N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

84

T E C H N I K A

O R T O D O N T Y C Z N A

Istota leczenia retencyjnego

Rodzaje stałych aparatów retencyjnych

stałych grubołukowych. Zawiera
pelotę akrylową w kształcie motyla
opartą na podniebieniu twardym
w miejscu fałdów podniebiennych,
sięgającą do wysokości drugich zę-
bów przedtrzonowych. Nie może ona
kontaktować się z dziąsłem brzeżnym
ani z brodawką przysieczną. Pelotę
z pierścieniami ze stali nierdzew-
nej chromowo-niklowej grubości
0,1 mm założonymi na pierwszych
zębach trzonowych łączy drut nie-
rdzewny, stalowy, sprężysto-twar-
dy o grubości 0,9-1 mm w kształcie
łuku. Łączenia łuku z pierścieniami
dokonuje się w dwojaki sposób. Łuk
może być wprowadzany po dogię-
ciu odpowiednich zakończeń do ru-
rek na pierścieniach lub lutowany
do powierzchni podniebiennej pier-
ścieni. Preferowany jest drugi sposób
ze względu na większą sztywność
konstrukcji.

Ł

UK

JĘZYKOWY

Łuk językowy jest aparatem grubo-
łukowym stosowanym w żuchwie
na dolny łuk zębowy czy też część
zębodołową żuchwy, służącym
do utrzymania pozycji dolnych zę-
bów trzonowych po ich dystaliza-
cji lub zabezpieczenia przestrzeni
po utracie mlecznych zębów trzono-
wych. Łuk językowy wykonuje się
z okrągłego drutu sprężysto-twar-
dego o przekroju 0,9 mm. Biegnie
on w bocznym odcinku łuku zębo-
wego na wysokości szyjek zębowych,
w odległości od 1,0 do 1,5 mm, tak

Celem leczenia retencyjnego jest
ustabilizowanie i utrzymanie pra-
widłowego zgryzu do czasu pełnej
mineralizacji kości, regeneracji dzią-
seł i tkanki przyzębia oraz uzyska-
nie równowagi mięśniowej w narzą-
dzie żucia. Retencja jest konieczna
u wszystkich pacjentów poddanych
terapii ortodontycznej bez wzglę-
du na wiek, czas leczenia i rodzaj
aparatu stosowanego w leczeniu
aktywnym. Aparaty retencyjne sta-
łe można podzielić ze względu na:
zasięg, materiał, z jakiego zostały wy-
konane, umiejscowienia względem
powierzchni szkliwa (wewnątrz- i ze-
wnątrzkoronowe) oraz czasu prze-
bywania w jamie ustnej – retainery
osadzane na kilka lat lub na stałe.

A

PARAT

N

ANCE

’

A

Stały aparat retencyjny wykonywa-
ny w laboratorium ortodontycznym,
jakim jest aparat Nance’a, został
skonstruowany jako bierny aparat
ortodontyczny i pierwotnie był sto-
sowany do utrzymywania pozycji
strzałkowej pierwszych górnych zę-
bów trzonowych stałych w celu wy-
korzystania przestrzeni powstającej
dzięki różnicy wielkości mlecznych
zębów trzonowych i stałych przed-
trzonowców do leczenia stłoczeń
zębów przednich górnych. Obecnie
bierny aparat Nance’a jest stosowany
jako aparat retencyjny po dystaliza-
cji pierwszych zębów trzonowych
za pomocą wyciągu zewnątrzustne-
go. Zaliczany jest do grupy aparatów

TITLE



The essence of treatment

retention. Types of fixed retainers
cameras

SŁOWA KLUCZOWE



retencja, czas

trwania retencji, stałe aparaty retencyjne

STRESZCZENIE



Artykuł przedstawia

rodzaje stałych aparatów retencyjnych
służących do ustabilizowania
osiągniętych warunków zgryzowych
i nowego położenia zębów w wyniku
aktywnego leczenia ortodontycznego,
wykonanych przy pomocy różnych
technologii. Wyjaśnia mechanizmy
powodujące nawroty wad i konieczność
stosowania retencji permanentnej
u dorosłych pacjentów.

KEY WORDS



retention, duration

of retention, retainers

SUMMARY



The article presents the

types of fixed retainers to cameras
to the existing occlusal relationships
and conditions to stabilize their new
position as a result of active orthodontic
treatment teeth made using different
technologies. Explains the mechanisms
causing relapses of defects and the
need for permanent retention in adult
patients.

mgr tech. dent. Jolanta Walasz

1

, tech. dent. Zofia Matthews

2

R

etencja jest konieczna

u wszystkich

pacjentów poddanych
terapii ortodontycznej
bez względu na wiek.

2

/ 2 0 1 3

85

T E C H N I K A

O R T O D O N T Y C Z N A

by nie kontaktował się z zębami trzo-
nowymi mlecznymi i nie zaburzał
wyrzynania się zębów przedtrzono-
wych. W przednim odcinku opiera
się na guzkach zębów siecznych sta-
łych. Łuk mocuje się do pierścieni
na pierwszych dolnych zębach trzo-
nowych stałych, a niekiedy na dru-
gich zębach trzonowych mlecznych.
Mocuje się go do pierścieni najczę-
ściej za pomocą lutowania. Łuk ję-
zykowy utrzymuje istniejącą prze-
strzeń, zapobiega pochylaniu się zę-
bów, hamuje doprzedni ruch zębów
trzonowych i dotylny ruch zębów
przednich.

S

ZYNA

METALOWA

LANA

Obecnie coraz rzadziej wykonuje
się szynę metalową laną. Szyna jako
retainer okalający jest wykonana
ze stopu chromo-kobaltowego. Za-
sięg szyny to największe wypukłości
powierzchni wargowych, policzko-
wych i podniebiennych zębów. Apa-

rat może obejmować cały łuk zębowy
lub jego część (np. siekacze i kły).

R

ETAINERY

STAŁE

W przeszłości wykorzystywano róż-
ne konstrukcje w postępowaniu re-
tencyjnym. Jako retainery wewnątrz-
zębowe stosowano ligatury druciane
mocowane za pomocą akrylu lub
kompozytu w rowku wypreparo-
wanym w koronach zębów, belki
odlewane z metalu umieszczane
na powierzchniach podniebiennych
i językowych siekaczy i kłów lub
na powierzchniach żujących zębów
bocznych. Tradycyjne retainery stałe
były przymocowywane do kłów lub
pierwszych zębów przedtrzonowych
(tzw. 3-3, 4-4) za pomocą pierścieni.
Stosowano wówczas metalowy drut
przylegający pasywnie do powierzch-
ni językowych zębów siecznych
o grubości około 1 mm.

Obecnie stosowane są retainery

III generacji klejone na materiał kom-

pozytowy tylko do kłów (dwupunkto-
we), wykonywane z drutu stalowego
gładkiego 0,032 cala. Przed przykleje-
niem retainer dogina się precyzyjnie
na modelu gipsowym lub bezpośred-
nio w ustach pacjenta tak, by pasyw-
nie przylegał do powierzchni języko-
wych zębów siecznych. Po przycięciu
drutu do pożądanej długości piasku-
je się końcówki 90-mikrometrowym
proszkiem tlenku aluminium przez
około 5 sekund pod ciśnieniem po-
wietrza około 7 kg/cm

3

. Gotowy re-

tainer przekazuje się do gabinetu
i dalsze czynności związane z podkle-
jeniem wykonuje lekarz ortodonta.
W tego typu aparacie istnieje niebez-
pieczeństwo, że zęby sieczne dolne
mogą przemieszczać się dowargowo,
jednak przy prawidłowym nagryzie
poziomym większe przesunięcia blo-
kują zęby sieczne górne. Podobnym
typem retainera stałego klejonego tyl-
ko do kłów może być retainer wyko-
nany techniką odlewniczą. Aparat ten

r e k l a m a

Łódź, ul.Wierzbowa 46/48

tel. [phone] / 67

www.natrodent.pl

ŚWIA

TOW

A

PREMIERA

Ceramill Sintr

on

®

Rewolucja metali nieszlachetnych w CAD/CAM.

by

by

by

y

Knu

Knu

Knu

Knu

t M

t M

t M

ill

ill

ill

er

er

er

N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

86

T E C H N I K A

O R T O D O N T Y C Z N A

dzięki technice odlewniczej przylega
dokładnie do kłów i zębów siecznych,
co zwiększa jego precyzję w porów-
naniu z retainerem doginanym.

FSW retainer
Najczęściej obecnie stosowanym re-
tainerem stałym jest retainer klejony
do sześciu zębów, tzw. FSW retainer
(Flexible Spiral Wire). Wykonany
jest ze stalowego drutu plecionego
okrągłego o średnicy 0,4-0,5 mm lub
prostokątnego ośmiożyłowego. Po do-
gięciu retainer przykleja się metodą
bezpośrednią za pomocą kompozytu
lub metodą pośrednią za pomocą szy-
ny transferowej wykonanej z płytki
termoplastycznej.

Ten typ retainera jest również sto-

sowany jako retencja trwała (długo-
letnia) po leczeniu aparatem stałym,
np. prawdziwej diastemy pośrodko-
wej, nasilonych obrotów zębów u pa-
cjentów dorosłych, usunięciu poje-
dynczego zęba siecznego w żuchwie,
leczeniu uogólnionej szparowatości,
a także po leczeniu pacjentów doro-
słych z chorobą przyzębia.

Utrzymywacz przestrzeni
Stały retainer stosowany jest również
do utrzymania miejsca na uzupeł-
nienia protetyczne w bocznych od-
cinkach łuku zębowego. Wykonuje
się go z grubego drutu krawężnego
o przekroju 0,021 x 0,025 cala i przy-
kleja do wcześniej przygotowanych
zagłębień w szkliwie. Im większa jest
luka, tym drut powinien być grubszy.
Drut dogina się poniżej płaszczyzny
zgryzowej w celu uniknięcia zakłóceń
w okluzji i zniszczenia retainera.

W przednim odcinku łuku zębowego

zakłada się stały retainer jako czasowy
most składający się z drutu plecione-
go oraz ze sztucznego zęba odtwarza-
jący ciągłość łuku zębowego.

Działanie retencyjne ma również

stały utrzymywacz przestrzeni, który
jest jednostronnym aparatem składa-
jącym się z pierścienia zacementowa-

nego na zębie trzonowym mlecznym
lub na pierwszym zębie trzonowym
stałym i pętli zabezpieczającej prze-
strzeń po utraconym lub brakującym
zębie w odcinku bocznym. Pętla przy-
lutowana do pierścienia może być pę-
tlą otwartą lub zamkniętą. Dogina się
ją z drutu o średnicy 0,8-0,9 mm wy-
starczająco szeroką w wymiarze po-
liczkowo-językowym, aby umożliwiać
wyrzynanie się zębów przedtrzono-
wych bez konieczności usuwania
aparatu z zachowaniem odległości
od błony śluzowej wyrostka zębodo-
łowego, która wynosi około 1,5 mm.
Pętla sięga do tylnej powierzchni
zęba sąsiadującego z luką, do wypu-
kłości stycznej ściany zęba powyżej
największego obwodu, zapobiegając
przesuwaniu się pętli po ścianie zęba
pod wpływem sił żucia.

S

TAŁY

UTRZYMYWACZ

PRZESTRZENI

Stały utrzymywacz przestrzeni skła-
da się również z dwóch opasek za-
łożonych na zębach sąsiadujących
z luką, połączonych ze sobą drutem
dogiętym i przylutowanym według
opisanych zasad. Do utrzymania
miejsca na uzupełnienia protetycz-
ne w bocznych odcinkach łuku zę-
bowego może służyć drut krawężny
o przekroju 0,021 x 0,025 cala przy-
klejony w płytkich zagłębieniach
w szkliwie zębów filarowych otacza-
jących lukę (im dłuższe przęsło, tym
grubszy drut). Ważne jest dogięcie
drutu poniżej płaszczyzny zgryzu
w celu uniknięcia ryzyka złamania
retainera przez siły okluzyjne.

P

ODSUMOWANIE

Planowanie i realizacja fazy reten-
cyjnej to dwie z najbardziej skom-
plikowanych czynności w leczeniu
ortodontycznym, których zadaniem
jest utrwalenie dokonanych zmian
w ustawieniu zębów w trakcie prze-
budowy tkanek. Pacjent powinien
być świadomy, że po zakończonym le-

czeniu nadal zachodzą przeobrażenia
polegające na ciągłym wyrzynaniu
się zębów do czwartej dekady życia,
pojawianiu się stłoczeń w wyniku
skracania i zwężaniu się łuków zębo-
wych. Jest to zjawisko fizjologiczne.
Jeśli te zmiany stają się dla pacjenta
nie do zaakceptowania, to wadę nale-
ży leczyć ponownie, nie zapominając
o leczeniu retencyjnym.



1

Zakład Technik i Technologii Dentystycznych

Katedry Biomateriałów i Stomatologii

Doświadczalnej

kierownik: dr hab. n. med. Mariusz Pryliński

2

Pracownia Miniimplantów Ortodontycznych

Katedry Ortopedii Szczękowej i Ortodoncji

kierownik: dr n med. Przemysław Kopczyński

KONTAKT

Jolanta Walasz

60-757 Poznań, ul. Grottgera 8/A

tel. [phone]

e-mail: [e-mail]

Piśmiennictwo
1. Atack N. i wsp.: Which Way Forward? Fixed

or Removable Lower Retainers. „Angle
Orthodontist”, 2007; 77, 6: 954-959.

2. Gordon B.: Sposoby łączenia małych ele-

mentów metalowych w ortodoncji i techni-
ce. „Dental Labor.”, 2006, IX, 20-24.

3. Grygiel R., Rucińska-Grygiel B.: Rodzaje

retainerów stałych oraz stawiane im wyma-
gania. „Magazyn Stomatologiczny”, 2001;
2; 10-14.

4. Janiszewska J., Jarowicz J., Wędrychowska-

Szulc B.: Budowa, działanie i zastosowanie
aparatu Nance’a i jego modyfikacji. „Maga-
zyn Stomatologiczny”, 2006, X, 46-50.

5. Kowalczyk A.: Ortodontyczne postępowa-

nie retencyjne. „Ortop. Szczęk. i Ortod.”,
2004, 4, 9-13.

6. Littlewood S.J. i wsp.: Orthodontic reten-

tion: A systematic review. „Journal of Or-
thodontics”, 2006; 33: 205-212.

7. Łabiszewska-Jaruzelska F.: Ortopedia

szczękowa. PZWL, 1997, Wyd. IV.

8. Mikołajczyk M.: Postępowanie podczas

wykonywania lanego aparatu retencyjnego.
„Ortop. Szczęk. i Ortod.”, 2003, 4, 4-7.

9. Ormiston J.P. i wsp.: Retrospective analysis

of long-term stable and unstable ortho-
dontic treatment outcomes. „Am J Orthod
Dentofacial Orthop”, 2005; 128: 568-574.

10. Profit W.R., Fields H.W.: Ortodoncja współ-

czesna. Czelej, Lublin 2002, 603-619.

11. Raiman J., Hanke R.: Wymagania stawiane

długotrwałej retencji. „Ortop. Szczęk. i Or-
tod.”, 2000, 3, 44-51.

12. Zachrisson B.U.: Retainer trzeciej generacji

klejony na kły dolne 3-3 od strony języka. „Or-
todoncja Współczesna”, 2000; 2, 3: 93-99.