P r a c ow n i a

„ U T Y L I Z AC J A I N E U T R AL I Z AC J A O D P AD Ó W ”

ûZLF]HQLH

A B S O R P C Y J N E O D S I A R C Z A N I E O D L O T O W Y C H G A Z Ó W

35=(0 <6à2 :<&+

2SUDFRZDáDGULQ*-DGZLJD6NXSLVND

:673

1LHNRQWURORZDQ\UR]ZyMSU]HP\VáXL*\ZLRáRZ\SRVWSF\ZLOL]DFMLVWDQRZL

SRZD*QH]DJUR*HQLHGODQDWXUDOQHJRURGRZLVNDF]áRZLHND:GQLXG]LVLHMV]\P
QDMZD*QLHMV]\PSUREOHPHPMHVWRFKURQDURGRZLVND-HGQ\P]MHMDVSHNWyZMHVW
XW\OL]DFMD]DQLHF]\V]F]HJD]RZ\FKHPLWRZDQ\FKGRDWPRVIHU\'UyGáHP
]DQLHF]\V]F]HJD]RZ\FKRERN]DNáDGyZSU]HP\VáRZ\FKVWDN*HVDPRFKRG\
NRWáRZQLHPLHMVNLHLGRPRZHRUD]GX*\XG]LDáPDM(UyGáDQDWXUDOQHSR*DU\ODVyZ
wybuchy wulkanów, procesy gnilne itp.).

2EHFQLHSUREOHPRJUDQLF]HQLDHPLVML]DQLHF]\V]F]HJD]RZ\FKMHVWUHDOL]RZDQ\

dwoma sposobami:

♦ W trakcie projektowania procesu technologicznego – odpowiedni dobór surowców,

LFKZVWSQHRF]\V]F]DQLHRUD]KHUPHW\]DFMDLDXWRPDW\]DFMDSURFHVyZ
SU]HP\VáRZ\FK

♦

*G\QLHMHVWPR*OLZHFDáNRZLWH]UHGXNRZDQLHHPLVML]DQLHF]\V]F]HZWUDNFLH
SURFHVXWHFKQRORJLF]QHJROXEVSDODQLDSDOLZRF]\V]F]DVLJD]\RGORWRZH

=HZ]JOGXQDGX*

Uy*QRURGQRü(UyGHáHPLVML]DQLHF]\V]F]HJD]RZ\FKUy*QH

VZáDFLZRFLIL]\NRFKHPLF]QH]DQLHF]\V]F]RQ\FKVWUXPLHQLJD]XUy*QHVW*HQLH
]DQLHF]\V]F]HUy*QHZDUXQNLZ\VWSRZDQLDVWDQXUyZQRZDJLRUD]Uy*Q\SR]LRP
GRSXV]F]DOQHMHPLVMLGRDWPRVIHU\'RRF]\V]F]DQLDJD]yZ]]DQLHF]\V]F]H
JD]RZ\FKZ\NRU]\VWXMHVLSUDZLHZV]\VWNLHSRGVWDZRZHSURFHV\Z\PLDQ\PDV\VWR
tzw:

procesy fizyczne:

1.

DEVRUSFM

2.

DGVRUSFM

2

3.

NRQGHQVDFM

RUD]SURFHV\ZNWyU\FKSU]HELHJDMUHDNFMHFKHPLF]QH

procesy chemiczne:

4.

SURFHV\VSDODQLDEH]SRUHGQLHJR

5. metody katalityczne: spalanie (utlenianie) katalityczne,

redukcja katalityczna
UR]NáDGNDWDOLW\F]Q\

3URFHV\DGVRUSFMLLDEVRUSFMLRNUHODP\ZVSyOQ\PPLDQHP³VRUSFML´

Absorpcja

MHVWWRG\IX]\MQHSU]HQRV]HQLHF]VWHF]HNVXEVWDQFML]MHGQHMID]\

JD]RZHMSU]H]JUDQLFID]ZREMWRüGUXJLHMID]\FLHF]\Z\ZRáDQHJUDGLHQWHP
VW*HQLDZREXID]DFK&]\OLDEVRUSFMD SROHJDQDSRFKáDQLDQLX]DQLHF]\V]F]H
gazowych przez ciecz (

absorbent).

:FHOXSU]HQLHVLHQLDRNUHORQHMPDV\]DQLHF]\V]F]H]JD]XGRFLHF]\

NRQLHF]QHMHVWSU]HQLNQLFLHF]VWHNSU]H]VWUHISU]\OHJáGRJUDQLF\ID]LSU]H]
JUDQLFID]WMSU]H]SRZLHU]FKQLPLG]\ID]RZ3U]HQRV]HQLHF]VWHF]HNGRJUDQLF\
ID]]DUyZQRZID]LHJD]RZHMMDNLFLHNáHMQD]\ZDP\G\IX]M6]\ENRüDEVRUSFML
]ZLNV]DVLSU]H]]ZLNV]HQLHSRZLHU]FKQLPLG]\ID]RZHMRUD]]ZLNV]HQLH
V]\ENRFLG\IX]ML=ZLNV]HQLHSRZLHU]FKQLPLG]\ID]RZHMPR*QDRVLJQüSU]H]
rozproszenie jednej fazy w drugiej np. rozproszenie fazy gazowej w cieczy przez

zastosowanie

EHáNRWNLOXEPLHV]DQLD=ZLNV]HQLHHWDSXG\IX]MLUHDOL]XMHVLSU]H]

RGSRZLHGQLRGáXJLF]DV]HWNQLFLDID]RUD]SU]H]]ZLNV]HQLHEXU]OLZRFLSU]HSá\ZXZ
REXID]DFKQSJZDáWRZQHPLHV]DQLH

3RGF]DVDEVRUSFMLPR*H]DFKRG]LüEH]SU]HSRQRZDZ\PLDQDFLHSáDNRQGHQVDFMD

RUD]QDZLO*DQLHJD]yZ-H*HOLVW*HQLH]DQLHF]\V]F]HMHVWRGSRZLHGQLRGX*H
DEVRUSFMDVWDQRZLüPR*HPHWRGRG]\VNXZDUWRFLRZ\FKVXEVWDQFML0R*HVWDQRZLü
ZVWSQ\HWDSRF]\V]F]DQLDJD]XZSURFHVLHNRPSOHNVRZHJRRF]\V]F]DQLDOXE
NRFRZ\JG\DEVRUSFMDMHVWSRáF]RQD]UHDNFMFKHPLF]Q

$EVRUSFMDVWRVRZDQDMHVWZyZF]DVJG\VW*HQLH]DQLHF]\V]F]HZ\QRVLNLOND

SURFHQWDZSU]\SDGNXJD]yZUR]FLHF]RQ\FKJG\VRQHáDWZRUR]SXV]F]DOQHZ
DEVRUEHQFLH$EVRUEHQWDPLVZRGDUR]WZRU\NZDVyZ]DVDGVROLRZáDFLZRFLDFK
XWOHQLDMF\FKOXEUHGXNXMF\FK6]\ENRüDEVRUSFML]ZLNV]DVLZyZF]DVJG\
]DFKRG]LUHDNFMDFKHPLF]QDPLG]\FLHF]L]DQLHF]\V]F]HQLHPZJD]LH3RGF]DV
DEVRUSFML]UHDNFMFKHPLF]QVNáDGQLN]HVWUXPLHQLDJD]XUHDJXMH]VXEVWDQFM
]DZDUWZFLHF]\ZZ\QLNXF]HJRSRZVWDMHSURGXNWRZáDFLZRFLDFKRGPLHQQ\FKRG

3

VXEVWDQFMLZ\MFLRZHM3URGXNWWHQSRZLQLHQE\üRERMWQ\GODURGRZLVNDQLHstanowic
ponownego problemu do utylizacji. Przy oczyszczaniu gazów odlotowych absorpcja z
UHDNFMFKHPLF]QMHVWMHGQ]]DVDGQLF]\FKPHWRGXVXZDQLD]DQLHF]\V]F]H
NZDQ\FKWDNLFKMDN

HCl

,

Cl

HF,

,

NO

S,

H

,

SO

,

SO

2

x

2

3

2

i in.

0HWRG\DEVRUSF\MQHVWRVRZDQHVF]VWRZSRáF]HQLX]XWOHQLDQLHPDOER]

ELRGHJUDGDFM:PHWRGDFKDEVRUSF\MQ\FKSRáF]RQ\FK]XWOHQLDQLHPPR*QD
VWRVRZDüMDNRDEVRUEHQW\UR]WZRU\XWOHQLDF]\WDNLFKMDNFKORUGZXWOHQHNFKORUX
podchloryn sodowy, nadmanganian potasu oraz obecnie najbardziej popularny ozon.
2]RQUR]SXV]F]RQ\MHVWZDEVRUEHQFLH5HDNFMDSRPLG]\R]RQHPL]DDEVRUERZDQ\P
]DQLHF]\V]F]HQLHPSU]HELHJDEDUG]RV]\ENR-HGQRF]HQLHQDVWSXMHOLNZLGDFMD
GUREQRXVWURMyZFRF]VWRPDGX*H]QDF]HQLH=DVWRVRZDQLHR]RQXQLHSRZRGXMH
SRZVWDZDQLDNáRSRWOLZ\FKRGSDGyZSRQLHZD*SURGXNWHPMHJRUR]SDGXMHVWWOHQ

1LHNWyUHVXEVWDQFMH]DQLHF]\V]F]DMFHJD]\RGORWRZHPR*QDVNXWHF]QLH

OLNZLGRZDüQDGURG]HELRGHJUDGDFML]DSRPRFPLNURRUJDQL]PyZNWyUHXWOHQLDM
]ZL]NLRUJDQLF]QHGRGLWOHQNXZJODLZRG\OXEPLQHUDOL]XM]DZDUWHZQLFK
KHWHURDWRP\:\WZDU]DQDZW\PSURFHVLHHQHUJLDMHVW]X*\ZDQDSU]H]EDNWHULH

Adsorpcja

SROHJDQDZ\G]LHODQLXL]DWU]\P\ZDQLXVNáDGQLNyZJD]XQD

SRZLHU]FKQL]HZQWU]QHMLZHZQWU]QHMZSRUDFKFLDáDVWDáHJR]ZDQHJR
adsorbentem

=DWU]\P\ZDQLHF]VWHF]HNQDSRZLHU]FKQL]DFKRG]LZZ\QLNX

G]LDEDQLDVLáIL]\F]Q\FKLFKHPLF]Q\FKEOLVNLHJR]DVLJX
Typy adsorpcji:

1) adsorpcja fizyczna (fizysorpcja)

2) adsorpcja chemiczna (chemisorpcja)

Adsorpcja fizyczna

]ZL]DQLHVLáDPLRGG]LDá\ZDPLG]\F]VWHF]NRZ\FKW\SX

Van der

:DDOVD=MDZLVNRSRNUHZQHGRVNUDSODQLDJD]yZLSDU(QHUJLDZL]DQLD

DGVRUERZDQ\FKF]VWHF]HN] SRZLHU]FKQLMHVWSRUyZQ\ZDOQD]FLHSáHPNRQGHQVDFML
3URFHVDGVRUSFMLMHVWHJ]RWHUPLF]Q\3URFHVRGZURWQ\XVXZDQLHF]VWHF]HN
]DDGVRUERZDQ\FK]SRZLHU]FKQLGRSU]HVWU]HQLRWDF]DMFHJRSá\QX]ZDQ\GHVRUSFM
Z\PDJDZLFGRSURZDG]HQLDFLHSáD/LF]EDF]VWHF]HNPR*OLZDGR]DDGVRUERZDQLD
na powierzchni adsorbentu jest ograniczona i maleje ze wzrostem temperatury.
(IHNW\ZQHMDGVRUSFMLVSU]\MDüZLFEG]LHGX*DSRZLHU]FKQLDZáDFLZDDGVRUEHQWXL
QLVNDWHPSHUDWXUD$GVRUSFMDMHVWVHOHNW\ZQDLQDMZLNV]

]GROQRüGRDGVRUSFML

4

Z\ND]XMF]VWHF]NLJD]yZRGX*HMPDVLHLQLVNLHMWHPSHUDWXU]HZU]HQLD8OHJDMF
DGVRUSFMLZ\SLHUDMSU]\W\PLQQHF]VWHF]NLRPQLHMV]HMHQHUJLLZL]DQLD

Adsorpcja chemiczna

GODNWyUHMHQHUJLDZL]DQLDF]VWHF]HNQDSRZLHU]FKQLMHVW

WXWDNGX*D*H]DDGVRUERZDQDVXEVWDQFMDPR*HE\üzdesorbowana tylko w postaci
]ZL]NXFKHPLF]QHJROXEXVXQLWDMDNVXEVWDQFMDVWDáD

$GVRUSFMDXPR*OLZLDRF]\V]F]DQLHGX*\FKVWUXPLHQLJD]yZRPDá\PVW*HQLX

]DQLHF]\V]F]HGRSR]LRPXppm. Podczas adsorpcyjnego oczyszczania gazów
]DQLHF]\V]F]HQLDRPDá\PVW*HQLXQDZHWSSPV]DW*DQHFRZGDOV]\PHWDSLH
XPR*OLZLDLFKVSDOHQLHOXEUHJHQHUDFM3RQDGWRWPHWRGPR*QDMHGQRF]HQLH
XVXZDü]JD]XZLFHM]DQLHF]\V]F]H]ZáDV]F]DVXEVWDQFMHRUJDQLF]QH

Kondensacja

MHVWPHWRGXVXZDQLD]JD]yZRGORWRZ\FKVXEVWDQFMLRZ\VRNLFK

WHPSHUDWXUDFKZU]HQLDSU]H]FKáRG]HQLHZRGOXESRZLHWU]HPZZ\PLHQQLNDFKFLHSáD

W przypadku lotnych rozpuszczalników znajduje ona zastosowanie, gdy nie jest

Z\PDJDQHEDUG]RGRNáDGQHRF]\V]F]DQLHJD]XGRVW*HNLONXSSP.RQLHF]QRü
Z\PUD*DQLDJD]XZNRFRZ\PHWDSLHRF]\V]F]DQLDWPHWRGRJUDQLF]DMHM
]DVWRVRZDQLH0HWRGDWDQLHQDGDMHVLGRRF]\V]F]DQLDJD]yZHPLWRZDQ\FKGR
atmosfery.

6SDODQLHEH]SRUHGQLH (termiczne lub katalityczne) stosowane jest do usuwania

]JD]yZRGORWRZ\FKZJORZRGRUyZSRSU]H]LFKXWOHQLHQLHGRGLWOHQNXZJODLZRG\

CH

O

CO

H O

4

2

2

2

2

2

+

→

+

6SDODQLHMHVWQDMEDUG]LHMSRZV]HFKQPHWRGXVXZDQLD]JD]yZRGORWRZ\FK
QLHEH]SLHF]Q\FKGODURGRZLVNDVXEVWDQFMLWDNLFKMDNZJORZRGRU\WOHQHNZJOD
rozpuszczalniki organiczne itp..

-H*HOLVW*HQLHZJORZRGRUyZZVWUXPLHQLXJD]yZ

RGORWRZ\FKMHVWGRVWDWHF]QLHGX*HVSDODVLMHQDMF]FLHMGR]XMFGRSDOQLND
zasilanego gazem ziemnym. Jest to tzw.

spalanie termiczne. Jest ono bardzo

HQHUJRFKáRQQHLNRV]WRZQH3U]HSURZDG]DVLMHZZ\VRNLFKWHPSHUDWXUDFK±

1200 C

o

1DOH*\EDUG]RNRQWURORZDüWHPSHUDWXUVSDODQLDSRQLHZD*ZF]DVLH

Z\VRNRWHPSHUDWXURZHJRVSDODQLDSRZ\*HM C

o

SRZVWDMWOHQNLD]RWXQDVNXWHN

XWOHQLDQLDD]RWX]SRZLHWU]DSRZRGXMFHZWyUQH]DQLHF]\V]F]HQLHDWPRVIHU\:
SU]HP\OHUDILQHU\MQ\PLSHWURFKHPLF]Q\PVWRVXMHVLVSDODQLHRGORWRZ\FKJD]yZ

5

SDOQ\FKVDP\FKOXE]GRGDWNLHPSDOLZDJD]RZHJR6SDODQLHWDNLHRGE\ZDVLZ
SRFKRGQLDFKNWyUHVFKDUDNWHU\VW\F]QHGODW\FK]DNáDGyZ

:SU]\SDGNXQLVNLFKVW*HZJORZRGRUyZZJD]DFKRGORWRZ\FKVWRVXMHVL

spalanie katalityczne.
.DWDOL] QD]\ZDVL]MDZLVNR]PLDQ\V]\ENRFLUHDNFMLFKHPLF]Q\FKZZ\QLNX
RGG]LDá\ZDQLDQDUHDJHQW\VXEVWDQFML]ZDQ\FKNDWDOL]DWRUDPL
Katalizator

GHILQLXMHVLZLFMDNRVXEVWDQFMNWyUD]ZLNV]DV]\ENRü]MDNUHDNFMD

FKHPLF]QDRVLJDVWDQUyZQRZDJLVDPDVLMHGQDNQLH]X*\ZDLNWyUHMV\PEROQLH
Z\VWSXMHZUyZQDQLXVWHFKLRPHWU\F]Q\P
:Sá\ZNDWDOL]DWRUDQDUHDNFMFKHPLF]QSROHJDJáyZQLHQDREQL*HQLXMHMHQHUJLL
DNW\ZDFML3RWZLHUG]DWRZLHOHIDNWyZGRZLDGF]DOQ\FK7áXPDF]\VLWRWZRU]HQLHP
SU]HMFLRZ\FKDNW\ZQ\FKNRPSOHNVyZNDWDOL]DWRUD]VXEVWUDWDPLSRUR]SDG]LHNWyU\FK
katalizator ulega regeneracji.

:SURFHVLHVSDODQLDNDWDOLW\F]QHJRVWUXPLHJD]XSU]HSXV]F]DVLSU]H]]LDUQR

NDWDOL]DWRUDZSRGZ\*V]RQHMWHPSHUDWXU]H.DWDOLW\F]QHVSDODQLHZJORZRGRUyZ
SU]HELHJDZWHPSHUDWXUDFK]QDF]QLHQL*V]\FKQL*VSDODQLHWHUPLF]QHRN C

o

. Jako

NDWDOL]DWRU\VSDODQLDZJORZRGRUyZVWRVRZDQHVPHWDOHMDNSODW\QDSDOODGUXWHQ
URGOXEWOHQNLPHWDOLSU]HMFLRZ\FKMDNWOHQHNPDQJDQXFKURPXPLHG]L.DWDOL]DWRU\
VWRVXMHVLQDQLHVLRQHQDQRQLNLFHUDPLF]QHW]ZDGVRUEHQW\1RQLNLFKDUDNWHU\]XM
VLEDUG]RUR]ZLQLWSRZLHU]FKQLZHZQWU]QNDQDOLNLPDMF]VWRNV]WDáWSODVWUD
miodu.

Redukcja katalityczna stosowana w procesach usuwania tlenków azotu z gazów

RGORWRZ\FKSROHJDQDUHGXNFMLWOHQNyZD]RWX]DSRPRFDPRQLDNXWOHQNXZJODOXE
ZJORZRGRUyZZREHFQRFLNDWDOL]DWRUyZ

2

4

3

6

2

3

2

2

2

2

NO

NH

O

N

CO

H O

+

+

→

+

+

2

2

2

4

2

2

2

NO

CH

N

CO

H O

+

→

+

+

2

4

4

2

2

2

NO

CO

N

CO

+

→

+

.DWDOL]DWRUDPLWHMUHDNFMLVPHWDOHV]ODFKHWQHMDNSODW\QDSDOODGURGQDQLHVLRQH

QDFHUDPLF]QHQRQLNL3ODW\QDQDQRQLNXFHUDPLF]Q\PMHVWNDWDOL]DWRUHP
stosowanym w samochodach dla dopalania spalin i jednoczesnej redukcji tlenków

azotu.

6

5R]NáDGNDWDOLW\F]Q\WOHQNyZD]RWXMHVWSURVWPHWRGXVXZDQLDLFK]H

VWUXPLHQLDJD]yZSU]HP\VáRZ\FK

2

2

2

2

2

NO

N

CO

→

+

1DG]LHG]LVLHMV]\MHVWWRPHWRGDV]HURNREDGDQDZODERUDWRULDFKLZL*HVL]

QLGX*HQDG]LHMHDSOLNDF\MQHSRQLHZD*QLHZ\PDJDGRGDZDQLDGRVWUXPLHQLDJD]X
*DGQ\FKUHDJHQWyZLSURGXNWDPLVW\ONRD]RWLWOHQ1DMOHSV]\PLNDWDOL]DWRUDPLWHM
UHDNFMLV]HROLW\PRG\ILNRZDQHMRQDPLPLHG]L=HROLW\WRVNU\VWDOLF]QH
glinokrzemiany naturalne i sztuczne o wzorze ogólnym:

O

.yH

.xSiO

O

O.Al

/

M

2

2

3

2

n

2

gdzie

[!Q ZDUWRFLRZRüNDWLRQXPHWDOX00DNV\PDOQDZDUWRü[GODQDWXUDOQ\FK
]HROLWyZMHVWUyZQD0DMRQHEDUG]RGX*SRZLHU]FKQLZHZQWU]QZSRVWDFL
NDQDOLNyZRRNUHORQHMJHRPHWULL

0HWRG\XVXZDQLDGLWOHQNXVLDUNL]JD]yZSU]HP\VáRZ\FK

'LWOHQHNVLDUNLMHVWMHGQ\P]QDMEDUG]LHMQLHEH]SLHF]Q\FK]DQLHF]\V]F]H

SRZLHWU]DDWPRVIHU\F]QHJR6WZLHUG]RQRMHJRQHJDW\ZQ\ZSá\ZQD]GURZLHOXGQRFL
QDUD*RQHMQDMHJRRGG]LDá\ZDQLH2ERNGLWOHQNXVLDUNL

ZVNáDG]DQLHF]\V]F]H

VLDUNRZ\FKJD]yZRGORWRZ\FKZZLHOXSU]\SDGNDFKZFKRG]LUyZQLH*tritlenek siarki.
Tritlenek siarki

powstaje podczas spalania paliw obok ditlenku siarki

i

ulega bardzo

V]\ENRUHDNFML]SDUZRGQ]XWZRU]HQLHPNZDVXVLDUNRZHJR2SUyF]W\FKÂ]ZL]NyZ
ZJD]DFKRGORWRZ\FKHPLWRZDQ\FK]Uy*Q\FK(UyGHá]QDMGXM

VL]ZL]NLVLDUNLZ

SRVWDFL]UHGXNRZDQHMVLDUF]HNZJODGLVLDUF]HNZJOD

oraz organiczne, jak np.:

siarkowodór, siarczki organiczne i merkamptany. Organiczne,

RGRURZH]ZL]NLVLDUNL

VZ\G]LHODQH]JD]yZ]Z\NOHPHWRGDPLDGVRUSFMLLVSDODQLD

*áyZQ\PL(UyGáDPLHPLVMLGLWOHQNXVLDUNLVHOHNWURZQLHNRWáRZQLHFHQWUDOQHJR

RJU]HZDQLDKXW\RUD]]DNáDG\SU]HP\VáXFKHPLF]QHJR3DOLZDFLHNáHLJD]RZHV
RF]\V]F]DQHSU]HGLFKVSDODQLHP1DMZLFHMGLWOHQNXVLDUNL

jest emitowane do

DWPRVIHU\SRGF]DVVSDODQLDUy*Q\FKJDWXQNyZZJODVWGZLNV]RüPHWRG
RGVLDUF]DQLDMHVW]ZL]DQD]SURFHVDPLSU]HWZDU]DQLDZJOD

=DSRELHJDQLHHPLVML]ZL]NyZVLDUNLGRDWPRVIHU\PR*QDSU]HSURZDG]DüQD

Uy*Q\FKHWDSDFKVSDODQLDZJOD0R*QDRGVLDUF]DüZJLHOSU]HGVSDODQLHPPR*QD
XVXZDüVLDUNQDHWDSLHVSDODQLDOXERGVLDUF]DüJD]\RGORWRZH2GVLDUF]DQLHZJOD

7

REHFQLH]HZ]JOGyZHNRQRPLF]Q\FKMHVWPDáRRSáDFDOQPHWRGZVWRVXQNXGR
LQQ\FKPHWRGVWRVRZDQ\FKGRRGVLDUF]DQLD1DWRPLDVWVSRUyGPHWRGRGVLDUF]DQLD
SRGF]DVVSDODQLDQDMZLNV]HQDG]LHMHURNXMHRGVLDUF]DQLHZSDOHQLVNDFK
fluidyzacyjnych.

1DMF]FLHMVWRVRZDQHMHVWRGVLDUF]DQLHVSDOLQRGORWRZ\FK2SUDFRZDQRZLHOH

PHWRGRSDUW\FKQDSURFHVDFKDEVRUSFMLDGVRUSFMLF]VWRSRáF]RQ\FK]UHDNFM
FKHPLF]Q

Odsiarczanie w procesie spalania

8VXZDQLHVLDUNLSRGF]DVVSDODQLDSDOLZDGRW\F]\VSDODQLDZJODZNRWáDFK

HQHUJHW\F]QRFLHSáRZQLF]\FKSU]H]QDF]HQLDRJyOQHJRLSU]HP\VáRZHJR

.ODV\F]QDWHFKQLNVSDODQDSDOLZVWDá\FKMHVWVSDODQLHZZDUVWZLHOXEZ

]DZLHVLQLHS\áXZSRZLHWU]XIOXLGDOQHM3DOHQLVNDIOXLG\]DF\MQHFLJOHXGRVNRQDODQH
RSUyF]GREU\FKZDUXQNyZVSDODQLD]DSHZQLDMUyZQLH*PR*OLZRüMHGQRF]HVQHJR
usuwania ditlenku siarki i tlenków azotu

.

3RGF]DVVSDODQLDVLDUND]ZJODMHVWV]\ENR

utleniana do

3

SO

V]\EFLHMQL*ZJLHOGRGLWOHQNXZJOD0R*OLZ\FKSURGXNWyZ

XWOHQLDQLDVLDUNLZZDUXQNDFKVSDODQLDMHVWZLFHMOHF]QDMEDUG]LHMVWDELOQHV

2

SO

i

3

SO

. Procesy tworzenia

2

SO

i

3

SO

VHJ]RWHUmiczne.

S O

SO

kJ mol

+

=

−

2

2

297 /

(1)

SO

2 O

SO

96kJ / mol

2

2

3

+

+

=

=

−

−

1

(2)

6]\ENRüXWOHQLDQLDGR

3

SO

MHVWPQLHMV]DL]ZLNV]DVLZZ\*V]\FK

WHPSHUDWXUDFK5yZQRZDJDZSURFHVLHVSDODQLDMHVWSU]HVXQLWDZNLHUXQNX

tworzenia

2

SO

, a konwersja

2

SO

do

3

SO

ZQL*V]\FKWHPSHUDWXUDFKVSDOLQMHVWEDUG]R

ZROQD'ODWHJRWH*VSDOLQ\RF]\V]F]DVL

z

2

SO

a nie

3

SO

NWyUHJRVW*HQLHMHVW

EDUG]RPDáH2NRáRVLDUNL]DZDUWHMZZJOXUHDJXMHQLHRGZUDFDOQLH]
QDWXUDOQ\PLDONDOLF]Q\PL]ZL]NDPLZJODLSU]HFKRG]LGRSRSLRáX:FHOX]ZLNV]HQLD
VWRSQLDRGVLDUF]DQLDGRGDMHVLGRSDOHQLVNDGRGDWNRZHVXEVWDQFMHDONDOLF]QHOXE
SURZDG]LVLSURFHVVSDODQLDZ]áR*XIOXLGDOQ\P]GRGDWNLHPVRUEHQWXZDSLHQLDOXE
GRORPLWX6RUEHQWMHVWZSURZDG]DQ\GRVWUHI\VSDODQLDSRQDGSDOQLNDPLS\áRZ\PL

Po zmieszaniu ze spalinami, w wysokiej temperaturze strefy spalania przebiega

SURFHVNDOF\QDFMLUR]GUREQLRQHJRZDSLHQLDNWyUHJRJáyZQ\VNáDGQLN±ZJODQZDSQLD
XOHJDUR]NáDGRZLGRWOHQNXZDSQLDW]ZZDSQRSDORQH]JRGQLH]UHDNFMQU

8

CaCO

CaO CO

kJ mol

3

2

178

→

→

+

+

+

+

/

(3)

:DSQRUHDJXMHQDVWSQLH]

2

SO

CaO SO

O

CaSO

kJ mol

+

+

+

+

→

→

−

−

2

2

4

1 2

500 /

(4)

1DMNRU]\VWQLHMV]HVF]VWNLZDSQLDNDRMDNQDMPQLHMV]\FKUR]PLDUDFKOHF]
RJUDQLF]HQLDSUDNW\F]QHSRZRGXM*HSU]\VWRVRZDQ\FKUR]PLDUDFKF]VWHN
Z\NRU]\VWDQLHZDSLHQLDQLHMHVWGX*H3RZVWDMF\QDSRZLHU]FKQLF]VWHNZJUHDNFML
(4)

4

CaSO

EORNXMHGRVWSGRZQWU]DL]PQLHMV]DDNW\ZQRüFKHPLF]Q-HVWWR

MHGQ\P]]DVDGQLF]\FKSRZRGyZPDOHMVSUDZQRFLRGVLDUF]DQLDVSDOLQLZ\NRU]\VWDQLD
ZDSLHQLD'ODWHJRWH*PHWRGDGRGDZDQLDZDSLHQLDGRSDOHQLVNDQLH]QDOD]áD
V]HUV]HJR]DVWRVRZDQLDZGX*\FKMHGQRVWNDFKHQHUJHW\F]Q\FK3RQDGWRMDN
ZLDGRPR]DVDGQLF]\PFHOHPSURFHVXVSDODQLDZNRWáDFKMHVWX]\VNDQLHPDNVLPXP
HQHUJLLDQLHPDNV\PDOQHXVXQLFLH

2

SO

ze spalin.

%LRUFSRGXZDJZáDFLZRFLDONDOLF]QHQLHNWyU\FKSRSLRáyZZNWyU\FK]DZDUWRü
(CaO+

0J2PR*HE\üZLNV]DRGPDVVSURZDG]RQHSUyE\Z\NRU]\VWDQLDLFK

MDNRF]\QQLNDZL*FHJR

2

SO

.

Odsiarczanie gazów odlotowych

2GVLDUF]DQLHJD]yZRGORWRZ\FKJáyZQLHGRW\F]\RF]\V]F]DQLDVSDOLQ]

HOHNWURFLHSáRZQLHOHNWURZQLKXW]DNáDGyZSU]HUDELDMF\FKURSQDIWRZRUD]
SURGXNXMF\FKNZDVVLDUNRZ\2SUDFRZDQ\FKMHVWZLHOHPHWRGRGVLDUF]DQLDOHF]W\ONR
QLHOLF]QHMDNGRWG]QDOD]á\]DVWRVRZDQLHSUDNW\F]QHZZ\PLHQLRQ\FKJDá]LDFK
SU]HP\VáX6SRZRGRZDQHMHVWWRZ\PRJDPLHNRQRPLF]Q\PL:GX*\FKHOHNWURZQLDFK
U]GX0:HPLWRZDQHVGRDWPRVIHU\VWUXPLHQLHVSDOLQU]GX mln m

3

/h. co

VWZDU]DQRZHSUREOHP\SU]\SURMHNWRZDQLXWDNGX*\FKRF]\V]F]DOQL'RGDWNRZ
WUXGQRFLMHVW]PLHQQ\VWUXPLHLVNáDGVSDOLQRGELHJDMF\RGXVWDORQHJR]NWyU\PPD
VL

GRF]\QLHQLD]Z\NOHZSU]HP\OHFKHPLF]Q\P

0HWRG\RGVLDUF]DQLDG]LHOLVLQD

- odpadowe

- regeneracyjne

lub

- mokre

- suche.

9

6WRVRZDQ\SRG]LDáPHWRGRGVLDUF]DQDJD]yZQDUHJHQHUDF\MQHLRGSDGRZH

ZL*HVL

z odzyskiem siarki w postaci produktów handlowych lub wytwarzaniem

odpadów siarkowych. W metodach regeneracyjnych

2

SO

reaguje chemicznie z

DGVRUEHQWHPNWyU\MHVWQDVWSQLHUHJHQHURZDQ\L]DZUDFDQ\GRSURFHVXDGVRUSFML
'LWOHQHNVLDUNLRG]\VNXMHVL

ZSRVWDFLVW*RQHMVLDUNLHOHPHQWDUQHMOXE

4

2

SO

H

. Koszt

X]\VNDQLDW\FKSURGXNWyZMHVWZ\*V]\QL*LFKFHQDU\QNRZD6WGWH*ZHQHUJHW\FH
PHWDOXUJLLRUD]ZUDILQHULDFKVSUHIHURZDQH]Z\NOHnieregeneracyjne (odpadowe)
metody

RGVLDUF]DQLD:DGW\FKPHWRGMHVWSU]HQRV]HQLH]DQLHF]\V]F]HGRFLHF]\

GRFLDáDVWDáHJREG(GRREXáF]QLH6WZDU]DWRQRZHSUREOHP\]RGSDGDPL
6]F]HJyOQLHSUREOHPWHQGRW\NDHOHNWURFLHSáRZQLHNWyUH]UHJXá\VEXGRZDQHZ
REV]DUDFKJVWR]DOXGQLRQ\FK

Zarówno procesy regeneracyjne, jak i

QLHUHJHQHUDF\MQHRGVLDUF]DQLDPRJE\ü

prowadzone jako mokre lub suche. W metodach mokrych, w wyniku kontaktu spalin z
FLHF]SU]HGVNLHURZDQLHPLFKGRNRPLQDQDVWSXMHVFKáRG]HQLHJD]yZ:JD]DFK
RGORWRZ\FKGRNRPLQDSR]RVWDMH]DZV]HSHZQDLORüGLWOHQNXVLDUNLNWyU\ZW\FK
ZDUXQNDFKáDWZRXWOHQLDVLGR62

3

. SO

3

V]\ENRUHDJXMH]SDUZRGQLWZRU]\VL

NZDVVLDUNRZ\-HVWRQVLOQLHNRUR]\MQ\LZ\PXV]DNRQLHF]QRüVWRVRZDQLD
VSHFMDOQ\FKPDWHULDáyZGREXGRZ\NRPLQD$E\XQLNQüZ\NUDSODQLDNZDVXZNRPLQLH
WU]HEDSRGJU]HZDüJD]\RGORWRZHSRZ\*HMSXQNWXURV\NZDVXVLDUNRZHJRFR]QDF]QLH
SRGZ\*V]DNRV]W\RF]\V]F]DQLD3UREOHPHPMHVWWH*XVXZDQLHZRG\]SURGXNWyZ

Natomiast suche metody

ZNWyU\FKVWRVXMHVLVWDáHVRUEHQW\FKDUDNWHU\]XMVL

PDáHIHNW\ZQRFLLPDá\PLSUGNRFLDPLJD]X2EVHUZXMHVLWH*GX*HVWUDW\
sorbentu podczas regeneracji.

Metody mokre
Metoda wapniowo-wapienna

Metoda wapniowo-wapienna jest procesem

nieregeneracyjnym. Nie odzyskuje

VLVLDUNLDQLUR]WZRUXUHDNF\MQHJR0HWRGDRSDUWDMHVWQDDEVRUSFMLLUHDNFMLFKHPLF]QHM

2

SO

w zawiesinie wapna ( CaO ) lub kamienia wapiennego (

3

CaCO

3RZVWDMFHZ

wyniku reakcji

3

CaSO i

4

CaSO

ZSRVWDFLZLOJRWQHJRFLDáDVWDáHJRZZLNV]RFL

SU]\SDGNyZLVWDQRZLRGSDG3RGF]DVDEVRUSFML

2

SO

w zawiesinie wodnej w

SLHUZV]\PHWDSLH]DFKRG]SURFHV\

SO g

SO aq

2

2

( )

(

)

→

→

(5)

10

SO aq

H O

H SO

H

HSO

2

2

2

3

3

(

) +

+

→

→

→

→

+

+

+

+

−

−

(6)

HSO

H

SO

3

3

2

−

−

+

+

−

−

→

→

+

+

(7)

5R]SXV]F]DOQRü

2

SO

ZZRG]LHU\VMHVWIXQNFMWHPSHUDWXU\LPDOHMH]MHM

wzrostem.
:SUDNW\FHFLHF]QLHVWDQRZLF]\VWHMZRG\OHF]UR]WZyU]DZLHUDMF\V]HUHJ
UR]SXV]F]RQ\FKVROLZZ\QLNXF]HJRV]\ENRüDEVRUSFMLXOHJD]ZLNV]HQLX:
SU]\SDGNXJG\ZUR]WZRU]HDEVRUSF\MQ\P]QDMGXMHVLZDSQRCaO, podczas absorpcji
]DFKRG]LüEGUHDNFMH

CaO H O

Ca OH

+

+

→

→

2

2

(

)

(8)

Ca OH

Ca

OH

(

)

2

2

2

→

→

+

+

+

+

−

−

(9)

Ca

HSO

H O

CaSO H O

H

2

3

2

3

2

2

2

+

+

−

−

+

+

+

+

+

+

→

→

+

+

.

(10)

2

2

2

2

H

OH

H O

+

+

−

−

+

+

→

→

(11)

5\V=DOH*QRüUR]SXV]F]DOQRFL

2

SO

w wodzie od temperatury [1].

5\V=DOH*QRüUR]SXV]F]DOQRFL

3

CaCO ,

(

)

2

OH

Ca

,

4

CaSO ,

O

H

2

.

CaSO

2

4

w wodzie od temperatury [1].

:REHFQRFLWOHQXMRQVLDUF]\QRZ\PR*HXOHFXWOHQLHQLX]JRGQLH]UHDNFMDPL

SO

O

SO

3

2

2

4

2

1 2

−

−

−

−

+

+

→

→

(12)

Ca

SO

H O

CaSO H O

2

4

2

2

4

2

2

2

+

+

−

−

+

+

+

+

→

→

.

(13)

11

:XNáDG]LH]DFKRG]LüEG]LHZ\WUFDQHJLSVX

4

CaSO ) i rozpuszczanie kamienia

wapiennego (

3

CaCO

JG\*NZDVVLDUNRZ\MHVWPRFQLHMV]\RGZJORZHJR

5R]SXV]F]DOQRü

3

CaCO

ZZRG]LHMHVWEDUG]RPDáD

-3

g/100 H

2

O w temp. 273

.LSUDNW\F]QLHQLHXOHJD]PLDQLH]HZ]URVWHPWHPSHUDWXU\U\V=DOH*\RGVW*HQLD
jonów H

+

i koncentracji

3

CaCO

.

6W*HQLHUR]SXV]F]RQHJRZDSQDJJ+

2

O w

temp. 273 K) i maleje ze wzrostem temperatury. Proces absorpcji

2

SO

SRZLQLHQE\ü

ZLFSURZDG]RQ\Z]DZLHVLQLHZDSQDSU]\pH ok. 8, w zawiesinie kamienia
wapiennego przy

S+RN5R]SXV]F]DOQRü

3

CaSO

i

4

CaSO

Z]DOH*QRFLRGpH

SU]HGVWDZLRQRQDU\V6]\ENRüWZRU]HQLDVLVLDUF]DQXZJUHDNFMLLSU]\
PDá\PS+MHVWZLNV]DJG\*Z]UDVWDUR]SXV]F]DOQRüVLDUF]\QX3U]\GX*\PpH
SRZVWDMHRVDGVWRVXQNRZRPLNNL

3

CaSO , który blokuje przeloty przewodów.

5\V:Sá\ZS+QDUR]SXV]F]DOQRü

O

H

2

.

CaSO

2

3

i

O

H

2

.

CaSO

2

4

w temp.323

o

K

[1].

:SUDNW\FHSU]HELHJSURFHVyZFKHPLF]Q\FKRGVLDUF]DQLD]HZ]JOGXQDREHFQRüZ
XNáDG]LHZLHOXVROLPLQWDNLFKNDWLRQyZMDN1D.0JFe, Al itd., jest bardziej
VNRPSOLNRZDQ\QL*Z\QLNDWR]SU]HGVWDZLRQ\FKSRZ\*HMUHDNFML:SURFHVLHDEVRUSFML
zasadniczym zagadnieniem jest kontrola

S+:FHOXRJUDQLF]HQLDZDKDS+]H]PLDQ

VW*HQLD

2

SO

ZJD]DFKRGORWRZ\FKLW\PVDP\P]PQLHMV]HQLDPR*OLZRFLEORNRZDQLD

12

ZQWU]DDSDUDWXU\SURFHVRZHMRUD]]ZLNV]HQLDVSUDZQRFLRGVLDUF]DQLDGRUR]WZRUX
DEVRUSF\MQHJRZSURZDG]DVLUy*QHGRGDWNL-DNRGRGDWNLVWRVRZDQHVQSNZDV
DG\SLQRZ\EHQ]RHVRZ\PUyZNRZ\ZJODQ\WLRVLDUF]DQVRGX.

6FKHPDWW\SRZHMLQVWDODFMLGRSURZDG]HQLDRGVLDUF]DQLDPHWRGZDSQLRZR

ZDSLHQQSU]HGVWDZLRQRQDU\V.

5\V6FKHPDWLQVWDODFMLRGVLDUF]DQLDVSDOLQPHWRGZDSLHQQ±VNUXEHU±

]ELRUQLNSRUHGQL±RGVWRMQRN±]ELRUQLNFLHF]\NODURZQHM±ILOWU±PLHV]DOQLN
7 – podgrzewacz spalin, 8 – komin [1]

:VNáDGLQVWDODFMLZFKRG]QDVWSXMFHDSDUDW\

VNUXEHUWXSURZDG]LVLRGVLDUF]DQLH*D]\ZSU]HFLZSUG]LHVW\NDMVL]

]DZLHVLQ

(

)

2

OH

Ca

lub

3

CaCO

zbiorniki przygotowania zawiesiny

(

)

2

OH

Ca

lub

3

CaCO i jej transportu,

13

podgrzewacz spalin oczyszczonych przed skierowaniem ich do komina,
DSDUDW\GRXWOHQLDQLDNU\VWDOL]DFMLLUR]G]LDáX]DZLHVLQ\SRUHDNF\MQHM
*D]\PRJE\üNLHURZDQHGRVNUXEHUDMX*RGS\ORQHLRFKáRG]RQHEG(

RGS\ODQLHLDEVRUSFMDVSURZDG]RQHMHGQRF]HQLHZMHGQ\PDSDUDFLH:W\PRVWDWQLP
SU]\SDGNXSURMHNWXMHVLVSHFMDOQHUR]ZL]DQLHE\RGG]LHOLüVWUHIDEVRUSFMLRGVWUHI\
Z\G]LHODQLDFLDáDVWDáHJR3URGXNWHPMHVWJLSVNWyU\PR*HE\üRWU]\P\ZDQ\ZSRVWDFL
Sá\WOXESURV]NX

Metoda magnezowa (regeneracyjna)

Ditlenek siarki absorbowany jest w wodnym roztworze soli magnezu. Produktem

jest mieszanina siarczynów i siarczanów magnezu. Po wysuszeniu mieszanina jest
SRGGDZDQDNDOF\QDFMLZZ\QLNXRG]\VNXMHVLWOHQHNPDJQH]XLGZXWOHQHNVLDUNL
kierowany do produkcji kwasu siarkowego.

Metody rozwojowe.

Jak wiadomo, w procesach absorpcji

2

SO

GRPLQXMUR]WZRU\ZRGQH3U]H]

GRGDWHNGRZRG\Uy*QHJRURG]DMXVXEVWDQFMLPR*QD]PLHQLüZDUXQNLUyZQRZDJLQD
JUDQLF\ID]JD]FLHF]RUD]ZJáELUR]WZRUXLVSRZRGRZDüZ]URVWZ\GDMQRFLDEVRUSFML
QDZHWRNLONDU]GyZZLHONRFL(IHNW\ZQPHWRGXVXZDQLD

2

SO

z odpylonych gazów

jest absorpcja

2

SO

ZNROXPQLH]Z\SHáQLHQLHP]UDV]DQ\PZRGXWOHQLRQ

RSUDFRZDQSU]H]ILUP'HJXVVD5)10HWRGDWDXPR*OLZLD]PQLHMV]HQLHVW*HQLD

2

SO

w gazach odlotowych do atmosfery do ok. 20 mg/Nm

3

. Produktem odsiarczania

jest 70-proc.

4

2

SO

H

.

:SURFHVDFKPHWDOXUJLF]Q\FKGRRGVLDUF]DQLDVW*RQ\FKJD]yZRGORWRZ\FKGR

5%

2

SO

6VWRVRZDQHPHWRG\RSDUWHQDDEVRUSFML

2

SO

w roztworach amin. Metody

WHXPR*OLZLDMX]\VNDQLHη

2

SO

!OHF]VQLHHNRQRPLF]QHZSU]\SDGNX

RGVLDUF]DQLDJD]yZUR]FLHF]RQ\FK]HOHNWURFLHSáRZQL

7UZDMUyZQLH*EDGDQLDQDGSURFHVHPELRORJLF]QHMUHGXNFML

2

SO

jako metody

regeneracyjnej usuwania

2

SO

ze spalin odlotowych.

14

Metody suche

0HWRG\VXFKHRGVLDUF]DQLDFKDUDNWHU\]XMVL

W\P*HSURZDG]RQHVZ

URGRZLVNXVXFK\POXESURGXNW\X]\VNLZDQHVZVWDQLHVXFK\P8QLNDVLNáRSRWyZ
SRZRGRZDQ\FKSU]H]RVDG]DQLHVLZDSDUDWDFKFLDáVWDá\FKQLHWU]HEDSRGJU]HZDü
JD]yZRF]\V]F]RQ\FKNRQWURORZDüS+RUD]]QLNDSUREOHPFLHNá\FKRGSDGyZ0HWRG\
VXFKHRGVLDUF]DQLDPR*QDSRG]LHOLüQD

-

DGVRUSFMLQDVRUEHQWDFKVWDá\FKWDNLFKMDNWOHQNLPHWDOLOXEZJLHO
aktywowany,

-

DEVRUSFML]UHDNFMFKHPLF]Q]MHGQRF]HVQ\PVXV]HQLHPSURGXNWyZ
odsiarczania.

6GRQLHVLHQLDRSUyEDFKZL]DQLD

2

SO

]VXEVWDQFMDPLDONDOLF]Q\PLVWDá\PLOXE

JD]RZ\PLZID]LHJD]RZHM1SZSURZDG]DVLUR]GUREQLRQVRG

3

NaHCO do

VWUXPLHQLDVSDOLQ3RGZSá\ZHPWHPSHUDWXU\VRGDUR]NáDGDVLGR

2

CO

FR]ZLNV]D

SRURZDWRüRVDGXLSU]\VSLHV]DDGVRUSFM

:SU]\SDGNDFKVWRVRZDQLDZJOLDNW\ZQ\FKMDNRDGVRUEHQWyZ

2

SO

w ich

porach powstaje

4

2

SO

H

. Adsorpcja prowadzona jest w temp. 390 – 420

o

K.

5HJHQHUDFMSURZDG]LVLJD]HPRERMWQ\PZWHPSHUDWXU]HRN.SU]\F]\P
]DFKRG]LUHDNFMDSRPLG]\ZJOHPD

4

2

SO

H

]Z\WZDU]DQLHPVW*RQHJR

2

SO

do

produkcji

4

2

SO

H

:

2

2

2

4

2

CO

O

H

2

2SO

C

SO

2H

+

+

→

+

(14)

OXEVLDUNLHOHPHQWDUQHMSU]H]UHGXNFMRGSRZLHGQLPJD]HPQS

S

H

2

:

3H

2

S + H

2

SO

4

→ 4S + 4H

2

O

(15)

-DNRDGVRUEHQW\PRJE\üVWRVRZDQHWOHQNLPHWDOLPDQJDQXPLHG]LNWyUHUHDJXMGR
RGSRZLHGQLFKVLDUF]NyZ5HJHQHUDFMDQDVWSXMHZZ\QLNXUHDNFML]ZRGRUHP&2OXE
ZJORZRGRUDPLRG]\VNXMHVL

2

SO

.

*áyZQZDGPHWRGDGVRUSF\MQ\FKVGX*HZ\PLDU\DSDUDWyZU]GXP

3

.

0HWRGDEVRUSFML

2

SO

Z\NRU]\VWDQRZVXV]DUQLUR]S\áRZHMJG]LHVSDOLQ\

SU]HSá\ZDMSU]H]UR]S\ORQZRGQD]DZLHVLQZJODQXOXEZRGRURWOHQNXZDSQLD
Zachodzi absorpcja i reakcja chemiczna. Wysoka temperatura suszarni powoduje

odparowanie wody i produktem jest sucha mieszanina siarczynu i siarczanu wapnia.

15

Porównanie metod mokrych i suchych

3RUyZQDQLHPRNU\FKLVXFK\FKPHWRGRGVLDUF]DQLDGRW\F]\üPR*HPLQ

zapotrzebowania reagentów i energii, gromadzenia i neutralizacji odpadów,
HNVSORDWDFMLLREVáXJLRUD]HNRQRPLNLSURFHVX

Zasadniczy etap odsiarczania metodami mokrymi przebiega w skruberze przed

VNLHURZDQLHPJD]yZGRNRPLQD:Z\QLNXNRQWDNWX]ZRGOXE]UR]WZRUHPQDVWSXMH
VFKáRG]HQLHJD]yZGRWHPSHUDWXU\RN.FRMHVWWHPSHUDWXUQL*V]RGW]Z
QRUPDOQHMWHPSHUDWXU\NRPLQRZHMRN.6WDQRZLWRSRZD*QZDGPHWRG
PRNU\FKRSUyF]NRQLHF]QRFLVWRVRZDQLDVSHFMDOQ\FKPDWHULDáyZNRQVWUXNF\MQ\FKZ
VWUHILHPRNUHMLQVWDODFML*D]\RF]\V]F]RQHSU]HGVNLHURZDQLHPGRNRPLQDPXV]E\ü
podgrzewane.

:PHWRGDFKPRNU\FKSU]HQRV]HQLH]DQLHF]\V]F]HGRF]\QQHMSRZLHU]FKQL

FLHNáHJRUHDJHQWDMHVW]GHF\GRZDQLHOHSV]HQLV]F]HQLHDEVRUEHQWXQLHVWDQRZL
SUREOHPX0R*OLZHNRPSOLNDFMHZ\QLNDüPRJ]UHDNFMLXERF]Q\FKLRGZURWQ\FK
Jednak usuwanie wody z produktu jest kosztowne.

0HWRG\VXFKHSU]\RVLJDQLXWHMVDPHMVSUDZQRFLZ\PDJDMQLHFRZLNV]HJR

stosunku stechiometrycznego sorbentu do

2

SO

0R*QDWHQVWRVXQHNSRSUDZLü

SRSU]H]UHF\UNXODFMSURGXNWyZRGVLDUF]DQLD]SR]RVWDáRFLQLHZ\NRU]\VWDQHJR
sorbentu w przypadku metod odpadowych. Stosowane w metodach suchych sorbenty
VMHGQDNEDUG]LHMNRV]WRZQHOHF]]X*\FLHZRG\MHVWRRNPQLHMV]HOXEZRGDQLH
jest stosowana.

:ZLNV]RFLSURFHVyZRGVLDUF]DQLDNRV]WUHDJHQWyZRFHQLDVL

na 25-35%

NRV]WyZHNVSORDWDFML.RV]W\WHPRJE\ü]PQLHMV]RQHJG\LVWQLHMPR*OLZRFL
Z\NRU]\VWDQLDRGSDGRZ\FKFLHF]\DONDOLF]Q\FKPLQZSU]HP\OHPHWDORZ\P
tekstylnym, papierniczym).

Zapotrzebowanie energii w metodach suchych jest mniejsze w wyniku

Z\HOLPLQRZDQLDRSHUDFML]EDUG]RGX*\PLREMWRFLDPLVWUXPLHQLFLHF]\OXE]DZLHVLQ
oraz podgrzewania oczyszczonych gazów. W mokrej metodzie wapniowo-wapiennej
Z\PLHQLRQHRSHUDFMH]X*\ZDM% FDáRFLGRSURZDG]RQHMHQHUJLL:SU]\SDGNX
JG\RGVLDUF]DQLHMHVWSURFHVHPRGSDGRZ\PPHWRG\VXFKHXPR*OLZLDMOHSV]H
Z\NRU]\VWDQLHLVWQLHMF\FKURGNyZWUDQVSRUWXLVWZDU]DMPQLHMSUREOHPyZ]
JURPDG]HQLHPRGSDGyZ3URGXNW\RGVLDUF]DQLD]Z\MWNLHPVROLVRGRZ\FKV

16

SUDNW\F]QLHQLHUR]SXV]F]DOQHáDWZHGRSU]HWZRU]HQLDQDQLHS\OF\JUDQXODWRUy*Q\P
zastosowaniu.

:PHWRGDFKVXFK\FKQLHVWRVXMHVLZLHOXDSDUDWyZNRQLHF]Q\FKZPHWRGDFK

PRNU\FKRUD]QLHZ\VWSXMHSUREOHPEORNRZDQLDZQWU]DDSDUDWXU\RVDGDPLLNRUR]ML
3RWU]HEQDMHVWPQLHMV]DOLF]EDDSDUDWyZZLQVWDODFMLFRXáDWZLDHNVSORDWDFMSU]\
]PQLHMV]RQHMREVáXG]H=PQLHMV]DWRNRV]W\LQZHVW\F\MQHLHNVSORDWDF\MQH0HWRG\
VXFKHRGSDGRZHVRRNWDV]HRGPHWRGPRNU\FKZSRUyZQ\ZDOQ\FK
ZDUXQNDFK6WGPHWRG\VXFKHRGSDGRZHVSUHIHURZDQHZSURFHVDFKRF]\V]F]DQLD
JD]yZ]PQLHMV]\FK(UyGHáHPLVMLV]F]HJyOQLH]RGS\ODQLHPNRFRZ\PZILOWUDFK
tkaninowych i granulowaniem produktów oczyszczania.

'RZDGPHWRGVXFK\FKRGVLDUF]DQLDVWRVXMF\FKVWDáHVRUEHQW\]DOLF]DVL

PDá

HIHNW\ZQRüZ\NRU]\VWDQLD]LDUHQVRUEHQWXPDáSUGNRüJD]XGX*HVWUDW\VRUEHQWX
podczas regeneracji.

:\VRNLNRV]WLVWQLHMF\FKWHFKQRORJLLRGVLDUF]DQLDRJUDQLF]DLFKVWRVRZDQLH

V]F]HJyOQLHZNUDMDFKSR]RUQLHRV]F]G]DMF\FKLSU]\VSLHV]DMF\FKUR]ZyMNRV]WHP
RFKURQ\URGRZLVND

0HWRG\UHJHQHUDF\MQHRGVLDUF]DQLDVQDRJyáEDUG]LHMNRV]WRZQHQL*

RGSDGRZH,FKNRV]WLQZHVW\F\MQ\MHVWRZLNV]\DHNVSORDWDF\MQ\GRZ
stosunku do metod mokrych odpadowych.

3RZ\*V]\WHNVWSU]\JRWRZDQRZRSDUFLXRIUDJPHQW\NVL*HN
-:DU\FKÄ2F]\V]F]DQLHSU]HP\VáRZ\FKJD]yZRGORWRZ\FK´3:1

3U]ELRURZDSRGUHGDNFM-$GDPFDÄûZLF]HQLD]FKHPLLLWHFKQRORJLLRF]\V]F]DQLD
gazów”

Literatura podstawowa:
1.

-:DU\FKÄ2F]\V]F]DQLHSU]HP\VáRZ\FKJD]yZRGORWRZ\FK´3:1

2.

%*áRZLDNE.Kempa, 7:LQQLFNDÄ3RGVWDZ\RFKURQ\URGRZLVND´
PWN,Warszawa, 1985r.

3. Pr. zbiorowa pod redakcja J.

$GDPFDÄûZLF]HQLD]FKHPLLLWHFKQRORJLL

oczyszczania gazów”.

4.

3U=ELRURZDSRGUHGDNFM(6]F]HSDQLHF&LFLDN3.RFLHOQLDNDÄ&KHPLD

URGRZLVNDüZLF]HQLDLVHPLQDULD´F]L:\G8QLZHUV\WHWX-DJLHOORVNLHJR
Kraków, 1999r.

/LWHUDWXUDX]XSHáQLDMFD
5. P. Kirszensztejn, L.

:DFKRZVNLÄ&KHPLDURGRZLVND´3R]QDU

6.

3UDFD]ELRURZDSRGUHGDNFM/Wachowskiego, P. .LUV]HQV]WHMQDÄûZLF]HQLD]

SRGVWDZFKHPLLURGRZLVND´3R]QDU

7. A.M.

7U]HFLDNÄ:VWSGRFKHPLLQLHRUJDQLF]QHMURGRZLVND´:\G8QLZHUV\WHWX

:URFáDZVNLHJR:URFáDZU

17

8. L. Falkowska, K. Korzeniewski, „Chemia atmosfery”, Wyd. Uniwersytetu

*GDVNLHJR*GDVNU

9. B.J. Alloway, D.C.

$\UHVÄ&KHPLF]QHSRGVWDZ\]DQLHF]\V]F]HQLDURGRZLVND´

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1999r

Wymagania:

1.

'UyGáDHPLVML]DQLHF]\V]F]HJD]RZ\FKGRDWPRVIHU\

2.

0HWRG\XVXZDQLD]DQLHF]\V]F]HJD]RZ\FK]JD]yZRGORWRZ\FKDGVRUSFMD
spalanie, dopalanie katalityczne, kondensacja.

3. Absorpcja – definicja i charakterystyka procesu.
4.

'UyGáDHPLVML]ZL]NyZVLDUNLGRDWPRVIHU\-DNLH]ZL]NLVLDUNLVQDMF]FLHM
spotykanymi zanieczyszczeniami atmosfery.

5.

0HWRG\]DSRELHJDQLDZ\G]LHODQLXVL62

2

: odsiarczanie paliw, odsiarczanie

podczas spalania.

6. Metody odsiarczania gazów odlotowych: metody mokre - rodzaje absorbentów

VWRVRZDQ\FKZPHWRGDFKPRNU\FK'RNáDGQLHPHWRGDZDSLHQQRZDSLHQQD

VFKHPDWUHDNFMLRGVLDUF]DQLDSUREOHP\]ZL]DQH]NRUR]M,QQHPHWRG\PRNUH

7. Metody suche.
8. Porównanie metod mokrych i suchych.
9. Co to jest pH ?
10.

:\PDJDQDMHVW]QDMRPRüLQVWUXNFMLZ\NRQDQLDüZLF]HQLD