Interpretacja i analiza wierszy Józefa Czechowicza.





�śModlitwa żałobna”

Wiersz pochodzi z ostatniego, piątego tomiku wierszy. Józef Czechowicz, nie mogąc się spodziewać rychłej śmierci, uprzedził bieg wydarzeń.

Poeta nie wierzy w życie pozagrobowe (�śpod kwiatami nie ma dna”). Po śmierci �śwszyscy uśniemy”, zapomnimy o najważniejszych rzeczach - pięknej młodości, spokojnym, cichym domu. Ogarnie nas całkowite �śnieistnienie”, �śwodnista chusta” (powódź). Po zalaniu wodą czas przestanie istnieć.

Pomimo, iż taka przyszłość jest nieuchronna, autor prosi Boga o wartości doczesne takie jak zabawa, możliwość postrzegania piękna przyrody. Każda wesoła chwila się liczy (�Ścarpe diem”). Wobec ukazanej śmierci, �śdźwięki topieli”, �ślasy pachnące bukiem”, �śświergot rybitw”, a nawet ból są równie potrzebne co jedzenie i picie.

Poeta sam twierdzi, że Boga �śwzywa tak rzadko”. Mimo tego ma nadzieję na wysłuchanie modlitwy. Świadomość nieuchronności Apokalipsy skłania podmiot liryczny do prośby o niewyszukane, łatwe do spełnienia rzeczy. Przed �śostatnią nocą” najważniejsza jest ochrona przed �śżywotem pustym” - zabawa przy muzyce i pieśni.

�śModlitwa żałobna” posiada sporo kontrastów. Brak wiary w życie pozagrobowe kłóci się z ideą Boga i Kościoła. Charakterystyczne dla poezji awangardowej są: zwięzły, skrótowy język, niedomówienia, przenośnie (np. �śwodnista chusta”), elipsy (np. �śzamilknie czas”).

�śSam”

Tomik �śBallada z tamtej strony” Józefa Czechowicza, jak zresztą cała twórczość poety, nasycony jest tematyką katastroficzną. Te wizje narastają wraz z rozwojem liryki twórcy, czego dowodem jest ogrom treści o śmierci w porównaniu do wizji arkadyjskich. Tym wyróżnia się trzeci zbiór wierszy od pierwszych dzieł pisarza.

Wiersz �śSam” idealnie ukazuje myśli Czechowicza na tym etapie rozwoju osobowości. Widoczny jest tu kontrast motywów Apokalipsy z arkadyjską rzeczywistością.

Wiersz rozpoczyna się opisem głośnego, panicznego krzyku, który nie jest niczym uzasadniony . Symbolizuje on nadchodzące zło i sprzyja wzbudzeniu uczucia niepewności i zarazem strachu czytelnika. Wobec nadchodzącej katastrofy drzewa nie mogą śpiewać, a ziemia - śmiać.

Następna strofa opisuje pozornie spokojną wieś, gdzie są �śnici pajęcze na strzechach”, ludzie wiodą codzienny, monotonny i jakże stateczny żywot. Tutaj nikt się jeszcze niczego nie spodziewa, tylko podmiot liryczny wyraża obawę o przyszłość. Nawet takie rzeczy, jak domowe zacisze, czy podmuch wiatru nie są w stanie zapewnić poczucia bezpieczeństwa - człowiek już nie może na nich polegać wobec takiego nieszczęścia. A będzie ono stokroć większe niż �śnoc jedwabi żałobnych”- będąca metaforą utraty bliskiej i kochanej osoby - czy wszelkie dotychczasowe doznania ludzi. Na tym Józef Czechowic kończy opis tego co nadejdzie - czegoś nieznanego i niepewnego.

Ostatnia strofa stanowi przedstawienie klęski. Poeta przy tym wykorzystuje elementy biblijne - obrazy ognia, czerwieni, potopu. Ta tragedia nadejdzie �śsłowami czerwonymi”, �śstrunami czerwonymi”, �śwszędzie czerwienie kołem”. Ukazane jest istne piekło. Jeszcze �śpłomienie wiszą” , jednak grożą one �śpowodzią wieków” nieporównywalną z najgorszym.

Zauważalny jest wpływ Awangardy Krakowskiej na konwencję wiersza �śSam”. Poeta, podobnie jak Julian Przyboś, powszechnie stosuje skróty, maksymalnie kondensując tekst i niedomówienia (głównie metafory, np. �śnoc jedwabi żałobnych”, �śdrzewa szeregami bojowo”, a także elipsy ukazujące konkretną rzeczywistość, �śpół afisz” - zaludnione, nieprzyjazne człowiekowi miasto). Nawiązując do teorii Tadeusza Peipera, poeta zastosował narastanie treści. Z wersu na wers dowiadujemy się więcej o strasznym zjawisku. Tytuł sugeruje odbiorcy brak jakiejkolwiek interwencji Boga wobec Apokalipsy. Człowiek w tak ciężkiej chwili nie otrzyma od nikogo wsparcia.