OBRAŻENIA KLATKI PIERSIOWEJ

W wyniku różnych przyczyn i różnych mechanizmów
działania sił urazowych może dochodzić do uszkodzenia
praktycznie wszystkich narządów znajdujących się w
klatce piersiowej. Są to zarówno urazy izolowane
dotyczące pojedynczych narządów, jak i złożone urazy
wielonarządowe czy wielomiejscowe. Bezpośrednim
następstwem uszkodzenia tych narządów są niedrożność
dróg oddechowych, krwotoki do osierdzia (tamponada
serca), krwotoki do jamy opłucnowej (krwiak opłucnej),
odma opłucnowa (otwarta, zamknięta, zastawkowa),
oddech opaczny (paradoksalny) towarzyszący
obustronnemu, wieloodłamowemu złamaniu żeber.

OBRAŻENIA KLATKI PIERSIOWEJ

Wymienione stany są bezpośrednią przyczyną ostrych
zaburzeń krążeniowo-oddechowych zagrażających ży-
ciu. Ból, niedotlenienie, utrata krwi krążącej to składo-
we przyczyny wstrząsu, również zagrażające życiu.
Wtórne zakażenie to z kolei przyczyna następnych groź-
nych powikłań w postaci zapalenia śródpiersia, zapa-
lenia płuc, zapalenia opłucnej. Wiele z tych obrażeń ma
bardzo złożony charakter i wymaga specjalistycznej po-
mocy lekarskiej na miejscu wypadku, w czasie trans-
portu lub w szpitalu.
Stany zagrożenia zdrowia i życia związane z urazami w
obrębie klatki piersiowej dotyczą głównie zaburzeń
funkcjonalnych w obrębie układów oddechowego i
krążenia.

OBRAŻENIA KLATKI PIERSIOWEJ

Pierwsza pomoc udzielana przez osobę niefachową ogra-
nicza się, w zależności od sytuacji, do dbania o prawi-
dłową drożność dróg oddechowych, utrzymanie prawi-
dłowego oddechu i akcji serca, właściwe ułożenie chore-
go, zaopatrzenie rany, niepodawanie żadnych pokar-
mów, napojów ani papierosów, wezwanie pogotowia.
Jeśli pacjent jest przytomny, skarży się na ból i dusz-
ność, najwłaściwszą dla niego pozycją jest pozycja pół-
siedząca, z uniesioną głową i tułowiem, co ułatwi mu od-
dychanie. W przypadku złamania pojedynczego żebra
lub kilku żeber po tej samej stronie, można pacjenta
ułożyć na bolesną stronę (przyciśnięcie jej do podłoża
unieruchomi złamane żebro poruszane przy każdym
oddechu i zmniejszy ból).

OBRAŻENIA KLATKI PIERSIOWEJ

Możliwe jest wystąpienie przypadku tzw. niestabilnej
klatki piersiowej - złamanie trzech lub więcej żeber w
dwóch miejscach. Objawy to ból, zaburzenia oddychania
i tzw. opaczne ruchy klatki piersiowej – oddech para-
doksalny. Oddech paradoksalny w tym przypadku pole-
ga na tym, że w trakcie wdechu uszkodzona część klatki
piersiowej zapada się, a pozostała - unosi. Podczas wde-
chu ruchy klatki piersiowej wykonywane są odwrotne.
Pierwsza pomoc obejmuje wezwanie pomocy, udrożnie-
nie dróg oddechowych i ustabilizowanie klatki piersio-
wej, przez unieruchomienie złamanych żeber. Początko-
wo mogą to być ręce ratownika. Można poszkodowanego
położyć na uszkodzonym boku – pozycja taka stabilizuje
złamane żebra oraz poprawia oddychanie i zmniejsza
ból.

OBRAŻENIA KLATKI PIERSIOWEJ

Jeśli pacjent jest nieprzytomny i grozi mu zachłyśnięcie,
bezpieczna będzie pozycja boczna ustalona. Jeżeli wystę-
pują zaburzenia oddechowe, obowiązuje postępowanie
omawiane przy zabiegach resuscytacyjnych. W razie wi-
docznych ran należy założyć opatrunek, nie usuwać ciał
obcych. W przypadku złamania żeber pomocny jest
opatrunek plastrowy na chorą połowę klatki piersiowej,
skutecznie chroniący przed ruchomością złamanych
żeber w takt oddechów, a tym samym przed bólem i
możliwością uszkodzenia tkanek ostrą krawędzią żebra.
Można wykonać takie unieruchomienie za pomocą
opaski elastycznej na cały obwód klatki piersiowej na
wysokości złamania.

OBRAŻENIA KLATKI PIERSIOWEJ

Zranienia klatki piersiowej powodują z reguły duszność
spowodowaną bólem, który ogranicza wdech i wydech.
Ranny często sam usiłuje zmniejszyć duszność po przez
przejęcie pozycji półsiedzącej. Czasem w miejscu urazu
pojawia się siniak. Jeżeli występuje bardzo silna dusz-
ność, a przy kaszlu pojawia się czasem jasnoczerwona
pienista krew istnieje podejrzenie uszkodzenia płuca.
Gdy stan rannego pogarsza się zanika krążenie, a obja-
wy duszności i wstrząsu wzrastają to przyczyną może
być krwawienie wewnętrzne do jamy opłucnej.
Przy stwierdzeniu obecności ciała obcego w klatce pier-
siowej (pręta, noża) należy je ustabilizować przez przyło-
żenie opatrunku.

Ciała obcego nie wolno usuwać!

Grozi

to powstaniem otwartej rany klatki piersiowej, odmy
opłucnowej oraz masywnym krwiakiem

OBRAŻENIA KLATKI PIERSIOWEJ

Przy zranieniu klatki piersiowej może-
my zastosować

opatrunek trójstronny

.

Tworzy go folia przyłożona do otwartej
rany, z jednej strony (od dołu) nie przy-
klejona plastrem, co umożliwia swo-
bodny wypływ krwi. Taki opatrunek
zabezpiecza powstawanie odmy otwar-
tej lub zamkniętej - działa jak wentyl.
W przypadku odmy nadmiar powietrza
wydostaje się przez nie zaklejoną część
nie powodując wzrostu ciśnienia w klat-
ce piersiowej (odma zamknięta) i na od-
wrót, nie pozwala aspirować powietrza
z zewnątrz (odma otwarta).

OBRAŻENIA KLATKI PIERSIOWEJ

Przy zranieniu klatki piersiowej rannego układamy w po-
zycji półsiedzącej. Jest to pozycja ułatwiająca oddycha-
nie. Należy stale kontrolować oddech. W przypadku wy-
stępowania rany zewnętrznej należy ją przykryć jedynie
materiałem opatrunkowym. Jeżeli istnieje konieczność
przesunięcia rannego nie wolno stosować chwytu ratow-
niczego unoszącego (Rauteka). Jeżeli wystąpi bezdech na-
leży zastosować sztuczne oddychanie. Rannemu należy
zapewnić spokój i zabronić palenia, picia oraz jedzenia.
Może wystąpić tzw. tamponada serca wywołana obecnoś-
cią dużej ilości płynu (krwi) w worku osierdziowym. Pra-
ca serca jest upośledzona – serce uciskane nie może się
skuteczne kurczyć. Gdy miejsca zaczyna brakować – ser-
ce zostaje niedotlenione i dochodzi do zatrzymania jego
akcji w fazie rozkurczu.

URAZY RĘKI

Ręka (palce, śródręcze, nadgarstek) ulega bardzo często
rozmaitym urazom zarówno w wyniku wypadków przy
pracy, jak i w czasie zajęć domowych, zabaw (zwłaszcza
dzieci) czy uprawiania sportów. Są to różnego rodzaju ra-
ny, z obecnością w nich ciał obcych lub bez, oparzenia,
przecięcia pojedyncze i mnogie ścięgien, złamania kości,
amputacje czy oskalpowania. Powodują one natychmia-
stowy skutek w postaci utraty funkcji ręki.
Żadnych zmian pourazowych ręki nie należy lekceważyć i
lepiej skonsultować się ze specjalistą w ambulatorium
chirurgii ogólnej, urazowej lub ortopedycznej. W ramach
pierwszej pomocy przedlekarskiej pacjent po urazie ręki,
w zależności od sytuacji, może wymagać założenia opa-
trunku, zatamowania krwotoku i unieruchomienia ręki.

URAZY RĘKI

Należy pamiętać, że nie wolno sondować ran i wyciągać z
nich ciał obcych, nie przepłukiwać ich i nie traktować
środkami odkażającymi z dodatkiem barwników typu
gencjana, jodyna, nie tamować krwotoku przy użyciu
narzędzi, nie zakładać przy małych krwotokach opaski
uciskowej, nie traktować oparzenia domowymi środ-
kami, takimi jak spirytus, denaturat, białko jaja kurzego,
tarte ziemniaki itp. Oparzenie najlepiej potraktować
przez kilka do kilkunastu minut zimną bieżącą.

URAZY BRZUCHA

Działanie na brzuch sił o różnym natężeniu prowadzi do
urazów tępych i ostrych zarówno powłok brzucha, jak i
narządów wewnętrznych. Przy widocznym uszkodzeniu
rozpoznanie jest łatwiejsze – można stwierdzić krwiaki
na skórze, otarcia naskórka, krwawiące rany różnej
głębokości, czasem odsłaniające jelita, sterczące ciała
obce. W przypadku obrażeń zamkniętych rozpoznanie
jest trudniejsze. Brak objawów na skórze czy niewielkie
ślady nie wykluczają nawet bardzo ciężkich uszkodzeń
wewnętrznych (pęknięcia naczyń krwionośnych, śledzio-
ny, wątroby, nerki, pęcherza moczowego, jelit itd.). Rozp-
oznanie jest możliwe wyłącznie na podstawie pośrednich
objawów klinicznych związanych z wstrząsem czy zapale-
niem otrzewnej. W opisywanych przypadkach wchodzi w
grę wyłącznie leczenie szpitalne.

URAZY BRZUCHA

Osobie udzielającej pierwszej pomocy przypada w tych
wypadkach niewielka, choć istotna rola:
• ułożenie pacjenta na wznak, ewentualnie z nieco unie-
sionym tułowiem i wałeczkiem pod kolanami w celu
zmniejszenia napięcia powłok brzusznych,
• założenie na ranę suchego, jałowego opatrunku, bez
kontroli rany,
• okrycie pacjenta, aby się nie wychładzał,
• niepodawanie jedzenia, picia, papierosów,
• wezwanie pogotowia.

Nie usuwać ciał obcych!
Narządy wydostające się na zewnątrz jamy brzusznej
należy pokryć wilgotnym, jałowym opatrunkiem.
Nie wolno wprowadzać ich do jamy brzusznej!

CHOROBY KLATKI PIERSIOWEJ I BRZUCHA

Przy wystąpieniu zachorowania związanego z tymi przy-
padkami osoba przygodna, członek rodziny czy sam cho-
ry sprowadza wzywają pogotowie ratunkowe i w miarę
dokładne określają występujące objawy, co w wielu przy-
padkach jest dość trudne. Często ból spowodowany cho-
robą występuje w miejscach całkiem innych niż chory na-
rząd. Wzywający karetkę powinien wykazać trochę cier-
pliwości i dokładnie odpowiadać na pytania dyspozytora.

Atak serca

objawia się ostrym bólem zamostkowym pro-

mieniującym często do szyi, barku lub ramienia, szcze-
gólnie po wysiłku fizycznym lub wzburzeniu psychicz-
nym, a w ciężkich przypadkach nawet w stanie spoczyn-
ku. Bólom towarzyszy często uczucie trwogi. Po ustąpie-
niu obciążenia fizycznego lub psychicznego zdarza się że
bóle ustępują.

CHOROBY KLATKI PIERSIOWEJ I BRZUCHA

Zawał mięśnia sercowego

- zaczyna się podobnie jak atak

serca, utrzymuje się jednak dłużej i ma o wiele cięższy
przebieg. Może wystąpić uczucie śmiertelnego strachu o-
raz objawy wstrząsu. Tętno może być bardzo szybkie, ale
zdarza się że jest bardzo zwolnione.

U określonej grupy

ludzi zawał może przebiegać bezobjawowo. (np. chorych
na cukrzycę).

Zapalenie wyrostka robaczkowego

- ból w prawym pod-

brzuszu (czasem w okolicy pępka), mogą wystąpić wy-
mioty i gorączka. Do czasu przybycia lekarza nie poda-
jemy żadnych leków przeciwbólowych, mogą utrudnić
prawidłowe rozpoznanie.

CHOROBY KLATKI PIERSIOWEJ I BRZUCHA

Wrzód żołądka

(przedziurawienie ściany żołądka) – gwał-

towny ostry ból, czasem promieniuje do okolicy między

łopatkowej. Jeżeli treść żołądka przeniknie do wolnej

jamy otrzewnej brzuch staje się twardy.

Kolka żółciowa

- ostre napadowe bóle w prawym pod-

brzuszu pod prawym łukiem żebrowym. Często promie-

niują do łopatki. Bóle mają charakter kolki. Czasem wy-

stępują mdłości.

Kolka nerkowa

- silne bóle skurczowe w tylnym pod-

żebrzu na przemian z okresami bez bólu. Czasem pro-

mieniują do pachwiny lub w okolice pęcherza.

Zapalenie trzustki

- bardzo sine bóle na wysokości łuku

żebrowego. Gdy proces zapalny obejmuje wolną otrzew-

ną brzuch staje się napięty.

Niedrożność jelit

- powłoki brzuszne napięte. Deskowata

twardość. Silny ból.

CHOROBY KLATKI PIERSIOWEJ I BRZUCHA

W przypadku gdy dolegliwości występują po raz pier-
wszy, do czasu przybycia lekarza nie należy podawać
żadnych środków przeciwbólowych. Podanie takiego śro-
dka utrudni prawidłowe rozpoznanie choroby. Do czasu
przybycia karetki należy zapewnić choremu spokój. Bez-
względnie nie należy podawać choremu alkoholu, jedze-
nia i picia, często bowiem w niektórych przypadkach w
dalszym postępowaniu może zaistnieć konieczność pod-
dania chorego operacji. Również nie pozwalać mu palić.
W sytuacji kiedy chory był wcześniej leczony na daną
chorobę i posiada lek przepisany na wypadek nagłego za-
chorowania należy ułatwić mu jego zażycie.
Przy bólach brzucha można ułożyć chorego podkładając
mu pod kolana wałek.
Chorego z dusznością układamy w pozycji półsiedzącej.

INNE PRZYPADKI

Padaczka - napadowe schorzenie mózgu

Napady padaczkowe występują samoistnie. Charaktery-
zują się w ciężkich przypadkach następującymi objawa-
mi:
• początkowy bezdech i sinica,
• chwilowe zesztywnienie,
• drgawki ( czas trwania od kilku sekund do kilku a
nawet kilkunastu minut),
• tak zwana „piana w ustach”,
• samoistne moczenie się,
• rozszerzone źrenice,
• brak kontaktu słownego.

INNE PRZYPADKI

Padaczka - napadowe schorzenie mózgu

Pierwsza pomoc obejmuje:
• zabezpieczenie chorego przed dodatkowymi urazami.
• zabezpieczenie przed przygryzieniem sobie języka po
przez włożenie do ust ratowanego np. zwiniętą chusteczkę
(nie władać twardych przedmiotów np. łyżki).
• jeżeli jest to możliwe należy chorego przekręcić na bok
(nie wolno w żadnym przypadku tego robić na siłę pod-
czas występowania drgawek),
• wezwanie lekarza,
• sprawdzenie czy chory nie doznał dodatkowych obrażeń
przy upadku.

INNE PRZYPADKI

Utonięcie

Po wyciągnięciu topielca z wody należy jak najszybciej
rozpocząć sztuczne oddychanie. Nie należy próbować po-
zbyć się wody która dostała się do płuc ratowanego. Dzia-
łanie takie opóźnia tylko rozpoczęcie sztucznej wentylacji
i może wywołać wymioty. Często mimo uratowania to-
pielca może dojść do bardzo groźnych dla życia powikłań
dlatego uratowany powinien bezwzględnie poddać się
opiece lekarskiej.

INNE PRZYPADKI

Porażenie prądem elektrycznym

W przypadku porażenia prądem elektrycznym istotne
jest natychmiastowe uwolnienie porażonego spod działa-
nia prądu elektrycznego. Szansa ratunku szybko spada w
miarę upływu czasu. Należy przy tym pamiętać, że posz-
kodowany pod prądem jest dla ratownika równie niebez-
pieczny jak samo źródło. W czasie uwalniania porażo-
nego spod działania prądu elektrycznego należy, jeśli to
możliwe, wyłączyć napięcie właściwego obwodu elekt-
rycznego. Gdy jest to niemożliwe należy podjąć próbę od-
ciągnięcia porażonego od urządzenia pod napięciem od-
powiednimi narzędziami, suchym drewnem lub tworzy-
wem sztucznym. Gdy wyłączenie napięcia może spowodo-
wać upadek porażonego, należy go przed tym zabezpie-
czyć.

INNE PRZYPADKI

Porażenie prądem elektrycznym

W miejscu kontaktu z prądem powstają oparzenia skóry,

które zaopatruje się typowo dla oparzeń. W przypadku

omdlenia, utraty przytomności, przy zachowaniu odde-

chu i tętna należy unieść kończyny dolne i górne na kil-

kanaście sekund. Po odłączeniu ofiary od źródła prądu

należy natychmiast:
• sprawdzić oddech i tętno,
• w razie braku oddechu rozpocząć sztuczne oddychanie,
• w razie zatrzymania krążenia rozpocząć masaż serca,
• wezwać pogotowie ratunkowe.

Przy porażeniu człowieka prądem o wysokim napięciu

nie należy zbliżać się do miejsca wypadku. Łuk elek-

tryczny może porazić nawet z odległości kilku metrów.

Pomoc ogranicza się jedynie do zawiadomienia pogotowia

ratunkowego o wypadku z zaznaczeniem, że dotyczy on

porażenia prądem wysokiego napięcia.