Metody Badań Socjologicznych
Metodologiczna specyfikacja nauk
społecznych
Nauka jako typ działalności ludzkiej:
Nauka jako ogół czynność stworzonej przez uczonych
Nauka jako wytwór / rezultat tych czynności:
Nauki realne: przyrodnicze humanistyczne ( w tym społeczne)
Nauki formalne- matematyczne, formują reguły pozwalające na opisanie abstrakcyjnej
rzeczywistości.
Nauki dedukcyjne od ogółu do szczegółu , indukcyjne odwrotnie- podział na sposób dochodzenia
Metodologia- pewien fragment epistemologii nakierowanej na badanie zjawisk i procesów (epist.
Ma na celu formułowanie zasad poznania
Metodologia ogólna: uniwersalne zasady badania zjawisk i procesów  sposoby def. Zjawisk,
zasady wnioskowania, zasady formułowania teorii naukowych itp.
Metodologia nauk szczegółowych:
Formułowanie zasad badania tych fragmentów rzeczywistości, które stanowią pole
zainteresowania tych nauk.
Metodologia pragmatyczna- nauka jako rzemiosło. Typy czynności wykonywanych przy
działaniach naukowych: opis procedury + określanie zadań.
Metodologia pragmatyczna: badanie nad nauką jako wytworem
Metodologia socjologii:
Co jest przedmiotem badań socjolog.  charakter badanej rzeczywistości, jakie są mo\
liwości
poznania rzeczywistości (met., techniki badawcze) charakter i zakres prawomocności
wyników badań.
 Socjologia to nauka, która ma najwięcej metod i najmniej rezultatów
Rzeczywistość Społeczna:- szczegółowy typ wytworu ludzkiej działalności- nie ma rzeczywistości
bez ludzi i ich działań.
Skutki działania człowieka jako istoty społecznej (pytanie o status ontologiczny- istnieje, czy nie)
Czy istnieją tylko jednostki będące substratem tego społ. Czy te\
nie ma społ poza jedn.
Czy istnieją zbiorowości i czy to tylko zbiory jednostek?
Holizm:
Uznaje, \
e istnieją zbiorowości, całość społ, całości są czymś odmiennym od sumy tworzących je
jednostek, gr te są dostępne poznawczo, mo\
na je badać nie tylko poprzez tworzące je jedn.
Indywidualizm:
Istnieje tylko jednostka, zbiorowość jest fikcją, tylko jedn. są dostępne poznawczo i tylko jedn.
mo\
na badać poprzez metody, którymi dysponujemy.
Fakty społeczne (Durkein)  to coś ponad jednostkowego, co charakteryzuje się wobec jednostek
swoistym przymusem (np. prawo, religia, język, struktura społeczna). Nośnikami faktów
społecznych są instytucje społeczne.
Rzeczywistość Kult (Znaniecki)  to co jest wytworem ludzkiej świadomości, wynikiem
wytworzenia przez ludzi w umyśle ich społ. Otoczenia (jak to co istnieje realnie jest postrzegane
przez ludzi.
Czym jest społeczeństwo- agregatem jednostek czy swoistą całością?
Stanowiska: Realistyczne, nomialistyczne, Funkcjonalistyczne- ka\
da zbiorowość jest. F. epir.
Przybli\
enie socjologii do nauk  prawdziwych naturalnych  naturalizm  intersubiektywizm,
badanie tego co obserwowane, sprawdzalność wyników, stosowanie metod obiektywnych
pozwalających na uwolnienie się od przekonań badacza, podstawowe kategorieobserwacji t
analizy jest zachowanie rozumiane jako relacja organizmu na bodziec.
Humanistyczne zało\
enia dotyczące socjologii:
Rzeczywistość społeczna nie istnieje poza ludzmi, którzy ją tworzą, jest to pewien stan
świadomości w którym odbicie znajdują ludzkie otoczenie i zjawiska z nim związane
Badanie z uwzględnieniem tego, co nie jest obserwowalne ze współczynnikiem humanistycznym
(Znaniecki), rozumieniem (weber), nadawaniem znaczeń (symboliczny interakcjonizm)
Podstawową kategorią analizy jest działanie rozumiane jakoumotywowane zachowanie.
Metody badawcze w socjologii:
 Miękkie  jakościowe
sondarzowe  oparte na danych ankietowych z sonda\
y (powierzchowne)
 Twarde oparte o sposoby postępowania typowe dla nauk przyrodniczych
Socjologia  NAUKA czy SZTUKA
Twierdzenie ze sprawdzalne, ale mo\
na -twierdzenie brak pewności (ze względu na
poddać rygorom analizy logicznej charakter metod
-paradygmat rozumiany w wę\
szym znaczeniu -twierdzeniom brak predykacji (najsłabszy
(powt. Sposobów ujmowania i bad. Rzeczywist) pkt nauk społecznych
paradygm. Funkcjonalny, konfliktowy, humanistyczny, -socjo w znaczeniu naukowym nie
naturalistyczny, systemowy
wypracowała paradygmatyki, istnieje wiele
interakcjonalistyczny, wymiany
stanowisk teoret wiele sposobów bad.
postmodernistyczny etc
Rzeczywist. I wiele konkretych rozstrzygnięć
Nie ma takiego paradygmatu, jak w
Rozumieniu innych nauk
Metoda badawcza- powtarzalny sposób postępowania badawczego tj zbierania danych i ich
interpretowania oparty o zało\
enia ontologiczne i epistemologiczne
Procedura badawcza- sposób badań z poło\
eniem nacisku na procedurę org. Badań
Technika badawcza- powt. Sposób pozyskiwania informacji co do ilości metod nie ma zgody co
do tego ile ich jest od dwóch (dedukcyjnej i indukcyjnej) do kilkunastu
Wg. Conte a  obserwacja czysta, eksperymentowanie właściwe, met porównawcza-
przystosowanie do badania ciał \
yjących.
Przykłady Metod Badawczych:
Met: monograficzna (case study) , prównawcza,
m. integralna (K. Dobrowolskiego)- postulat wykorzystania wszystkich z
ródeł i technik dotarcia
do z
ródeł, postulat sięgania do historii.
Met dokumentów osobistych, eksperyment, obserwacja, wywiad, analiza treści, ankiety (techniki
ankietowe) pomiar, badania w działaniu- action resarch
Przykłady procedur Badawczych: panel, palling, sonda\
e ankietowe, badania terenowe, focus
grup- zogniskowany wywiad gr.
Przykłady technik badawczych- wywiad swobodny, telefoniczny, kwestionariuszowy, ank.
Audytoryjna, pocztowa
Zmienne w Badaniach Socjologicznych
Zmienna jest cechą, właściwością lub stanem fragmentu rzeczywistości, zmienna mo\
e
przyjmować ró\
ne wartości.
Zmienne:
Jakościowe Ilościowe
Mają niezmienialny charakter bez dodat. Ró\
nice wyrównywane są przy
pomocy
Zabiegów nie da się im przyporządkować liczb (wiek) mo\
na im tak\
e
przypisać
Wart. Liczbowych (np. płeć)  wagi jakościowe np. bogatszy,
biedn.
Klasyfikacja Lazarsfelda + Mentzla
Co zmiennecharakteryzuja?
Zmienne Jakościowe- to te, które charakteryzują konkretnych ludzi okreś. Jednostki, (jako
indywidualna społ
Zmienne zbiorowe- odnoszą się do charakterystyki zbiorowości jako pewnych całości
Zmienne Jednostkowe:
-Abstra.  odnoszą się do charakterystyki samej jednostki (wiek, płeć, wykształcenie) demograf
(biol), społeczne, ekonomiczne
-Relatywne- odnoszą się do względnych charakterystyk jednostek
Dzielą się na:
Porównawcze- wy\
szy/ni\
szy relacjonalne- zw w obrębie zbiorowści (ojciec-syn)
Kontekstowe- indywidalizm charakt. Jego przez kontekst społ. Geograf. Np. mieszkaniec wsi
Zmienne zbiorowe
-analityczne- jedn. zmienne np. średnia dochodów mieszkańców kraju
-globalne- są tylko i wyłącznie własnościami zbiorowości i nie są redukowalne do jedn. (np. sieć
dróg, poziom nasycenia instytucjami kulturowymi
-strukturalne- odnoszą się do właściwości wynikających ze struktury lub organizacji zbiorowości
np. strukt. Klasowa, stopień integracji, tu te\
przypadek agregacji jedn.
Klasyfikacja Stevensa
Typologia funkcjonowania zmiennych:
Kryterium obserwalność- zmienne jawne i ukryte (motywacje, opinie, postawy)
Kryterium miejsca w badaniach  zm. Stałe (wyajśniające) niezal. (wyj.) zale\
ne
Kryterium świadomości badacza: zm. Stosow. W badaniach/ pomijane w badaniach, zmienne o
których istnieniu nie wiemy..
Wskaz
niki w badaniach socjologicznych
Wskaz
nik- to pewna cecha zdarzenie lub zjawisko na podst. Którego wnioskujemy z pewnością
bądz
określonym prawdopodobieństwem (ponad przeciętnym) i\
zachodzi zjawisko jakie nas
interesuje
( w wę\
szym znaaczeniu obserwowana cecha lub zjawisko)
Wskaz
ników u\
ywamy bo:
Wiek zmiennych ma charakter ukryty, mo\
emy obserwować ją bezpoś. Przez zachowania i
wypowiedzi ludzi , zjawiska obserwowane w socjologii mają kompleksowy charakter ich opis jest
mo\
liwy poprzez cząstki, pozwalają na opis i analizę w sposób pośredni.
Typy wskaz
ników
Definicyjne  wskazują relację między wskaz
nikiem a tym, co jest badane, zachodzi między nimi
relacja to\
samości, (np. liczba przestępstw to wsk. Przestępczości .
Wskaz
niki te pozwalają nam na tworzenie definicji cząstkowych... Zakres znaczeniowy
wskaz
ników pokrywa się z zakresem znaczeniowym definiowanych pojęć;
Rzeczowe- zakłada istnienie między wskaz
nikiem, a tym co jest badane takiej relacji, która mo\
e
pośrednio lub bezpośrednio kontrować empirycznie (ma charakter nie tylko konwencji
terminologicznej. Dzieli się na:
Empiryczne- to co jest badane jest i wskaz
nik są zjawiskami obserwowalnymi
Inferencyjny- to co badane jest wartością ukrytą a z zajścia wnioskujemy, \
e zaszło co badamy.
(pozwalają wnioskować o wartościach cech niedostępnych bezpośredniej obserwacji.)
Najczęściej mamy doczynienia ze wskaz
nikami mieszanymi.
Korelacyjne - dzielą się na wskaz
niki korelacji wewnętrznej (stanowią część definiens
teoretycznie zdefiniowanej cechy, a zatem są skorelowane z pozostałymi składowymi tej cechy) i
zewnętrznej (nie wchodzą w skład definiens, a mimo to są z nią empirycznie skorelowane).
Wskaz
niki wymiarów cząstkowych, które silnie skorelowane z pozostałymi częściami cechy,
którą wskazują to są one wskaz
nikami zło\
onymi i skorelowanymi (nie są wskaz
nikami
definicyjnymi). Wskaz
niki wewnętrznie skorelowane mo\
na podzielić na takie, które są
konsekwencją cechy wskazywanej (skutkiem), jej kierunkiem (przyczyną) lub pozostają z nią
jedynie w teoretycznym, statystycznym związku. Je\
eli korelacji między wskaz
nikiem, a cechą
wskazywaną nie mo\
na uzasadnić teoretycznie to nale\
y uznać trafność wskaz
nika za wątpliwą.
Wskaz
ników korelacji zewnętrznej u\
ywa się wówczas, gdy cecha wskazywana jest empiryczne
trudniej ni\
wskaz
nik oraz zwłaszcza gdy mowa jest o cechach częściowo niedostępnych
obserwacji. Do wskaz
ników tych nale\
ą: postawy, określone cechy psychiczne, skłonności,
którymi zgodnie z teorią mo\
na tłumaczyć określone zachowanie w pewnych sytuacjach. Trafność
wnioskowania o istnieniu określonych dyspozycji na podstawie cechy wskaz
nikowej mo\
na
weryfikować przez wskazanie kowariancji (współzmienności) wskaz
nika i mo\
liwie wielu innych
cech obserwowalnych. Np. je\
eli badanie dotyczy postaw robotników wobec przeło\
onego,
mo\
emy badać jak często mają oni z nim sytuacje konfliktowe;
Zasady doboru wskaz
ników:
1)Relacje pomiędzy wskaz
nikiem a tym co badane
To\
samość- nakładanie zakresów, wskaz
nik jest częścią zakresu tego, co badane, i odwrotnie,
zakresy obu zachodzą na siebie
2)Moc zawierania- wsk. Za szeroki wskazuje z całą pewnością co badane ale tak\
e inne zjawiska
które w skład tego co badane nie wchodzą (stosowanie szerokiego wsk. Jest uzasadnione na etapie
bad. Eksploracyjnych)
3)moc odrzucania- wsk. Za wąski wsk. Tyko zjawiska wchodzące w skład tego co badamy ale
pomija te\
inne, które w ten zakres wchodzą (wąski zakres stosuje się w bad. Weryfikacyjnych.
4)Moc rozdzielcza- funkcja obydwu powy\
szych mocy- przekonanie, \
e wskaz
nik został dobrany
trafnie, (wa\
ne jest gdy zakresy wskaz
nika i tego, co badamy częściowo na siebie zachodzą
5)dobór wskaz
nika w zale\
ności od problemu badawczego i celu badań  wskazują granice
kontinuum, lub dobór większej ilości wskaz
ników
Wskaz
niki w badaniach socjologicznych
1)Zachowania jednostek  pochodzą z obserwacji, wskazują postawy, skłonności,
2)Cechy jedn. i zbirowości- wskaz
nik prawd- dysp= np. dane ze wskaz
nika
3)Wypowiedzi jednostek- np. na pytania kwestionariusza , wskaz
niki postaw etc
Etapy procesu Badawczego
-Wstępne sformułowanie problemu  sformułowanie problemu naukowego, z
ródła problemu,
forma pytania problemowego, cele badań
Problem naukowy- pytanie, na które nie ma odpowiedzi lub takie, na które odpowiedz jest
niezadowalająca przy obecnym stanie wiedzy pyt: czy zjawisko na pewno zachodzi, i dlaczego
Problem praktyczny- poszukiwanie odpowiedzi na pyt. Wynikające z praktyki społ, np. kto na
kogo będzie głosować
Geneza problemów badawczych- zainteresowania badania (chęć poznania, znalezienia odpowiedzi
na pytanie, chęć poznania odp dla zmiany rzeczywistości.
Przyczyny- stem. Teorii wdanej dziedzinie, potoczna obserwacja, praktyka społeczna 
konieczność rozwiązania danych problemów
Badacz jest ekspertem na du\
e zapotrzebowanie (Polityka)  konkretny problem do rozw.
Pytania muszą być wyra\
one językiem nauki, w jęz. Teorii (w przypadku socjologii)- zawierać
pojęcia, terminy charakterystyczne dla nauki
Pytanie powinno być tak sformułowane, by wiedzieć jakie czynności podjąć aby problem
rozwiązać
-Uszczegółowienie problematyki badawczej (eksplikacja)  problemy szczegółowe, hipotezy
na jakie pytanie będą udzelane odpowiedzi,
Zbudowanie siatki pojęciowej  wyjaśnienie, zdefiniowanie u\
ywanych pojęć czyli nazwanie
zjawisk będących przedmiotem badań i ich właściwości (zmiennych)
Siatka jest konsekwencją przyjętej orientacji teoret. Pozwala na wyjaśnienie problemów w
kontekście teorii
Paradoks eksplikacji- wyjaśniać pojęcia mo\
na- u\
yć pojęć zakresowych, ale tak samo ogólnych
U\
yć pojęć szczegółowych, nie pokrywających się całkowicie z zakresem pojęcia wyjaśnianego-
eksplanacja nie pełna
Określenie relacji między zjawiskami, które te pojęcia opisują i zmiennymi czyli zbudowanie
modelu badanych zjawisk
Zbudowanie hipotez teoretycznych określających warunki występowania analizowanych
procesów, kierunki zale\
ności między zmiennymi (el. Modelu)
Wszystko musi być wsparte przez odwołanie się do teorii socjol. (spójnej koncepcji
Określenie charakteru badań (wyczerpujący czy nie) eksporacyjne czy diagnostyczne i jakie met.
Wyk. Metoda jest konsekwencją problemu, który chcemy rozwiązać
-Operacjonalizacja  wyra\
enie pojęć i terminów teoretycznych w kategoriach operacyjnych
(jednoznaczne terminy), dobór wskaz
ników, zbiorowości do badań  kategorii społecznej, metod i
technik, z
ródła badań Dobór faktów obserwowalnych które pozwalają uchwycić istotę badanych
zjawisk- przez cząstkowe zdefiniowanie lub empr. Związek z bad. Zjawiskami. Wskaz
nikami są
zazwyczaj odp. Na pytania w kwestionariuszu
-Wybór metod badawczych-
określenie charakteru badań (monograf, diagnost, eksplor, wer) ju\
po etapie formułowania
problemu pojawia się ta kwestia, tutaj nale\
y ją określić.
Wybór metod i procedur badawczych
Kryterium dochodzenia do konstrukcji i weryfikacji- metoda indukcyjna i dedukcyjna
Kryterium rodzaju materiału i sposób jego analizy (met ilościowe czy jakościowe)
Kryterium gromadzenia/analizy materiałów
Dobór z
ródeł (dane zastane czy wywołane)
Techniki pozyskiwania danych
Jakie narzędzia stosujemy do analizy danych
-Przygotowanie narzędzi badawczych  kwestionariuszy, schematów, instrukcji, testów, urządzeń
technicznych i wypróbowanie go konstrukcja kwestionariuszy, schematów obserwacji,
Narzędzie badawcze to coś, przy pomocy czego będziemy gromadzić informacje
Sporządzenie listy osób będących naszą próbą- dane demograf i adresowe.
Kwestionariusz: słu\
y do gromadzenia informacji, jest zbiorem powiązanych ze sobą pytań,
podporządkowanych problemowi badawczemu czyli jest zbiorem pytań które mają dostarczyć
odpowiedzi będących w badaniu wskaz
nikami badanych zjawisk (zmiennych)
Budowa kwestionariusza:
Ka\
de pytanie musi odnosić się do problemu centralnego, a wszystkie muszą się ze sobą wiązać w
zwartą i konsekwentną całość; Pytania w swoim języku powinny być dostosowane do respondenta,
tzn. nie mogą zawierać niezrozumiałtch sformułowań, wyrazów obcych
Nale\
y rozpocząć od pytań prostych, nieskomplikowanych i nieosobistych;
Dane osobowe umieszczamy na końcu;
Na początku umieszczamy pytania pobudzające zainteresowanie respondenta i zachęcające go do
dalszej współpracy;
Pytania otwarte, rozwinięte zaczynające się formą DLACZEGO zadajemy nieco póz
niej lecz nie
za póz
no, nale\
y się liczyć z tzw. momentem zmęczenia między 15, a 20 minuta odpowiedzi;
Ka\
de pytanie osobiste, dra\
liwe powinno być poprzedzone pytaniem, które mogłoby uspokoić
respondenta, pytania dra\
liwe nie mogą być dla respondenta zaskoczeniem;
Je\
eli udzielenie odpowiedzi na jakieś pytanie mogłoby być kłopotliwe nale\
y dać mo\
liwość
udzielenia odpowiedzi na pytanie - dlaczego tak jest? (usprawiedliwienia się), w ten sposób
mo\
liwe będzie utrzymanie dobrego nastroju badanego do dalszej części badania;
Nale\
y ponadto zadbać o podział tematyczny i logiczny pytań, tak by jedno wiązało się z drugim,
które po nim nastąpi  w ten sposób unikniemy dezorientacji u respondenta.
Podział Kwestionariusza ze względu na:
Stopień techniki badawczej dla której kwestionariusz jest narzędziem
Kwestionariusz wywiad- narzędzie pomocnicze dla ankietera
Kwestionariusz ankiety- stanowi on narzędzie komunikacji pomiędzy badaczem a respondentem,
zatem musi być tak zdecydowany aby pojęcia były wspólne dla badacza i respondenta
Kwestionariusz socjometryczny  wskazanie osoby z którą chce się ( i nie chce) mieć kontakt w
danej sytuacji.
Kwestionariusz obserwacji- zawiera listę zachowań i sytuacji na które badacz w trakcie obserwacji
powinien zwracać uwagę oraz pytania które badacz będzie zadawał w trakcie obserwacj
Klucz kategoryzacji u\
ywany w analizie treści  zestawieni pytań
Kwestionariusz u\
ywany w technikach projekcyjnych.
Zestaw problemów/ pytań jakie nale\
y podjąć w czasie zogniskowanego wywiadu grupowego
(focus group)- scenariusz
Stopień wystandaryzowania kwestionariusza.
Standaryzacja polega na:
Działaniu na ka\
dego respondenta takimi samymi bodzcami (pytaniami)
Uzyskiwaniu w wyniku tego wyselekcjonowanych odpowiedzi
Podział kwestionariusza ze względu na standaryzacje.
Całkowicie niezestandaryzowane  są wykazem zagadnień, jakie ankieter musi poruszyć (np. kw.
Wywiadu swobodnego)
Kwestionariusz cześciowo wystandaryzowany (pytania otwarte i zamknięte)- wywiad
kwestionariuszowy
Kwestionariusz wstandaryzowany całkowicie- kw. Ankiety (zawiera większość lub wszystkie
pytania zamknięte.
Rodzaje pytań w kwestionariuszu:
Pytania- rozstrzygnięcia- tak/nie, oraz pytania dopełnienia- dlaczego
Pytania o fakty i o opinie
Pytania ze względu na funkcje:
Filtrujące  dzielą zbiorowość na pod grupy którym zadajemy odmienne pytania
Sprawdzające  spr. Wiarygodność informacji
Sonda\
owe-z reguły zaczynają się od  dlaczego
Metrykalne  pytania o dane demograficzno społeczne
Pytania ze względu na budowę- otwarte, zamknięte, półotwarte- zamknięte z odp  inne, jakie
Kategorie:
Otwartość logiczna, -GDY na pyt istnieje niesoń maść odp.
Otwartość gramatat =gdy nie jest dołączona liczba odp
Zamk. Logiczna- gdy istnieje skończona il. Odp
Zam. Gramat- dołączono liczbę odp.
Pytania otwarte stosujemy gdy:
Nie znamy ukł. Odniesienia respondenta
Nie domyślamy się mo\
liwych rozkładów odp w danej zbiorowości
Gdy zamknięte pyt są zbyt sugerujące
Gdy chodzi nam nie o treść, ale o sposób formułowania odpowiedzi,  trudno powiedzieć = brak
odp
Eliminujemy takie odp
Pierwszą czynnością przy analizowaniu danych jest liczenie rozkładów.
Kiedy wolno stosować pytania zamknięte:
Gdy znamy ukł. Odniesienia respondenta, znamy dobrze badaną zbiorowość i mo\
emy
przewidzieć rozkł. Odp, nie zachodzi obawa sugestii, chcemy sprawdzić funkcjonowanie w
badanej zbiorowości danych kat. Odpowiedzi
W badaniach sonda\
owych do pewnego badania kreujemy rzeczywistość (ankieterzy nie zawsze
myślą jak twórcy ankiet)- tej kreacji mo\
na w pewnym stopniu uniknąć jeśli znamy ukł.
Respondeta trzeba wiedzieć na ile my za pomocą sonda\
u badamy opinię, a na ile to jak my
myślimy \
e ludzie myślą
Typy pytań zamkniętych
Alternatywa tak/nie,
Pyt. Z kateferiami- dołączonymi listami odp->mo\
na wybrać jedna lub wiele odp.
W kwestionariuszach ankiety, w których odpowiedzi zaznaczają respondenci a nie ankieterzy do
ka\
dego pytania nale\
y dopiąć opis jak wypełnić dane pytanie.
Rozszerzenie zupełności
-minimalne- co najmniej jedną odp
max- wybrać max ilość odp
ograniczone- wybieramy konkretna odp
nieokreślone- gdy nie określa się kategorii wyboru
Pytania z listą- gdy kafeteria liczy więcej ni\
8-10 odp często stosuje się te\
rangowanie- prośbę o
poszeregowanie odp z listy
Pytania o charakter skali- kafeteria w postaci skali , np. zdecydowanie tak, do zdecydowanie nie
poprzez kat.pośrednie
Pytanie w postaci tabeli- kombinacja listy i skali- do ka\
dej pozycji skala
Pytania w postaci nafki?- na jednej krawędzi mamy cechę pozytywną na drugiej negatywna tak---
nie
Pyt. W postaci historyjek charakterystyk sytuacji czy postaci  badany wybiera tą, która mu się
najbardziej podoba, odpowiada jego cechom, sytuacji, opinii etc
Zasady Weryfikacji Pytań:
Czy pytania:
Są zgodne z zało\
oną problematyką pytań
Są wskaz
nikami analizowanych zmiennych
Wyczerpują zakres problematyki badań
Nie zostały błędnie sformulowane
Błędy wg Babińskiego
Logiczne- pyt,. O dwie rzeczy naraz, alternatywa w miejsce większej ilości odp,gdy nie podajemy
układu odniesienia jakiego ma dotyczyć odpowiedz (np. ilosć ksią\
ek przeczytanych w ostanim
okresie- kiedy)
Nieokreślone roszczenie zupełności
Kategorie z kafeteriami są nierozłączne (pokrywają się)
Merytoryczne- pytanie gł. Problemem badań, jest sformułowane bardzo ogólnie, zastosowanie
pytania zamkniętego gdy nie znamy zbiorowości, pytanie zawiera nieznane dla badanego fachowe
lub obce wyrazy, lub wyra\
enia gwarowe
Sytuacyjne-zastosowanie pytania zamkniętego, gdy dołączone odp. Będą sugerujące, pyt. Nie ma
załączonej instrukcji jak na nie odpowiadać pytanie ma zła kafeterie
Techniczne- pytania są formułowane w zbyt skomplikowany sposób, mają zbyt wiele podobnych
znaczeniowo kategorii, mają za długie kafeterie, badani mają zbyt mało czasu na wypełnienie
kwestionariusza.
Weryfikacja wewnętrzna- sami czytamy kwestionariusz, prosimy kogoś o wskazanie błędów,
Uwa\
nie czytamy pytanie i staramy się ustalić, dlaczego pytanie znalazło się w kwestionariuszu,
jakich odp. Dostarcza nam pytanie, czy tych inf. Nie zdobywamy w inny sposób, dlaczego to pyt.
Jest tak sformułowane i czy nie lepiej je zmienić?, czy pytanie musi być w tym miejscu
kwestionariusza? Jakie są mo\
liwe odp na pytanie, jak będziemy analizować odp. Na to pytanie?
Sprawdzamy całość
Na ile kwestionariusz przystaje do problematyki badań, czy zawiera wszystkie konieczne
estymaty- apel mający zachęcić badanych do udziału w badaniu (organizator badań, problematyka,
dlaczego badany powinen brać udział w badaniu, zapewnienie o anonimowości, i wyk info tylko
do celów badawczych, podziękowanie
Szczegółowe instrukcje do ka\
dego pytania, wszystkie pytania metrykalne, czy ma zaznaczone
 reguły przejścia po pyt. Filtrujacych, czyli na jakie pyt ma odp. Po przejściu bad filtrujacych,
czy właściwy jest ukł. Graficzy kwestionariusza, czy czas na udzielenie odp jest odpowiedni, czy
uwzględnia progi zmęczenia (I-20 min, II 15, II 10)
Weryfikacja zewnętrzna:
W badaniach pretestowych które sprawdzają, czy skonstruowany kwestionariusz jest właściwym
narzędziem
Pretext (spr. Narzędzie ) nie to samo co pilota\
, który sprawdza tematykę, problem
W badaniach pretestowych prosimy ankieterów o notowanie wszystkich pytań respondentów, ich
kłopotów i wątpliwości przy wypełnianiu kwestionariusza, ankieterzy zapisują czas wypełnienia
kwestionariusza, których pytań respondent nie rozumie (zarówno treści pyt. Jak i instrukcji),
prosimy tak\
e o uwagi na temat kwestionarisza
Po badaniach pretestowych analizujemy odpowiedzi sprawdzając
Czy na wszystkie pytania udzielono odp (gdy więcej ni\
10% nie- trzeba zmiany), czy udzielono
odp zgodnie z instrukcją, (jeśli nie pow. 5%-zmiana), czy w pytaniach półotwartych nie jest zbyt
szeroka kategoria  inne  gdy jest powy\
ej 10% trzeba ją rozszerzyć, czy jakieś kat, nie są
pominięte- jeśli brak wyboru tych kategorii nie jest wskaz
nikiem zjawiska jakie nas interesuje to
nale\
y te kategorie wy\
ucić, czy w wszystkich pytaniach otwartych nie powt. Się odpowiedzi- jeśli
tak- zmienić jedno z nich
-Pilota\
badań  sprawdzenie problemu badawczego, jego uszczegółowienia i, wartości
wyjaśniającej przyjętych wskaz
ników, jednoznaczności pojęć, czy problem w ogóle istnieje;
sprawdzenie narzędzi i technik badawczych, strony techniczno-organizacyjnej badań, dostępnych
środków finansowych
-Dobór próby
-Badania
-Weryfikacja zebranego materiału empirycznego  w. wstępna i pogłębiona
-Wstępne grupowanie materiału surowego (kodowanie)
-Analiza materiału empirycznego  konfrontacja danych empirycznych z pytaniami i hipotezami,
zarówno analiza o charakterze ilościowym, jak i jakościowym
-Testowanie hipotez i uogólnianie wyników badań testowanie siły i kierunku zale\
ności między
analizowanymi cechami, słuszności zało\
eń badawczych i sformułowanych na ich podstawie
hipotez
-Pisanie końcowego raportu z badań  naukowego lub komercyjnego
Metody doboru próby
Próba  jest to dobranie, przy zachowaniu określonych zasad, ograniczonej liczby jednostek danej
zbiorowości, które pomogą uzyskać informację o całej zbiorowości.
Na dowolnych zasadach badającego:
Dobór kwotowy  opieramy się na znanych obiektywnych składnikach danej zbiorowości np. na
występujących w niej podstawowych kategoriach społeczno-demograficznych np. kategoria płci,
wieku, zawodu. Ustalamy, jaki jest odsetek mę\
czyzn i kobiet, ludzi w poszczególnych klasach
wieku czy te\
wykonujących poszczególne zawody. Ustalamy odpowiednie kwoty, które
wyznaczają udział poszczególnych kategorii w próbce. Np. mę\
czyzn 4)%, kobiet 60% - ustalamy
ich udział w badaniu na 2/5 mę\
czyzn i 3/5 kobiet.
Dobór celowy  badacz na podstawie znajomości cech społeczno-demograficznych badanej
zbiorowości buduje pewien model, a następnie dobieramy próbę, która powinna być jego
odzwierciedleniem. Wykazuje się tu jednak mniejszy lub większy subiektywizm oraz
stereotypowość.
Na rachunku prawdopodobieństwa;
Losowy  według zasad loterii tj. dla ka\
dej osoby z badanej zbiorowości przygotowujemy kartkę,
losujemy spośród nich pewną zało\
oną wcześniej ilość, na podstawie imiennej listy np. listy płac,
listy abonentów etc., oraz według tabel liczb przypadkowych czyli poprzez ponumerowanie
wszystkich elementów badanej zbiorowości, a następnie wyboru spośród nich za pomocą tabeli
liczb przypadkowych.
Warstwowy  staramy się wyró\
nić pewne podzbiory badanej zbiorowości, a następnie z ka\
dego
podzbioru wyró\
niamy w sposób losowy jednostki naszej próby np. badając lekarzy w szpitalu
podzbiorami będą oddziały, w których oni pracują.
Proporcjonalny  słu\
y do badania wielkich zbiorowości np. całe miasto, region, kraj. Mo\
emy
zatem jedynie dowiedzieć się czegoś o badanej zbiorowości na podstawie danych wyró\
nić
niektóre jej własności społeczno-demograficzne np. płeć, wiek, wykształcenie  następnie
tworzymy kategorie i wyodrębniamy, te które interesują nas ze względu na problem badań i
spośród nich losowo wybieramy jednostki reprezentacji.
Wielowarstwowy  zwany tak\
e terytorialnym, stosowany jest doboru próby w du\
ych
zbiorowościach, o których nie posiadamy danych statystycznych. Wtedy np. z obszaru Polski
losujemy województwa, póz
niej miasta i gminy, wreszcie dzielnice i wsie, w dzielnicach ulice,
bloki, a następnie mieszkania. Z poszczególnych mieszkań i zagród wybiera się osobników
najstarszych wiekiem, kobiety i mę\
czyzn  tworząc określoną próbkę zło\
oną z konkretnych
osób.
Definicja, a pojęcie. Definicja operacyjna
Definicja  jest to wyło\
enie zawartości treściowej pojęcia, wyspecyfikowanie jej w sposób
opisowy przy u\
yciu określonych słów. Definicja składa się z Definiendum (SAMA ISTOTA -
słowa, którego ogólnikową treść mamy sprecyzować) i Definiens (OPIS ISTOTY  zestaw
elementów opisujących tę istotę).
Definicje:
Nominalne  ustalają znaczenia, które powinny przysługiwać określonemu terminowi
(definiendum) tj. nazywa przedmiot, który ma własności określone w definiens. Def. te nie mogą
być fałszywe, lecz co najwy\
ej nieprzydatne, u\
ywane są do budowy twierdzeń ogólnych;
Realne  definicje te stwierdzają istnienie cech określonego zjawiska, muszą być trafne
empirycznie, mogą być fałszywe. Pojęcie, które zostanie poddane zdefiniowaniu ju\
istnieje wraz
z definiendum. Są u\
ywane do opisu zjawisk historycznie uwarunkowanych.
Pojęcie  coś więcej ponad to, co zostało zawarte w definicji. Definicja jest nie wyczerpująca lub
cząstkowa, choć mo\
na ją poszerzać i porządkować. To samo pojęcie mo\
e mieć wiele definicji,
pod warunkiem, \
e elementy tych definicji wchodzą w zakres jego pełnej zawartości treściowej.
Pojęcie mo\
e się ró\
nić od swojej definicji pojęciowej zawartością znaczeniową bądz
zakresem.
Definicja operacyjna  (definicja instrumentalna) polega na określeniu operacji badawczych,
dzięki którym będzie mo\
na orzec czy i w jakim stopniu ma miejsce taki stan rzeczy, który
dowodzi istnienia zjawisk nazwanych danym pojęciem. Jest to wyspecyfikowanie operacji, które
pozwolą stwierdzić występowanie zjawisk ujętych w definicji. W socjologii mamy do czynienia
najczęściej z problemami uchwytnymi w sposób pośredni  wartości, grupa interesu, klasa
społeczna, normy.
opracowanie zebranych materiałów
Weryfikacja  ustalamy czy i jaką wartość naukowa mają zebrane materiały, sprawdzamy
zgodność sposobów zbierania danych z przyjętym planem badań, oceniamy rzetelność
realizowania tego planu przez osoby uczestniczące w badaniach, sprawdzam same dane;
Selekcja  spośród zebranych danych selekcjonujemy, te które są nam rzeczywiście potrzebne ze
względu na podjęty temat badań, następnie spośród wybrane przez nas dane staramy się
uporządkować pod względem stopnia ich wa\
ności;
Klasyfikacja  zgromadzone dane dzielimy według pewnych, przyjętych przez badanego cech,
które uznał za konieczne. Istotny jest tu tzw. podział logiczny, czyli działanie, które opiera się na
wyró\
nianiu pojęć podrzędnych względem danego pojęcia nadrzędnego. Poprawny podział
logiczny powinien być adekwatny i rozłączny. Na podstawie podziału logicznego uzyskujemy
klasy wypowiedzi czy przedmiotów  zbiory, jakie obejmują swoim zakresem np. wszystkie
wypowiedzi określonej treści;
Kategoryzacja  polega na łączeniu danych np. wypowiedzi respondentów ze względu na ich
wspólne właściwości w określone klasy (kategorie). Istnieją oczywiście reguły ogólnie wa\
ne przy
kategoryzowaniu: ka\
da kategoria czy te\
swoiste ujęcie jednego ze wskaz
ników powinna być
tworzona ze względu na cel badań, kategorie powinny być na tyle ogólne, aby mogły ująć
wszystkie przypadki dotyczące danej kwestii, poszczególne kategorie winny wzajemnie się
wykluczać;
Skalowanie  umo\
liwia pewnym właściwościom interesujących nas przedmiotów
przyporządkować wartości, liczby lub inne symbole w celu określonego uporządkowania
badanych stanów rzeczy oraz wyra\
enie tego w sposób liczbowy lub wartościowy. Skala jest
pomyślana jako narzędzie pomiaru.
Porządek skalowania jest przewa\
nie następujący:
1. Dokonuje się wyboru skalowanych danych
2. Określa się ich przydatność ze względu na badany przedmiot
3. Ustala się stopień ich pewności lub wiarygodności
4. Dokonuje się wyboru matrycy (miary), umo\
liwiającej takie uło\
enie danych w sposób
uporządkowany, by tworzyły continuum (pewien ciągły zbiór dowolnej liczby elementów
przechodzących jeden w drugi).
Warunki etyki badacza
- Zgoda respondenta na udział w badaniu;
- Zapewnienie poufności informacji, jakich udziela respondent;
- Dane do informacji instytucji, jeśli ta się zgadza;
- Zabezpieczyć respondenta przed negatywnym wpływem badań;
- Pogodzenie interesów sponsora i socjologa jako przedstawiciela nauki;
- Unikanie nakłaniania do udziału w badaniach osób słabych, zale\
nych od innych.
Dlaczego przeprowadzamy badania?
- Poszukujemy skutecznego sposobu działania np. badania socjotechniczne;
- Weryfikujemy teorię;
- Chcemy rozwiązać problem społeczny;
- Ponawiamy badanie w zmodyfikowany sposób;
- Z powodów osobistych, zainteresowania się określoną problematyką
Hipoteza
Z greckiego  hypotesis , co znaczy zało\
enie, przypuszczenie. Jest to zdanie o domniemanym
stanie rzeczy, co do którego nie mamy pewności czy jest prawdziwe czy fałszywe. W warunkach
badania hipoteza zostaje potwierdzona (zweryfikowana) lub odrzucona (sfalsyfikowana) albo w
szczególnych przypadkach zmodyfikowana poprzez dodanie bądz
odjęcie jakiegoś elementu.
Hipoteza określa zale\
ności między zmiennymi.
Hipotezy muszą:
Być sprawdzalne empirycznie (tj. zmienne muszą być uchwytne oraz mierzalne);
Mieć charakter prawidłowości (tj. występować w tych samych, niezmiennych warunkach  zasada
 ceteris paribus , choć oczywiście mo\
na ustalić pewne sytuacje, w których nie będą prawidłowe);
Mieć moc wyjaśniającą (tj. winny być pomocne przy wyjaśnianiu obserwowalnych zjawisk);
O tyle nowe, by wskazywały na dotąd nieznane aspekty badawcze;
Jasne pojęciowo tzn. wyra\
one w jednoznacznych terminach;
Na tyle ogólne, by omawiały i obejmowały fakty i zjawiska jakich dotyczą;
Wolne od wewnętrznych sprzeczności (nie mogą zawierać zdań sprzecznych).
Zjawisko niepokojące   kompleks
humanistów
Janusz Sztumski opisuje w swej ksią\
ce niepokojące zjawisko, zachodzące wśród humanistów i
narastające od XIX wieku  tzw. kompleks humanistów, czyli ró\
nego rodzaju nieprawidłowe
tendencje wśród uczonych. Kompleks ten przejawia się w: bałwochwalczym stosunku do
matematyki (wiara, \
e naukowy charakter ma tylko to, co jest mierzalne  zwykle jest to rezultat
nikłej znajomości matematyki), kultu cybernetyki (systemowe oraz modelowe próby ujęcia
rezultatów badawczych poprzez badanie ró\
nych układów, jakie cechuje znaczny stopień
samosterowalności), przesadna pogoń za danymi empirycznymi (prekursorem matematycznego
ujmowania zjawisk społecznych był V. Pareto, jednak\
e nigdy nie stosował on swoich metod w
sposób przesadny, czyli do ujmowania zjawisk ilościowych), \
argon pseudonaukowy (jest to
u\
ywanie niepoprawnych sformułowań, słów na podstawie dokonania heurystyki o i ich szerokiej
mo\
liwości zastosowania na gruncie wielu nauk, są to tak\
e terminy pochodzące z języka
potocznego), testomania (skłonność do przesadnego stosowania testów do zdobywania wiedzy,
która objawia się w zastosowaniu testów do badania zjawisk jakościowych).
obserwacja - jako metoda badawcza powinna charakteryzować się celowością, planowością czyli
metoda powinna być stosowana zgodnie z wcześniejszymi zało\
eniami (planem), aktywnością
poprzez selekcję docierających danych, premedykacją, która wyra\
a się w tym, \
e badania są
przeprowadzone w celu rozwiązania ściśle i w pełni określonego zadania sformułowanego
wcześniej w sposób dokładny i szczegółowy, systematycznością, która jest bardzo wa\
nym
postulatem stawianym omawianej metodzie, obserwacja nie mo\
e być bowiem przypadkowa i
jednorazowa, powinna być bowiem stosowana w ró\
nych warunkach.
OBSERWACJA:
Pośrednia (badacz nie zbiera danych na temat, który go interesuje  jego badania oparte są na
danych ju\
dostępnych np. pamiętnikach, dziennikach, prasie) i bezpośrednia (samodzielne
zbieranie danych przez badacza);
Kontrolowana (jest prowadzona przy pomocy ściśle określonych narzędzi systematyzujących np.
schematów, norm, kwestionariuszy) i niekontrolowana czyli nieskategoryzowana (jest ona
działaniem planowym, ale badacz przeprowadza ją swobodnie, w sposób jaki uzna za stosowny w
ka\
dym z przypadków, które są przez niego traktowane indywidualnie);
Jawna (respondenci wiedzą, \
e uczestniczą w badaniu socjologicznym) i ukryta (respondenci nie
wiedzą o przeprowadzanych badaniach).
Szczególnym przykładem obserwacji jest obserwacja uczestnicząca polegająca na wejściu badacza
w określone środowisko (w okresie badań) i obserwowaniu danej zbiorowości od wewnątrz tj. jako
jeden z jej członków. Jest to jednocześnie obserwacja bezpośrednia (badacz sam zbiera dane),
ukryta i niekontrolowana.
Wywiad  najogólniej jest on rozmową kierowaną w której biorą udział co najmniej dwie osoby 
respondent i prowadzący wywiad. Jest to rozmowa celem której jest uzyskanie określonych
informacji od respondenta. Technika ta pozwala na jednoczesne stosowanie innej  obserwacji.
WYWIADY:
Ustne (swobodny wywiad) i pisemne (ankieta, kwestionariusz);
Skategoryzowane (czyli tzw. kwestionariuszowy, gdy respondent odpowiada na pytania zadawane
przez badacza, badany nie mo\
e zmienić słów u\
ytych w określonych pytaniach) i
nieskategoryzowane (jest to wywiad prowadzony w sposób swobodny, wywiad ten nie pozwala na
uzyskanie danych porównywalnych czyli danych o charakterze ilościowym, lecz umo\
liwia
zebranie tych danych, które ukazują okoliczności i uwarunkowania kształtowania się określonych
opinii i postaw poszczególnych respondentów);
Jawne i ukryte;
Indywidualne (prowadzone z jedną osobą) i zbiorowe (prowadzone z większą ilością
respondentów przy ich jednoczesnym uczestnictwie);
panelowe.
Wywiad panelowy mo\
e występować w dwóch formach:
W pierwszej z nich kilku respondentów zadaje pytania badaczowi na co najmniej dwóch
spotkaniach odbywających się po pewnej przerwie np. na początku i pod koniec dyskusji
prowadzonej w prasie;
W drugiej z nich jeden z badaczy zadaje pytania kilku respondentom.
Badacz mo\
e zadawać te same pytania na kilku spotkaniach. Celem tego badania jest stwierdzenie,
jaki wpływ na prezentowane postawy i opinie respondentów ma upływ czasu, czy inne działania
środowiska, a tak\
e, jakie czynniki mogą warunkować niezmienność opinii i postaw.
Podczas prowadzenia wywiadów np. ustnych mo\
na stosować środki pomocnicze, dzięki którym
mo\
na ułatwić respondentowi wyobra\
enie sobie czegoś, jakiejś sytuacji etc.
metoda a technika
Termin  metoda mo\
na stosować w dwóch znaczeniach. W znaczeniu szerszym jest to próba
ogólnego określenia charakteru i zakresu danych badań np. metoda monograficzna, metoda
historyczno-porównawcza. W wę\
szym znaczeniu metoda słu\
y do określani powtarzalnych
sposobów rozstrzygania konkretnych zagadnień, związanych z realizacją badań przez określoną
metodę. Jest to całokształt czynności określających sposób zbierania danych i ich opracowania. W
wę\
szym znaczeniu termin  metoda zastępuje się terminem  technika .
Metody badań socjologicznych
a) Metoda badań terenowych:
Zbieranie danych w jednym, ściśle określonym środowisku np. zakładzie pracy;
Układ społeczny traktuje się jako pewną całość i dą\
y się do zanalizowania tej całości i zasad jej
funkcjonowania oraz dynamiki;
Badacz musi wejść w określone środowisko i zdobyć zaufanie jego członków, począwszy od osób,
które stoją najwy\
ej w hierarchii tego\
środowiska, powinien dą\
yć do akceptacji;
Powinien wnikać nawet w najbardziej zró\
nicowane kręgi badanej zbiorowości;
Nie mo\
e jednak przesadnie spoufalać się z członkami badanej zbiorowości;
Konieczne jest przestrzeganie zasady wzajemności czyli dzielenie się informacjami dotyczącymi
danego środowiska, jednak\
e trzeba mieć na uwadze pewne ograniczenia, które mogą mieć
znaczenie dla powodzenia całego procesu badawczego;
Stosując tę metodę zaczyna się od zwiadu terenowego, opracowania programu badań, poprzez
sprawdzenie metod i narzędzi badawczych, a\
po realizację i opracowanie badań.
b) Metoda reprezentacyjna (badania sonda\
owe):
Nale\
ą do najpopularniejszych w dzisiejszej socjologii;
Metoda ta pozwala na zdobycie wiedzy o stosunkowo du\
ej zbiorowości na podstawie zbadania jej
reprezentacji;
Trafność tej metody staje jednak pod znakiem zapytania je\
eli chcemy zbadać to, co przez
badanych mogłoby zostać odebrane jako mo\
liwość postawienia się w niekorzystnym świetle i z
tego powodu warunkowałoby zmianę faktów;
Badania te są trafne gdy dotyczą faktów w stosunku do osoby badanej neutralnych.
c) Metoda eksperymentalna
Polega na podjęciu pewnego zabiegu, który pozwoliłby badaczowi na wykrycie pewnej zale\
ności
przyczynowej między dwoma zjawiskami (zmiennymi) czyli ustalenie powiązań przyczynowo-
skutkowych, które zachodzą w określonych układach stale i bez wyjątków;
za pomocą eksperymentu formułuje się prawa przyczynowe, bardzo cenione przez naukę i
codziennych  u\
ytkowników , prawa te nadają rangę naukom;
niestety prowadzenie eksperymentu w naukach społecznych jest praktycznie niemo\
liwe i bardzo
rzadkie wskutek zmienności charakterystycznej dla ludzi i środowisk, które tworzą, z tego
względu eksperymentowi w naukach społecznych przypisuje się du\
o mniejsze znaczenie ni\
w
przypadku nauk przyrodniczych.
Przykład:
A  grupa eksperymentalna (poddana działaniu bodz
ca  stymulatora)
B  grupa kontrolna (nie poddana działaniom stymulatora)
X  cel (część hipotezy, którą chcemy udowodnić)
Z  stymulator (bodziec, czynnik którym świadomie oddziałujemy)
Z + X
Całodzienna styczność z osieroconymi dziećmi (fakt)
Wpływa na podniesienie gotowości do niesienia pomocy tym dzieciom (niewiadoma)
Sprawdzanie czy między X i Z zachodzi związek przyczynowy
Je\
eli zaobserwuje się X w ka\
dym przypadku gdy występuje Z to zachodzi w/w związek
d) Eksperyment ex-post-facto (pseudoeksperyment)
Wyodrębnienie grupy eksperymentalnej i grupy kontrolnej dokonuje się w oparciu o fakty
historyczne;
jest to eksperyment w którym badacz nie ma do czynienia z tym, co się stało, co jest ju\
po fakcie i
dotyczy grup, które ró\
nią się między sobą tym, \
e na jedną z nich w przeszłości zadziałał
określony stymulator;
dobrane grupy muszą być podobne np. pod względem liczebności i posiadać jedną
charakterystyczną ró\
nicę stymulującą;
nie mamy mo\
liwości kontrolowania bodz
ca, a jednak metoda ta bywa stosowana w socjologii.
e) Metoda oparta na materiałach historycznych
Metodą tą posługujemy się by poznać zjawiska, które miały miejsce dawniej;
bardzo często badacze zjawisk społecznych sięgają do danych historycznych np. do korzeni
pewnych instytucji;
materiały historyczne mo\
na podzielić na: pierwotne i wtórne;
materiały pierwotne to dokumenty będące rejestrem faktów i wydarzeń dokonanych przez
bezpośrednich świadków np. protokoły zebrań, posiedzeń, zeznań składanych w sądzie, listów,
urzędowych świadectw, kronik, pamiętników;
materiały wtórne to wszelkie opracowania na podstawie dokumentów pierwotnych, monografie,
publikacje o charakterze encyklopedycznym, omówienia dokumentów z
ródłowych;
nale\
y pamiętać, \
e ka\
de zdobyte z
ródło informacji nale\
y sprawdzić, zwłaszcza jeśli są to
materiały wtórne;
przy zastosowaniu tej metody wyłącza się potrzebę stosowania analizy ilościowej.
f) Metoda socjometryczna
Polega na mierzeniu dystansu między jednostkami tworzącymi małą grupę np. załogę statku,
rodzinę, grupę kole\
eńską, klasy szkolne, zespoły współpracowników itd.;
pozwala ustalić deklarowane stosunki między członkami danej grupy (liczebnie niewielkiej),
niektóre jej cechy np. spoistość, zwartość, integrację, popularność pewnych osób, stosunki
sympatii i empatii etc.;
wyniki badań socjometrycznych przedstawia się w postaci socjogramu;
szersze zastosowanie metoda ta znajduje w psychologii społecznej i pedagogice;
mo\
na było uznać ją za konsekwentnie przeprowadzoną badacz winien mieć codzienne relacje z
członkami grupy;
twórcą socjometrii jest Jacob Levy Moreno (1892-1974) socjolog i psychiatra amerykański.
PANEL I POLLING:
Są to badania powtórzeniowe (typ procedury badawczej, ale traktuje się je jako typ autonomiczny).
Pewną liczbę osób poddajemy badaniom w 2 odstępach czasu  ze względu na tę samą cechę lub
cechy, które chcemy zmierzyć. Jest to rodzaj analizy trendu. Celem jest uchwycenie dynamiki
zmian (np. wśród studentów I i V roku). Początkowo panel stosowano w badaniach grup
konsumenckich, z czasem trafiła do badań opinii publicznej. Dziś termin polling oznacza tak\
e
grupę osób, która kilka razy wypowiada się na ten sam temat.
PANEL (def. Freuda)  to technika badawcza polegająca na obserwacji dokonywanej w odstępach
czasu; technika koncentrująca się na powiązanych ze sobą zmiennych dokonywana na tych
samych jednostkach, znajdujących się w ich naturalnych środowiskach.
Obecnie uwa\
a się, \
e mo\
na panel wykorzystać tak\
e w eksperymencie - pomiędzy badaniami
wprowadzamy jakiś bodziec, który wg zało\
enia ma wpływ na interesujące nas zjawiska. Wady
panelu:
pomiar musi dotyczyć tych samych osób, skład panelu nie mo\
e ulec \
adnej zmianie
badanie te nie potrafią wychwycić zmian, które dotyczą kształtowania się cech nowych, bo pomiar
2 dotyczy tych samych cech co 1
Porównanie panelu z pollingiem:
Polling słu\
y głównie do badania opinii. Przeprowadza się go w tej samej zbiorowości, ale
jednostki w grupach mogą się ró\
nić (np. 2 razy mieszkańcy z tej samej miejscowości). Ró\
nice:
 P A N E L (co druga odp)
P O L L I N G
- badanie na poziomie jednostek
- dotyczy zbiorowości
- nie są anonimowe
- są anonimowe
- analiza trendów + analiza uszczegółow.
- analiza trendów zmian
- badanie opinii i nastrojów + mo\
e być stosowany w wielu problemach badawczych (opinie,
nastroje, postawy, motywacje)
- badanie opinii i nastrojów (czasem postaw)
- odpowiedz
jak zmieniło się badane zjawisko, jaka jest ogólna tendencja zmian + ile było zmian
rzeczywistych i kto ulega zmianom  co daje odpowiedz
na pytanie dlaczego?
- tylko odpowiedz
jak zmieniło się badane zjawisko, jaka jest ogólna tendencja zmian
- pracochłonny, czasochłonny
- stosunkowo łatwe organizacyjnie, niedrogie, (wyniki w kilka godzin)
Kiedy warto stosować panel?
przeprowadzenie pogłębionych badań jednostek o określonych cechach
do testowania hipotez i do sprawdzania prognoz
interesuje nas działanie bodz
ca w określonych warunkach (np. proces powstawania decyzji)
Panel umo\
liwia odtworzenie struktury procesu społecznego  odtworzenie nie tylko efektów, ale
te\
stanów pośrednich procesu.
WYWIAD GRUPOWY
focus group interview  zintegrowany wywiad grupowy
Dane empiryczne są generowane są poprzez dyskusję z celowo dobraną grupą, którą umieszczamy
w jednym miejscu. Dyskusję prowadzi tzw. moderator, ma on ogniskować odpowiedzi na
zadawane pytania oraz dyskusję wokół kwestii związanych z głównym kierunkiem badań:
poznajemy emocje, które kryją się za poglądami jednostek
mo\
emy odwzorowywać reguły działania ludzi
mo\
emy uchwycić interakcyjny wymiar powstawania indywidualnych postaw i opinii
Zało\
enia metodologiczne:
sytuacja wywiadu grupowego jest zbli\
ona do sytuacji występujących w codziennym \
yciu, bo
przekonania jednostek powstają pod wpływem innych osób i ulegają zmianom pod wpływem
innych osób
w badaniach socjologicznych tylko jako 1 z wielu technik; jest to technika wspomagająca we
wstępnej fazie badań (eksploracja  poszukiwanie) albo w póz
nej pogłębiającej (eksplanacja)
Ilość osób min.6, max 12, jedno miejsce, 2  4 godziny, moderator inspiruje dyskusję, jest
nagrywany na video, najczęściej w badaniach marketingowych.
Klasycznie słu\
y do:
stworzenia kwestionariusza do przyszłych badań (gromadzenie słownictwa respondentów,
poznanie ich grupy odniesienia, wzory zachowań, typy motywów określonych działań)
weryfikacja przyjętych wcześniej zało\
eń, głównie weryfikacja potrzeb konsumentów, mo\
liwości
kreowania tych potrzeb, tworzenie nowych produktów, sposoby reklamy i promocji
Zalety wywiadu grupowego:
korzysta z właściwości dynamiki grupowej, która pomaga szybko wygenerować du\
e ilości
danych empirycznych; elementy dynamiki grupowej to:
synergia  wspólny efekt działania grupy jest iloczynem wysiłków indywidualnych członków
grupy  wzajemnie inspirując się grupa generuje większą ilość informacji, pomysłów
efekt śnie\
nej kuli - jedna wypowiedz
pociąga za sobą następne
wzajemna stymulacja  grupa w większym stopniu motywuje do udzielania informacji ni\

pojedynczy ankieter, badacz
wy\
sze poczucie bezpieczeństwa przy udzielaniu informacji  odpowiedzialność grupy a nie
pojedynczej jednostki (dyfuzja odpowiedzialności)
spontaniczność  sytuacja dyskusji w grupie przypomina rzeczywiste relacje codzienne;
odpowiedzi bardzo naturalne i spontaniczne
Wady wywiad grupowego:
nie mo\
emy uogólniać wyników na szerszą populację
trudny do określenia wpływ moderatora na uzyskiwanie danych
nie mamy dostępu do opinii indywidualnych
trudności z opracowaniem \
ywiołowo udzielanych informacji i opinii, bo brak tutaj metodologii
analitycznej
czasem uzyskanie kooperacji z moderatorem jest bardzo trudne
w takich grupach często pojawia się osoba dominująca, nieformalny lider, który wpływa na opinię
pozostałych
zakłada się, \
e w tych grupach powstają nowe def. to\
samości i negocjacje poszczególnych
to\
samości społecznych jednostek (Wrzesień się z tym ni zgadza)
6 etapów przeprowadzenia wywiadu grupowego:
określenie problemu badawczego i przygotowanie scenariusza wywiadu
identyfikacja uczestników wywiadu  to celowy dobór próby: grupy powinny być jednorodne pod
względem jakieś cechy (np. zawód, stanowisko); liczebność 6  12
przygotowanie moderatora do dyskusji:
zbieranie informacji podstawowych na temat przedmiotu badania
układanie i spisanie listy pytań lub poszukiwanych informacji
skonstruowanie struktury wywiadu
wymagania wobec moderatora:
umiejętność słuchania
zdolności empatyczne
umiejętność szybkiego uczenia się (stały moderator)
autorytet  by mógł prowadzić dyskusję, ale bez narzucania własnego zdania
umiejętność elastycznego zmieniania kolejności badanych problemów
umiejętność podsumowania i zakończenia dyskusji  przedstawienie wstępnych wniosków
określenie przestrzeni wywiadu
zaleca się okrągły lub owalny stół  brak uprzywilejowanych pozycji
proste umeblowanie, które nie rozprasza
przestrzeń wywiadu odizolowana od świata zewnętrznego
napoje, przekąski  w celu zapewnienia nieformalnego klimatu dyskusji
dobry sprzęt techniczny, sprawny, dobrze ustawiony; czasem lustro weneckie
przeprowadzenie wywiadu
ten sam scenariusz dla wszystkich grup: na początku  cel, techniczne aspekty prowadzenia
dyskusji, itp.
wszyscy po imieniu od tematów ogólnych do szczegółowych
zadaniem moderatora jest uaktywnienie wszystkich osób nie mo\
na dać się zdominować grupie i
liderowi eliminowanie myślenia grupowego  konformistyczne podporządkowanie się presji grupy
analiza zgromadzonych danych przepisujemy wywiad grupowy
tworzymy typologię dotyczącą: głównych tematów, postaw, spostrze\
eń członków grup
staramy się zidentyfikować cytaty wskaz
nikowe, które mogą odnosić się do typowych poglądów
członków grupy porównać rezultaty naszych badań z prowadzonymi równolegle lub robionymi
wcześniej sformułowanie dyrektyw praktycznych, ewentualnie propozycje teoretyczne
Ad- str 14- met. historyczno  porównawcza- gdy badamy przebieg zjawisk i procesów zachodzących w
przeszłości- chodzi o czas zjawiska oraz procesy. Zawsze są etapy, mo\
na stosunki badać.
Metoda statystyczna- max. Wykorzystanie informacji zawartych w rocznikach statystycznych, mat.
Sprawozdawczych, we wszystkich materiałach liczbowych, w celach uchwycenia tendencji prawidłowości
zmian oraz zale\
ności.
Metody monograficzne- charakt. Się uchwyceniem całości powiązań występujących w danym środowisku
pomiędzy badanymi zjawiskami, w obszarze badań społecznych procesów . Przedmiotem badań są
powiązane ze sobą procesy,
Opis naukowy metodty- pisanie ocen ma być czynione z jednego , konkretnego pkt widzenia., opis max
szczegółowy, co nie oznacza,ze ma być jednostronny, ma być mo\
liwie przedmiotowy,
Metody sonda\
y opinii: stos. Po wojnie, głównie repr. Stat, od okr powoj. Do analizy zjawisk masowych,
zachdzących w wielkich zbiorowościach. Przez kwestionariusz ankiety przy zastosowaniu pytań
skategaryzowanych.  z wymienionymi odpowiedziami- pyt zamknięte. Zatem wykluczenie pytań
otwartych- bez przekazania informacji, info o doborze reprezentacji stat, bo odzwierciedla opinię całej społ,
zatem jest to dowolny dobór losowy, dot, jedn miejsca i czasu.
Ze względu na pyt skategar. Stawia się respondenta w charakt. Sytuacji.
Metoda typologiczna- typy- teoret. Poznawcze, empiryczne, słu\
ące praktycznie, ogólne i podstawowe,
szczegółowe i cząstkowe, diagnostyczne i prognostyczne.
Metoda ta wynika z rodzaju dziedziny, cechy, prawidłowości, lub nie prawidłowości wyst. Zjawisk oraz
procesów- przykład-> wg. Procesu badawczego, -pkt. Biopsy- f. Ekonom, społ,
Typologia Parsona- role społeczne regulowane normatywnie (przepisy, status etc), ukł. Hierarchiczny, ukł.
Wartości, inst. Kontroli i nadzoru. Konflity obiektywne, subiektywne, jawne ukryte obszar badań-> konstr.
Metod do określenia uwarunkowania.
Met panelowa- określone jedn. W określonym czasie poddaje się dwukrotnie lub w określonym okresie
czasu wielu badaniom empirycznym, stosuje się ocenę opinii publicznej, nad postawami oraz
zachowaniami, na temat opinii o partiach, popularności rządu z innymi zast. Chodzi o uchwycenie zmian w
opiniach, zdarzeniach, procesach, faktach społecznych, które przebiegają w czasie i przestrzeni.)
Pomiar i skale
Pomiar to pojęcie wieloznaczne; definicje najpopularniejsze:
def. E.Nagel  mierzenie jest korelowaniem liczb z jednostkami, które nie są liczbami (przypisywanie
wartości liczbowych cechom, które nie posiadają tych wartości)
def. S.S.Stevens  proces przyporządkowywania symboli liczbowych obiektom lub faktom wg
określonych reguł (ró\
ne skale pom. przyporządkowywane ró\
nym typom)
Ró\
ne typy skali, cechy:
mają ró\
ne własności matematyczne (tzn. dopuszczają ró\
ne operacje matematyczne)
ró\
ne procedury empiryczne postępowania analitycznego
ró\
ne systemy pomiaru  w ramach tego wyró\
niamy poziomy pomiaru
4 poziomy pomiaru wg Stevensa (tworzą continuum mierzenia od najsłabszych do najmocniejszych):
a. skala nominalna b. skala porządkowa c. skala interwałowa d. skala ilorazowa
Tak nazywają się te\
4 poziomy (wg Abla 5  piąty to prosty poziom nominalny, czyli nadawanie
nazw poszczególnym obiektom przed nomin. Jest relacja ró\
ności, ale to nie jest pomiar bo brak
operacji matematycznych)
skale są uporządkowane w rosnącym porządku wg precyzji i mo\
liwości wykorzystania,
skomplikowania operacji matematycznych. Ka\
da mocniejsza skala mo\
e wykorzystywać operacje z
ni\
szego poziomu.
Poziomy:
a. poziom nominalny i przypisana do niego skala nominalna
- skala nominalna składa się z 2 lub więcej kategorii oznaczonych nazwami wg których klasyfikujemy
pewne przedmioty
- poziom nominalny polega na nadawaniu nazw klasom obiektów; jest równowa\
ny klasyfikacji
- jedyną relacją jaka zachodzi jest relacja ró\
ności między klasami obiektów i nie implikuje ona ocen,
która z kategorii zawiera mniej lub więcej własności mierzonych (np. płeć)
- wg tej skali mo\
emy konstruować typologie i klasyfikacje, nie powinniśmy natomiast szeregować
zadanych obiektów w continua
- zasadniczą operacja jest stwierdzenie ró\
ności lub podobieństwa (nierówność lub równość obiektów
wg jakieś cechy): dzielimy zbiór  które obiekty są najbardziej podobne a które najbardziej ró\
ne
- pomiar na tym poziomie jest najprostszy bo opiera się na regułach dwuwartościowej logiki
predykatów  klasyfikacja obiektów ze względu na posiadanie lub nie posiadanie określonej cechy (na
ogół jakościowe: płeć, wyznanie, ustrój społeczny)
- skale nominalne mają własności symetryczności (je\
eli jest relacja A-B to jest te\
B-A) i
przechodniości (A=B i B=C to A=C)
- skalę nominalną stosujemy:
badania eksploracyjne (odkrywające)  stwierdzić fakt zale\
ności między 2 cechami, nie interesuje zaś
ścisła matematyczna formuła tej zale\
ności
badania analizy układu powiązań szeregu cech - operacje matematyczne i statystyczne na tym
poziomie:
ka\
dej kategorii skali nominalnej mo\
emy przypisać liczbę, ale na liczbach tych nie mo\
emy
przeprowadzać operacji matematycznych; liczby w tej skali pełnią rolę nazwy kategorii (np. numery
pokoi hotelowych):
- liczba przypadków, częstotliwość występowania, współczynnik zale\
ności
b. poziom porządkowy i przypisana do niego skala porządkowa
- określa względną pozycję przedmiotów, osób z punktu widzenia pewnych cech, ale nie określa
dystansu pomiędzy tymi cechami
- mo\
na uporządkować kategorie wg stopnia posiadania cechy ale bez określenia natę\
enia tej cechy
- poziom ten polega na ustaleniu kolejności klas obiektów
- najwa\
niejszy wymóg tej skali to szeregowanie. Jest to taka operacja, która zakłada ustalenie
większości, mniejszości lub równości pomiędzy klasami obiektów:
asymetryczność (A>B to B nie jest >A)
przechodniość (A>B i B>C to A>C - uszereg. A,B,C)
- to  taśma miernicza, elastyczna, rozciąga się nierównomiernie; pozycje na skali są uporządkowane,
ale nie wiadomo jaka jest odległość pomiędzy punktami skali (tylko np. większy ale ju\
nie o ile
większy)
- operacje matematyczne i statystyczne
nie mo\
na dodawać, odejmować, mno\
yć i dzielić
określenia: większy ni\
..., mniejszy ni\
....
obliczać średnie (głównie madianę)
współczynnik korelacji rang
c. poziom interwałowy i przypisana do niego skala interwałowa
- nie tylko równe, mniejsze, większe ale te\
o ile
- ze względu na równe jednostki pomiaru mo\
na określić odległość pomiędzy punktami na skali 
interwał (ustala odległość pomiędzy uporządkowanymi klasami obiektów)
- warunek: występowanie jednostki miary  powtarzalna  dając takie same rezultaty jest standardem
do mierzenia np. m., s, h, oC (skale do mierzenia postaw aspirują do skal interwałowych)
- je\
eli cecha zmieni pozycję na skali to mo\
emy dokładnie określić tę miarę
- operacje matematyczne i statystyczne:
punkt 0 jest konwencjonalny tzn. dodanie nie zmieni nic na skali
ró\
ność, przechodniość, określenie interwału
nie wolno mno\
yć i dzielić (bo jest punkt 0)
mo\
na dodawać, odejmować, obliczać wszystkie średnie oraz przeciętne
d. poziom ilorazowy i przypisana do niego skala ilorazowa (te\
poziom metryczny)
- właściwości jw.
- posiadanie absolutnego punktu zerowego  punkt odniesienia
- taka skala tylko tam, gdzie empirycznie ustalimy stosunki: nierówność, wy\
szość, bezwzględną
odległość, tak\
e równość stosunku!
- mo\
na porównywać pomiary obliczając ich stosunek np. 1 pomiar jest większy od 2 , A jest 2 razy
cię\
sze od B, wydałem połowę tego co ty
- operacje matematyczne i statystyczne
wszystkie operacje matematyczne i statystyczne są dopuszczalne, bo wszystkie wyra\
enia cyfrowe
mają charakter liczb
Pomiar w wę\
szym rozumieniu identyfikowany jest z tym właśnie poziomem i w naukach
społecznych raczej nie występuje. Ten poziom jest te\
nazywany podstawowym (odcinki czasu,
długości, miary czasu), powszechny w fizyce.
Pomiar  pojęcie nieodłącznie związane z pojęciem mierzonej cechy. Nie ma pomiaru zjawisk czy
przedmiotów w ogóle  mierzymy tylko cechy tych przedmiotów.
Zmienne
właściwość, pod względem której elementy grupy lub zbioru ró\
nią się między sobą. Elementami
grupy mogą być jednostki ludzkie, które mogą ró\
nić się miedzy sobą płcią, wiekiem, kolorem oczu,
inteligencją, ostrością słuchu itp.
ZMIENN
nazywa się w badaniach socjologicznych dowolną cechę, która mo\
e przyjąć
co najmniej dwie wartości.
Występuje tak\
e problem doboru wskaz
ników- dobra jest skala o dobrej mocy rozdzielczej, trafna
która ma dobrą moc odrzucania, druga gratyfikacja zew. Oznak- sympatii, część zmiennych jest
ukryta, trzeba te\
dokładnie mieć sprecyzowany problem, by badać to co chcemy, a nie to co nam
wyjdzie, Skala jest rzetelna, gdy ka\
dy następny pomiar w stosunku do tej zbiorowości daje te same
rezultaty.
Wskaz
niki
Wskaz
nikiem jest obserwowalny w sposób obiektywny znak danej cechy. Jest to materialne ukazanie
jakiegoś sprawdzalnego dowodu istnienia cech, jakie on reprezentuje.
To pojęcie wskaz
nika zostało po raz pierwszy u\
yte w 1944 roku w  Dimension of Society przez
Stuarta C. Dodda.
Wskaz
niki powinny:
- Charakteryzować całość danego zbioru;
- Pozwalać na ró\
ne analizy ilościowe badanych tworów rzeczywistych społ.;
- Nadawać się do rozło\
enia na odpowiednie części składowe;
- Być porównywalne w czasie i regionie.
Wskaz
niki:
Definicyjne  to te, za pomocą których definiowana jest cecha mająca być przedmiotem
badania, wskazują jedynie pojęcia proste np. spójność grupy. Zjawiska za pomocą których
definiuje się takie pojęcia jak: spójność czy pozycja są zarazem ich wskaz
nikami. Zakres
znaczeniowy wskaz
ników pokrywa się z zakresem znaczeniowym definiowanych pojęć;
Korelacyjne - dzielą się na wskaz
niki korelacji wewnętrznej (stanowią część definiens
teoretycznie zdefiniowanej cechy, a zatem są skorelowane z pozostałymi składowymi tej
cechy) i zewnętrznej (nie wchodzą w skład definiens, a mimo to są z nią empirycznie
skorelowane). Wskaz
niki wymiarów cząstkowych, które silnie skorelowane z pozostałymi
częściami cechy, którą wskazują to są one wskaz
nikami zło\
onymi i skorelowanymi (nie są
wskaz
nikami definicyjnymi). Wskaz
niki wewnętrznie skorelowane mo\
na podzielić na takie,
które są konsekwencją cechy wskazywanej (skutkiem), jej kierunkiem (przyczyną) lub
pozostają z nią jedynie w teoretycznym, statystycznym związku. Je\
eli korelacji między
wskaz
nikiem, a cechą wskazywaną nie mo\
na uzasadnić teoretycznie to nale\
y uznać
trafność wskaz
nika za wątpliwą. Wskaz
ników korelacji zewnętrznej u\
ywa się wówczas, gdy
cecha wskazywana jest empiryczne trudniej ni\
wskaz
nik oraz zwłaszcza gdy mowa jest o
cechach częściowo niedostępnych obserwacji. Do wskaz
ników tych nale\
ą: postawy,
określone cechy psychiczne, skłonności, którymi zgodnie z teorią mo\
na tłumaczyć
określone zachowanie w pewnych sytuacjach. Trafność wnioskowania o istnieniu
określonych dyspozycji na podstawie cechy wskaz
nikowej mo\
na weryfikować przez
wskazanie kowariancji (współzmienności) wskaz
nika i mo\
liwie wielu innych cech
obserwowalnych. Np. je\
eli badanie dotyczy postaw robotników wobec przeło\
onego,
mo\
emy badać jak często mają oni z nim sytuacje konfliktowe;
Inferencyjne  czyli te, które pozwalają wnioskować o wartościach cech niedostępnych
bezpośredniej obserwacji.
Opracowanie zebranych materiałów
Weryfikacja  ustalamy czy i jaką wartość naukowa mają zebrane materiały, sprawdzamy zgodność
sposobów zbierania danych z przyjętym planem badań, oceniamy rzetelność realizowania tego planu
przez osoby uczestniczące w badaniach, sprawdzam same dane;
Selekcja  spośród zebranych danych selekcjonujemy, te które są nam rzeczywiście potrzebne ze
względu na podjęty temat badań, następnie spośród wybrane przez nas dane staramy się
uporządkować pod względem stopnia ich wa\
ności;
Klasyfikacja  zgromadzone dane dzielimy według pewnych, przyjętych przez badanego cech, które
uznał za konieczne. Istotny jest tu tzw. podział logiczny, czyli działanie, które opiera się na
wyró\
nianiu pojęć podrzędnych względem danego pojęcia nadrzędnego. Poprawny podział logiczny
powinien być adekwatny i rozłączny. Na podstawie podziału logicznego uzyskujemy klasy
wypowiedzi czy przedmiotów  zbiory, jakie obejmują swoim zakresem np. wszystkie wypowiedzi
określonej treści;
Kategoryzacja  polega na łączeniu danych np. wypowiedzi respondentów ze względu na ich wspólne
właściwości w określone klasy (kategorie). Istnieją oczywiście reguły ogólnie wa\
ne przy
kategoryzowaniu: ka\
da kategoria czy te\
swoiste ujęcie jednego ze wskaz
ników powinna być
tworzona ze względu na cel badań, kategorie powinny być na tyle ogólne, aby mogły ująć wszystkie
przypadki dotyczące danej kwestii, poszczególne kategorie winny wzajemnie się wykluczać;
Skalowanie  umo\
liwia pewnym właściwościom interesujących nas przedmiotów przyporządkować
wartości, liczby lub inne symbole w celu określonego uporządkowania badanych stanów rzeczy oraz
wyra\
enie tego w sposób liczbowy lub wartościowy. Skala jest pomyślana jako narzędzie pomiaru.
Porządek skalowania jest przewa\
nie następujący:
1. Dokonuje się wyboru skalowanych danych
2. Określa się ich przydatność ze względu na badany przedmiot
3. Ustala się stopień ich pewności lub wiarygodności
4. Dokonuje się wyboru matrycy (miary), umo\
liwiającej takie uło\
enie danych w sposób
uporządkowany, by tworzyły continuum (pewien ciągły zbiór dowolnej liczby elementów
przechodzących jeden w drugi).
11. Metody skalowania
Rangowanie i porównywanie parami  skal porządkowa określając poszczególne własności badanych
przedmiotów, ukazuje równie\
, jaki z nich jest większy lub mniejszy od pozostałych. Dokonuje się to
przez porównanie, które przybiera postać szeregu rangowego, rzadko ma natomiast za podstawę
kryterium obiektywne -standaryzowaną jednostkę pomiaru  zazwyczaj jest on subiektywną oceną
obiektu według kryterium dającego się w obiektywne np. uporządkowanie zawodów według ich
presti\
u społecznego. Respondent mo\
e samodzielnie ocenić np. który z zawodów jest bardziej
presti\
owy. Przedstawiamy listę zawodów, uło\
onych parami. Podczas porównywania arami z reguły
nie dopuszcza się odpowiedzi  nie mam zdania . Respondent wskazuje, który z zawodów woli  na
niekorzyść innego (nie wybranego zawodu).
Liczba mo\
liwych par wynosi:
Dla ka\
dego respondenta nale\
y sporządzić indywidualny szereg rangowy. Następnie grupuje się
osoby o tych samych preferencjach. W celu ustalenia  średniego porządku preferencji dla całej
zbiorowości, oblicza się ilu jej członków łącznie wybrało ka\
dy z przedmiotów i odpowiednio nadaje
się im wartości rangowe.
Metoda równych interwałów Thurstone a - przez długi okres czasu metoda ta była stosowana do
skalowania przy badaniu postaw, ostatnio jednak metoda ta stosowana jest bardzo rzadko wskutek
dostrze\
enia w niej wielu niedostatków  przede wszystkim posługiwanie się  kompetentnymi
sędziami . Jej miejsce zajęły obecnie technika Likerta i technika Guttmana. Metoda Thurstone a
polega na tym, \
e pewną liczbę stwierdzeń poddaje się ocenie sędziów kompetentnych w jakiejś
dziedzinie np. w sprawach Kościoła. Np. stwierdzenie takie mo\
e brzmieć: Do Kościoła chodzą
przewa\
nie ludzie starzy. Zadaniem sędziów jest ocenienia stwierdzenia i określenie w jakiem stopniu
wyra\
a ono pozytywną lub negatywną postawę względem przedmiotu (Kościoła). Wyrazem tej oceny
jest umieszczenie ka\
dego ze stwierdzeń na skali 11-stopniowej (od postawy negatywnej przez
neutralną do pozytywnej). Oceny ró\
nych sędziów będą przy tym ró\
ne. Następnie dla ka\
dego
stwierdzenia oblicza się wartość średnią, która określa jego miejsce na skali oraz odchylenie
standardowe, które traktuje się jako indeks jednoznaczności tych stwierdzeń. Spośród stwierdzeń
znajdujących się obok siebie wybiera się, które mają najmniejsze rozproszenie (z reguły około 20.).
Stwierdzenia te stanowią narzędzie pomiaru, którym mo\
na posłu\
yć się w kwestionariuszu, zwykle
jednak bierze się pod uwagę tylko te, z którymi respondent się zgadza. Respondent proszony jest o
wyra\
enie opinii  czy zgadza się z określonym stwierdzeniem czy te\
nie. Z wartości liczbowych
uzyskanych przez te stwierdzenia poprzednio oblicza się średnią, która jest ilościowym wyrazem
postawy respondenta względem przedmiot (Kościoła).
Skala R. A. Likerta  1. Kompletowanie zestawu ró\
nych stwierdzeń, co do których jesteśmy
intuicyjnie przekonani, \
e dotyczą cechy którą chcemy mierzyć. Np. A. Mą\
określa wysokość
kieszonkowego swojej \
ony. B. Praca zawodowa mę\
a jest więcej warta ni\
praca domowa \
ony. C.
Kobieta nie powinna nigdy w obecności innych mę\
czyzn wygłaszać innego zdania ni\
jej mą\
. D.
Kobiety powinny mieć prawo jazdy. Respondent jest poproszony o zajęcie konkretnego stanowiska
względem w/w stwierdzeń poprzez zaznaczenie krzy\
ykiem odpowiedzi, która mu najbardziej
odpowiada:
4 3 2 1 0
tak raczej nie mam raczej nie
tak zdania nie
Skompletowane stwierdzenia mo\
na poddać selekcji po to, aby stwierdzenia mało przydatne nie
obcią\
ały badania zasadniczego. Mo\
e temu słu\
yć wstępny sonda\
przeprowadzony np. na grupie
100 osób, nie jest on jednak konieczny. 2. Wybranym przez respondentów odpowiedziom nadajemy
wartości liczbowe, co mo\
na uczynić przed lub po przeprowadzeniu wywiadu. Wartości te powinny
jednak zawsze rosnąć w tym samym kierunku. 3. Sprawdzanie zało\
onej jednowymiarowości
wszystkich stwierdzeń. Odrzucamy wszystkie stwierdzenia, które nie odwołują się do interesującej nas
cechy. Nale\
y wykryć stwierdzenia fałszywe. Ustala się łączną liczbę punktów uzyskana przez
respondenta  dodając wartości liczbowe, które uzyskała odpowiadając na ka\
de ze stwierdzeń.
Spośród 25% respondentów, którzy uzyskali największą liczbę punktów ( grupa górna ) i 25%
respondentów, którzy uzyskali najni\
szą liczbę punktów ( grupa dolna ) tworzy się grupy
porównawcze. Ustala się, jakich odpowiedzi udzielona na ka\
de z kolejnych stwierdzeń w jednej i
drugiej grupie. Trzeba obliczyć średnią wartość punktową tego stwierdzenia w obu grupach. Następnie
sprawdza się czy średnie te ró\
nią się miedzy sobą w sposób istotny  statystyczny test istotności.
Średnia arytmetyczna:
Oblicza się średnią w obu grupach: i
 i
n  liczba członków w grupie
X  liczby przyporządkowane odp.
f  liczba respondentów, którzy udzielili danej odp.
Następnie mo\
na obliczać ró\
nicę między średnią w grupach  górnej i dolnej, sumę kwadratów
odchyleń w obu grupach (V2g i V2d) etc.
Dyferencjał semantyczny  słu\
y do mierzenia obiektów otaczającego świata, jest specyficzną metodą
ilościowej oceny wra\
enia, jakie obiekty sprawiają na osobie badanej. Mo\
emy np. badać obraz
nauczyciela. Respondentowi daje się kartę zawierającą szereg opozycyjnych przymiotników i słowo
oznaczające opisywany przedmiot np. nauczyciel. Respondent ma za zadanie określić, jakie wra\
enie
sprawia na nim dany przedmiot poprzez zaznaczenie w określonym polu krzy\
ykiem np. bli\
ej
określenia zły ni\
dobry. Dyferencjał semantyczny został opracowany przez C.E. Osgood, G. J. Suci i
P. H. Tannenbaum.
Nauczyciel
Dobry X Zły
Twardy X Miękki
Pary przeciwstawnych określeń np. dobry-zły odnoszą się do trzech wymiarów: ocena (O), aktywność
(A) i siła (S). Wa\
ne jest by ka\
dy wymiar mierzony był za pomocą takiej samej ilości
przeciwstawnych określeń. Pary przeciwstawnych określeń powinny tak\
e tworzyć continuum np.
dobry  6-bardzo 5-średnio 4-trochę 3-brak zdania 2-trochę 1- średnio 0-bardzo  zły.
Najprostszą metodą opracowania wyników jest wykreślenie profilu graficznego. Powstaje on poprzez
połączenie linią krzy\
yków zaznaczonych przez respondenta. Nale\
y wykreślić dwa profile
porównawcze dotyczące dwóch przedmiotów np. nauczyciel i przyjaciel lub nauczyciela w pierwszym
tygodniu jego pracy, a następnie po miesiącu jego pracy. Dane mo\
na tak\
e opracować poprzez
wyliczenie wartości danego wymiaru.
12. Metody doboru próby
Próba  jest to dobranie, przy zachowaniu określonych zasad, ograniczonej liczby jednostek danej
zbiorowości, które pomogą uzyskać informację o całej zbiorowości.
Na dowolnych zasadach badającego:
1. Dobór kwotowy  opieramy się na znanych obiektywnych składnikach danej zbiorowości
np. na występujących w niej podstawowych kategoriach społeczno-demograficznych np.
kategoria płci, wieku, zawodu. Ustalamy, jaki jest odsetek mę\
czyzn i kobiet, ludzi w
poszczególnych klasach wieku czy te\
wykonujących poszczególne zawody. Ustalamy
odpowiednie kwoty, które wyznaczają udział poszczególnych kategorii w próbce. Np.
mę\
czyzn 4)%, kobiet 60% - ustalamy ich udział w badaniu na 2/5 mę\
czyzn i 3/5 kobiet.
2. Dobór celowy  badacz na podstawie znajomości cech społeczno-demograficznych
badanej zbiorowości buduje pewien model, a następnie dobieramy próbę, która powinna
być jego odzwierciedleniem. Wykazuje się tu jednak mniejszy lub większy subiektywizm
oraz stereotypowość.
Definicja, a pojęcie. Definicja operacyjna
Definicja  jest to wyło\
enie zawartości treściowej pojęcia, wyspecyfikowanie jej w sposób opisowy
przy u\
yciu określonych słów. Definicja składa się z Definiendum (SAMA ISTOTA - słowa, którego
ogólnikową treść mamy sprecyzować) i Definiens (OPIS ISTOTY  zestaw elementów opisujących tę
istotę).
Nominalne  ustalają znaczenia, które powinny przysługiwać określonemu terminowi (definiendum)
tj. nazywa przedmiot, który ma własności określone w definiens. Def. te nie mogą być fałszywe, lecz
co najwy\
ej nieprzydatne, u\
ywane są do budowy twierdzeń ogólnych;
Realne  definicje te stwierdzają istnienie cech określonego zjawiska, muszą być trafne empirycznie,
mogą być fałszywe. Pojęcie, które zostanie poddane zdefiniowaniu ju\
istnieje wraz z definiendum. Są
u\
ywane do opisu zjawisk historycznie uwarunkowanych.
Pojęcie  coś więcej ponad to, co zostało zawarte w definicji. Definicja jest nie wyczerpująca lub
cząstkowa, choć mo\
na ją poszerzać i porządkować. To samo pojęcie mo\
e mieć wiele definicji, pod
warunkiem, \
e elementy tych definicji wchodzą w zakres jego pełnej zawartości treściowej. Pojęcie
mo\
e się ró\
nić od swojej definicji pojęciowej zawartością znaczeniową bądz
zakresem.
Definicja operacyjna  (definicja instrumentalna) polega na określeniu operacji badawczych, dzięki
którym będzie mo\
na orzec czy i w jakim stopniu ma miejsce taki stan rzeczy, który dowodzi istnienia
zjawisk nazwanych danym pojęciem. Jest to wyspecyfikowanie operacji, które pozwolą stwierdzić
występowanie zjawisk ujętych w definicji. W socjologii mamy do czynienia najczęściej z problemami
uchwytnymi w sposób pośredni  wartości, grupa interesu, klasa społeczna, normy.