Pokonać chciwość i strach –
jak skutecznie zarabiać na rynku kapitałowym

Tomasz Mitoraj

Dzisiejsze spotkanie

Informacje ogólne
Częstotliwość spotkań
Charakter
Oczekiwania
Samodzielna nauka
Zadania domowe
psychologia inwestowania
Podejście teoretyczne
Porady

Rynki kapitałowe i terminowe

Uczestnicy rynków podlegają emocjom
Chciwość, strach, nadzieja, żal, niechęć

Nie zachowują się racjonalnie

Psychologia tłumu

Zasada Pareto

PEP SA

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu
Drugi poziom

●

Trzeci poziom

●

Czwarty poziom

●

Piąty poziom

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu

Drugi poziom

●

Trzeci poziom

●

Czwarty poziom

●

Piąty poziom

Kupujemy akcje:

80

90

100

110

120

130

140

150

160

80

90

100

110

120

130

140

150

160

80

90

100

110

120

130

140

150

160

80

90

100

110

120

130

140

150

160

80

90

100

110

120

130

140

150

160

80

90

100

110

120

130

140

150

160

Zawód Treder/ Inwestor

Zmagania z rynkiem to:
Codzienna łamigłówka
Potężna dawka stresu
Poznawanie samego siebie
Skrajne emocje

Poczucie satysfakcji
Przypływ dużej gotówki
Odporność na stres

Jakie cechy powinien mieć inwestor, a jakie
spekulant/ trader?

Podzielcie się na małe grupy
Wypiszcie najważniejsze cechy uczestnika rynku
Przypiszcie im wagi

Różnica pomiędzy inwestorem a traderem?

Skuteczny trading:

Stabilność emocjonalna
Odporność na stres
Umiejętne zarządzanie czasem
Ćwiczenia fizyczne
Skuteczny plan gry
Zautomatyzowanie czynności
Dysocjacja od uczuć
Konsekwencja

Niezawodne łącze internetowe i stabilność platformy
transakcyjnej

Psychologia

3 Fazy wg Johna Pipera
Faza I

Motywowana chciwością

Patrzymy tylko na potencjalne zyski,

łatwość ich zarobienia, nie stosujemy

żadnych stopów, po znalezieniu jakiegoś

nowego wskaźnika/systemu, zaczynamy go

natychmiast wdrażać w życie itp.

Faza II

Motywowana strachem

Poważnie straciliśmy i zaczyna do nas docierać,
że warto stawiać stopy, trochę ostrożniej grać itp.
Ponieważ boimy się – albo nie wchodzimy na rynek
bo nie jesteśmy pewni, albo szybko uciekamy
z rynku, bo pomni swoich doświadczeń nie chcemy
już więcej stracić.

Wiele osób wraca do fazy I lub

nigdy nie wychodzi z fazy nr II

Faza III

Kontrola ryzyka

To faza ostateczna, gdy dociera do nas,

że straty są nieodłączną częścią

inwestowania, trzeba je zaakceptować

i tak je "ustawić" do swojego kapitału,

abyśmy znali ryzyko, jakie nas czeka.

Jak najszybciej nabyć powyższe cechy?

Korzystanie z doświadczeń innych
Nauka
Samodzielne inwestycje, gwarancja popełnienia
wszystkich możliwych błędów

Sfery psychologii inwestowania

Sfera poznawcza (heurystyki)

Sfera emocjonalna

Sfera motywacyjna (preferencje)

Sfera poznawcza

Heurystyka – szybko formułowana opinia służąca rozwiązywaniu

złożonych problemów

Nadmierna pewność siebie
Nadmierny optymizm
Iluzja kontroli
Błąd konfirmacji
Efekt myślenia wstecznego
Heurystyka dostępności
Heurystyka kotwiczenia
Heurystyka afektu
Dysonans poznawczy
Błąd atrybucji
Heurystyka reprezentatywności
Nadmierne dążenie do identyfikacji struktur

Nadmierna pewność siebie

Oznacza nadmierną wiarę we własne umiejętności i

wiedzę.

-

Czy uważasz się za mądrzejszego niż przeciętny poziom?

-

Czy Twoje umiejętności prowadzenia samochodu są lepsze /

gorsze od przeciętnych?

Wynikiem nadmiernej pewności siebie jest:

-

wysoka aktywność inwestora

-

Nieprzygotowanie

- Zajmowanie za dużych pozycji

- Bark zleceń stop

- Zwlekanie ze sprzedażą akcji

- Nadmierna rotacja portfela

- Akceptacja większego ryzyka po zyskownej transakcji

Nadmierny optymizm

Zawyżanie prawdopodobieństw zdarzeń pozytywnych

Niedoszacowanie prawdopodobieństw zdarzeń

negatywnych

Inwestor odczuwa nadzieję, która ogranicza

obiektywizm oceny sytuacji  „te akcje na pewno

urosną”

Iluzja kontroli

Kiedy postawisz wyższą stawkę – przed czy po rzucie

monetą?
Iluzja kontroli świadczy o skłonności ludzi do myślenia

magicznego
Inwestorzy wyobrażają sobie, że potrafią wpływać na

kurs akcji

(abstrahujemy od inwestorów dysponujących

naprawdę dużymi kapitałami)

Błąd konfirmacji

Polega na przywiązywaniu większej wagi do faktów

(argumentów) zgodnych z dotychczasowymi

poglądami (przewidywaniami) i jednoczesnym

ignorowaniu bądź wyszukiwaniu z mniejszą

starannością faktów (argumentów) przeczących

dotychczasowym poglądom (przewidywaniom)

Efekt myślenia wstecznego

„W zasadzie było to do przewidzenia”

Szczególnie często wypowiadane po dynamicznym

ruchu kursu w górę / w dół

Heurystyka dostępności

Polega na przecenianiu przez człowieka

częstotliwości występowania /

prawdopodobieństwa zdarzeń, o których

powszechnie się słyszy
Czy w Polsce ma miejsce więcej zabójstw czy

samobójstw?
Jak niebezpieczne jest podróżowanie samolotem?
Czy podczas hossy giełdowej wszyscy zarabiają?

Błąd kotwiczenia

Uleganie nieuzasadnionym wstępnym sugestiom

podczas dokonywania prognoz ilościowych

Przykład: wycena nieruchomości z katalogu, w

którym podane są ich ceny

Przykłady z giełdy:

-

ocena wartości akcji na podstawie

nieaktualnych już rekomendacji

-

Zawyżanie wartości akcji, których kurs spada

poniżej naszej ceny zakupu

Dysonans poznawczy

Stan napięcia pojawiający się w przypadku docierania do

świadomości człowieka różnic między własnym –

wyidealizowanym niekiedy – wyobrażeniem siebie i świata

a rzeczywistością

Inwestor mający wysokie mniemanie o sobie, a który

utrzymuje stratną pozycję, będzie tendencyjnie

interpretował docierające informacje na korzyść

zakupionych akcji, a stratę przypisze czynnikom losowym a

nie własnym błędom

Inwestorzy mogą przeszacowywać potencjał wzrostowy

akcji po ich zakupieniu

Błąd atrybucji

Niepoprawne zachowanie innych przypisujemy

bardziej ich cechom charakteru niż czynnikom

zewnętrznym,

w przypadku własnym – na odwrót

Gdy inwestor słyszy, że inni zarabiają, przypisuje to ich

szczęściu, gdy on sam zarabia – swoim

umiejętnościom

Heurystyka reprezentatywności

Tendencja do opierania sądów na zbyt małej,

niereprezentatywnej próbie i wnioskowania na jej
podstawie o cechach całej populacji
Skłonność do doszukiwania się w dowolnie małej
próbie cech charakterystycznych dla całej populacji

Nadmierne identyfikowanie struktur

Szczególnie charakterystyczne dla

analizy technicznej

Sfera emocjonalna

Uczucie żalu

Heurystyka afektu

Efekt predyspozycji

Impulsywność

Żal

Psychiczna reakcja człowieka po podjęciu decyzji, której

skutki okazały się dla niego niekorzystne
Żal jest szczególnie silny, gdy:

dowiadujemy się, że wariant, którego nie wybraliśmy, przyniósł lepsze
wyniki, niż ten, na który się zdecydowaliśmy.

negatywne skutki są efektem postępowania niezgodnego z
dotychczasową rutyną.

Stratę odnosimy sami, a nie w grupie

Strata jest wynikiem naszej decyzji, a nie np. osoby zarządzającej
naszymi pieniędzmi (stąd, zgodnie z regułą minimalizacji żalu,
popularne są fundusze inwestycyjne)

Żal

Bierność

wywołana

wcześniejszym

odczuwaniem żalu

Kupiłeś akcje za 100 zł. Zdrożały do

160 zł, a potem zaczęły tanieć. Jeżeli zrezygnowałeś z
z odsprzedania ich po cenie 150 zł nie zrobisz tego
również „przy ostatnim dzwonku” – przy cenie 110 zł

Teoria portfela a praktyka

Harry Markowitz – laureat Nagrody Nobla za teorię portfela

o sposobie budowy swojego portfela emerytalnego:

„Oczywiście powinienem był policzyć historyczne

kowariancje między różnymi kategoriami inwestycji i

wykreślić granicę efektywnych portfeli. Jednak zamiast

tego wyobraziłem sobie smutek, który bym odczuwał,

gdyby kursy akcji poszły w górę, a ja bym ich nie posiadał,

albo gdyby ceny spadły, a ja miałbym wyłącznie akcje.

Moim zamiarem było zminimalizowanie przyszłego uczucia

żalu, dlatego podzieliłem swoje zasoby równo, po 50%

między akcje i obligacje”

Emocjonalne podstawy efektu
predyspozycji

Efekt predyspozycji – skłonność do zbyt szybkiej

realizacji zysków i zbyt późnej realizacji strat

Asymetria preferencji inwestorów w zakresie zysków i strat

Problem impulsywności i samokontroli

Dążenie do unikania żalu

●

Szybko sprzedajemy zyskowne, żeby nie spadło (unikanie żalu

utraconych korzyści)

●

Późno sprzedajemy stratne, żeby zachować szansę na

odrobienie strat

Heurystyka afektu

Oceniając dany obiekt abstrahujemy od

szczegółowych charakterystyk na rzecz ogólnych

preferencji zależnych od emocji

Heurystyka afektu

konsekwencje

Prowadzić to może do przypisywania danej inwestycji

jednocześnie wysokiego ryzyka i niskiej stopy zwrotu
W trakcie nowych ofert publicznych powoduje ocenę

spółki na podstawie ogólnych wyobrażeń i

emocjonalnych ocen
Przenoszenie oceny całej branży na każdą spółkę

(szczególnie widoczne podczas baniek spekulacyjnych)
Spółce o dobrych wynikach finansowych przypisuje się

jednocześnie sprawny zarząd, niskie koszty,

innowacyjność itd.

Impulsywność

„Giełda jest miejscem transferu pieniędzy od

aktywnych do cierpliwych”

Warren Buffet

Niektóre badania wskazują, że większość

inwestorów traciła nawet podczas hossy

internetowej (tracili na korektach)

Handlowanie za pomocą rachunku internetowego

zwiększa ryzyko impulsywnych działań

Jak panować nad emocjami?

„Reguły spod palca”:

„Będę trzeźwym przez jeden dzień”
„Nie inwestuję w dane akcje więcej niż 5% kapitału”

Reguły środowiskowe

Ustawianie budzika daleko od łóżka
Spoglądanie na notowania giełdowe poza godzinami sesji

Umysłowe księgowanie

„Zyski czerpane przez inwestorów z obrotu

akcjami to kapitał, którego nie należy przeznaczać

na bieżące cele konsumpcyjne. Można je

natomiast finansować z dywidendy”

Preferencje

Unikanie niejasności

Pułapka zaangażowania

Efekt status quo

Teoria perspektywy

Pułapka zaangażowania

Przypisujemy większą wartość aktywom, które

posiadamy, niż gdyby posiadał je ktoś inny. W

konsekwencji jesteśmy je skłonni sprzedać drożej, niż

je kupić.

Efekt status quo

Podejmując decyzje finansowe, niechętnie

akceptujemy zmiany i na ogół preferujemy znane nam

opcje, bez względu na to, w jaki sposób je poznaliśmy

Preferencje

Teoria perspektywy (D. Kahneman, A. Tversky)

Kliknij, aby edytować style wzorca tekstu
Drugi poziom

●

Trzeci poziom

●

Czwarty poziom

●

Piąty poziom

Literatura

T. Zaleśkiewicz „Psychologia inwestora giełdowego”

G. Le Bon „Psychologia tłumu”

T. Plummer „Psychologia rynków finansowych”

Zadanie

Posiadasz akcje dwóch spółek
Wartość spółki A zwiększyła się o 20%
Wartość spółki B spadła o 20%

Akcje, której spółki sprzedasz

Co robi doświadczony inwestor??

Czego unikać

NIGDY nie inwestuj:

Gdy jesteś pijany
Gdy jesteś zmęczony
Gdy nie masz czasu
Po seksie
Na kredyt
Cudzych pieniędzy

Rady na początek

Trzymanie się swojego planu
Analiza po godzinach sesji
Stosowanie filtra

Wykluczenie emocji:

Plan na każdy dzień: