System edukacji we Włoszech

1

O

G

Ó

L

N

E

I

N

F

O

R

M

A

C

JE

O

W

Ł

O

S

Z

E

C

H

Stolica: Rzym;

Ustrój: republika;

Powierzchnia: 301 tyś. km

2

Ludność: 58 mln (191 mieszkańców na 1 km

2

);

Główne miasta: Rzym, Mediolan, Neapol, Florencja, Wenecja;

Większość kraju leży na Półwyspie Apenińskim;

Od wybrzeża Morza Śródziemnego, wzdłuż granicy z Francją, Szwajcarią i Austrią w kierunku Słowenii i Morza Adriatyckiego rozciągają się Alpy (najwyższy szczyt Corno Grande 2914

m.n.p.m

.), niziny znajdują się po zachodniej i wschodniej stronie Apenin, najrozleglejszy obszar nizinny, przecięty najdłuższa w kraju rzeką Pad – znajduje się na północy kraju;

Na południu i na wyspach panuje klimat śródziemnomorski, a na północy bardziej kontynentalny;

41% ziemi wykorzystywane jest pod uprawy, a dalsze 17% pod pastwiska, około 6% ludności czynnej zawodowo pracuje w rolnictwie, ale liczba ta ciągle się zmniejsza;

IN

F

O

R

M

A

C

JE

O

G

Ó

L

N

E

D

O

T

Y

C

Z

Ą

C

E

F

U

N

K

C

JO

N

O

W

A

N

IA

O

Ś

W

IA

T

Y

Obowiązek szkolny 6 – 16 roku życia (od 2003 roku);

Kształcenie obowiązkowe obejmuje: szkołę podstawową i szkołę średnią I stopnia (jest to pierwszy cykl kształcenia);

Kształcenie obowiązkowe jest bezpłatne, również podręczniki są bezpłatne w ramach obowiązkowego kształcenia;

Ustawowo zagwarantowano prawo do nauki przez co najmniej 12 lat lub do uzyskania kwalifikacji przed osiągnięciem 18 roku życia – prawo to odnosi się do pierwszego cyklu nauki w

systemie edukacji oraz do drugiego cyklu;

Zgodnie z obowiązkiem i prawem do nauki przez 12 lat , 15-latkowie mogą odbyć cały cykl kształcenia przewidziany dla młodzieży w wieku 15-18 lat w systemie kształcenia przemiennego;

Dzieci uczęszczają na ogół do najbliższych szkół w swoim rejonie;

Językiem nauczania jest język włoski, ale w niektórych rejonach zezwala się na kształcenie w języku lokalnym;

Rodzice są szczegółowo informowani o postępach swoich dzieci w szkole;

Ustawowe zagwarantowanie równego statusu szkół państwowych i niepaństwowych uznawanych przez władze państwowe, ma to zapewnić środki umożliwiające przyznawanie pomocy

materialnej rodzicom dzieci i młodzieży w wieku szkolnym niezależnie od tego do jakiego typu szkoły uczęszcza, a w ten sposób zagwarantować prawo do nauki oraz sprzyjać rozwojowi,
zróżnicowaniu i integracji kształcenia prowadzonego w ramach publicznego systemu edukacji;

System edukacji we Włoszech jest reformowany od 2004 roku;

A

D

M

IN

IS

T

R

A

C

JA

I

N

A

D

Z

Ó

R

Za system edukacji odpowiada całościowo Ministerstwo Edukacji, Szkolnictwa Wyższego i Nauki;

Przedstawicielami ministerstwa na szczeblu lokalnym są urzędy do spraw edukacji regionów i prowincji;

Wszystkie szkoły posiadają autonomię w zakresie administracji, organizacji, dydaktyki, badań oraz prowadzenia przedsięwzięć eksperymentalnych i rozwojowych(od roku szkolnego

2000/2001);

Od 2004 roku działa Państwowy Instytut di spraw Oceny Systemu Edukacji, którego zadaniem jest przeprowadzenie oceny skuteczności i badanie jakości kształcenia na poziomie centralnym;

Kierowaniem oświatą na poziomie regionów zajmują się kuratorzy, oprócz nich działają na poziomie centrali, w poszczególnych regionach i na poziomie władz lokalnych inspektorowie

oświaty. Odwiedzają oni szkoły, kontrolują proces nauczania i uczenia się zgodnie ze swoją wiedzą i doświadczeniem w obrębie poszczególnych przedmiotów;

Sektor prywatny na poziomie szkolnictwa wyższego obejmuje uczelnie akademickie prowadzone przez osoby prawne i fizyczne, które otrzymały zezwolenie MESWiN na przyznawanie

kwalifikacji akademickich równorzędnych kwalifikacjom państwowym;

Uczelnie wyższe posiadają autonomię, w ramach której posiadają niezależność finansową, administracyjną, księgowości, posiadają własny budżet, same decydują o organizacji zajęć, które

muszą być przeprowadzone pod kątem realizacji założonych celów;

Szczegółowa organizacja zajęć oraz ich struktura opisana jest w dokumencie wydawanym przez rektora uczelni i zatwierdzonym przez ministerstwo;

F

IN

A

N

S

O

W

A

N

IE

O

Ś

W

IA

T

Y

Szkolnictwo publiczne jest finansowane bezpośrednio przez państwo (74%), władze municypalne (18%), prowincje (4,5%), regiony (3,5%);

98% wydatków państwa na oświatę stanowią pensje dla nauczycieli;

Szkolnictwo zawodowe i publiczne bywa finansowo wspierane przez przemysł;

Kształcenie na etapie wyższych klas szkół średnich jest płatne – zdobyte w ten sposób fundusze pokrywają niewielki odsetek ogólnych wydatków;

Zadaniem ministerstwa jest rozdział funduszy, monitorowanie i ocena jakości kształcenia;

Od 1994 roku uczelnie państwowe i prywatne mają własny budżet;

Wydatki państwa na oświatę w 1990 roku wyniosły 5,9% PKB;

System edukacji we Włoszech

2

P

R

Z

E

D

S

Z

K

O

L

E

Dzieci w wieku do 3 lat mogą korzystać z ośrodków opieki dziennej (żłobki) ich sieć jest dość dobrze rozbudowana, istnieją tego typu placówki zarówno państwowe jak i prywatne;

Od 3 roku życia dzieci mogą uczęszczać do przedszkoli, stanowiącego pierwszy etap systemu szkolnego;

Do tej placówki można zapisać dziecko, które ukończyło 3 lata do 30 kwietnia danego roku szkolnego;

Przedszkole organizuje zajęcia trwające od 25 do 48/49 godzin tygodniowo;

Do przedszkoli uczęszcza około 90% dzieci;

Połowę przedszkoli prowadzi państwo, a pozostałe: władze lokalne, prywatne stowarzyszenia (najczęściej religijne);

K

S

Z

T

A

Ł

C

E

N

IE

O

B

O

W

IĄ

Z

K

O

W

E

S

Z

K

O

Ł

A

P

O

D

S

T

A

W

O

W

A

I

S

Z

K

O

Ł

A

Ś

R

E

D

N

IA

I

S

T

O

P

N

IA

Obowiązkowa i bezpłatna;

Rok szkolny trwa co najmniej 200 dni od początku września do końca sierpnia;

Szkoły są czynne pięć lub sześć dni w tygodniu, przez cały dzień lub pół dnia, zależnie od placówki;

Roczny obowiązkowy wymiar zajęć wynosi 891 godzin (33 tygodnie nauki, a na tydzień przypada średnio 27 godzin zajęć lekcyjnych);

W ramach autonomii szkolnej każda placówka samodzielnie decyduje o organizacji czasu przeznaczonego na zajęcia w ciągu roku;

Zgodnie z życzeniem rodziców i swym „planem zajęć edukacyjnych” placówka może organizować dodatkowe nieobowiązkowe zajęcia dydaktyczne i inne zajęcia w wymiarze, odpowiednio 99

i 189 godzin rocznie (średnio 3-6 godzin tygodniowo), uczęszczanie na te zajęcia jest bezpłatne;

Od 2004 roku każda klasa posiada nauczyciela-wychowawcę;

Programy i treści kształcenia: szkoły prowadzące pierwszy cykl kształcenia zobowiązane są do realizacji „Ogólnokrajowych wytycznych dotyczących zindywidualizowanych planów

kształcenia”- określają one docelowy poziom jaki powinni osiągnąć uczniowie w każdej szkole;

Nauczyciele dokonują okresowej i rocznej oceny postępów w nauce i zachowania uczniów oraz końcowej oceny warunkującej promocję do następnej klasy;

Ocena obejmuje: przedmioty obowiązkowe i wybrane przez ucznia przedmioty fakultatywne;

Skala ocen: od 1 do 5;

Przejście ucznia ze szkoły podstawowej do szkoły średniej I stopnia odbywa się na podstawie ogólnej oceny dokonywanej na zakończenie szkoły podstawowej;

Uczniowie nie zdają pisemnych ani ustnych egzaminów by otrzymać świadectwo ukończenia szkoły podstawowej;

Po ukończeniu obowiązkowego, pierwszego cyklu nauki uczniowie przystępują do egzaminu państwowego, który warunkuje przyjęcie do szkoły średniej II stopnia.

♣

Szkoła podstawowa

Kryteria przyjęć: do szkoły podstawowej przyjmuje się dzieci, które osiągnęły wiek 6 lat do 31 sierpnia przed rozpoczęciem danego roku szkolnego;

Dzieci w wieku od 6 do 11 lat;

Klasy liczą na ogół od 10 do 25 uczniów;

Każda klasa ma zwykle więcej niż jednego nauczyciela (najczęściej dwóch lub trzech);

Szczegółowe cele kształcenia na tym poziomie zdefiniowano dla przedmiotów: religia katolicka, język włoski, język angielski, historia, wychowanie obywatelskie, geografia, matematyka,

przedmioty przyrodnicze, wychowanie techniczne i informatyka, wychowanie muzyczne, wychowanie plastyczne, zajęcia sportowe i motoryczne;

Wychowanie obywatelskie nie jest odrębnym przedmiotem, lecz stanowi element zajęć wychowawczych i dydaktycznych prowadzony przez wszystkich nauczycieli;

Pozostawienie ucznia na drugi rok w jednej z „pośrednich” klas ma miejsce jedynie w wyjątkowych i odpowiednio uzasadnionych przypadkach;

♣

Szkoła średnia I stopnia

Kryteria przyjęć: ukończenie szkoły podstawowej;

Dzieci i młodzież w wieku od 11 do 16 lat;

Lekcje prowadzą nauczyciele przedmiotu;

Szczegółowe cele kształcenia na tym poziomie zdefiniowano dla przedmiotów: religia katolicka, język włoski, język angielski, drugi język Wspólnoty Europejskiej, historia, wychowanie

obywatelskie, geografia, matematyka, przedmioty przyrodnicze, wychowanie techniczne, informatyka, wychowanie muzyczne, wychowanie plastyczne, zajęcia sportowe i motoryczne;

Wychowanie obywatelskie nie jest odrębnym przedmiotem, lecz stanowi element zajęć wychowawczych i dydaktycznych prowadzony przez wszystkich nauczycieli;

System edukacji we Włoszech

3

S

Z

K

O

L

N

IC

T

W

O

Ś

R

E

D

N

IE

I

I

S

T

O

P

N

IA

I

P

O

L

IC

E

A

L

N

E

Kształcenie w niektórych szkoła średnich drugiego stopnia jest podzielone na dwa etapy, przy czym przejście na drugi etap odbywa się automatycznie;

Kryteria przyjęć: posiadanie świadectwa ukończenia pierwszego cyklu kształcenia;

Opłaty: od uczniów na tym poziomie edukacji pobiera się czesne, ale uczniowie szkół państwowych mogą zostać zwolnieni z opłat lub otrzymać pomoc materialną, zależnie od dochodu w

rodzinie;

Programy i treści nauczania: władze centralne opracowują podstawę programową dla każdego nurtu kształcenia w szkołach średnich II stopnia oraz wytyczne dotyczące metod nauczania;

Przedmiotami obowiązkowymi we wszystkich typach szkół są: język włoski, historia, nowożytny język obcy, matematyka i wychowanie fizyczne;

Ocena: ustną i pisemną pracę uczniów ocenia się co trzy-cztery miesiące;

Skala ocen: od 1 do 10 (by przejść z klasy do klasy należy otrzymać ocenę minimum „6”);

W szkołach średnich II stopnia kształcenie podzielone jest na dwa dwuletnie etapy, a piątym roku uczniowie pogłębiają wiedzę i przygotowują się do studiów wyższych;

Istnieje możliwość zmieniania profili szkoły średniej II stopnia przez uczniów;

Na zakończenie nauki w szkole średniej II stopnia przeprowadza się egzamin państwowy – maturę*;

♣

Rodzaje kształcenia

•

Kształcenie klasyczne:
-

szkoła średnia II stopnia o profilu klasycznym (wiek 14-19 lat);

-

szkoła średnia II stopnia o profilu ścisłym (wiek 14-19 lat);

-

szkoła średnia II stopnia o profilu językowym (wiek 14-19 lat);

-

szkoła średnia II stopnia o profilu humanistycznym (wiek 14-19 lat);

-

szkoła średnia II stopnia o profilu ekonomicznym(wiek 14-19 lat);

•

Kształcenie artystyczne:
-

szkoła średnia II stopnia o profilu muzycznym i tanecznym(wiek 14-18/19 lat);

-

szkoła artystyczna (wiek: 14-17/19 lat);

•

Kształcenie techniczne:
-

Szkoła techniczna (wiek: 14-19 lat);

•

Kształcenie zawodowe:
-

Szkoła zawodowa (wiek: 14-17/19 lat);

S

Z

K

O

L

N

IC

T

W

O

T

E

C

H

N

IC

Z

N

E

I

Z

A

W

O

D

O

W

E

Szkoły techniczne są we Włoszech bardzo popularne, trafia do nich 42% uczniów na poziomie wyższych klas szkół średnich;

Realizowane są 5-letnie kursy oświaty przemysłowej, rolniczej, morskiej, przedsiębiorczości i rachunkowości;

Nauka odbywa się w ponad 30 instytucjach przemysłowych, które przygotowują do pracy zawodowej specjalistów średniego szczebla;

Państwowe szkolnictwo zawodowe realizowane jest w instytutach zawodowych, kształci 22% młodzieży na poziomie wyższych klas szkoły średniej;

W instytutach zawodowych można zdawać maturę, by później starać się o przyjęcie na wyższą uczelnię;

Na poziomie regionów realizuje się krótkie (do 2 lat) kursy kształcenia zawodowego dla uczniów osiągających różny poziom kształcenia: po 3 latach szkoły średniej (w ramach obowiązku

szkolnego), po dwóch (lub więcej) klasach wyższej szkoły średniej, po ukończeniu wyższej szkoły średniej;

*

M

A

T

U

R

A

Do matury zostają dopuszczeni zostają jedynie uczniowie po pięcioletnim programie nauczania w szkolnictwie średnim II stopnia;

Egzaminy maturalne rozpoczynają się około 25 czerwca i trwają do 31 lipca;

Na początku odbywają się egzaminy pisemne z: języka włoskiego (w ramach tego egzaminu uczeń wybiera jeden z tematów z następujących dziedzin: historia, literatura, aktualności, czwarty

temat zależy od profilu szkoły), wiedzy ogólnokulturalnej oraz z egzaminu pisemnego z trzeciego przedmiotu, który jest zależny od typu szkoły (np. w liceach humanistycznych będzie to język
grecki lub łaciński – decyduje o tym wcześniej losowanie przeprowadzone przez Ministerstwo );

Warunkiem koniecznym do przystąpienia do egzaminów ustnych jest otrzymanie pozytywnych ocen z części pisemnej matury;

Ustna matura obejmuje wszystkie przedmioty nauczane w ostatnim roku szkoły średniej drugiego stopnia;

W skład komisji maturalnej wchodzą: czterej profesorowie z danej szkoły, czterej profesorowie z zewnątrz, przewodniczący komisji;

Maksymalnie ze wszystkich przedmiotów maturalnych można uzyskać 100 punktów, aby otrzymać świadectwo dojrzałości należy zdobyć minimum 60 punktów, do końcowych wyników bierze

się pod uwagę również dotychczasowe wyniki w nauce. W przypadku, gdy przez ostatnie trzy lata uczeń bez problemu uzyskiwał promocję do następnej klasy, może uzyskać dodatkowo do 20
punktów wliczonych do ogólnej liczby punktów maturalnych;

System edukacji we Włoszech

4

S

Z

K

O

L

N

IC

T

W

O

W

Y

Ż

S

Z

E

Istnieją dwa główne rodzaje studiów: akademickie i zawodowe;

System studiów kończący się uzyskaniem tytułu zawodowego obejmuje obecnie dwa główne cykle (3+2): 3-letnie studia prowadzące do Laurea, a następnie 2-letnie studia kończące się Laurea

specjalistica;

W sektorze uczelni zawodowych prowadzone są studia w dziedzinach: sztuk pięknych i muzyki, dziedzinie mediacji językowej, dziedzinach technicznych oraz kilku innych dziedzinach, przy

czym studia w każdej z tych dziedzin mają swą specyficzną strukturę, regulamin i organizację;

Warunki wstępu: posiadanie świadectwa ukończenia szkoły średniej II stopnia (otrzymywane po zdaniu egzaminu państwowego ) lub odpowiednie kwalifikacje uzyskane za granicą;

Dostęp na studia na kierunkach: Medycyna, Chirurgia, Stomatologia, Weterynaria i Architektura jest regulowany centralnie (w przypadku innych kierunków uczelnie same ustalają procedury

selekcji);

Warunki przyjmowania na uczelnie artystyczne są takie same jak na inne uniwersytety + dodatkowo sprawdza się predyspozycje do studiowania na danym kierunku;

Na szczeblu krajowym definiuje się wspólne ogólne kryteria i cele dla różnych kierunków;

Stopnie naukowe: Laurea (uzyskiwany po 3 latach studiów – 180 punktów), Laurea specjalistica/Magistrale LS/LM (uzyskiwany po kolejnych 2 latach studiów – 120 punktów),dwa główne

rodzaje trzeciego tytułu /stopnia: doktorat akademicki (kolejne minimum 3 lata poświęcone prawie wyłącznie zaawansowanym badaniom) oraz oraz specjalistyczny tytuł/stopień o orientacji
zawodowej (uzyskiwany po 3-6 latach od zakończenia LS/LM, w zależności od wybranej dziedziny– minimum 120 maź 360 punktów kredytowych).

S

Z

K

O

L

N

IC

T

W

O

D

O

R

O

S

Ł

Y

C

H

Od 1970 roku, zgodnie z ustawą, osoby zatrudnione w przemyśle mają prawo uzyskania płatnego urlopu na dokształcanie i doskonalenie zawodowe;

Ożywiona działalność „Uniwersytetów II wieku”, w których mogą dokształcać się i doskonalić ludzie będący na emeryturze lub rencie.

N

A

U

C

Z

Y

C

IE

L

E

Nauczyciele przedszkoli i szkół podstawowych muszą posiadać dyplom Laurea;

Nauczyciele szkół średnich którzy zamierzają przystąpić do egzaminu konkursowego, aby uzyskać kwalifikacje uprawniające do nauczania, obowiązkowo kończą 2-letnie studia podyplomowe w
scuola di specializzazione;

Nauczyciele szkół podstawowych są nauczycielami przedmiotów zintegrowanych;

Nauczyciele szkół średnich są nauczycielami przedmiotu;

Nauczyciele maja status urzędników państwowych;

System kształcenia nauczycieli podlega obecnie reformie;

Kierownicy szkół i inspektorzy oświaty są wybierani spośród wyróżniających się nauczycieli;

Większość nauczycieli do poziomu niższych klas szkoły średniej włącznie to kobiety, natomiast w wyższych klasach szkoły średniej, w szkołach technicznych i zawodowych przeważają
mężczyźni;

Ź

RÓDŁO

►

www.eurydice.org

►

Pachociński R.: Współczesne systemy edukacyjne, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2000.

►

Sawicka-Wielgusik S.: Reforma szkolnictwa we Włoszech, w: Ruch Pedagogiczny, 2002, nr 1-2.