSLáR

SRQRZQH ]MHGQRF]HQLH SDU\ĪDQ Z VSRáHF]Q\P L LQWHOHNWXDOQ\P GLDORJX :Sá\Z VDORQyZ
QD OLWHUDWXUĊ QLH E\á MHGQDN EH]SRĞUHGQLR WZyUF]\ ]HEUDQLD E\á\ ERZLHP MHG\QLH IRUXP

2

3RMĊFLHFpQDFOHVWDQRZLIRUPĊáDFLĔVNLHJRFHQDFXOXPZLHF]HUQLNNWyUHSRMDZLDVLĊZ(ZDQJHOLLĝZ0DUND
Ä(WLSVHYRELVGHPRQVWUDELWFHQDFXOXPJUDQGHVWUDWXPSDUDWXPHWLOOLFSDUDWHQRELV´LĝZàXNDV]DÄ,SVH
YRELVRVWHQGHWFHQDFXOXPPDJQXPVWUDWXPLELSDUDWH´:;,;ZLHNXVáRZRX]\VNDáRREHFQH]QDF]HQLH±
RNUHĞODáRJUXSĊF]\NRWHULĊNWyUDXIRUPRZDáDVLĊZRNyáOLGHUDZF]HVQHJRUXFKXURPDQW\F]QHJR8]QDMHVLĊ
ĪHÄVDORQ´&KDUOHVD1RGLHUDZ%LEOLRWHFH$UVHQDáXVWDQRZLáSLHUZV]\FpQDFOH, QDWRPLDVWNROHMQ\VNXSLDáVLĊ
ZRNyáDXWRUD+HUQDQLHJR=RE1ROOL&XGGRQ

3

:V]\VWNLHWáXPDF]HQLDSRFKRG]ąRGDXWRUNLDUW\NXáX

98

DOMINIKA SKIBA

NWyUHPXSRGSRU]ąGNRZ\ZDQRVLĊ]Z\NOHEH]VSU]HFLZXV]NRáąGREUHJRJXVWXLLQVWDQFMą
UR]VWU]\JDMąFąRORVLHPyGOLWHUDFNLFK'RSLHURFpQDFOHVURPDQW\NyZVWDQRZLá\VHQVXVWULFWR
DUW\VW\F]QHNRáDSU]\MDFLyáZNWyU\FKÄWRZDU]\VNRĞü´XVWąSLáDPLHMVFDJZLD]GRUVWZXDGR-
UDFMLPLVWU]DZ\ELWQHJRDUW\VW\=HEUDQLDSR]RVWDZDá\RWZDUWHQDSU]\E\V]yZ]]HZQąWU]
QLHW\ONRSRHWyZDUW\VWyZLNU\W\NyZDOHUyZQLHĪGODSU]HGVWDZLFLHOLSXEOLF]QRĞFLNWyU]\
FKĊWQLHSU]HNUDF]DOLSRGZRMHURPDQW\F]QHMWZLHUG]\&RZLĊFHMPLPRWDNXMĊWHMGRVWĊSQRĞFL
LUyĪQRURGQRĞFLSU]\E\V]yZNWyU]\ZSHZLHQVSRVyEPRJOLQDUXV]DüVWUXNWXUĊUXFKXZU]H-
F]\ZLVWRĞFLOLEHUDOL]PJUXS\XVSUDZQLDáUR]ZyMMHGQROLWHJRSRJOąGXQDV]WXNĊLV]HU]HQLH
reprezentacyjnego programu artystycznego.

Francuskie FpQDFOHV SU]\ELHUDá\ F]ĊVWR IRUPĊ NOLN OLWHUDFNLFK NWyU\FK ZHZQĊWU]Q\P

VSRLZHPE\ZDáMHG\QLHZVSyOQ\ĪDUJRQQDGDMąFJUXSLHRU\JLQDOQ\FKDUDNWHU±SRF]ąZV]\
RGVSU]\VLĊĪHQLDVHQVXODUJR, SRIRUPĊ]DZLVWQHMWUXS\DNWRUVNLHM&]ĊVWR]GDZDá\VLĊZR-
MRZQLF]\PL VHNWDPL DOER UR]JRUąF]NRZDQ\PL WRZDU]\VWZDPL G\VNXV\MQ\PL GOD NWyU\FK
ZDĪQLHMV]D E\áD VDPD GRNWU\QD QLĪ SUDNW\ND L EDUG]LHM LQWHUHVXMąFH Z\UyĪQLDQLH VLĊ QLĪ
SU]\VWRVRZDQLH3RPLPRWRIUDQFXVNLUXFKURPDQW\F]Q\NWyU\REMDZLáVLĊZSRVWDFLFpQDFOH,
FHFKRZDáRSRF]XFLHJáĊERNLHMZVSyOQRW\LSUDJQLHQLD]MHGQRF]HQLDPáRG\FKZHZVSyOQHM
walce z obozem klasyków

4

2UĊĪHPZERMXE\áDZLHONDVNáRQQRĞüGR¿OR]RIRZDQLDSLVDQLD

ZLHUV]\ Z\GDZDQLD URF]QLNyZ DQWRORJLL Z\JáDV]DQLD RGF]\WyZ RUJDQL]RZDQLD NXUVyZ
i przede wszystkim dyskutowania. Poszukiwanie wspólnoty, swoistej pokoleniowej symbiozy,
VWDQRZLáRRGZURWQąVWURQĊURPDQW\F]QHJRLQG\ZLGXDOL]PXLUHNRPSHQVDWĊ]DVDPRWQRĞüURXV-
VRZVNLHJRZĊGURZFDQLHPRF:HUWHUDLPDOGXVLqFOHChateaubrianda (por. Hauser 1974: 154)

2NRáRURNXNLHG\ZH)UDQFMLGRV]áRMXĪGRJáRVXSRNROHQLHSU]\V]á\FKWZyUFyZ

SUDZG]LZHM SRH]ML URPDQW\F]QHM FKRü MHV]F]H HNOHNW\F]QH QD SáDV]F]\ĨQLH SROLW\F]QHM
VWDQRZLąFHM RVREOLZH SRáąF]HQLH RGáDPX PRQDUFKLF]QRNDWROLFNLHJR L ZSá\ZyZ VNU]\GáD
OLEHUDOQHJR E\áR RQR MXĪ QLHPDO MHGQRJáRĞQH Z Z\UDĪDQLX VZ\FK OLWHUDFNLFK SRJOąGyZ
0áRG]LHĪZLHOELáDSURWRSODVWĊURPDQW\]PX±&KDWHDXEULDQGDJRG]LáDVLĊQDWHRULHOLWHUDFNLH
*XL]RWD&RXVLQD9LOOHPDLQH¶DLXMĊWHZ'HO¶$OOHPDJQHSRJOąG\0DGDPHGH6WDsO=JRGQLH
]ZDOF]DáDREy]NODV\NyZFKRüMHV]F]HQLHVWULFWHpod sztandarem romantyzmu, podobnie
MDNNODV\F\WĊSLOLLFKVDP\FKQDUyZQL]pFROHIUpQpWLTXH

5

. Jeszcze przed rokiem 1824, kiedy

SRJOąG\URPDQW\NyZQLHZ\NU\VWDOL]RZDá\VLĊRVWDWHF]QLHHQIDQWVGXVLqFOHskupione w swej
ZLĊNV]RĞFLSRGV]WDQGDUDPLSDUWLLPRQDUFKLF]QRNDWROLFNLHM]GRPLQRZDQHMSU]H]F]áRQNyZ
DU\VWRNUDFMLNODV\NyZLRVREĊVDPHJR&KDWHDXEULDQGDXF]HVWQLF]\á\ZVLOQHMSURSDJDQG]LH

4

Ä3RNROHQLDG]LVLHMV]H]WUXGHPPRJąVRELHZ\REUD]LüZU]HQLHXP\VáyZZWDPWHMHSRFHURG]LáVLĊUXFKSRGREQ\
GRUHQHVDQVX6RNLQRZHJRĪ\FLDZ]ELHUDá\JZDáWRZQLH:V]\VWNRNLHáNRZDáRZ\SXV]F]DáRSąNLUR]NZLWDáR
MHGQRF]HĞQLH.ZLDW\SDFKQLDá\RV]DáDPLDMąFRSRZLHWU]HXSDMDáRE\OLĞP\RSĊWDQLOLU\]PHPLV]WXNą=GDZDáR
VLĊĪHRGQDOHĨOLĞP\ZLHONą]DJXELRQąWDMHPQLFĊLE\áDWRSUDZGDRGQDOHĨOLĞP\SRH]MĊ´*DXWLHU±

5

Charles Nodier w artykule na temat URPDQQRLURNUHĞODpFROHIUpQpWLTXH]DPLVWU]DZWHMG]LHG]LQLHX]QDZDá
J.R.P. Cuisina i jego 2PEUHV6DQJODQWHVJDOHULHIXQqEUHGHSURGLJHVwydane w 1820 roku) jako niepodle-
JDMąFąVSRURPGRW\F]ąF\PNODV\F\]PXLURPDQW\]PXÄ-HVWU]HF]ąFDáNRZLFLH]UR]XPLDáąĪHSRW\PGáXJLP
Z\PĊF]HQLXOXGyZ>@OLWHUDWXUDRGF]XáDSRWU]HEĊRGQRZ\VWĊSLRQ\FKQDU]ĊG]LOLWRĞFLLWHUURUXZVWU]ąVDMąF
VLOQLHLV]\ENR]QXG]RQ\PLSRNROHQLDPL:W\PWNZLWDMHPQLFDQLHV]F]ĊVQHJRZLHNXDOHQLHZ\MDĞQLDWR]E\W
áDWZHMĞPLDáRĞFL]XFKZDáRĞFLSRHW\LSRZLHĞFLRSLVDU]DNWyU\SURZDG]LDWHL]PZĞFLHNáRĞüLUR]SDF]SU]H]
JURE\NWyU\RGJU]HEXMH]PDUá\FKDE\VWUDV]\üĪ\Z\FKNWyU\GUĊF]\Z\REUDĨQLĊRNURSQ\PLVFHQDPLNWyU\FK
Z]yUWU]HEDE\]DSRĪ\F]\ü]SU]HUDĪDMąF\FKVQyZFKRU\FK´1RGLHU

99

Ä%\OLĞP\PáRG]L]DZV]HZHVHOLF]ĊVWRERJDFL´

na rzecz swojego programu

6

ĝURGNDPLDJLWDFMLVWDáDVLĊSUDVDLOLWHUDWXUD]ZLRGąF\POXG

QDEDU\NDG\ZROQRĞFLÄ/H&RQVHUYDWHXU´]DáRĪRQ\PSU]H]DXWRUD$WDOLw 1818 roku. Pod
W\P]QDNLHPVNXSLáRVLĊZLHOXZ\FKRZDQ\FKZGXFKXNXOWXRáWDU]DLWURQX]NWyU\FKZ\áR-
QLáVLĊZNUyWFHPQyVWZRQRZ\FKWDOHQWyZPDMąF\FKZSU]\V]áRĞFLVWDüVLĊREURĔFDPLLGHL
romantycznych FpQDFOHVSRUàXFNL±

&LąJáDSUDFDQDGGRVNRQDOHQLHPZDUV]WDWXWUXGSLHOĊJQRZDQLDIRUPDUW\VW\F]Q\FKSRH]ML

REMDZLáDVLĊZĞUyGPáRG\FKQDMSHáQLHMXSU]\V]áHJR-RZLV]DURPDQW\]PX±9LFWRUD+XJR
:SLĊWQDVW\PURNXĪ\FLDZ]LąáXG]LDáZNRQNXUVLHSRHW\FNLPUR]SLVDQ\PSU]H]$NDGHPLĊ
)UDQFXVNąZNWyU\P]DSRHPDW6]F]ĊĞFLHMDNLHGDMHQDXNDZHZV]\VWNLFKV\WXDFMDFKĪ\FLD
RWU]\PDáZ\UyĪQLHQLH:URNX]RVWDáPLVWU]HPWXUQLHMyZOLWHUDFNLFKZ7XOX]LHÄ0DvWUH
qV-HX[)ORUDX[´ÄPLVWU]HPLJU]\VNNZLDWRZ\FK´D&KDWHDXEULDQGQD]\ZDáJRZyZF]DV
„cudownym dzieckiem” (O¶HQIDQWVXEOLPHSRUĩDUDFK

7

.

:W\PVDP\PURNXZJUXGQLX]DáRĪ\áZUD]]HVZ\PLEUDüPL±$EOHPL(XJqQHP±

RUD]NLONRPDPáRG\PLSU]\MDFLyáPL$OIUHGHPGH9LJQ\$OH[DQGUHP6RXPHWHPePLOHP
i Antoinem Deschamps) „Le Conservateur littéraire”, redagowany na wzór dziennika Cha-
WHDXEULDQGDSRUàXFNL

:DUWRE\áRF]\WDüÄ/H&RQVHUYDWHXUOLWWpUDLUH´]NLONXSRZRGyZ1LHPRĪQDE\áRERZLHPXZDĪDü
VLĊ]DRVREĊNWyUDEDGDáDLRSLV\ZDáDSLHUZV]HNURNLURPDQW\]PXEH]RGZRáDQLDVLĊGRWHJRĨUyGáD
']LĊNLWHPXSLVPX]REDF]\üPRĪQDMDN]DF]\QDOL]EOLĪDüVLĊNROHMQRGR+XJRSRHFLNWyU\FKRQ
EĊG]LHSyĨQLHMSRG]LZLDáDOERNWyU\FKNRFKDáZVZRMHMPáRGRĞFL*DVSDUGGH3RQV$OH[DQGUH
Soumet, Pichat, zwany Pichald (z Isère), Émile Deschamps, Adolphe de Saint-Valry, Jules de
Lefebvre, Jules de Rességuier, Chênedollé, przyjaciel Chateaubrianda, Pani Desbordes-Valmore
LZNRĔFX$OIUHGGH9LJQ\NWyUHJR9LFWRU+XJRZ\UyĪQLáVSRĞUyGZV]\VWNLFKLNWyUHJRSU]H]
SUDZLHRVLHPODWNRFKDáMDNEUDWD'XSX\

6DP +XJR SRG UyĪQ\PL SVHXGRQLPDPL

8

GRVWDUF]Dá GR VZRMHJR RUJDQX DUW\NXáyZ QD

UyĪQHWHPDW\SRF]ąZV]\RGPDODUVWZDU]HĨE\PX]\NLLGUDPDWXSRZLHĞFL%XJ-DUJDO)
i poezji (/H7pOpJUDSKHVWDQRZLąF\FKVZRLVWąUHFHQ]MĊPRQDUFKLF]QRNDWROLFNLFKSRJOąGyZ
VDPHJRWZyUF\QLHPDMąF\FKQDWRPLDVWMDZQLHURPDQW\F]QHMRULHQWDFML8WZRU\MHJR]ZUyFLá\
XZDJĊZV]\VWNLFKPRQDUFKLVWyZSU]HGHZV]\VWNLP]DĞRGDQDSLVDQDQDĞPLHUüNVLĊFLDGH
Berry (/D PRUW GX GXF GH %HUU\)

9

LQDQDURG]LQ\NVLĊFLD%RUGHDX[/DQDLVVDQFHGX GXF

GH %RUGHDX[ 0LPR KRáGRZDQLD VWDU\P IRUPRP +XJR VWDá VLĊ ZUDĪOLZ\ QD QRZH SUąG\
ZOLWHUDWXU]HLHQWX]MDVW\F]QLHZLWDá]DSRZLHG]LQRZHMSRH]MLURPDQW\F]QHMREXU]DáVLĊQD

6

Ä*G\)UDQFMD]PĊF]RQDDQDUFKLąV]XNDáDVSRNRMXZGHVSRW\]PLHJURQRXWDOHQWRZDQ\FKPĊĪF]\]QVWZRU]\áR
VXLJHQHULVOLJĊNWyUDPLDáDSU]\ZUyFLüSUDZHGRNWU\Q\OLWHUDFNLHFKURQLąFSUDZDVSRáHF]HĔVWZD´&KDWHDX-
briand 1819: 241).

7

&KDWHDXEULDQG ZSUDZG]LH Z\SDUá VLĊ DXWRUVWZD WHJR SRZLHG]HQLDOHF] NUąĪ\áR RQR MDNR MHJR ZáDVQH SRU
Barrère 1968: 25).

8

+XJRSRVáXJXMąFVLĊMHGHQDVWRPDSVHXGRQLPDPL]DPLHĞFLáZFLąJXV]HVQDVWXPLHVLĊF\VWRGZDQDĞFLHDUW\-
NXáyZLGZDG]LHĞFLDGZDSRHPDW\SRU0DXURLV

9

-HGQD]HVWURI]URELáDQD/XGZLNX;9,,,ZLHONLHZUDĪHQLHÄĝSLHV]VLĊERZLHPF]DVQDJOLVLZRZáRV\NUyOX
-HGHQ]%XUERQyZĞZLDWWHQSRU]XFDQDZLHNL8PLHUDWZDQDG]LHMDWZyMV\Q0LPREyOX3U]\E\ZDM
]DPNQąüPXSRZLHNL´7DNZLHONLHĪHZ\FLVQĊáDá]\]NUyOHZVNLFKRF]XLIUDQNyZ]NLHV\3RU'DYLGVRQ
1912: 23; Maurois 1971: 87.

100

DOMINIKA SKIBA

WDQLąLáDWZąOLWHUDWXUĊPDU]ąFRSLĞPLHQQLFWZLHZLHONLPÄQDPLDUĊZ\GDU]HĔ´NWyUHPLDO\
wówczas miejsce we Francji

10

.

3LVPR ]QLNQĊáR ]H VFHQ\ OLWHUDFNLHM Z PDUFX URNX

11

D MHJR PáRG]L ]DáRĪ\FLHOH

LZVSyáSUDFRZQLF\ZVNáDG]LHQLHFRSRZLĊNV]RQ\PGRáąF]\OLGRZáDĞQLH]DáRĪRQHJRSU]H]
VWDUV]\FKSLVDU]\VWRZDU]\V]HQLDÄ6RFLpWpGHVERQQHVOHWWUHV´2UJDQHPWRZDU]\VWZDE\áR
„Annales de la littérature et des arts”, a od 1825 roku „Annuaires de la société des bonnes
OHWWUHV´3R]RUQLHSDQRZDáDZĞUyGXF]HVWQLNyZMHGQRP\ĞOQRĞüOLWHUDFNDMHG\Q\PERZLHP
áąF]QLNLHP SR]RVWDZDá\ SRJOąG\ SROLW\F]QH FKRü L WXWDM RGQDMG\ZDQR GXĪH UR]ELHĪQRĞFL
Dominacja klasyków, którzy stworzyli VXLJHQHULVprogram dla towarzystwa, zaciekle bro-
QLąF\FKÄ]GURZ\FK´]DVDGSROLW\F]Q\FKLOLWHUDFNLFKREMDZLDáDVLĊZSRJOąGDFKQDWHPDW
QRZHMRGURG]RQHMSLĞPLHQQRĞFL

&RWRMHVWVW\OURPDQW\F]Q\"7RMHVWZ\GDMHPLVLĊQLH]DOHĪQRĞüRGZV]HONLFK]DVDGLRGZV]HONLHM
X]QDQHMZF]HĞQLHMZáDG]\F]DVDPLMHVWWRGRNáDGQHRGWZDU]DQLHQDWXU\ZMHMG]LHZLF]\PVWDQLH
bez dokonywania wyborów, a czasami jest to wyszukiwane przedstawianie natury fantastycznej;
MHVWWRSRáąF]HQLHSRVSROLWRĞFLLPDQLHU\]PXEXUOHVNLLVW\OXQDSXV]RQHJRMHGQ\PVáRZHPVW\O
romantyczny to brak gustu (Destailleur

1825: 501).

3RJOąG\VDPHJR+XJRXMPRZDQH]Z\NOHMDNRZ\NUDF]DMąFHSR]DV]W\ZQHUDP\NRQÀLNWX

URPDQW\NyZ]NODV\NDPLZGRELHÄ6RFLpWp´]DZLHUDá\VLĊZSRMĊFLXYpULWp]DUyZQRZWUHĞFL
F]\OLLGHDFKRGSRZLDGDMąF\FKHSRFHZSá\ZyZPRQDUFKLF]QRNDWROLFNLFKMDNLZIRUPLH
SR]EDZLDMąFJRV]WXF]QRĞFLLNRQZHQFMRQDOL]PX:\]ZDQLHU]XFRQHSVHXGRNODV\F\]PRZL
QLHVWDQRZLáRMHV]F]HRWZDUWHMZDONLQDZHWQLHXZHUWXU\WHDWUDOQ\FKELWHZDE\áRMHG\QLH
SUyEąXVXQLĊFLDNUĊSXMąF\FKDUW\VWĊUHJXá3U]HGVWDZLRQHSRVWXODW\RND]Dá\VLĊQLHGRVWDWHF]QLH
VLOQHE\ZWUąFLüJRPRJá\ZRGPĊW\QRZRQDURG]RQHJRURPDQW\]PXSRUàXFNL

2G GR SRG SRGZyMQ\P EH]SRĞUHGQLP ZSá\ZHP$QGUp &KpQLHUD L 0HG\WDFML, przy
UR]JáRVLHDUF\G]LHá%\URQDL6FRWWDLNU]\NDFKGRELHJDMąF\FK]*UHFMLZSHáQL]áXG]HĔUHOLJLM-
Q\FKLPRQDUFKLF]Q\FKUHVWDXUDFMLSRZVWDá]HVSyáSUHOXGLyZZNWyU\FKGRPLQRZDáDPHODQFKROLD
QLHRNUHĞORQDLLGHDOQDDNFHQW\U\FHUVNLHLZG]LĊNV]F]HJyáXQLHMHGQRNURWQLHZ\ERUQ\0DXURLV
1971: 127).

+LVWRULD JUXS\ VNXSLRQHM ZRNyá Ä/D 0XVH )UDQoDLVH´ ± 7XOX]DQD F]XáHJR 6RXPHWD

UXGRZáRVHJR *XLUDXGD ± VLĊJDáD ODW NLHG\ WR PLDá\ PLHMVFH SLHUZV]H VSRWNDQLH HOLW\
PáRGHM OLWHUDWXU\ QD UXH 6DLQW)ORUHQWLQ Z GRPX 'HVFKDPSV¶yZ NWyUD ZNUyWFH QDEUDáD
znamion koterii. Uczestnicy bardziej lub mniej odpowiadali wiekowi gospodarzy: Émile,
ÄGXV]DF]DVRSLVPD´XURG]LáVLĊZURNXE\áUyZLHĞQLNLHP/DPDUWLQH¶D$QWRLQHE\á
QLHFRVWDUV]\RG+XJR6RXPHW*XLUDXGL5HVVpJXLHUSU]\V]OLQDĞZLDWPLĊG]\D
9LJQ\6DLQW9DOU\*DVSDUGL+XJRSRPLĊG]\D&DáDJUXSDZVSyOQLHXF]HVWQL-
F]\áDZSRZVWDQLXÄ/D&RQVHUYDWHXUOLWWpUDLUH´E\ZOLSFXURNXVWDüVLĊ]DáRĪ\FLHODPL
Ä0X]\´NWyUHMĪ\ZRW]DNRĔF]\áVLĊZF]HUZFXURNX

10

3RUàRSDW\ĔVND,9

11

3RáąF]\áRVLĊ]Ä$QQDOHVGHODOLWWpUDWXUHHWGHVDUWV´FRE\áRQDMEDUG]LHMKRQRURZąIRUPąVDPREyMVWZD3RU
Maurois 1971: 88.

101

Ä%\OLĞP\PáRG]L]DZV]HZHVHOLF]ĊVWRERJDFL´

3URJUDPJUXS\QLHE\áZVZHMWUHĞFLRU\JLQDOQ\L]DZLHUDáZVRELHSHáQLĊSUHURPDQW\F]QH-

JRURMDOL]PXZUHOLJLLSRVWXORZDáNXOWFKU]HĞFLMDĔVNLHMFXGRZQRĞFLQDZ]yU&KDWHDXEULDQGD
Z SROLW\FH ± XWU]\PDQLH QLH]DFKZLDQHM SRVWDZ\ PRQDUFKLF]QHM Z PLáRĞFL SODWRQLF]QHM
± SLHOĊJQRZDQLH FQyW U\FHUVNLFK : OLWHUDWXU]H GąĪRQR GR RGU]XFHQLD DQW\QRPLL PLĊG]\
klasycyzmem VHQVXODUJRDQRZąWZyUF]RĞFLąWDNVLOQLHSRGNUHĞODMąFąUROĊSRHW\3UDZG]LZD
MHGQDNRU\JLQDOQRĞüÄ/D0XVH´ WNZLáDJG]LHLQG]LHMSLHUZV]\FpQDFOHQRVLáZVRELH]DSDá
ĪDUWZyUF]ąQDG]LHMĊNWyUDREMDZLDáDVLĊZW\FKU]DGNLFKLXSU]\ZLOHMRZDQ\FKFKZLODFK
NLHG\RGQDZLDáVLĊGXFKOLWHUDWXU\0DXURLV6DLQWH%HXYH]XSHáQLHREF\ZREHF
„La Muse”, NWyUą REVHUZRZDá VZ\P OLEHUDOQ\P RNLHP ]DPNQąá G]LHáR 'HVFKDPSV¶yZ
ZNDU\NDWXUDOQ\PRSLVLHJG]LHSRGNUHĞOLáV]F]HJyOQąHJ]DOWDFMĊPáRG\FKSRHWyZ

>%\áRWR@FRĞVáRGNLHJRZRQQHJRSLHV]F]RWOLZHJRLF]DURZQHJRLQLFMDFMDRGE\ZDáDVLĊZĞUyG
SRFKZDáQLHZLHG]LHüMDNL]QDNWDMHPQ\PyZLáRW\PĪHMHVWVLĊSRHWą3R]áRFLVWHU\FHUVWZR
ZG]LĊF]QHĞUHGQLRZLHF]HNDV]WHODQHNSD]LyZLGDPVHUFDFKU\VWLDQL]PXNDSOLFLSXVWHOQLNyZ
ELHGQHVLHURWNLLPDOLĪHEUDF\VWDQRZLOLNąVHNQDMáDSF]\ZLHMSRV]XNLZDQ\LZ\F]HUS\ZDOLRJyOQ\
]DVyEWHPDWyZQLHPyZLąFMXĪRQLHSU]HOLF]RQ\FKPHODQFKROLDFKRVRELVW\FK0DXURLV

6DLQWH%HXYHVWZRU]\Z\UDĨQąQLüSRUR]XPLHQLDSRPLĊG]\OLWHUDFNLPLVSRáHF]Q\PIH-

QRPHQHPNWyU\PE\áFpQDFOHDV]F]HJyOQ\PPRPHQWHPKLVWRULLUR]JU\ZDMąF\PVLĊSU]HG
RF]\PD ERMRZQLNyZ URPDQW\]PX NWyU\ RNUHĞODá PLDQHP ÄLPSRQXMąFHJR SLQGDU\F]QHJR
PRPHQWXGRE\UHVWDXUDFML´%pQLFKRX1DZHWJG\UHZROXFMDOLSFRZDSRáRĪ\áDMHM
NUHVSLHUZV]DF\JDQHULDFLąJOHPLDáDZVZ\FKV]HUHJDFKZLHUQ\FK]ZROHQQLNyZSDQRZDQLD
G\QDVWLL%XUERQyZXEROHZDMąF\FKQDGSROLW\F]Q\PLZ\GDU]HQLDPL]/HV7URLV*ORULHXVHV
na czele oraz rozpadem pierwotnej grupy romantyków: jedynie Rességuier, Guiraud, Saint-
9DOU\VSRW\NDOLVLĊMHV]F]HZURNX-HGQDNGRĞZLDGF]HQLHNWyUHZV]\VF\F]áRQNRZLH
]HVSRáX]GRE\OLZHZVSyOQHMSUDF\ZODWDFKQLH]RVWDáRV]\ENR]DSRPQLDQH-DNF]\WDP\
ZHZVWĊSLHGR]ELRURZHJRZ\GDQLDÄ/D0XVH´

6WRSQLRZR PLáRĞü GR SRH]ML MDN NDĪGD LQQD PLáRĞü PRĪH XPU]Hü ] EUDNX QLH]EĊGQ\FK MHM GR
Ī\FLDĞURGNyZÄ/D0XVH´ ]RVWDáD]DáRĪRQDSU]HGHZV]\VWNLPSRWRE\ZVNU]HVLüL]DFKRZDüWHQ
ĞZLĊW\SáRPLHĔ0DUVDQ

:\PDJDMHGQDNSRGNUHĞOHQLDĪHVWDQRZLVNRTXDVLURPDQW\F]QHJUXS\QLH]RVWDáRZĪDG-

Q\P]DUW\NXáyZSURJUDPRZ\FK*XLUDXGD3URVSHFWXV,1RVGRFWULQHVZ\UDĨQLHSRGNUHĞORQH
Soumet w recenzji 2GHVQRXYHOOHV+XJR]URNXSU]\]QDáMHG\QLHĪHQRZDWRUVWZRW\FK
utworów polega na VHQWLPHQWVJUDYHVF]\OLNXOFLHRáWDU]DLWURQX=X]QDQLHPZVSRPLQDá
UyZQLHĪRSRVWDZLH+XJRNWyU\QLHX]QDZDáVLHELH]DURPDQW\NDLSU]HGVWDZLFLHODURPDQ-
W\]PXQRWDEHQHQD]Z\VDPHMZVRELHQLH]UR]XPLDáHM

&KFLHOLE\ĞP\ZLHU]\üĪHWDQLHGRU]HF]QDZRMQDMXĪVLĊQLHSRZWyU]\LVSLHV]QRQDPZ\]QDü
WDNMDNWRZáDĞQLHXF]\QLáSDQ9LFWRU+XJRĪHQLJG\WDNQDSUDZGĊQLHZLHG]LHOLĞP\FRR]QDF]D
Z\UDĪHQLHÄURG]DMURPDQW\F]Q\´6RXPHW

=JRGQLHMHGQDN] WH]ą'HVFKDPSV¶D NDĪGDQDZHWEDUG]R]áRĪRQDG\VSXWD SRPLĊG]\

]ZROHQQLNDPLNODV\F\]PXLURPDQW\]PXMHVWQLF]\PZLĊFHMMDNVSURZDG]HQLHPUR]PRZ\

102

DOMINIKA SKIBA

QDRGZLHF]QąSáDV]F]\]QĊUR]ZDĪDĔRZ\ĪV]RĞFLSUR]\QDGSRH]Mą

12

. Misja przywrócenia

RGSRZLHGQLHMSR]\FMLGUXJLHM]Z\PLHQLRQ\FKVWURQNRQÀLNWXVWDáDVLĊJáyZQ\P]DGDQLHP
FpQDFOH¶XFKRüQLHGRFHQLRQHJRL]DSRPQLDQHJRSU]H]KLVWRULĊ3RGNRQLHFZLHNXNLHG\ZSá\Z
LGHL&RPWH¶DXZUDĪOLZLáEDGDF]\QD]MDZLVNRSU]\Sá\ZyZLRGSá\ZyZGXFKDSRHW\FNLHJR
ZĞUyGWZyUFyZV]\ENRUR]SR]QDQRĪHÄ/D0XVH´G]LĊNL]JUXSRZDQLXSRHWyZÄSRáąF]\áD
LFKZQDG]LHLSHZQHMVSRáHF]QHMPLVML´NWyUąV\PEROL]RZDüPLDáDSRVáXJDLĞFLHNDSáDĔVND
SURZDG]RQDSU]H]KDVáRZ]LĊWHZSURVW]:HUJLOLXV]D

13

.

Poeci FpQDFOH¶XNWyU\PURMDOL]PZ\]QDF]\áV]F]HJyOQąPLVMĊSLHZFyZLREURĔFyZDQ-

W\F]Q\FKZDUWRĞFLVWDOLVLĊSDUDGRNVDOQLH]RULHQWRZDQ\PLNXSU]\V]áRĞFLÄPLVWU]DPLGDZQ\FK
F]DVyZ SU]HSHáQLRQ\PL ZVSyáF]HVQ\PL HPRFMDPL RGNU\ZFDPL QDZHW JG\ SU]\ZRá\ZDOL
SU]HV]áRĞü´>&KDPSLRQVRIROGHQWLPHVDQG¿OOHGZLWKPRGHUQHPRWLRQVWKH\ZHUHLQQRYDWRUV
HYHQZKHQWKH\HYRNHGWKHSDVW@%pQLFKRX:VSyáF]HVQ\NU\W\N5HQp*LUDUG
XZDĪDáĪHJUXSD'HVFKDPSV¶DVWDQRZLáDSU]\NáDGVZRLVWHJRFXULRVXPhistorycznej iluzji,
SRVLDGDMąFHMZáDVQąRGUĊEQąORJLNĊ:V]\VF\ERZLHPSRHFLÄ/D0XVH´SRWUD¿OLRGQDOHĨü
VZRMą GURJĊ GR Ä]EDZLHQLD´ MHG\QLH QD áRQLH XĞZLĊFDMąFHM 3RH]ML D VNRUR W\ONR SU]HVWDOL
NLHURZDü VZyM Z]URN NX OHJHQGDUQHM SU]HV]áRĞFL JG\ W\ONR SRF]XOL SUDJQLHQLH WZRU]HQLD
DNWXDOQHMU]HF]\ZLVWRĞFLV\JQDOL]RZDOLQDGHMĞFLHQRZHJRSRU]ąGNXSRU%pQLFKRX

1999: 199)

1LHQDOHĪ\MHGQDN]DSRPLQDüĪHÄ/H&RQVHUYDWHXUOLWWpUDLUH´ E\áR¿FMDOQ\PU]HF]QLNLHP

JUXS\+XJRL6RXPHWDMHG\QLHPLĊG]\GZXG]LHVW\PSLHUZV]\PDWU]\G]LHVW\PQXPHUHP
VáDZHWQDÄ/D0XVH)UDQoDLVH´MDNNROZLHNRFHQLRQDE\E\áDMHMZDUWRĞüKLVWRU\F]QDGRF]HNDáD
VLĊMHG\QLHGZXQDVWXQXPHUyZDÄ/D7ULEXQH5RPDQWLTXH´JG]LH1HUYDO'XPDV)RXLQHW
L&RQGHOOLHU'HODQRXHZUDPDFKZ]DMHPQHMZVSyáSUDF\WZRU]\OLZVSyOQLHWHNVW\SRMDZLáDVLĊ
MHG\QLHZSRVWDFLWU]HFKQXPHUyZ-HGQDNKLVWRULDW\FKSRUDĪHNRND]DáDVLĊEDUG]LHMWZyUF]D
QLĪVLĊWHJRVSRG]LHZDQR&KDUDNWHU\VW\F]QDZW\P]DNUHVLHE\áDSUyEDePLOH¶D'HVFKDPSV¶D
]DW\WXáRZDQD/D5pIRUPHOLWWpUDLUHHWGHVDUWV, Z\GDQDRNRáRURNXQDIDOLHQWX]MD]PX
po poprzedniej publikacji – eWXGHVIUDQoDLVHVHWpWUDQJqUHVNWyUD]RVWDáDSRSU]HG]RQDRE-
V]HUQąSU]HGPRZą 8ZDĪDQDMHVWRQD]DMHGHQ]QDMZDĪQLHMV]\FKPDQLIHVWyZURPDQW\]PX
francuskiego, „program o znaczeniu tak wielkim dla poezji jak 3U]HGPRZDdo &URPZHOOD
GODWHDWUX´'HVFKDPSV]DSUH]HQWRZDáVLĊZQLHMMDNRVWRMąF\SRQDGVSRUDPLNODV\NyZLUR-
PDQW\NyZSU]HGVWDZLFLHOG]LHZLĊWQDVWRZLHF]QHJRFpQDFOH’u (por. Deschamps

1975: 361).

Wbrew tej zapowiedzi idee poetyckie przedstawione w 6WXGLDFKE\á\QDZVNURĞURPDQW\F]QH
ZNDĪGHMERZLHPHSRFHOLWHUDFNLHM]DURPDQW\F]QHX]QDQHE\áRWRFRVWDQRZLáRQRZRĞüQLH
PLDáRZF]HĞQLHMĪDGQ\FKZ]RUFyZZOLWHUDWXU]H3RGNUHĞODMąFVWDQRZLVNRZLHONLFKWZyUFyZ
SRH]MLIUDQFXVNLHMÄSDQyZ9LFWRUD+XJR/DPDUWLQH¶DL$OIUHGDGH9LJQ\´ZLHV]F]\áEOLVNL
UR]NZLWJDWXQNyZSRHW\FNLFKW\FKZáDĞQLHZNWyU\FK)UDQFX]LQLJG\QLHFHORZDOLF]\OL
liryki, elegii, epiki

14

:L]MDQRZHMU]HF]\ZLVWRĞFLNWyUDZ\áDQLDVLĊ]EDWDOLLÄRQRZąV]WXNĊ´

E\áDVWULFWHURPDQW\F]QD'HVFKDPSVGRPDJDáVLĊSU]HSURZDG]HQLDZLHONLHMUHZROXFMLNWyUD

12

Duch prozaiczny przeciwstawiony duchowi poetyckiemu (SRpWLTXHVi SURVDLTXHV) (por. Van Tieghem 1971: 197).

13

%\áWRIUDJPHQW,9(NORJL3ROOLRNWyU\SRFKRG]Lá]%XNROLN, QDZLą]XMąF\GRSU]HSRZLHGQL6\ELOOL]WU]HFLHM
SLHĞQL (QHLG\, MDNRE\ SR XSá\ZLH GáXJLHJR F]DVX NLHG\ ZL]HUXQHN QLHED EĊG]LH WDNL VDP MDNLP E\á SU]\
VWZRU]HQLXĞZLDWDUR]SRF]QLHVLĊZLHN]áRW\SRU:HUJLOLXV]±

14

'HVFKDPSVPD]DSHZQHZSDPLĊFLZ\GDQHSU]H]+XJR2GHVHW3RpVLHVGLYHUVHVw 1822, 0pGLWDWLRQVSRpWL
TXHV/DPDUWLQH¶DLMHJRVá\QQąHOHJLĊ/H'HUQLHU&KDQWGX3qOHJULQDJHGH&KLOGH+DUROG, G]LHáD9LJQ\¶HJR
(3RqPHVLSRHPDW¿OR]R¿F]Q\(ORDRXOD6RHXUGHV$QJHV (por. Kowalczykowa 1975: 364).

103

Ä%\OLĞP\PáRG]L]DZV]HZHVHOLF]ĊVWRERJDFL´

Z\]ZROLWZyUFyZVSRGPRF\NRQZHQFMLSRGNUHĞOLáLQG\ZLGXDOQRĞüLRU\JLQDOQRĞüERJDFWZR
LQZHQFMLVW\OLVW\F]QHMLZHUV\¿NDWRUVNLHMSRU.RZDOF]\NRZD

/D 5pIRUPH OLWWpUDLUH HW GHV DUWV VWDQRZLü PLDáD VZRLVW\ DSHO VNLHURZDQ\ GR 9LFWRUD

+XJRZNWyU\PPáRG\DGHSWURPDQW\]PXSLVDá

'ODF]HJRQLHVWZRU]\P\SRHW\FNLHJRLDUW\VW\F]QHJRWRZDU]\VWZDNWyUHSURZDG]LáRE\PLHVLĊF]-
QLNQD]ZDQ\Ä5pIRUPHOLWWpUDLUHHWGHVDUWV´"7\PUD]HPUHGDNWRUDPLEĊGą]RVWDüPRJOLMHG\QLH
SRGREQLP\ĞOąGR$QWRQLHJR$OIUHGD>GH9LJQ\@:DLOO\¶HJRL6DLQWH%HXYH¶DLLQQ\FKDXWRUyZ
QLHSRGSLVDQ\FKDUW\NXáyZ8ZDĪDPĪHQDGV]HGáZáDĞFLZ\PRPHQW7\ERVNLSU]\MGĨLGRáąF]
GRQDVDZV]\VWNREĊG]LHLGHDOQLH*OLQRHU

3URĞED'HVFKDPSV¶DGRF]HNDáDVLĊMHG\QLHRGPRZ\]HVWURQ\DGUHVDWDSRZĞFLąJOLZD

ERZLHPRGSRZLHGĨ+XJRZVND]\ZDáDZ\UDĨQLHĪHMHV]F]HQLHFKFLDáRQXF]HVWQLF]\üZSUR-
MHNFLHNWyUHPXPLDáE\SU]HZRGQLF]\ü

%\áDE\WRZLHONDGODPQLHUDGRĞü]RVWDüF]áRQNLHPWHJRNRQVXODWXFKZDá\LSU]\MDĨQLVWDQRZF]R
MHGQDNQLHPRJĊ]RVWDüMHJR%RQDSDUWHP3U]HG\VNXWXMHP\MHGQDNWHQSURMHNWJG\ĪSU]HPDZLD
RQGRPQLHEDUG]RLDEVRUEXMHPRMDRVREĊWDNĪHQLHPRJĊQDZHW]JáRVLüVSU]HFLZX3RPyZLP\
MHGQDNRW\PSyĨQLHMNLHG\RVWDWHF]QLHUR]SRF]QLHP\SUDFĊSRP\ĞOLP\RZV]\VWNLPZV]\VWNR
VSUDZG]LP\]DZF]DVXSU]HDQDOL]XMHP\ZV]\VWNLHVSUDZ\ZQDV]\FKJáRZDFK:NDĪG\PUD]LHF]\
]DF]QLHP\SXEOLNRZDüF]\WHĪQLH]HVWUDFKXE\QLH]URELüVRELHNU]\ZG\SR]RVWDMąFSU]\QDV]\FK
LQG\ZLGXDOQ\FKSXEOLNDFMDFKVWZyU]P\EDWDOLRQQLHFK]DPNQąVLĊV]HUHJL*OLQRHU

2GPRZD SU]\MĊFLD SR]\FML SU]\ZyGF\ NWyUD SDGáD ] XVW F]áRZLHND PDMąFHJR VZ\PL

SLVPDPLZ]\ZDüGRELWHZQDZ]yU$XVWHUOLW]L0DUHQJRZ\GDZDáDVLĊQLHPDOZ\FRIDQLHP
RF]HNLZDQLHPQDZáDVQ\LQG\ZLGXDOQ\WULXPI5RPDQW\]PERZLHPZRF]DFKJHQLXV]\QLH
E\áUXFKHPJG]LHĞZLĊWRZDáRVLĊJUXSRZH]Z\FLĊVWZR+XJRDNFHSWRZDáFRXUVHHQFRPPXQD
jODJORULDDOHQLHROLJDUFKLĊSRU*OLQRHU

7\PF]DVHP RERN ePLOD 'HVFKDPSVD Z Ä/D 0XVH´ RWZDUFLH Z\VWąSLá MDNR URPDQW\N

MHJRNROHJDSRSLyU]H±&KDUOHV1RGLHU]ZDQ\SyĨQLHM]UDFMLVZHMSR]\FMLZĞUyGOLWHUDWyZ
ojcem romantyzmu

15

2GNZLHWQLDURNXSHáQLáRQIXQNFMĊG\UHNWRUD%LEOLRWHNL$UVH-

QDáXLRWZRU]\áMHMVDORQ\VZ\PPáRG\PSU]\MDFLRáRP*UXSDVNXSLRQDZRNyáÄ/D0XVH
)UDQoDLVH´SU]HURG]LáDVLĊZOH&pQDFOHGHO¶$UVHQDOLSRGWąQD]ZąSU]HV]áDGRKLVWRULLMDNR
kolejna uwertura dla cyganerii Jowisza romantyzmu (por. Adam 1980: 79).

1RGLHUE\á]QDQ\PSDU\VNLPELEOLR¿OHPZ\ELWQ\PXF]RQ\POLWHUDFNLPNDPHOHRQHP

NODV\NLHPSRGZ]JOĊGHPVW\OXDURPDQW\NLHPZPLáRĞFLGRIDQWDVW\NL2ZRFHPMHJR]D-
LQWHUHVRZDĔVWDá\VLĊ]ELRU\EDĞQLSRH]MLLJRW\FNLFKPHORGUDPDWyZZNWyU\FK]DZDUáVZą
PLáRĞüGRWZyUFyZ]V]HVQDVWHJRZLHNXSRU.HOOH\/XELáERZLHPU]HF]\G]LZQH
LQLHSRNRMąFHSRZLHĞFLZIRUPLHGáXJLHJRNRV]PDUQHJRVQXNWyUHRE¿WRZDá\ZF]DU\LVFHQ\
JUR]\SRU1RGLHU)DQWD]MDXZDĪDáNWyUDQLHVWDQRZLáDMHG\QLH]Z\F]DMQHJRFKZ\WX

15

7ZyUFąWHJRRNUHĞOHQLDE\á$OIUHGGH0XVVHWNWyU\UyZQLHĪ]QDOD]áVZHVFKURQLHQLHSRGVNU]\GáDPL1RGLHUD
1DOHĪ\ MHGQDN SDPLĊWDü R yZF]HVQ\P UR]GZRMHQLX 1RGLHUD VSU]\MDá RQ ERZLHP PRQDUFKLL MHGQRF]HĞQLH
V\PSDW\]RZDá]RSR]\FMąNODV\F\ZSURZDG]LOLJRGR$NDGHPLLDURPDQW\F\QLHPDORG]DZV]HE\OLSRGMHJR
VNU]\GáDPL8]QDü]DWHPQDOHĪ\ĪHVDP]DLQWHUHVRZDQ\QLJG\WDNQDSUDZGĊZSRG]LDá\QDVWDU\FKLPáRG\FK
NODV\NyZLURPDQW\NyZQLHZLHU]\áĞPLDáVLĊERZLHP]DUyZQR]MHGQ\FKMDNL]GUXJLFK3RU/HXLOOLRW
XII–XIII; Ancelot 1868: 356.

104

DOMINIKA SKIBA

DUW\VW\F]QHJR E\áD Z\EXFKHP XWDMRQ\FK VLá GXFKD SRU$GDP

16

-XĪ ERZLHP

ZURNXĞPLDáWZLHUG]LüĪHZĞUyGFHFKSRH]MLURPDQW\F]QHM]QDMGRZDá\VLĊ

QLHGRVWU]HĪRQHMHV]F]HDVSHNW\U]HF]\>@VHNUHW\VHUFDOXG]NLHJR>@WDMHPQLFHQDWXU\NWyUH
QLHXPNQĊá\QDPZFDáRĞFLDOHNWyU\FKQLJG\QLH]JáĊELP\V]F]HJyáRZR>@WRV]WXNDPyZLHQLD
SU]HGHZV]\VWNLPGRZ\REUDĨQLVSURZDG]DMąFDMąGRSLHUZV]\FKXF]XüSU]HĪ\ZDQ\FKZĪ\FLX
EXG]ąFDZRNyáQLHMDWPRVIHUĊW\FKVWUDV]Q\FKSU]HVąGyZG]LHFLĊF\FKNWyUHRĞPLHV]\á\UR]VąGHN
QDURGyZRĞZLHFRQ\FKLNWyUHVąWDNSRHW\F]QHZV\VWHPLHQRZHMV]NRá\-DQLRQ

2EMĊFLHSU]H]1RGLHUD%LEOLRWHNLGRSURZDG]LáRGRVNXSLHQLDSOHMDG\PáRG\FKSLVDU]\

LDUW\VWyZV]NRá\URPDQW\F]QHMNWyU]\RGQDOHĨOLZMHJRRVRELHSU]HZRGQLNDLRSDUFLH9LFWRU
Hugo, Lamartine, Alfred Vigny, Émile Deschamps, Jules Janin, Sainte-Beuve, Aleksander
6RXPHW$OHNVDQGHU'XPDV/HGUX5ROOLQ%DOODQFKH'HYpULD*pUDUG/DEUXQLHSU]\V]á\
Nerval), Eugène Delacroix, Alfred i Tony Johannot, Robert Fleury, Liszt i Mme. Tastu oraz
SRMDZLDMąFDVLĊRGF]DVXGRF]DVXVNURPQD0DUFHOLQD'HVERUGHV9DOPRUHNVLĊĪQDG¶$EUDQWqV
QLH]QRĞQD/XL]D&ROHWQDNWyUHMV]\GHUF]\QDJUREHNMHV]F]H]DĪ\FLD]DSURSRQRZDá'X&DPS
QDSLVÄ7XOHĪ\WDFRVNRPSURPLWRZDáD9LFWRUD+XJRRĞPLHV]\áD$OIUHGDGH0XVVHWDREJD-
G\ZDáD)ODXEHUWDLSUyERZDáD]DPRUGRZDü$OIRQVD.DUUD´WZRU]\OLZVSyOQLHJUXSĊVWDá\FK
bywalców (por. Burton 2007: 93; Hartwig 1972: 133).

6á\QQHE\á\QLHG]LHOQHZLHF]RU\QRGLHURZVNLHZMHJRRELW\PELDá\PLSDQHODPLVDORQLH

NWyUHJRZ\VWURMXGRSHáQLDá\V]NDUáDWQH]DVáRQ\LSR]áDFDQHJ]\PV\WZRU]ąFHZVSyOQLHRU\JL-
QDOQ\]HVSyáGHNRUDFML

17

1D]HZQąWU]]QDMGRZDáVLĊEDONRQ]NWyUHJRPRĪQDE\áRVSRJOąGDü

QDU]HNĊLWRSROHQDÌOHDX[-DYLDX[DZOHFLHZVáXFKLZDüVLĊZUHFKRWDQLHĪDENWyUHVWDQRZLáR
swoisty akompaniament do nocnych rozmów tej bibliotecznej cyganerii. Madame Nodier,
SXOFKQD PLHV]F]ND SRF]ąWNRZR RQLHĞPLHORQD RWRF]HQLHP PáRG\FK ]DSDOHĔFyZ V]\ENR
SU]\]Z\F]DLáDVLĊGRJRUąFHMDWPRVIHU\NWyUąWZRU]\OLDUW\ĞFLLZLHF]RU\Z$UVHQDOHPLMDá\
QLHPDOZURG]LQQHMDWPRVIHU]H0DáHFLDVWHF]NDLV]NODQNLVáRG]RQHMZRG\VWDQRZLá\WXWDM
RFDáRĞFLVNURPQHJRDF]NROZLHN]XSHáQLHZ\VWDUF]DMąFHJREXIHWX1RGLHURZLHMDN]UHV]Wą
ZLĊNV]RĞü]RGZLHG]DMąF\FKQLHE\OLERJDFLMHG\QLHU]DGNLHZL]\W\JRĞFL]ÄLQQHJRĞZLDWD´
ĞZLDWDPRG\LHOHJDQFMLSU]\QRVLá\GR$UVHQDáXSRZLHZGRVWDWNXLOXNVXVX.HOOH\

18

.

2GGZXG]LHVWHMGRGZXG]LHVWHMGUXJLHMVSĊG]DQR]Z\NOHF]DVQDUR]PRZDFKRV]WXFH

LOLWHUDWXU]HNWyU\FKSRZDJDĞFLĞOHVSOHFLRQDE\áD]ĪDUWDPL:VDORQLH1RGLHUD]DXZDĪDOQH
ERZLHPE\áREDUG]LHMQDZHWQLĪX+XJRZLHONLHUR]SURV]HQLHZ\ZRáDQHREHFQRĞFLąSLĊNQ\FK

16

-HJRZ\VWąSLHQLHZ%LEOLRWHFHZLą]DáRVLĊQLHUR]HUZDOQLH]HNVSDQVMąOLWHUDWXU\IUHQHW\F]QHM3RU-RQFD
±&RPIRUW±2NRSLHĔ6áDZLĔVND5LW]±8UVHO±
Wright 1912.

17

:\SDGDWXSRGNUHĞOLüRU\JLQDOQRĞüPLHV]NDQLD$OIRQVD.DUUDÄ0LHV]ND]XSHáQLHLQDF]HMQLĪZV]\VF\REHFQLH
QDV]yVW\PF]\VLyGP\PSLĊWU]HSU]\UXH9LYLHQQHUXH9LYLHQQHLDUW\VWD-HJRSRNyMMHVWZ\WDSHWRZDQ\QD
F]DUQRV]\E\ZRNQDFKVą¿ROHWRZHEąGĨPDWRZRELDáH1LHPDDQLVWRáXDQLNU]HVHáQRPRĪHMHGQRGOD
MDNLHJRĞFDáNLHPQDG]Z\F]DMQHJRJRĞFLDV\SLDQDNDQDSLHLZXEUDQLXMDNPQLH]DSHZQLDQRĩ\MHQDVSR-
VyEWXUHFNLQDSRGXV]NDFKSLV]HQDSDUNLHFLH>@ĝFLDQ\REZLHV]RQHVWDURFLDPL>@FKLĔVNLHZD]\WUXSLH
JáyZNLÀRUHW\IDMNLZDODMąFHVLĊSRZV]\VWNLFKNąWDFK=DVáXĪąFHJRPD0XODWDNWyUHJRRGVWySGRJáyZ
XELHUDZV]NDUáDW´%HQMDPLQ

18

=DSHZQHGODWHJRGODSURZLQFMRQDOQ\FKSRHWyZQLHSU]\Z\Ná\FKGRUROL5DVWLJQDFDÄ$UVHQDáVWDQRZLáVZRLVWą
Z\VSĊOXG]NRĞFLQDSXVW\QL3DU\ĪD´/DLVQH\

105

Ä%\OLĞP\PáRG]L]DZV]HZHVHOLF]ĊVWRERJDFL´

G]LHZF]ąW8URF]DFyUNDJRVSRGDU]D±0DULHNWyUDZáDĞQLH]DNRĔF]\áDHGXNDFMĊVWDQRZLáD
JáyZQą DWUDNFMĊ VSRWNDĔ UyZQLHĪ JáyZQą ERKDWHUNĊ QDSLVDQHJR SyĨQLHM 6RQQHW G¶$UYHUV
(por. Arvers 1851: 248).

W czasie jednego z tych dobrych wieczorów, kiedy Nodier, niezrównany opowiadacz,

]DEUDáJáRVUR]OHJDáDVLĊZVDORQLHRSRZLHĞüGRW\F]ąFDPáRGRĞFLZROQRĞFLLSLĊNQD

19

. Nie-

FRRVSDá\DOHFLąJOHSHáHQKXPRUXVZRMąVPXNáąV\OZHWNą]DVWDZLDáNRPLQHNMHJRWZDU]
SU]\ELHUDáDZ\UD]PHODQFKROLMQ\SU]\F]\PZ\JOąGDáQLHPDOMDNZVSRPLQDá'XPDVPLH-
V]DQND:DOWHUD6FRWWD]3HUUDXOWHPNWyU]\]PDJDOLVLĊ]SRH]MąLZDOF]\OLZ\REUDĨQLą.LHG\
RSRZLDGDQLHGRELHJDáRMXĪNRĔFDJRĞFLHSRFK\ODOLVLĊVHQQLHQDVZRLFKIRWHODFKPLPRWR
WZLHUG]LOLĪHKLVWRULD]DZV]H]E\WV]\ENRGRELHJDáDNRĔFDÄ'RĞüSUR]\´]Z\NáZyZF]DV
PyZLü1RGLHUÄQLHFKSU]\MG]LHSRH]MDSRH]MD´GRSRZLDGDáLEH]V]HOHVWQLHSRVXZDáVLĊGR
VZRMHJR IRWHOD SU]\ NRPLQNX REUDFDá WZDU] NX QDMZ\ĞPLHQLWV]\P SRHWRP Z W\P JURQLH
– Hugo, Vigny’emu, rzadziej Lamartine’owi – którzy opuszczali wówczas swoje miejsca,
RSLHUDOLVLĊRĞFLDQĊLZSURZDG]DOLGRVDORQXSRZLHZXSUDJQLRQHMSRH]MLSRU.HOOH\

*G\PLQĊá\GZLHJRG]LQ\SU]H]QDF]RQHGODOLWHUDWXU\0DULH1RGLHU]DVLDGDáDGRSLDQLQD

SR]RVWDOL]DĞWDĔF]\OLOXEJUDOLZNDUW\*RVSRGDU]$UVHQDáX]DSDORQ\KD]DUG]LVWDSU]\W\P
MHGQDNZLHONLQLHV]F]ĊĞQLNNWyU\QLH]Z\NáPLHüZNDUWDFKSRZRG]HQLDZ\WUZDOH]DVLDGDáGR
VWROLNDSRJUąĪDMąFVLĊZJU]HDĪGRNRĔFDZLHF]RUX+XJRQLH]Z\NOHSUXGHU\MQ\QLH]Z\Ná
WDĔF]\üXZDĪDáERZLHPZDOF]DWDQLHFOXELHĪQ\L]P\VáRZ\DMHJRSHZQą]ZROHQQLF]NĊNWyUD
SRMDZLáDVLĊQDEDOXZZ\GHNROWRZDQHMVXNQLRSLVDáMDNRÄSRELHODQ\JUyE´0LPRWRWDQLHF
NUyORZDáZSDáDFX1RGLHUDV]F]HJyOQLH]DĞZRVWDWQLFKJRG]LQDFKVSRWNDQLDNLHG\PáRGH
GDP\GRPDJDá\VLĊVZRLVWHMHVWUDG\JG]LHPRJá\E\GRSyĨQ\FKJRG]LQQRFQ\FKXSUDZLDü
VZHOXELHĪQHKDUFH1LHE\áRZW\PQLFJRUV]ąFHJR]Z\NáWZLHUG]LüRMFLHFURPDQW\]PXWX
ERZLHPÄPLĊG]\GZRPDNDGU\ODPLSRGHMPRZDQRSUDZG]LZąSUDFĊ´SRU/DLVQH\

2QLH]Z\Ná\PXURNXZLHF]RUyZVSĊG]RQ\FKSRGVNU]\GáDPLÄRMFDURPDQW\]PX´SLVDá

VWDá\E\ZDOHFQRGLHURZVNLHMELEOLRWHNLG]LHUĪąF\V]WDQGDUHQIDQWWHUULEOHNWyU\ZVSRPLQDá
RVRELHLVZRLFKSU]\MDFLRáDFKĪH

:QLHG]LHOĊ
%\ZDOLĞP\FKRüQLH]DZV]HVWDOH
W Arsenale.

.WRĞF]\WDáVWURI\ZLHMąFHJUR]ą
:LHUV]HPF]\SUR]ą
.WRĞREOHNDáNDĪG\SRNRMXNUDQLHF
W Taniec.

:W\PZLHONLPVNOHSLHĞOLF]Q\P
Romantycznym,
8NáDGDOLFKáRSF\GXFKHPUyZLHĞQL
6ZHSLHĞQL0XVVHW±

19

1LHE\áRWRMHGQDNUHJXáąERZLHPZDFKODU]WHPDWyZNWRU\PLG\VSRQRZDáWHQQLH]UyZQDQ\JDZĊG]LDU]E\á
bardzo szeroki (por. Olivier 1964: 154–155).

106

DOMINIKA SKIBA

Wraz z nastaniem 1827 roku pozycja Charlesa Nodiera jako patrona i mentora roman-

W\NyZ ]DF]\QDáD VáDEQąü *RVSRGDU]$UVHQDáX PXVLDá XVWąSLü PLHMVFD VZHPX Z\ELWQHPX
QDVWĊSF\9LFWRURZL+XJRNWyU\MXĪSRF]\QDá]ELHUDüDUPLĊGRQDMZLĊNV]HMZG]LHMDFKELWZ\
WHDWUDOQHJR$XVWHUOLW]URPDQW\]PXSRU.HOOH\1LHQDOHĪ\MHGQDNXPQLHMV]DüUROL
VDPHJR SURWRSODVW\ F\JDQHULL G]LHZLĊWQDVWRZLHF]QHM NWyUHJR %LEOLRWKqTXH GH O¶$UVHQDO
VWDQRZLáDVZRLVW\NDOHMGRVNRSRIHUXMąF\PQRJRĞüZJOąGyZZOLWHUDFNLUXFKURPDQW\F]Q\
DOHLVSU]\MDáWHPXRVREOLZ\F]DVSRZVWDQLDERKHP\Ä1DOHĪ\SRáRĪ\üNUHVZ\REUDĪHQLX
QDGPLHUQLHSDQXMąFHPXĪHWHRULDURPDQW\F]QDMHVWZáDVQRĞFLąLG]LHáHPMHGQHJRF]áRZLHND
(Victora Hugo i jego przedmowy do &URPZHOOD!), a nie owocem pozbawionych drogowskazów
SRV]XNLZDĔSRRPDFNXSHZQHMJUXS\LQG\ZLGXDOLVWyZ´SRU/DLVQH\

BIBLIOGRAFIA

LITERATURA PODMIOTOWA

Ancelot, Marguerite-Louise-Virginie. 1858. /HV 6DORQV GH 3DULV, „Atlantic Monthly” 2:

341–357.

Arvers, Félix. 1851. 0\VWqUH, „Revue de Paris” 1: 248.
Balzac, Honoré de. 1955. 6WUDFRQH]áXG]HQLD, Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik.
Chateaubriand, François-René de. 1819. 'HODOLWWpUDWXUHDYDQWHWDSUqVODUHVWDXUDWLRQ, „La

Conservateur” 2: 241–252.

Deschamps, Émile. 1975. 3U]HGPRZDGRÄ6WXGLyZIUDQFXVNLFKLREF\FK´, w: Alina Kowal-

czykowa (red.), 0DQLIHVW\URPDQW\]PX±$QJOLD1LHPF\)UDQFMD, Warszawa:
3DĔVWZRZH:\GDZQLFWZR1DXNRZHV±

Destailleur, Adrien. 1825. 'HO¶LQÀXHQFHGHOD5pYROXWLRQVXUOD/LWWpUDWXUHHWGX6W\OHUR

PDQWLTXH, „Annales de la littérature et des arts” 20: 492–522.

*DXWLHU7HR¿O3LVDU]HLDUW\ĞFLURPDQW\F]QL6]NLFH±ZVSRPQLHQLD±JURWHVNL, War-

szawa: Wydawnictwo Czytelnik.

Hugo, Wiktor. 1953. +HUQDQL'UDPDWZSLĊFLXDNWDFK, :URFáDZ2VVROLQHXP
Musset, Alfred de. 1843. 5pSRQVHj0&KDUOHV1RGLHU, „Revuse des deux mondes” 3: 719–720.
Nodier, Charles. 1821. Le Petit Pierre GH6SLHVV, „Annales de la littérature et des arts” 2: 77–83.
Nodier, Charles. 1979. :UyĪND 2NUXFKyZLLQQHRSRZLHĞFL:DUV]DZD3DĔVWZRZ\,QVW\WXW

Wydawniczy.

Nolli, Gianfranco (red.). 1981. 1RYXP7HVWDPHQWXP*UDHFHHW/DWLQHWH[WXV*UDHFXVFXP

DSSDUDWXFULWLFRH[HJHWLFR9XOJDWD&OHPHQWLQDHW1HRYXOJDWD, Cita del Vaticano: Libre-
ria Editrice Vaticana.

Soumet. Alexandre. 1909. Ä1RXYHOOHV2GHV´SDU9LFWRU+XJR, „La Muse Française” 1824,

w: Jules Marsan, /D0XVH)UDQoDLVH±, t. 2, Paris: Hachette, s. 143–154.

Wergiliusz. 1892. %XNROLNL/ZyZ=áRF]yZ:=XNHUNDQGO

107

Ä%\OLĞP\PáRG]L]DZV]HZHVHOLF]ĊVWRERJDFL´

/,7(5$785$35=('0,272:$

Adam, Antoine. 1980. (SRNDJHQLXV]\, w: Antoine Adam, Georges Lerminier i Édouard Mo-

rot-Sir,/LWHUDWXUDIUDQFXVND, W;,;L;;ZLHN:DUV]DZD3DĔVWZRZH:\GDZQLFWZR
Naukowe, s. 73–86.

Barrère, Jean-Bertrand. 1968. +XJRF]áRZLHNLG]LHáR, :DUV]DZD3DĔVWZRZ\,QVW\WXW:\-

dawniczy.

Bénichou, Paul. 1999. 7KH FRQVHFUDWLRQ RI WKH ZULWHU, ±, Lincoln: University of

Nebraska Press.

Benjamin, Walter. 2005. 3DVDĪH, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Burton, Margaret. 2007. )DPRXV/LEUDULHVRIWKH:RUOG7KHLU+LVWRU\&ROOHFWLRQVDQG$G

PLQLVWUDWLRQV London: Grafton & Co.

Comfort, Kathy. 2008. /\FDQWKURSLF IUHQHWLVP LQ 3pWUXV %RUHO¶V Ä'RQ $QGUpD 9pVDOLXV

/¶$QDWRPLVWH´, „European Romantic Review” 1: 51–61.

Cuddon, John Anthony. 1998. &pQDFOH, w: John Anthony Cuddon, $GLFWLRQDU\RIOLWHUDU\

WHUPVDQGOLWHUDU\WKHRU\, London: Malden, Mass. Blackwell.

Davidson, Andre Barnett. 1912.9LFWRU+XJR+LV/LIHDQG:RUN, London: Ward and Downey.
Dupuy, Ernest. 1905. /D-HXQHVVHGHV5RPDQWLTXHV9LFWRU+XJRHW$OIUHGGH9LJQ\Paris:

Société française d’imprimerie et de librairie, Ancienne librairie Lecène, Oudin et Cie.

Glinoer, Anthony. 2009. &ROODERUDWLRQDQG6ROLGDULW\7KH&ROOHFWLYH6WUDWHJLHVRIWKH5RPDQ

WLF&HQDFOH, w: Seth Adam Widden (red.), 0RGHOVRIFROODERUDWLRQLQQLQHWHHQWKFHQWXU\
)UHQFKOLWHUDWXUHVHYHUDODXWRUVRQHSHQ, Farnham: Ashgate, s. 37–54.

Goodman, Dena. 1994. 7KH5HSXEOLFRIOHWWHUVDFXOWXUDOKLVWRU\RIWKH)UHQFKHQOLJKWHQ

PHQW, New York: Cornell University Press.

Hartwig, Julia. 1972. *pUDUGGH1HUYDO, :DUV]DZD3DĔVWZRZ\,QVW\WXW:\GDZQLF]\
Hauser, Arnold. 1974. 6SRáHF]QDKLVWRULDV]WXNLLOLWHUDWXU\W:DUV]DZD3DĔVWZRZ\,Q-

stytut Wydawniczy.

Janion, Maria. 1989. :REHF]áD, Chotomów: Verba.
Jonca, Magdalena. 1997. 3RZLHĞüIUHQHW\F]QD, Z7DGHXV]ĩDEVNLUHG6áRZQLNOLWHUDWXU\

SRSXODUQHM, :URFáDZ7RZDU]\VWZR3U]\MDFLyá3RORQLVW\NL:URFáDZVNLHMV±

Kelley, Linda. 2003. 7KH\RXQJURPDQWLFVZULWHUVOLDLVRQV3DULV±, London:

La Jolla, Starhaven.

Kowalczykowa, Alina 1975. ePLOH'HVFKDPSV w: Alina Kowalczykowa (red.), 0DQLIHVW\

URPDQW\]PX±$QJOLD1LHPF\)UDQFMD:DUV]DZD3DĔVWZRZH:\GDZQLFWZR
Naukowe, s. 324–325.

Laisney, Vincent. 2002. /¶$UVHQDO URPDQWLTXH /H 6DORQ GH &KDUOHV 1RGLHU ±,

3DULV+RQRUp&KDPSLRQ©5RPDQWLVPHHW0RGHUQLWpVª

Lanson, Gustave i Paul Tuffrau. 1965. +LVWRULDOLWHUDWXU\IUDQFXVNLHMZ]DU\VLH, Warszawa:

3DĔVWZRZH:\GDZQLFWZR1DXNRZH

Leuilliot, Bernard. 2002. 3UpVHQWDWLRQ, w: Vincent Laisney, /¶$UVHQDOURPDQWLTXH/H6DORQ

GH&KDUOHV1RGLHU±, Paris: Honoré Champion («Romantisme et Moderni-
WpVªV,,±;,9

DOMINIKA SKIBA

àRSDW\ĔVND/LGLD:VWĊS, w: W. Hugo, +HUQDQL'UDPDWZSLĊFLXDNWDFK, :URFáDZ

Ossolineum, s. V–LXXIX.

àXFNL$OHNVDQGHU5R]ZyMWHRULLURPDQW\]PXZH)UDQFMLKraków: Gebethner i Wolff.
Marsan, Jules. 1907. $YDQWSURSRVÄ/D0XVH)UDQoDLVH´, w: Jules Marsan (red.), La

0XVH)UDQoDLVH±, t. 1, Paris: Hachette, s. 3–8.

Maurois, Andre. 1971. 2OLPSLRF]\OLĪ\FLH:LNWRUD+XJR, :DUV]DZD3DĔVWZRZ\,QVW\WXW

Wydawniczy.

2NRSLHĔ6áDZLĔVND$OHNVDQGUD)UHQH]MDURPDQW\F]QDZ-DQXV]6áDZLĔVNLUHG

6áRZQLNWHUPLQyZOLWHUDFNLFK:URFáDZ2VVROLQHXPV

Olivier, Alfred Richard. 1964. &KDUOHV1RGLHUDSLORWRIURPDQWLFLVPSyracuse New York

1964: Syracuse University Press.

Ravenel, Florence. 1918. :RPHQDQGWKHIUHQFKWUDGLWLRQ, New York: Macmillan Co.
Ritz, German. 2009. 5RPDQW\F]QDIUHQH]MDMDNRNRQFHSFMDREUD]RZDQLDZ0LNRáDM6RNR-

áRZVNLL-DURVáDZàDZVNLUHG1LKLOL]PLKLVWRULD6WXGLD]OLWHUDWXU\;,;L;;ZLHNX,
%LDá\VWRN±:DUV]DZD8QLZHUV\WHWZ%LDá\PVWRNXV±

Thibaudet, Albert. 1997. +LVWRULD OLWHUDWXU\ IUDQFXVNLHM 2G 5HZROXFML )UDQFXVNLHM GR ODW

WU]\G]LHVW\FK;;ZLHNX, :DUV]DZD3DĔVWZRZH:\GDZQLFWZR1DXNRZH

Ursel, Marian. 2007. ÄODUZ\FKRUREOLZHMW\ONRLPDJLQDFMLZ\OĊJáH´6áyZNLONDRZ\REUDĨQL

IUHQHW\F]QHM-XOLXV]D6áRZDFNLHJR, w: Jacek Kolbuszewski (red.), 3UREOHP\ZVSyáF]HVQHM
WDQDWRORJLLW:URFáDZ:URFáDZVNLH7RZDU]\VWZR1DXNRZHV±

Van Tieghem, Paul. 1971. *áyZQHGRNWU\Q\OLWHUDFNLHZH)UDQFML2G3OHMDG\GRVXUUHDOL]PX

:DUV]DZD3DĔVWZRZ\,QVW\WXW:\GDZQLF]\

Wright, Charles Henry Conrad. 1912. $KLVWRU\RI)UHQFKOLWHUDWXUH, New York: Oxford Uni-

versity Press.

ĩDUDFK$OIRQV:LNWRU+XJRZURF]QLFĊXURG]LQÄ3U]HJOąG=DFKRGQL´±

©7286e7,216-(81(6728-2856*$,648(/48()2,65,&+(6ª
GRAND OPENING LA BOUTIQUE ROMANTIQUE

Heirs of the tribe in 1789, who were a generation stronger, more full of creative force and genius, introduced to
the literary life in another dimension, the dimension of the opposition, contrasts, which became the foundation
of a great age. Young against the old, the romantics against the classics, whites, blues, reds next to rightist and
leftist, followed by the party of resistance and the party of movement. Literary world has been supplemented
ZLWKQHZWZLVWVDQGWXUQVRIDUWLVWLFOLIHSXEOLVKLQJWRRNEOXVKHVDQGLQJHQLXVHVKRPHVZHUHERUQWKH¿UVW
FpQDFOHV, the overture to the bohemian. The article is a preliminary determination, which seeks to identify
the substrate of French Romanticism, to determine the circumstances in which genius of Victor Hugo was born,
and count the legions of young romantics, romanticism Austerlitz future participants.

Key words: bohemian, gypsy, artist, romanticism