REFORMA
2012
Daria Cybulska, Andrzej Kij, Magda Ligaj
TECHNIK LOGISTYK
Podręcznik do nauki zawodu
Kwalifikacja A.30.1
Organizowanie i monitorowanie
przepływu zasobów
i informacji
w procesie produkcji
Autorzy: Daria Cybulska (cz. III, V i VI), Andrzej Kij (cz. II, IV i VII), Magda Ligaj (cz. I )
Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wycho-
wania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia w zawodach na podstawie
opinii rzeczoznawców: dr. hab. Jana Długosza, mgr inż. Edyty Majkowskiej i dr. Tomasza Karpowicza.
Typ szkoły: technikum.
Zawód: technik logistyk.
Kwalifikacja: A.30. Organizacja i monitorowanie przepływu zasobów i informacji w procesach pro-
dukcji, dystrybucji i magazynowania.
Część kwalifikacji: 1. Organizowanie i monitorowanie przepływu zasobów i informacji w procesie
produkcji.
Rok dopuszczenia: 2014
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o.
Warszawa 2014
Wydanie I (2014)
ISBN 978-83-02– 14635-0
Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Barbara Jaworska (redaktor koordynator),
Ewdokia Cydejko (redaktor merytoryczny)
Agnieszka Wiąckowska (tłumaczenie podstawowych pojęć na język angielski),
Magdalena Wessel-Zasadzka (tłumaczenie podstawowych pojęć na język niemiecki)
Konsultacje: mgr Artur Gontarz, mgr Anna Wawruch-Lis
Redakcja językowa: Lucyna Lewandowska
Redakcja techniczna: Elżbieta Walczak
Projekt okładki: Małgorzata Wójcicka
Fotografia na okładce: Avatar_023/Shutterstock.com
Fotoedycja: Agata Bażyńska
Skład i łamanie: Katarzyna Pogrzebska
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96
Tel.: 22 576 25 00
Infolinia: 801 220 555
www.wsip.pl
Druk i oprawa: Orthdruk sp. z o.o., Białystok
Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują.
Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej
w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło.
A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.
Szanujmy cudzą własność i prawo.
Więcej na www.legalnakultura.pl
Polska Izba Książki
S P I S T R E Ś C I
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
I.
Logistyka a produkcja
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1
Logistyka – defi nicje, znaczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
2
Rozwój logistyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
3
Zadania i funkcje logistyki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
4
Logistyczna obsługa klienta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
5
Miejsce logistyki w zarządzaniu produkcją . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
6
Proces produkcji i rodzaje zaopatrzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
II.
Organizacja produkcji
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
7
Formy organizacji produkcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
7.1.
Kryteria
klasyfi kacji organizacji produkcji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
7.2. Typy organizacji produkcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
7.3. Formy organizacji przebiegu procesu produkcyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
7.4. Stanowisko robocze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
7.5. Określanie wielkości partii produkcyjnej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
7.6. Przebieg partii produkcyjnej detali w procesie produkcyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
8
Infrastruktura logistyczna procesów produkcyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
8.1. Infrastruktura transportowa w procesie produkcyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
8.2. Infrastruktura magazynowa i manipulacyjna w procesie produkcyjnym . . . . . . . . . . . . . 71
8.3. Infrastruktura informatyczna logistycznego zabezpieczenia
procesów produkcyjnych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
9
Nowoczesne rozwiązania usprawniające proces produkcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
9.1. Elastyczny system produkcyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
9.2. Elastyczny system zaopatrywania. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
9.3. KANBAN – metoda sterowania zapasami w produkcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
III.
Odpady w procesie produkcji
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
10
Regulacje prawa polskiego i UE dotyczące odpadów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
10.1. Przepisy prawne obowiązujące w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
10.2. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
10.3. Prawo Unii Europejskiej regulujące gospodarkę odpadami. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
10.4. Dyrektywa ramowa Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
10.4.1. Cele dyrektywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
10.4.2. Plany gospodarki odpadami. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
11
Rodzaje odpadów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
11.1. Pojęcie, klasyfi kacja i podział odpadów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
11.2.
Klasyfi kacja odpadów w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
11.3. Rodzaje odpadów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
11.3.1. Odpady przemysłowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
11.3.2. Odpady niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
12
System odprowadzania i neutralizacji odpadów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
12.1. Unieszkodliwianie odpadów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
12.2. Sposoby zagospodarowania odpadów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
12.3. Minimalizacja ujemnych skutków składowania odpadów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
12.4. Sposoby redukowania przyczyn powstawania odpadów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
3
12.5. Rodzaje odpadów niebezpiecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
12.6. Metody wtórne redukcji dioksyn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
13
Recykling odpadów produkcyjnych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
IV.
Informacja w produkcji
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
14
Istota zasobów informacyjnych w organizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
14.1. System informacyjny w przedsiębiorstwie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
14.2. Rodzaje informacji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
14.3. Organizacja i jej otoczenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
15
Przepływ informacji i danych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
15.1. Przepływ informacji zachodzący w podsystemach zaopatrzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
15.2. Przepływ informacji zachodzący w podsystemach produkcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
15.3. Przepływ informacji zachodzący w podsystemach dystrybucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
15.4. Przepływ informacji zachodzący w podsystemach personalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
16
Systemy informatyczne wykorzystywane w produkcji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
16.1. Logistyczny system informacyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
16.2. Systemy informatyczne wspomagające procesy zarządzania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
16.2.1. System ewidencyjno-transakcyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
16.2.2. System informacyjno-decyzyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
16.2.3. System wspomagania decyzji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
16.2.4. System ekspercki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
16.2.5. System informowania kierownictwa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
16.2.6. System sztucznej inteligencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
16.2.7. Zintegrowane systemy informacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
16.3. Systemy informatyczne wspomagające procesy logistyczne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
16.3.1. System planowania potrzeb materiałowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
16.3.2. System planowania zasobów produkcyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
16.3.3. System zarządzania zasobami przedsiębiorstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
16.3.4. Planowanie potrzeb dystrybucji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
16.3.5. System relacji z klientami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
16.3.6. System zarządzania magazynem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
16.3.7. Zarządzanie łańcuchem dostaw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
16.3.8. Elektroniczna wymiana danych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
16.3.9. System nawigacji satelitarnej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
16.3.10. System zarządzający produkcją . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
17
Organizacja i harmonogram prac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
17.1. Harmonogram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
17.2. Harmonogramowanie czasu pracy pracowników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
17.3. Harmonogramowanie czasu pracy obrabiarek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
17.4. Harmonogramowanie produkcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
18
Usprawnianie procesów produkcyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
18.1. Sterowanie przepływem produkcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
18.2. Reengineering w przedsiębiorstwach produkcyjnych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
18.3. System wykorzystywania doświadczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
V.
Przepływ zasobów
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
19
Rodzaje parametrów oceny sprawności przepływów w produkcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
19.1. Wybór źródeł zakupu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
19.2. Planowanie zakupów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
19.3. Organizacja dostaw i magazyny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
4
S P I S T R E Ś C I
19.4. Struktura techniczno-organizacyjna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
19.5. Zapasy produkcji w toku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
19.6. Procesy dystrybucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
19.7. Prognozowanie popytu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
19.8. Kanały dystrybucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
20
Jakość w produkcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
20.1. Jakość produktu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
20.2. Polityka jakości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
21
Normy i procedury oceny jakości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
21.1. Normy ISO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
21.2. Charakterystyka norm ISO serii 9000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
21.2.1. Normy z 1987 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
21.2.2. Nowelizacja norm – 1994 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
21.2.3. ISO 9001:2008. Osiem fi larów zarządzania jakością . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
21.3. Ocena jakościowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
21.4. Oznaczenie/Oznakowanie CE (Conformité Européenne) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
VI.
Dokumentacja w procesie produkcyjnym
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
22
Zasady sporządzania dokumentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
22.1. Dokumentacja systemu zarządzania jakością . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
22.2. Monitorowanie przepływów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
22.3. Kontrola w trakcie procesu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
22.4. Monitorowanie poprodukcyjne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
23
Procedura dokumentowania przepływu zasobów w procesie produkcyjnym . . . . . . . . . . . . . 190
23.1. Dokument, zlecenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
23.2. System obiegu dokumentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
24
Ewidencja przepływów produkcyjnych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
24.1. Ewidencja produkcji i kontrola zapasu cyklicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
24.2. Ewidencja kosztów działalności produkcyjnej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
24.3. Ewidencja podstawowych operacji gospodarczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
24.4. Ewidencja zapasów wyrobów gotowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
25
Koszty w procesie produkcyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
25.1. Zasada ekonomii subiektywnej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
25.2.
Klasyfi kacja kosztów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
25.3. Koszty w krótkim i długim okresie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199
25.3.1. Koszty w krótkim okresie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
25.3.2. Koszty w długim okresie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
25.4. Korzyści skali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
25.5. Wewnętrzne i zewnętrzne niekorzyści skali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
25.6. Próg rentowności. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
25.7. Postęp techniczny a produkcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
25.8. Rodzaje postępu technicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
26
Kalkulacje kosztów w procesie produkcyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
26.1. Kalkulacja jako czynność. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
26.2. Zadania i cele kalkulacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
26.3. Moment kalkulacji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
26.4. Rodzaje kalkulacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
26.5.
Klasyfi kacja produkcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
26.6. Charakterystyka poszczególnych metod kalkulacji – przykłady . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
26.6.1. Kalkulacja podziałowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
26.6.2. Kalkulacja doliczeniowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
5
S P I S T R E Ś C I
26.6.3. Kalkulacja doliczeniowa zleceniowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
26.6.4. Kalkulacja doliczeniowa asortymentowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
VII.
Infrastruktura techniczna
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
27
Urządzenia techniczne wykorzystywane w organizacji produkcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
27.1. Metody i narzędzia – klasyfi kacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
27.2. Tokarki i wytaczarki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
27.3. Wiertarki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
27.4. Frezarki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
27.5.
Szlifi erki i docierarki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
27.6. Obrabiarki do cięcia, przecinania i gięcia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
27.7. Urządzenia transportowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
Wykaz pojęć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
Wykaz podstawowych pojęć w językach polskim, angielskim i niemieckim . . . . . . . . . . . . . . . . 235
Spis ilustracji i fotografi i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
Strony internetowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
6
S P I S T R E Ś C I
WSTĘP
Celem działalności organizacji gospodarczych funkcjonujących w otoczeniu konkurencyjnym
jest zaspokojenie potrzeb ich klientów. Dlatego efekty końcowe w formie wytworzonych
produktów i usług powinny się odznaczać jak największą wartością dodaną dla docelowego
konsumenta. Działania składające się na
procesy
można podzielić na te, które dodają
wartość do produktu końcowego, i na te, które tej wartości nie dodają. Szacuje się, że czas,
w jakim produkt zyskuje wartość dodaną, stanowi od 0,05 do 5% czasu jego pozostawania
w przedsiębiorstwie. Reszta to oczekiwanie na ukończenie serii produkcji, podczas której
wytwarzany jest półprodukt, oraz na usługi niezbędne do sfinalizowania wyrobu produktu.
Ważnym sposobem zwiększania efektywności procesów produkcyjnych jest zmniejszanie
nakładów na działania niedodające wartości do efektu końcowego.
Zadanie
logistyki produkcji
polega przede wszystkim na zapewnieniu optymalnego
przepływu materiałów i informacji w procesie produkcji.
Za procesy podstawowe w logistyce produkcji uznaje się:
1) rozwój produktu
– od momentu rozpoznania potrzeb na rynku do momentu
wprowadzenia produktu w obieg,
2) sprzedaż
– od chwili wskazania potencjalnych klientów do chwili podjęcia przez nich
decyzji o dokonaniu zakupu,
3) realizację zamówienia
– od złożenia zamówienia do otrzymania za nie należnej zapłaty,
4) zaopatrzenie
– od identyfikacji zapotrzebowania na materiał do jego otrzymania
i uregulowania należności wobec dostawcy,
5) produkcję
– od zidentyfikowania istniejącego zapotrzebowania na produkt do czasu
wykonania tego produktu,
6) dystrybucję
– od wyprodukowania wyrobu gotowego do dostarczenia go do odbiorcy,
7) obsługę posprzedażną
– mającą na celu utrzymanie klienta.
Organizowanie i monitorowanie przepływu zasobów i informacji w procesie produkcji
jest możliwe dzięki właściwemu doborowi sposobów zaopatrzenia materiałowego oraz
niezbędnych systemów informatycznych. Obie te funkcje – organizowanie i monitorowanie
przepływu zasobów i informacji – mają dla przedsiębiorstwa wielkie znaczenie.
Odpowiedzialni za nie pracownicy starają się dobrać do potrzeb systemu produkcyjnego
możliwie najodpowiedniejszy sposób zaopatrzenia materiałowego, jak również najlepiej
dopasowane urządzenia techniczne i systemy informatyczne.
Oprócz powyższych w podręczniku przedstawiono również zagadnienia dotyczące
systemu odprowadzania i neutralizacji odpadów powstających podczas produkcji,
a także organizowania przepływu zasobów i informacji między poszczególnymi etapami
przetwarzania. Omówiono także problemy nadzoru i monitorowania przepływu zasobów
i informacji oraz sporządzania dokumentów dotyczących przepływu produkcji.
Podręcznik ten pozwoli na uzyskanie niezbędnej wiedzy na temat organizowania
i monitorowania zasobów w produkcji. Dzięki zawartym w nim treściom przyszły technik
7
W S T Ę P
logistyk nauczy się właściwie rozróżniać systemy produkcyjne, dobierać odpowiednie do
towaru środki transportu wewnętrznego, poprawnie opisywać plany przepływów oraz
sporządzać niezbędną dokumentację.
Uważny czytelnik znajdzie w niniejszym podręczniku odpowiedzi na pytania dotyczące
przebiegu planowania zakupów, dostaw w procesie zaopatrzenia, procedur zakupowych,
przebiegu dostaw oraz charakterystyki poszczególnych typów produkcji.
Poniższa publikacja ma za zadanie przekazanie informacji, dzięki którym zostaną
zrealizowane wymagane efekty kształcenia z części kwalifikacji A.30.1. Organizowanie
i monitorowanie przepływu zasobów i informacji w procesie produkcji. W poniższej tabeli
przypisano kolejnym rozdziałom podręcznika efekty kształcenia, które będą w nim realizowane.
CZĘŚĆ / ROZDZIAŁ
REALIZOWANE
EFEKTY KSZTAŁCENIA/
KWALIFIKACJE
WSTĘP
I.
Logistyka a produkcja
1. Logistyka – defi nicje, znaczenie
2. Rozwój logistyki
3. Zadania i funkcje logistyki
4. Logistyczna obsługa klienta
5. Miejsce logistyki w zarządzaniu produkcją
6. Proces produkcji i rodzaje zaopatrzenia
A.30.1(1)
II.
Organizacja produkcji
7. Formy organizacji produkcji
8. Infrastruktura logistyczna procesów produkcyjnych
9. Nowoczesne rozwiązania usprawniające proces produkcji
A.30.1(2)
III.
Odpady w procesie produkcji
10. Regulacje prawa polskiego i UE dotyczące odpadów
11. Rodzaje odpadów
12. System odprowadzania i neutralizacji odpadów
13. Recykling odpadów produkcyjnych
A.30.1(3)
8
W S T Ę P
CZĘŚĆ / ROZDZIAŁ
REALIZOWANE
EFEKTY KSZTAŁCENIA/
KWALIFIKACJE
IV.
Informacja w produkcji
14. Istota zasobów informacyjnych w organizacji
15. Przepływ informacji i danych
16. Systemy informatyczne wykorzystywane w produkcji
17. Organizacja i harmonogram prac
18. Usprawnianie procesów produkcyjnych
A.30.1(4), A.30.1(5)
V.
Przepływ zasobów
19. Rodzaje parametrów oceny sprawności przepływów
w produkcji
20. Jakość w produkcji
21. Normy i procedury oceny jakości
A.30.1(6)
VI.
Dokumentacja w procesie produkcyjnym
22. Zasady sporządzania dokumentów
23. Procedura dokumentowania przepływu zasobów w pro-
cesie produkcyjnym
24. Ewidencja przepływów produkcyjnych
25. Koszty w procesie produkcyjnym
26. Kalkulacje kosztów w procesie produkcyjnym
A.30.1(7)
VII.
Infrastruktura techniczna
27. Urządzenia techniczne wykorzystywane w organizacji
produkcji
Materiał dodatkowy
9
W S T Ę P
I
Logistyka
a produkcja
▪
Logistyka – defi nicje, znaczenie
▪
Rozwój logistyki
▪
Zadania i funkcje logistyki
▪
Logistyczna obsługa klienta
▪
Miejsce logistyki w zarządzaniu produkcją
▪
Proces produkcji i rodzaje zaopatrzenia
1
Jednym ze źródeł terminu
logistyka
jest greckie słowo logistikos. Oznacza ono człowieka,
który myśli wedle reguł logicznych, matematycznych oraz filozoficznych. Podobne zna-
czenie ma słowo logisticus, pochodzące z łaciny i oznaczające „racjonalny” bądź „zdolny
do racjonalnego myślenia”.
Pierwszy systematyczny wykład na ten temat przedstawił w początkach X w. bizantyjski
cesarz Leontos VI. W spisanej w języku greckim księdze pt. Sumaryczne wyłożenie sztuki
wojennej wyróżnił on logistykę jako jedną ze sztuk wojennych (oprócz strategii i taktyki).
Opisywana przezeń dziedzina miała się zajmować szczegółowymi obliczeniami związany-
mi z przemarszami wojsk.
Innym dziełem jest opublikowany w 1837 r. przez Szwajcara Henriego de Jominiego
Zarys sztuki wojennej. Autor omawia w nim znaczenie przede wszystkim logistyki wojsko-
wej, choć jego wnioski znalazły później zastosowanie także w innych dziedzinach życia
(w logistyce cywilnej). Jomini opisywał m.in. takie problemy, jak zaopatrywanie i lokaliza-
cja magazynów, organizacja marszów i środków transportowych, przygotowywanie dróg
komunikacyjnych oraz zaopatrywanie oddziałów – czyli kwestie, które współcześnie nale-
żą do terminu „logistyka”.
Przetłumaczony na język angielski Zarys sztuki wojennej stał się lekturą amerykańskich
oficerów, a sama logistyka jako przedmiot znalazła się prawie 50 lat później (w 1885 r.)
w programie nauczania Szkoły Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych. Była ona ro-
zumiana przede wszystkim jako element ekonomiczny działań militarnych.
Termin ten na dobre został przyswojony przez środowisko wojskowe w latach 1939–
1945, podczas drugiej wojny światowej; Departament Obrony Stanów Zjednoczonych
stworzył wówczas specjalne zespoły, które zajmowały się opracowywaniem bazujących
na matematyce modeli planowania, głównie dotyczących zaopatrzenia magazynów, a tak-
że problemów związanych z transportem oraz lokalizacją. Zespoły te opracowały podsta-
wy rozwoju nauki planowania, która w dzisiejszych czasach obejmuje badania operacyj-
ne oraz ekonomiczną dyscyplinę naukową, jaką jest właśnie logistyka. Obecnie stanowi
ona tak rozległą dziedzinę, że wciąż nie doczekała się ujednolicenia stosowanych pojęć.
W obiegu znajduje się ponad sto definicji tego terminu, a ich autorzy zwracają uwagę na
różne aspekty znaczeniowe tego słowa, koncentrując się przeważnie na wiedzy ekono-
micznej
1
. Oto kilka najczęściej przytaczanych.
1
Instrumenty zarządzania logistycznego, red. M. Ciesielski, PWE, Warszawa 2006.
Logistyka – definicje,
znaczenie
12
LO G I S T Y K A A P RO D U KC JA
ZAGADNIENIA
■
Defi nicja logistyki
■
Koncepcje logistyki
■
Mikrologistyka i makrologistyka
•
Logistyka to „termin oznaczający zarządzanie działaniami dotyczącymi składowania
czy przemieszczania, których celem jest ułatwienie przepływu towarów z miejsca po-
chodzenia do miejsca, w którym znajduje się odbiorca danego dobra”
1
.
•
Logistyka to „proces zarządzania łańcuchem dostaw. Występujące w definicji określenie
łańcuch dostaw rozumiane jest tu jako działalność związana z przepływem produktów
i usług – od ich źródła, przez wszystkie formy pośrednie, aż do postaci, w której te
produkty i usługi konsumowane są przez ostatecznego klienta. Istota logistyki sprowa-
dza się więc do integrowania zarządzania tradycyjnymi obszarami produkcji, finansów
i marketingu”
2
.
•
Logistyka to „procesy realnego przepływu produktów, od źródeł pozyskania z przyrody
aż do końcowych ogniw, które zaspokajają potrzeby konsumenckie gospodarstw domo-
wych oraz potrzeby produkcyjne i inwestycyjne podmiotów gospodarczych”
3
.
Dla lepszego zrozumienia znaczenia terminu „logistyka” warto przytoczyć jej naj-
popularniejszą definicję opracowaną przez Radę Zarządzania Logistycznego (ang.
Council of Logistics Management): „Logistyka jest terminem opisującym proces pla-
nowania, realizowania i kontrolowania sprawnego i efektywnego ekonomicznie prze-
pływu surowców, materiałów do produkcji, wyrobów gotowych oraz odpowiedniej
informacji z punktu pochodzenia do punktu konsumpcji w celu zaspokajania wyma-
gań klienta”
4
.
Biorąc pod uwagę powyższe definicje, warto wyróżnić trzy podstawowe koncepcje:
1.
Logistyka jako proces przepływu dóbr materialnych (surowce, materiały, półfabrykaty,
wyroby gotowe) w przedsiębiorstwach i pomiędzy nimi oraz przepływ informacji, które
kierują powyższymi procesami.
2.
Logistyka jako sfera ekonomii, która bada prawidłowości i zjawiska przepływu dóbr
i informacji w gospodarce.
3.
Logistyka jako koncepcja zarządzania przepływem dóbr, oparta na spójnym ujęciu róż-
nych procesów.
Logistyka może być rozpatrywana w dwóch aspektach: systemowym i procesowym.
Podejście systemowe
(myślenie o całości) zakłada, że wszelkie działania przedsię-
biorstwa dotyczące fizycznego przepływu produktów powinny być traktowane jako
jedna całość, a nie jako oddzielne byty. Logistyka jest więc celowo zorganizowanym,
zintegrowanym przepływem produktów (materiałów, półproduktów, wyrobów, towa-
rów). Określają go:
•
sposób, w jaki przebiegają procesy logistyczne (np. między dostawcą a producentem,
między producentem a odbiorcą),
•
techniki sterowania procesami logistycznymi (np. transport, magazynowanie),
•
środki realizacji procesów logistycznych (techniczne, kadrowe, finansowe),
•
organizacja, czyli podział zadań, uprawnień i odpowiedzialności poszczególnych osób
(komórek).
W
podejściu procesowym
(zasada przepływów) logistyka jest rozpatrywana jako
sprawne i efektywne zarządzanie procesem przepływu produktów i informacji od pro-
ducenta do odbiorcy końcowego (zarządzanie łańcuchem logistycznym). Wszystko, co
się przemieszcza w czasie i w przestrzeni, powinno się odbywać w sposób ciągły. Każda
1
Por. B. Rzeczyński, Logistyka miejska XXI wieku, „Logistyka” 2002, nr 3, s. 17.
2
Por. E. Gołembska, Kompendium wiedzy o logistyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Poznań 2010, s. 18.
3
Por. Cz. Skowronek, Z. Sarjusz-Wolski, Logistyka w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 2012, s. 17.
4
http://cscmp.org/about-us/supply-chain-management-definitions, dostęp: 30.12.2013 r.
13
LO G I S T Y K A – D E F I N I C J E , Z N A C Z E N I E
przerwa w danej działalności musi być na bieżąco identyfikowana i analizowana, ko-
nieczne jest także podjęcie działań mających na celu wyeliminowanie lub zminima-
lizowanie ich negatywnych skutków. Zmiana miejsca wyrobów gotowych i materia-
łów oraz związanych z nimi informacji wymaga przezwyciężenia czasu i przestrzeni.
W związku z tym mówimy o:
•
aspekcie czasowym logistyki, rozumianym jako czas przepływu produktów przez po-
szczególne ogniwa łańcucha i w całym łańcuchu;
•
aspekcie przestrzennym logistyki, rozumianym jako czynności umożliwiające przemiesz-
czanie produktów z jednego ogniwa łańcucha (miejsca) do następnego ogniwa (miejsca)
1
.
Z innego punktu widzenia logistykę dzieli się na makrologistykę, mikrologistykę oraz
mezologistykę.
Makrologistyka
to ta sfera logistyki, która znajduje się poza obszarem przedsiębiorstwa
i odnosi do procesów realizowanych w skali całego kraju. Należą do niej:
•
metalogistyka – związana z procesami kooperacji przedsiębiorstw;
•
eurologistyka – dotycząca międzynarodowych systemów logistycznych pomiędzy firma-
mi różnych państw (europejskich lub między firmą zlokalizowaną na terenie Europy
a jej filiami na świecie), tworzących łańcuch dostaw;
•
logistyka globalna – obejmująca procesy logistyczne w skali całego świata.
Mikrologistyka
z kolei to sfera logistyki odnosząca się do procesów dziejących się we-
wnątrz danego przedsiębiorstwa. W jej skład wchodzi pięć podsystemów.
1. Logistyka zaopatrzenia
(faza zaopatrzenia). Ma ona na celu zapewnienie przedsiębior-
stwu zasilania w dobra rzeczowe niezbędne do wykonywania określonych zadań (np.
surowce, materiały, paliwa) i przepływające od dostawców działających na rynku ma-
teriałowym do magazynów zaopatrzeniowych przedsiębiorstwa produkcyjnego. Wiąże
się z pewnym ryzykiem i stanowi połączenie między logistyką dystrybucji dostawców
a logistyką produkcji w przedsiębiorstwie.
2. Logistyka produkcji
(faza produkcji). Ma na celu realizację przepływu materiałów i pół-
produktów w trakcie procesów produkcyjnych. Sytuuje się między logistyką zaopatrze-
nia a logistyką dystrybucji. Obejmuje wszelkie procesy i czynności związane z zaopa-
trzeniem stanowisk produkcyjnych w niezbędne materiały, z których powstanie dany
wyrób.
3. Logistyka dystrybucji
(faza sprzedaży). Odnosi się do rynku i obejmuje wszelkie proce-
sy i czynności związane z dostarczaniem gotowych wyrobów klientom. Zalicza się do
niej magazynowanie wyrobów gotowych oraz przekazywanie ich odbiorcom (pakowanie
i transport).
4. Logistyka części zamiennych
. Dotyczy fazy zaopatrzenia odbiorców w części zamienne.
5. Logistyka zwrotna
. Obejmuje fazę zagospodarowania pozostałości po produktach i ich
opakowań.
Mezologistyka
obejmuje swym zasięgiem procesy logistyczne w układach współdzia-
łających ze sobą organizacji gospodarczych, najczęściej zorganizowanych w łańcuchy do-
staw bądź sieci logistyczne
2
.
Mezologistyka
obejmuje branże i działy gospodarki narodowej
3
.
1
Por. M. Sołtysik, Zarządzanie logistyczne, Akademia Ekonomiczna w Katowicach, Katowice 2000, s. 27.
2
G. Jokiel, Logistyka, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu prezentacja w systemie Power-Point, stan na dzień: 2014.07.02.
3
Podstawy logistyki. Prezentacja w systemie Power-Point, Uniwersytet Gdański, Wydział Ekonomiczny, stan na dzień: 2014.07.02.
14
LO G I S T Y K A A P RO D U KC JA
Wiek XXI to wiek globalizacji. Wciąż zwiększa się skala wyzwań, jakim muszą spro-
stać przedsiębiorstwa i organizacje. Pojawiają się przed nimi duże szanse rozwoju, ale
też zagrożenia, z którymi przyjdzie im się zmierzyć. W tej sytuacji coraz bardziej rosną
rola i znaczenie logistyki, do której należą: planowanie, realizowanie oraz kontrolowanie
przepływu towarów i osób, a także czynności, które wspomagają przebieg tych procesów.
Logistyka jako dziedzina nauki zakłada, że rozwiązania, których dostarcza, zapewnią
optymalne funkcjonowanie gospodarki. Zaliczają się do nich:
•
optymalne relacje między poziomem świadczonych usług a ich kosztami;
•
efektywne przepływy strumieni zasilania w łańcuchu logistycznym, dostosowane do
wymagań klienta;
•
świadczenie usług dla klienta zgodnie z zasadą 7W (właściwy produkt, właściwa ilość,
właściwy stan, właściwe miejsce, właściwy czas, właściwy konsument, właściwy koszt);
•
obniżanie stanu zapasów znajdujących się w magazynie;
•
zmniejszanie partii produkcyjnych w toku;
•
wprowadzanie nowoczesnych systemów zarządzania, uwzględniających kierowanie,
planowanie, sterowanie oraz kontrolę.
Logistyka jest nową dziedziną aktywności gospodarczej człowieka. Wymusiła ją ko-
nieczność efektywnego powiązania producentów z potencjalnymi odbiorcami. Obecnie
w związku z rosnącą skalą produkcji usług i dóbr, a także – zwiększającą się wymianą
międzynarodową, istnieje silne zapotrzebowanie na zaawansowane usługi logistyczne. Na
rysunku 1.1 przedstawiono system pojęciowy logistyki.
POJĘCIE LOGISTYKI
aspekt funkcjonalny
aspekt przedmiotowy
aspekt ocenowy
zarządzanie:
∙
planowanie
∙
organizowanie
∙
kontrolowanie
przepływ:
∙
materiałów
∙
towarów
∙
informacji
efektywność
rynkowej obsługi
klieta
WNIOSEK
logistyka stanowi jednocześnie teorię i praktykę efektywnego gospodarowania,
opartą na podejściu systemowym (całościowym).
naukowa dyscyplina
ekonomiczna
narzędzie praktycznego
działania
Rys. 1.1.
System pojęciowy logistyki
Źródło: K. Ficoń, Procesy logistyczne w przedsiębiorstwie, Impuls Plus Consulting, Gdynia 2001, s. 35.
15
LO G I S T Y K A – D E F I N I C J E , Z N A C Z E N I E
ZAPAMIĘTAJ
Logistyka
to część działalności gospodarczej, której przedmiotem są procesy przepły-
wu produktów rzeczowych i informacyjnych przebiegających w przedsiębiorstwie
oraz pomiędzy kooperującymi podmiotami. Jest to dziedzina wiedzy badająca zjawi-
ska i procesy związane z transportem, magazynowaniem, zapasami, produkcją oraz
zaopatrzeniem.
Rys. 1.2.
Przykładowe procesy związane z produkcją, magazynowaniem, transportem i zaopatrzeniem
SPRAWDŹ SWOJE WIADOMOŚCI I UMIEJĘTNOŚCI
Które poniższe zdania są prawdziwe (P), a które – fałszywe (F)?
1.
Podejście do logistyki jako do systemu powin no być traktowane jako jedna całość, a nie
jako odrębne byty.
2.
W skład logistyki w skali makro wchodzą fazy: zaopatrzenia, produkcji i sprzedaży.
3.
Logistyka w skali mikro obejmuje działalność wykonywaną poza obszarem przedsię-
biorstwa.
4.
Logistyka jest teorią i praktyką efektywnego gospodarowania, opartą na podejściu sys-
temowym.
5.
Jedna z trzech podstawowych koncepcji logistyki mówi, że jest to przepływ materiałów
i informacji.
16
LO G I S T Y K A A P RO D U KC JA
W dziejach logistyki wyróżnić można dwa
zasadnicze okresy:
1)
logistykę okresu starożytnego
, która
obejmowała przede wszystkim organi-
zowanie sił zbrojnych poszczególnych
państw, a stopniowo także i procesy dys-
trybucji oraz gromadzenia zapasów na
polu walki;
2) logistykę ery nowożytnej
, czyli proces dłu-
gotrwałych przeobrażeń, który w pierw-
szym okresie skupiał się na gromadzeniu
zapasów i zaopatrywaniu armii na polu
walki (rys. 2.1).
W drugiej połowie XVIII w. pojawiły
się opracowania przedstawiające zarys lo-
gistyki w jej współczesnym rozumieniu.
Pojęcie „logistyka” zostało wprowadzo-
ne w latach 50. XX w., lecz samo zjawisko
i procesy do niej należące występowały już
wcześniej. Były to m.in. konflikty militarne
(logistyka wojskowa), które wymagały wy-
sokiej skuteczności i niezawodności ope-
racji logistycznych. W polskiej literaturze
fachowej termin „logistyka” został opisany
w latach 90. ubiegłego stulecia. Logistykę
łączono wtedy z gospodarką materiałową. W rozwoju tej dziedziny można wyodrębnić
kilka etapów, ważnych dla zrozumienia jej istoty.
Etap 1. Faza startu i budzenia się logistyki.
Etap ten przypada na lata 50. ubiegłego wie-
ku. Wyróżnia się tu działania w takich obszarach, jak:
•
dystrybucja – obsługa zamówień klienta finalnego, zapas gotowych produktów oraz
obsługa klienta,
Rozwój logistyki
2
Rys. 2.1.
Wojskowi planują zabezpieczen ie lo-
gistyczne działań bojowych
17
RO Z WÓ J LO G I S T Y K I
ZAGADNIENIA
■
Etapy rozwoju logistyki
■
Eurologistyka
■
Gospodarka materiałowa
•
magazynowanie – operowanie flotą transportową, składowanie, gospodarowanie opa-
kowaniami,
•
zakup – prognozowanie popytu, planowanie potrzeb, wybór dostawcy.
Wszystkie te działania nie były ze sobą w żaden sposób połączone ani też ukierun-
kowane na jakiś konkretny cel, taki jak np. ulepszenie sprawności zarządzania w przed-
siębiorstwie – pełniły jedynie funkcję podrzędną wobec głównego obszaru, jakim była
produkcja.
Etap 2. Faza definiowania logistyki.
Dziesięć lat później zapoczątkowany został etap,
w którym przedstawiono dwa kierunki działań logistycznych. Pierwszym z nich była
fi-
zyczna dystrybucja towarów
, drugim –
zarządzanie materiałami
. Działania pierwszego ro-
dzaju dotyczyły przepływu danego produktu od producenta do finalnego odbiorcy. Zarzą-
dzanie materiałami obejmowało obszar zakupu, manipulacji i magazynowania. Zakres
pojęcia „zarządzanie materiałami” w porównaniu z latami, w których ono powstało, został
znacznie rozbudowany, więc dziś to określenie rozumiane jest jako:
•
transport wewnętrzny i zewnętrzny,
•
transport związany z zaopatrzeniem stanowisk roboczych,
•
magazynowanie,
•
sterowanie zapasami,
•
dobór źródła zakupu.
Etap 3. Faza zmiany priorytetów.
Dalszy etap rozwoju logistyki przypada na koniec
lat 70. i lata 80. XX w. Logistyka została wtedy zdefiniowana jako zarządzanie strumie-
niami przepływu informacji i materiałów w perspektywie całego przedsiębiorstwa.
Wszelkie czynności ukierunkowano na osiągnięcie jego celów strategicznych, do któ-
rych zaliczono:
•
maksymalizację zysku w długim okresie,
•
wzmocnienie pozycji na rynku.
Do zadań tak zdefiniowanej logistyki należało analizowanie i tworzenie podstaw
praktycznych działań we wszystkich fazach fizycznego przepływu materiałów w przed-
siębiorstwie. Pozwoliło to na redukcję kosztów i optymalizację działań w łańcuchu
logistycznym.
Etap 4. Faza dynamicznego rozwoju logistyki
jako spójna koncepcja zarządzania przed-
siębiorstwem i układu powiązań rynkowych obejmuje znaczący rozwój procesów logi-
stycznych w latach 90. ubiegłego stulecia. Okres ten charakteryzował się rozwojem stra-
tegii logistycznych oraz globalizacją struktur i działań logistycznych, zapoczątkował też
procesy, do których zaliczamy:
•
eurologistykę, czyli systemy logistyczne tworzone między państwami europejskimi
(procesy logistyczne zachodzące w skali kontynentu europejskiego);
•
integrację poprzez systemy informatyczne.
Współcześnie rozwój logistyki nabiera coraz większego tempa w całej światowej go-
spodarce. Nowe tendencje rozwoju wyznacza rynek, który powstał wraz z utworzeniem
Unii Europejskiej. Logistyka jest wymogiem teraźniejszości. Procesy związane z wymianą
towarową stają się coraz bardziej złożone i coraz wyraźniejsza jest konieczność dostosowa-
nia się do potrzeb i wymagań nabywców
1
.
1
http://manager.nf.pl/logistyka-narzedzie-ksztaltowania,, 8742,6; dostęp: 8.01.2013 r.
18
LO G I S T Y K A A P RO D U KC JA
Poszczególne etapy rozwoju logistyki przedstawiono na rys. 2.2.
zakup
y
prognozowanie
popytu
y
planowanie potrzeb
y
realizacja zakupów
y
kontrola zapasów
materiałowych
magazynowanie
y
manipulacje
transportowe
y
składowanie
y
opakowania
dystrybucja
y
zamówienia klientów
y
zapasy wyrobów
gotowych
y
transport
y
obsługa klienta
mikrologistyka
mezologistyka
makrologistyka
eurologistyka
logistyka
globalna
dystrybucja
y
fi zyczna dystrybucja
towarów jako
składnik działalności
marketingowej
zarządzanie
materiałami
w przedsiębiorstwie
y
przepływy fi zyczne
w zaopatrzeniu
y
strumienie informa-
cyjno-decyzyjne
y
sterowanie zapasami
integracja działań
logistycznych
w przedsiębiorstwie
ETAP I
lata 50.
ubiegłego stulecia
ETAP IV
lata 90.
ubiegłego
stulecia
ETAP II
lata 60.
i początek lat 70.
ubiegłego stulecia
ETAP III
schyłek lat 70. i lata 80.
ubiegłego stulecia
Rys. 2.2.
Etapy rozwoju logistyki
Źródło: Cz. Skowronek, Z. Sarjusz-Wolski, Logistyka w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 2012, s. 26.
ZAPAMIĘTAJ
Gospodarka materiałowa
(lub gospodarka materiałami) obejmuje zespół działań orga-
nizacyjnych. Jest procesem obrotu materiałami w prze dsiębiorstwie związanym z na-
bywaniem, transportem, magazynowaniem, manipulacją i wydawaniem materiałów na
potrzeby produkcji oraz organizacją przepływu materiałów między poszczególnymi ko-
mórkami przedsiębiorstwa
1
.
SPRAWDŹ SWOJE WIADOMOŚCI I UMIEJĘTNOŚCI
1.
Na czym polegała logistyka w okresie starożytnym?
2.
Ile etapów rozwoju wyróżnia się w logistyce? Omów je i wyszczególnij, jakie działania
logistyczne odbywały się podczas poszczególnych etapów.
3.
Co to jest eurologistyka?
1
Por. Cz. Skowronek, Gospodarka materiałowa w samodzielnym przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 1988.
19
RO Z WÓ J LO G I S T Y K I
Zadania i funkcje
logistyki
3
Funkcje logistyki są zróżnicowane i w każdym przedsiębiorstwie wyglądają inaczej, w za-
leżności od tego, na co jest ono zorientowane: na produkcję, handel czy usługi.
ZAPAMIĘTAJ
Do głównych
funkcji logistycznych
zaliczamy:
•
obsługę klienta (szerzej opisaną w kolejnym rozdziale),
•
transport,
•
magazynowanie,
•
pakowanie,
•
zaopatrzenie,
•
zarządzanie informacjami,
•
gospodarowanie odpadami,
•
produkcję,
•
dystrybucję.
Transport
to zespół czynności związanych z przemieszczaniem osób i dóbr material-
nych za pomocą odpowiednich środków. Polega na przemieszczaniu towarów, osób lub
informacji w czasie i przestrzeni. Transport obejmuje zarówno samo przemieszczanie
z miejsca na miejsce, jak i wszelkie czynności konieczne do osiągnięcia tego celu, tj. czyn-
ności ładunkowe (załadunek, wyładunek, przeładunek), oraz czynności manipulacyjne
(np. opłaty
1
). To ważny element systemu logistycznego, gdyż jego istota polega głównie
na przemieszczaniu lub przepływie dóbr, ale koncentruje się także na sieci, w której prze-
mieszcza się towary. Na sieć tę składają się m.in. firmy transportowe świadczące usługi
różnym przedsiębiorstwom
2
. Czynności te wchodzą w skład
procesu transportowego
3
.
1
Por. http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/3988780/transport.html; dostęp: 7.03.2014.
2
Por. J.J. Coyle, J.E. Bardi, J.C. Langley, Zarządzanie logistyczne, PWE, Warszawa 2007, s. 69.
3
Por. Logistyka. Teoria i praktyka, red. S. Krawczyk, Difin, Warszawa 2011, s. 273.
20
LO G I S T Y K A A P RO D U KC JA
ZAGADNIENIA
■
Transport
■
Magazynowanie
■
Pakowanie
■
Zaopatrzenie
■
Zarządzanie informacjami
■
Gospodarowanie odpadami
Najprostszy podział transportu ze względu na środowisko, w którym transport się od-
bywa, przedstawiono na rys. 3.1.
Rys. 3.1.
Podział transportu ze względu na środowisko, w którym się odbywa
Źródło: opraco wanie własne na podstawie http://www.scholaris.pl/resources/run/id/72920; dostęp:
7.03.2014 r.
Magazynowanie
jest działalnością polegającą na gromadzeniu, przechowywaniu
i obsłudze zapasów. Dotyczy czynności przyjmowania, przemieszczania, składowa-
nia, kompletowania oraz wydawania. Wiąże się z przygotowaniem odpowiedniego
miejsca, co wymaga nakładów finansowych, środków technicznych i właściwej obsłu-
gi. Magazynowanie jest rozległym pojęciem; w jego skład wchodzą cała infrastruktura
logistyczna (środki techniczne: magazyny, budowle, maszyny) i składowanie towarów,
czyli umiejscowienie towaru w sposób usystematyzowany w miejscu przeznaczonym
do tego celu, przy zachowaniu odpowiednich warunków – zależnie od właściwości
towaru.
Pakowanie
to w logistyce jedna z najważniejszych funkcji, ponieważ minimalizuje
uszkodzenia produktów i opóźnienia w łańcuchu logistycznym. Wybrany środek trans-
portu wpływa na rodzaj opakowań używanych w trakcie przemieszczania produktów na
rynek. Podstawową funkcją opakowania jest ochrona produktu przed szkodliwymi wpły-
wami czynników zewnętrznych i ubytkami naturalnymi. Wymiary opakowań uzależnione
są od rodzaju:
•
urządzeń magazynowych,
•
wielkości dróg dojazdowych,
a)
lądowy
b)
miejski
np. tramwaje
c)
wodny
np. statki
d)
powietrzny
np. samoloty
e)
przesyłowy
np. rurociągi
f )
wewnątrzzakładowy
np. taśmociągi
naziemny
np. rowery
naziemny
np. kolej
naziemna
podziemny
np. metro
szynowy
np. kolej
bezszynowy
np. samochody
21
Z A DA N I A I F U N KC J E LO G I S T Y K I
•
urządzeń transportu wewnętrznego (m.in. wózki unoszące, podnośnikowe, przenośniki),
•
wagonów, kontenerów,
•
maszyn pakujących,
•
opakowań zbiorczych i jednostkowych.
Ogólny podział opakowań przedstawiono na rys. 3.2.
OPAKOWANIA
zbiorcze
transportowe
jednostkowe
opakowania dla co
najmniej dwóch
produktów luzem
lub dwóch opakowań
jednostkowych
stosowane do opakowań
jednostkowych
lub zbiorczych
w magazynowaniu
i transporcie
opakowania
przeznaczone dla
pojedynczych produktów
Rys. 3.2.
Ogólny podział opakowań
Źródło: opracowanie własne.
Podział opakowań według różnorodnych kryteriów oraz jego rodzaje przedstawia rys. 3.3.
KRYTERIUM PODZIAŁU
PODSTAWOWE RODZAJE OPAKOWAŃ
Rodzaje tworzywa
y
drewno
y
metal
y
szkło
y
tworzywo papierowe (papier, tektura, karton)
y
tworzywo sztuczne
y
tkaniny
y
kompozycja materiałów (dwa lub więcej, np. papier,
aluminium, tworzywo sztuczne)
Forma konstrukcyjna
y
skrzynie
y
klatki
y
pudła
y
beczki
y
worki
y
torby
Podatność na składanie
i rozbieranie
y
składane
y
składane gniazdowo
y
nierozbieralne
y
rozbieralne
22
LO G I S T Y K A A P RO D U KC JA
Związek z produktem
y
bezpośredni (stykają się z produktem)
y
pośredni (nie stykają się z produktem)
Przeznaczenie
y
jednostkowe (np. pudełko)
y
zbiorcze (np. skrzynia)
y
transportowe (np. kontener)
Trwałość
y
jednorazowego użytku
y
wielorazowego użytku
Forma rozliczeń
y
sprzedawane
y
pożyczane
y
zwrotne
Stopień zużycia
y
nowe
y
używane
Rys. 3.3.
Podział opakowań wed ług różnorodnych kryteriów
Źródło: Cz. Skowronek, Z. Sarjusz-Wolski, Logistyka w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 2012,
s. 102.
Zaopatrzenie
ma na celu zapewnienie przedsiębiorstwu sprawnego zasilania w mate-
riały niezbędne do prowadzenia ciągłej działalności. Chodzi tu o jak najlepsze zaspoko-
jenie potrzeb po jak najniższych kosztach. Poniższy schemat przedstawia najważniejsze
zadania logistyki zaopatrzenia (rys. 3.4).
ZADANIA LOGISTYKI
ZAOPATRZENIA
zasady zwrotów
i reklamacji
składanie i rezalizacja
zamówień
formy transportu wraz
z rozliczeniem
określenie asortymentu
i liczby dostaw
zasady gospodarki
magazynowej
negocjacje warunków
dostaw
termin i wielkość
dostawy
wybór dostawców
zaopatrzenia
Rys. 3.4.
Zadania logistyki zaopatrzenia
Źródło: opracowanie własne na podstawie: K. Ficoń, Procesy logistyczne w przedsiębiorstwie, Impuls
Plus Consulting, Gdynia 2001, s. 266.
23
Z A DA N I A I F U N KC J E LO G I S T Y K I
marketing,
obsługa klienta
gospodarka
magazynowa
transport
zaopatrzenie
materiałowe
układ poziomy
wg zadań
pośrednicy
dostawcy
kooperanci
odbiorcy
układ pionowy
wg funkcji
WIĘZI
INFORMACYJNE
WEWNĘTRZNE
(między komórkami
organizacyjnymi)
ZEWNĘTRZNE
(między kontrahentami)
PODMIOTOWE
(między sferami działalności
gospodarczej)
Rys. 3.5.
Więzi informacyjne w przedsiębiorstwie
Źródło: K. Ficoń, Procesy logistyczne w przedsiębiorstwie, Impuls Plus Consulting, Gdynia 2001, s. 78.
Zarządzanie informacjami
to podstawowa funkcja nowoczesnych systemów logistycz-
nych. Powinny one zapewniać sprawny i efektywny obieg informacji pomiędzy:
•
klientem a przedsiębiorstwem,
•
działami danego przedsiębiorstwa (dział marketingu, logistyki, produkcji, finansów),
•
różnymi sferami działań logistycznych (m.in. obsługa klienta, transport, składowanie
i realizacja zamówień).
System informacji to centralne ogniwo integrujące cały proces logistyczny wewnątrz
przedsiębiorstwa z otoczeniem zewnętrznym (rys. 3.5).
Gospodarowanie odpadami
to funkcja polegająca na gromadzeniu, magazynowaniu,
wtórnym przetwarzaniu i utylizacji odpadów powstających w procesie produkcyjnym bądź
dystrybucyjnym. Jeśli produkty uboczne mogą być ponownie zużyte, zadaniem logistyki
jest zarządzanie przepływem tych materiałów do miejsc ich powtórnego wykorzystania
w procesach produkcyjnych
1
.
Produkcja i jej planowanie
to funkcja znajdująca się pomiędzy funkcjami zaopatrzenia
i dystrybucji.
Logistyka produkcji
zajmuje się planowaniem, organizowaniem i kontrolo-
waniem przepływu surowców, materiałów, części i innych elementów podczas całego
procesu produkcyjnego, od składów zaopatrzeniowych i magazynów wyrobów gotowych
do miejsc zbytu
2
.
Logistyka dystrybucji
dotyczy organizacji transportu mającej na celu
sprzedanie wyrobów końcowych i dostarczenie ich klientom zgodnie ze wspomnianą
już zasadą 7W. Do głównych zadań dystrybucji zaliczamy
3
:
1
Por. J.F. Beier, K. Rutkowski,
Logistyka, SGH, Warszawa 2004, s. 37.
2
Por. S. Dębski, Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw, WSiP, Warszawa 1993, s. 48.
3
http://www.governica.com/Logistyka_dystrybucji; dostęp: 15.01.2014.
24
LO G I S T Y K A A P RO D U KC JA
•
organizację transportu, magazynu i dystrybucji,
•
tworzenie asortymentu handlowego,
•
koordynację przepływu towarów.
Do głównych zadań logistyki dystrybucji zaliczamy:
•
koordynację przepływu surowców, materiałów i wyrobów gotowych do konsumentów;
•
minimalizację kosztów tego przepływu.
Każda wyżej wymieniona funkcja procesu logistycznego jest tak samo ważna i zależna
od innych. Bez nich proces logistyczny nie mógłby się odbywać. W szczególności jednak
ważne jest minimalizowanie kosztów.
KOSZTY
LOGISTYKI
koszty
transportu
koszty
zapasów
koszty
magazynowania
koszty
administracyjne
Rys. 3.6.
Podstawowe kategorie kosztów logistyki
Źródło: K. Ficoń, Procesy logistyczne w przedsiębiorstwie, Impuls Plus Consulting, Gdynia 2001, s. 355.
Koszty logistyczne
to wyrażone w jednostkach pieniężnych celowe zużycie zasobów
przedsiębiorstwa oraz wydatki wynikające z przepływów dóbr materialnych, utrzymania
zapasów i przetwarzania informacji związanych z działaniami logistycznymi w przedsię-
biorstwie oraz jego łańcuchu dostaw
1
.
Minimalizacja kosztów należy do najtrudniejszych i najbardziej złożonych kwestii, ja-
kie stoją przed menedżerem logistyki w każdym przedsiębiorstwie.
SPRAWDŹ SWOJE WIADOMOŚCI I UMIEJĘTNOŚCI
Które poniższe zdania są prawdziwe (P), a które – fałszywe (F)?
1.
Magazynowanie jest działalnością polegającą na gromadzeniu, przechowywaniu i ob-
słudze zapasów.
2.
System informacji to centralne ogniwo integrujące cały proces logistyczny wewnątrz
przedsiębiorstwa z otoczeniem zewnętrznym.
3.
Gospodarowanie odpadami polega m.in. na ich magazynowaniu i utylizacji.
4.
Produkcja wraz z planowaniem jest funkcją znajdującą się pomiędzy funkcjami zaopa-
trzenia i dystrybucji.
5.
Proces dystrybucji to organizacja transportu mająca na celu sprzedanie wyrobów goto-
wych i dostarczenie ich do klientów.
1
Por. M. Fertsch, Słownik terminologii logistycznej, ILiM, Poznań 2006, s. 143.
25
Z A DA N I A I F U N KC J E LO G I S T Y K I
Logistyczna obsługa
klienta
4
W dzisiejszych czasach osiągnięcie przez przedsiębiorstwo przewagi konkurencyjnej na
rynku nie polega jedynie na zastosowaniu najnowocześniejszych technologii czy wpro-
wadzeniu do obrotu innowacyjnych produktów, lecz na efektywnej obsłudze logistycznej,
umożliwiającej zdobycie oraz utrzymanie klientów, którzy zechcą korzystać z przedsta-
wionej oferty. Głównym zadaniem obsługi klienta w logistyce jest dostępność usługi lub
towaru dla kupującego.
Obsługa klienta jest głównym pojęciem nowoczesnej logistyki. Wynika to z samego
celu oraz zasad zarządzania logistycznego, które najprościej wyraża reguła 7W.
ZAPAMIĘTAJ
Na
regułę 7W
składają się następujące pojęcia:
•
właściwy produkt (ang. right product),
•
właściwa ilość (ang. right quantity),
•
właściwy stan (ang. right condition),
•
właściwe miejsce (ang. right place),
•
właściwy czas (ang. right time),
•
właściwy klient, czyli konsument (ang. right customer),
•
właściwy koszt, czyli cena (ang. right price).
Słownik terminologii logistycznej opisuje
obsługę klienta
jako „zespół działań realizo-
wanych od momentu złożenia zamówienia do momentu dostarczenia towarów, których
celem jest zaspokojenie wymagań klienta w dłuższym okresie”
1
. Logistyczna obsługa
klienta zmusza do dokładnego przygotowania wszystkich jej elementów, do których na-
leżą
2
(tab. 4.1):
•
elementy
przedtransakcyjne
, mające na celu przygotowanie firmy do obsługi klienta;
•
elementy
transakcyjne
, dotyczące bezpośredniego kontaktu klienta z firmą i sprawnego
przeprowadzenia transakcji zgodnie z jego wymaganiami;
•
elementy
potransakcyjne
, pozwalające firmie na dalszy kontakt z nabywcą danego
dobra.
1
Por. M. Fertsch, Słownik terminologii logistycznej, ILiM, Poznań 2006, s. 113, 119.
2
Por. S. Strojny, Przesłanki standaryzacji interpersonalnej obsługi klienta, „LogForum” 2008, zeszyt 1, s. 1.
26
LO G I S T Y K A A P RO D U KC JA
ZAGADNIENIA
■
Obsługa klienta
■
Standardy obsługi klienta
■
Elementy logistycznej obsługi klienta
Tabela 4.1.
Elementy logistycznej obsługi klienta
Elementy logistycznej obsługi klienta
elementy
przedtransakcyjne
elementy
transakcyjne
elementy
potransakcyjne
•
standardy obsługi klienta
•
elastyczność systemu
•
szkolenia praktyczne
•
struktura organizacyjna
fi rmy
•
wygoda w kontaktowaniu
się klienta z fi rmą
•
deklaracja obsługi
•
czas dostaw (cykl
zamawiania)
•
dostępność produktu
z zapasów
•
elastyczność dostaw
•
dokładność dostaw
•
deklaracja obsługi
•
niezawodność dostaw
•
naprawy i gwarancje,
odszkodowania
•
reklamacje i ich realizacja
•
zwroty
•
dostępność części
zamiennych
•
skargi
Źródło: opracowanie własne na podstawie: D. Kempny, Logistyczna obsługa klienta, PWE, Warsza-
wa 2001, s. 19–27.
Przedtransakcyjne
elementy obsługi klienta wiążą się z przygotowaniem przedsiębior-
stwa do obsługi. Odgrywają one dużą rolę w kształtowaniu oczekiwań klienta i wpływają
na jego postrzeganie firmy. Nie mają większego związku z czynnościami logistycznymi,
takimi jak załatwianie zamówień, magazynowanie, zarządzanie zapasami czy transpor-
towanie, ale w widoczny sposób oddziałują na wielkość sprzedaży wyrobów bądź po-
ziom usług. Określają także politykę danego przedsiębiorstwa w kwestii obsługi. Sfor-
mułowanie założeń tej polityki wymaga od menedżerów wyjścia z ofertą na zewnątrz
oraz stworzenie przekonującej wizji obsługi
1
. Omówimy teraz główne elementy obsługi
przedtransakcyjnej.
Przygotowanie standardów obsługi klienta
(rys. 4.1), które powinny uwzględniać rzeczy-
wiste potrzeby klientów oraz określać, kto komu składa sprawozdania z wykonania obsłu-
gi i z jaką częstotliwością.
Elastyczność systemu:
•
zapewnia sprawną i prawidłową obsługę w trudnych warunkach i nieprzewidzianych
sytuacjach;
•
oznacza, że firma jest w stanie przystosować się do różnych wymagań klienta i ma przy-
gotowane procedury postępowania na wypadek wyjątkowych sytuacji;
•
musi uwzględniać konieczność dostosowania się do nietypowych wymagań klientów
przynoszących firmie największy zysk.
Szkolenia praktyczne i seminaria
stanowią dla klientów pomoc w zamawianiu asorty-
mentu.
Struktura organizacyjna f irmy obsługującej
(dostawcy) ma za zadanie ułatwienie ko-
munikacji między działami firmy odpowiedzialnymi za obsługę. Odpowiednie komórki
firmy są zobowiązane do przedstawienia klientowi nazwy i numeru telefonu (faksu,
poczty elektronicznej, adresu internetowego) działu, który może mu udzielić niezbęd-
nych informacji.
1
Por. D. Kempny, Logistyczna obsługa klienta, PWE, Warszawa 2001, s. 24.
27
LO G I S T YC Z N A O B S Ł U G A K L I E N TA
Przedstawienie klientowi deklaracji obsługi
pozwala chronić firmę przed jego nierealny-
mi oczekiwaniami.
STANDARDY
OBSŁUGI
PRZEDSPRZEDAŻNEJ
opinie klientów nt. poziomu obsługi
badanie potrzeb klientów
reklama i promocja wyrobu
atrakcyjne warunki fi nansowe
konkurencyjne formy sprzedaży
terminy realizacji zamówień
Rys. 4.1.
Standardy obsługi przedsprzedażnej
Źródło: K. Ficoń, Procesy logistyczne w przedsiębiorstwie, Impuls Plus Consulting, Gdynia 2001, s. 124.
Transakcyjne
elementy obsługi klienta to elementy decydujące o spr awnym i zgod-
nym z oczekiwaniami klienta przeprowadzeniu transakcji – od momentu złożenia za-
mówienia do chwili otrzymania danego produktu lub usługi. Dotyczą one bezpośrednie-
go kontaktu z klientem, a ich właściwa realizacja w znacznym stopniu decyduje o jego
satysfakcji
1
. Są to elementy, do których klienci oraz odbiorcy przywiązują dużą wagę.
Zaliczamy do nich:
•
czas dostaw
(cykl zamawiania) – czas, jaki upływa od momentu złożenia zamówienia
do chwili, gdy klient otrzyma dany produkt bądź usługę; zgodnie z procedurą realizacji
zamówień, do elementów czasu dostaw należą:
− czas składania zamówienia; jest zależny od przyjętego sposobu komunikowania się
klienta z firmą i składania zamówień (za pomocą poczty, telefonu, internetu lub dzia-
łań bezpośrednich, czyli zbierania zamówień przez akwizytorów);
− czas opracowywania informacji w przyjętym zamówieniu (czyli tzw. obróbka zamó-
wienia); zależy od systemu obiegu dokumentacji i metody jej opracowywania;
− czas przygotowywania zamówionych produktów do wysyłki; obejmuje on czas prze-
znaczony na selekcjonowanie, kompletowanie i pakowanie oraz załadunek na dany
środek transportu;
− czas przewozu (wysyłka); czas upływający od momentu rozpoczęcia procesu trans-
portu do momentu rozładunku;
1
Por. Logistyka dystrybucji, (red.) K. Rutkowski, Difin, Warszawa 2001, s. 85–86.
28
LO G I S T Y K A A P RO D U KC JA
•
dostępność produktu z zapasów
oznacza, że dany produkt może zostać dostarczony
natychmiast (cecha ta świadczy o sprawności systemu logistycznego danego przedsię-
biorstwa);
•
elastyczność dostawy
– zdolność dostosowania czasu, wielkości asortymentu i sposobu
dostawy do oczekiwań odbiorcy (dostosowanie czasu oznacza np. dostawę w określonej
porze dnia lub nocy, do południa dnia następnego);
•
dokładność dostawy
– zgodność asortymentowa dostawy z zamówieniem;
•
niezawodność dostawy
– prawidłowa realizacja (dokładność oraz kompletność), punk-
tualność (terminowość), utrzymanie na względnie niskim poziomie strat i pomyłek;
oznacza pełne zaangażowanie i dotrzymywanie terminów ze strony firmy świadczącej
usługę.
Standardy obsługi podczas sprzedaży pokazano na rys. 4.2.
STANDARDY OBSŁUGI PODCZAS SPRZEDAŻY
opinie klientów nt. poziomu sprzedaży
potrzeby klientów w trakcie sprzedaży
przyjęcie i realizacja zamówień
dostawa na koszt dostawcy
instalacja produktu u odbiorcy
uproszczony system rozliczeń
Rys. 4.2.
Standardy obsługi podczas sprzedaży
Źródło: K. Ficoń, Procesy logistyczne w przedsiębiorstwie, Impuls Plus Consulting, Gdynia 2001, s. 125.
Elementy potransakcyjne
to elementy, które zapewniają klientom właściwe użytkowanie
nabytych produktów, a producentom pozwalają stwierdzić, czy sprzedany produkt funk-
cjonuje zgodnie z przeznaczeniem. Zaliczamy do nich:
•
instalację, gwarancję, zamiany, reperację i dostawę części
; klientowi zapewnia się do-
stępność części lub napraw, instrukcję obsługi, gwarancję posprzedażną, a także roz-
montowanie i powtórną instalację produktu po naprawie bądź wymianie;
•
reklamacje, skargi i zarzuty
– standardy i zasady załatwiania zwrotów, skarg i reklamacji.
Jest to istotna kwestia, ponieważ obsługa zwrotów, z którymi ma do czynienia każdy
producent, jest kosztowna, poza tym obciąża system logistyczny i zakłóca jego prawi-
dłowe działanie;
•
obserwację produktu podczas eksploatacji
; to istotny element w przypadku wprowadza-
nych na rynek produktów farmaceutycznych, kosmetycznych lub żywnościowych, gdyż
mogą one niekiedy stanowić zagrożenie dla zdrowia klientów.
Standardy obsługi posprzedażnej przedstawiono na rys. 4.3.
29
LO G I S T YC Z N A O B S Ł U G A K L I E N TA
STANDARDY
OBSŁUGI
POSPRZEDAŻNEJ
opinie klientów nt. poziomu obsługi
badanie potrzeb posprzedażnych klienta
reklamacje i obsługa serwisowa
modernizacja wyrobu wg potrzeb klienta
diagnozowanie i certyfi kacja wyrobów
obsługa zwrotów i kasacja odpadów
Rys. 4.3.
Standardy obsługi posprzedażnej
Źródło: K. Ficoń, Procesy logistyczne w przedsiębiorstwie, Impuls Plus Consulting, Gdynia 2001, s. 126.
Logistyczna obsługa klienta jest obecnie jednym z największych wyzwań stojących
przed logistyką przedsiębiorstw. Zagwarantowanie każdemu klientowi warunków rze-
telnej obsługi w dobie postępującej technologii to konieczność. Na rynku jest bardzo
wiele substytutów rzeczy i usług, toteż wyznacznikiem konkurencyjności musi być
przede wszystkim bezpośrednia relacja z klientem. Jest to podstawowy element logisty-
ki marketingowej; jej istotę stanowi budowanie długotrwałych relacji z konsumentami
dóbr i usług
1
.
Firma, która chce pozostać na rynku jak najdłużej oraz zdobywać nowych klientów,
musi ciągle udoskonalać pakiet usług, jakie świadczy. Im bogatszy wachlarz usług oferuje,
tym bardziej wzrastają jej obroty finansowe i tym wyższą zdobywa ona pozycję na rynku.
SPRAWDŹ SWOJE WIADOMOŚCI I UMIEJĘTNOŚCI
1.
Na czym polega reguła 7W?
2.
Jakie czynności obejmują elementy przedtransakcyjnej obsługi klienta?
3.
Na czym polegają funkcje obsługi potransakcyjnej?
TEMAT DO DYSKUSJI
Jesteś kierownikiem działu handlowego w firmie, która zajmuje się produkcją części do
samochodów. Jak według ciebie powinna wyglądać obsługa klienta? Co jest najważniejsze,
a co – mniej istotne?
1
S. Krawczyk, Zarządzanie procesami logistycznymi, PWE, Warszawa 2001, s. 235.
30
LO G I S T Y K A A P RO D U KC JA
5
Miejsce logistyki
w zarządzaniu
produkcją
Przedmiot i zakres zarządzania produkcją uformowały się w swej obecnej postaci w latach
80. ubiegłego wieku. Wpłynęły na to następujące czynniki:
•
wzrastające zapotrzebowanie odbiorców na różne towary,
•
wzrost cen surowców i energii,
•
globalizacja konkurencji.
Czynniki te wymusiły na producentach pogłębienie wiedzy i zmianę dotychczasowych
metod działania. Krytyce zostały poddane obowiązujące ówcześnie zasady funkcjonowa-
nia przedsiębiorstwa produkcyjnego. Zaliczono do nich m.in.:
•
zepchnięcie na dalszy plan spraw dotyczących strony techniczno-produkcyjnej;
•
zbyt wczesne zużywanie zasobów produkcyjnych, spowodowane brakiem koordynacji
między działalnością pionu handlowo-marketingowego a sferą produkcji;
•
brak systematycznej modernizacji produkowanych wyrobów, technologii i parku
maszynowego, wskutek czego techniki wytwarzania przestały odpowiadać potrze-
bom rynku.
Zdano sobie sprawę, że produkcja wymaga większego zainteresowania ze strony właści-
cieli firm. Odkryto, że przedsiębiorstwo staje się konkurencyjne przede wszystkim dzięki
oferowaniu klientom tego, czego oczekują
. Żeby ten warunek mógł być spełniony, uznano,
że konieczne jest długofalowe kształtowanie procesu produkcyjnego, właściwy dobór tech-
nologii i ciągła modernizacja parku maszynowego. Zarządzanie produkcją rozdzielono na
trzy kategorie:
1. Strategiczny poziom zarządzania
, który:
•
dotyczył długiego horyzontu czasowego (czyli czasu, w jakim podejmuje się w firmie
decyzje związane z produkcją),
•
obejmował cele strategiczne w zakresie produkcji,
•
ukierunkowany był na osiągnięcie i utrzymanie konkurencyjności wyrobów i metod
produkcji;
2. Taktyczny poziom zarządzania
, który:
•
obejmował czas krótszy niż poziom strategiczny,
•
sprowadzał się do doboru szczegółowych rozwiązań w zakresie technologii i organizacji
produkcji,
•
kształtował struktury procesu produkcyjnego;
3. Operatywne zarządzanie produkcją
:
•
horyzont czasowy zmieniał się wraz ze zmianą cech wytwarzanych wyrobów,
31
M I E J S C E LO G I S T Y K I W Z A R Z Ą D Z A N I U P RO D U KC JĄ
ZAGADNIENIA
■
Poziomy zarządzania
■
Zarządzanie produkcją
■
Cykl życia wyrobu
•
w przypadku jednostkowej produkcji złożonych wyrobów (np. elementów do budowy
statków) wraz ze wzrostem seryjności horyzont czasowy ulegał skróceniu,
•
zarządzanie skupiało się na maksymalizacji efektywności produkcji, co osiągano na
drodze planowania zadań.
ZAPAMIĘTAJ
Obecnie
zarządzaniem produkcją
nazywamy wiedzę i działalność praktyczną, związane
z planowaniem i kontrolą ilości wyrobów gotowych, robót w toku oraz surowców i stero-
wanie nimi.
Świat gospodarczy to sieć rozmaitych organizacji rozmieszczonych w różnych miej-
scach. Są wśród nich przedsiębiorstwa przemysłowe, handlowe, usługowe, instytucje kul-
turalne, finansowe, szkoły itp. Efektem działań odbywających się w tych instytucjach są
zawsze produkty, np. komputery, samochody, substancje chemiczne. Każdy produkt, nie-
zależnie od tego, czy ma charakter materialny, czy – niematerialny, powstaje w procesie
produkcyjnym złożonym z określonej liczby operacji
1
.
Logistyka produkcji
to „zarządzanie przepływem dóbr od ich nabycia, poprzez produk-
cję i dystrybucję do ostatecznego klienta, wraz z zabezpieczeniem obsługi posprzedażnej
w celu spełnienia wymagań rynkowych”
2
.
Inna definicja logistyki produkcji mówi o „czynnościach, które są związane z zaopa-
trzeniem procesu produkcji w stosowne towary, np. surowce, materiały pomocnicze, eks-
ploatacyjne, wraz z przekazywaniem półproduktów i wyrobów gotowych do magazynu
zbytu”
3
.
Tak czy owak, logistyka produkcji zapewnia optymalny przepływ materiałów i infor-
macji w procesie produkcji. Jest to spostrzeżenie bardzo skrótowe – pełne rozwinięcie
tego terminu obejmuje szerokie spektrum procesów logistycznych, wynikających z róż-
norodnych rodzajów produkcji i celów, jakim ma ona służyć. Logistyka produkcji obejmu-
je także cztery najważniejsze funkcje zarządzania: (1) planowanie, (2) organizowanie, (3)
motywowanie oraz (4) kontrolę. Nie zajmuje się procesami związanymi z technologią, lecz
tymi związanymi z organizacją sprawnego dostarczania, przemieszczania komponentów
w systemie wytwarzania oraz informacjami, które towarzyszą temu procesowi.
Rozumienie miejsca i roli logistyki produkcji zmieniało się z czasem. W latach 60.
XX w. panowało przekonanie, że logistyka produkcji to nic innego jak dostarczanie dóbr
w wymaganej ilości i jakości we właściwe miejsce i na właściwy czas. Przez właściwe miej-
sce rozumiano granice sfery produkcji, to znaczy miejsce, w którym wytwarzany był pro-
dukt, a przez właściwy czas – moment przed wystąpieniem zapotrzebowania
4
.
Szersza definicja logistyki produkcji opisuje
cykl życia wyrobu
opisany w następujących
fazach:
1)
projektowanie i doskonalenie,
2)
produkowanie,
3)
eksploatacja,
4)
pozyskanie, doskonalenie oraz wykorzystanie potencjału produkcyjnego,
5)
pozyskanie, doskonalenie oraz wykorzystanie potencjału pomocniczego.
1
A. Szymonik, Logistyka produkcji. Procesy, systemy, organizacja, Difin, Warszawa 2012, s. 31.
2
Tamże, Logistyka i zarządzanie łańcuchem dostaw, Difin, Warszawa 2010, s. 114.
3
H. Pfohl, Systemy logistyczne, ILiM, Poznań 1998, s. 17.
4
Por. Logistyka produkcji, (red.) M. Fertsch, Biblioteka Logistyka, Poznań 2003, s. 15.
32
LO G I S T Y K A A P RO D U KC JA
Z każdym etapem życia wyrobu wiążą się odmienne zadania logistyczne
1
:
•
projektowanie wyrobu
– analiza wymaganego poziomu obsługi klienta na podstawie ze-
branych informacji, opracowanie koncepcji obsługi, tworzenie systemu logistycznego
zasilania produkcji i obsługi wyrobów;
•
wytwarzanie wyrobu
– organizacja przepływu materiałów, zaopatrzenia, magazynowa-
nia oraz serwis wraz z obsługą posprzedażną;
•
użytkowanie wyrobu
– zasilanie w materiały eksploatacyjne, przygotowanie i zapewnie-
nie personelu obsługującego, składowanie i dystrybucja;
•
wycofanie wyrobu z eksploatacji
– zagospodarowanie materiału z rozbiórki wyrobu, recy-
kling, zapewnienie odpowiedniego składowania powstających podczas eksploatacji odpa-
dów nienadających się do powtórnego wykorzystania i złomowanie wyrobu.
Zapewnienie zasilania systemu produkcyjnego w materiały, narzędzia i części za-
mienne tworzy odrębny kompleks zagadnień, które trudno rozwiązywać równolegle
z planowaniem terminów wykonania zleceń produkcyjnych. Problemy zaopatrzenia ma-
teriałowego istniały od zawsze. W tradycyjnie zorganizowanym przedsiębiorstwie były
rozproszone, rozdzielone pomiędzy tzw. służby lub gospodarki (zaopatrzenia, narzę-
dziową i utrzymania ruchu). We współczesnym przedsiębiorstwie, razem z wymienio-
nymi zadaniami przejętymi przez sferę produkcji od zaopatrzenia, tworzą one podsta-
wowy trzon logistyki produkcji. Ma ona za zadanie zsynchronizowanie przepływu dóbr
w systemie produkcyjnym z ich „wejściem” do przedsiębiorstwa i „wyjściem” z niego
oraz stworzenie jak najlepszych warunków do efektywnego planowania produkcji i ste-
rowania jej przebiegiem
2
.
System logistyczny jest więc równie ważny, jak system produkcyjny. Na poziomie
taktycznym pojawia się sprzężenie zwrotne pomiędzy systemem produkcji a systemem
logistycznym. Oba te systemy muszą wykazywać duże podobieństwa zarówno co do
ogólnych zasad, jak i co do stosowanych metod i technik postępowania. Cechy wspólne
winny występować już na etapie planowania. Istotną kwestią jest pojęcie „materiału”, po-
nieważ z punktu widzenia współczesnej logistyki ma ono szersze znaczenie i wykracza
poza „surowiec”.
Materiał
to każde dobro materialne występujące w sferze zaopatrzenia, produkcji i dys-
trybucji – dobro, które z punktu widzenia przedsiębiorstwa nie jest jeszcze produktem,
czyli nie nadaje się do przekazania finalnemu odbiorcy. Materiałem mogą być surowiec,
półfabrykat lub wyrób gotowy
3
.
Na rys. 5.1 przedstawiono ewolucję logistyki produkcji.
1
Por. Logistyka produkcji, (red.) M. Fertsch, Biblioteka Logistyka, Poznań 2003, s. 15.
2
Tamże, s. 16.
3
Tamże, s. 17.
33
M I E J S C E LO G I S T Y K I W Z A R Z Ą D Z A N I U P RO D U KC JĄ
dawniej
wczoraj
dzisiaj
jutro
„wczoraj”
rynek producenta (era masowej produkcji)
produkcyjna koncepcja zarządzania
zasada
„Wytwórz produkt i poszukaj nabywcę”
IM WIĘCEJ, TYM LEPIEJ
„dzisiaj”
rynek konsumenta (era masowego
marketingu)
marketingowa koncepcja zarządzania
zasada
„Znajdź nabywcę i wytwarzaj według jego
życzeń”
5W
Orientacja produkcyjna
Rynek producenta
Orientacja rynkowa
Rynek konsumenta
ERA PRZEDSIĘ-
BIORCZOŚCI
ERA POST-
INDUSTRIALNA
ERA MASOWEJ
PRODUKCJI
ERA MASOWEGO
MARKETINGU
rewolucja
przemysłowa
nasycenie rynku
globalizacja
i indywidualizacja
rynku
Rys. 5.1.
Ewolucja logistyki produkcji
Źródło: J. Rudnicki, Logistyka produkcji, Politechnika Wrocławska, prezentacja w systemie Power-
Point; stan na dzień: 20.01.2014.
SPRAWDŹ SWOJE WIADOMOŚCI I UMIEJĘTNOŚCI
1.
Na czym polega zarządzanie produkcją, a na czym – logistyka produkcji?
2.
Na jakie trzy kategorie w latach 80. XX w. rozdzieliło się zarządzanie produkcją?
Wymień je i omów.
3.
Wymień zadania logistyczne związane z projektowaniem wyrobu.
4.
Co to jest materiał?
34
LO G I S T Y K A A P RO D U KC JA
6
Proces produkcji
i rodzaje zaopatrzenia
Proces produkcji
(produkcyjny, wytwórczy, pracy – wszystko to są zamienne pojęcia)
jest uporządkowanym zestawem celowych czynności wykonywanych w toku produkcji,
począwszy od pobrania materiału z magazynu, poprzez wszystkie konieczne operacje
technologiczne, transportowe, kontrolne i magazynowe, aż do zdania gotowego wyrobu.
Do przekształcania danych wejściowych (to zasoby, do których zaliczamy uczestników pro-
cesu, zasoby informacyjne oraz narzędzia, metody, a także techniki) w dane wyjściowe (do
których zalicza się produkty i informacje o potrzebnych materiałach) wykorzystywane są
określone zasoby. Proces produkcji zawsze dotyczy:
•
określonego wyrobu,
•
określonych komórek produkcyjnych.
ZAPAMIĘTAJ
Proces produkcji
obejmuje:
•
operacje technologiczne
– czyli zespół celowych czynności powiązanych ze sobą,
podczas których następuje zmiana właściwości fizycznych i powstaje w efekcie nowy
przedmiot;
•
operacje kontrolne
– sprawdzanie zgodności wykonywanych operacji technologicznych
z przyjętymi wzorcami, normami; przeprowadza się je po to, by uniknąć strat, braków
i odstępstw od norm;
•
operacje transportowe
– czyli czynności związane z przemieszczaniem przedmiotu
z jednego miejsca na drugie;
•
operacje magazynowania i składowania
– mają miejsce wówczas, gdy przedmiot pozo-
staje w stanie bezczynności, tj. oczekuje na dalsze operacje lub ma zostać dostarczony
klientowi;
•
operacje wspierające
– czynności dodatkowe, takie jak konserwacja, segregowanie i pa-
kowanie.
Przedstawimy teraz podstawowe pojęcia związane z procesem produkcji.
Proces technologiczny.
Jest to suma operacji technologicznych, podczas których materiały
zmieniają kształt, wymiary, wygląd zewnętrzny i właściwości fizyczno-chemiczne, a w przy-
padku montażu – poszczególne elementy zmieniają miejsce i wzajemne położenie.
35
P RO C E S P RO D U KC J I I RO D Z AJ E Z A O PAT R Z E N I A
ZAGADNIENIA
■
Proces produkcji
■
Zaopatrzenie materiałowe
■
Zapasy i ich rodzaje
■
Organizacja zaopatrzenia
Operacja technologiczna
. Stanowi ona część procesu technologicznego wykonywanego
na jednym przedmiocie (lub grupie jednocześnie obrabianych przedmiotów) przez jedne-
go lub kilku operatorów, bez przerw dla wykonania innej pracy na danym stanowisku ro-
boczym. Jej cechą charakterystyczną jest stałość obrabianego przedmiotu lub urządzenia
oraz stanowiska i wykonawców.
Zabieg
. To część operacji technologicznej. Jest realizowany za pomocą określonych
narzędzi, z wykorzystaniem konkretnej technologii obróbki, w stałych warunkach pracy
maszyny oraz przez wykonywanie ustalonego zakresu pracy. Zmiana jakiejkolwiek z po-
wyższych okoliczności oznacza początek nowego zabiegu. Jeśli np. powierzchnia jakiegoś
detalu obrabiana jest na tej samej maszynie początkowo jednym typem noża tokarskiego,
a następnie innym, będą to dwa zabiegi jednej operacji, gdyż nastąpiła zmiana narzędzia
pracy.
Czynność
. Jest częścią zabiegu (lub operacji – przy operacjach jednozabiegowych).
Obejmuje pewną liczbę ruchów (człowieka lub mechanizmów maszyny, np. włączenie
napędu maszyny, włączenie mechanicznego posuwu, zamocowanie przedmiotu, wzięcie
przedmiotu do ręki), których kolejne wykonywanie daje określony efekt. Rozróżnia się
czynności:
•
wykonawcze
, czyli tzw. główne, w wyniku których następuje zmiana wymiarów, kształ-
tu, właściwości lub składu wyrobów (np. skrawanie warstw materiału przez maszynę,
piłowanie, grzanie w piecu hutniczym, wkręcanie śruby);
•
pomocnicze
(np. mocowanie narzędzia na wrzecionie, wkładanie przedmiotu do pieca,
przenoszenie).
Ruchy robocze
. To podstawowe elementy czynności (np. uchwycenie, uwolnienie, prze-
sunięcie czy obrót obrabianego przedmiotu, narzędzi lub elementów maszyny). Składają
się one z ruchów elementarnych (np. ruch ramienia, przedramienia, dłoni, palców, głowy).
Ustawienie
. Chodzi o usytuowanie przedmiotu na maszynie (stanowisku roboczym)
w celu wykonania zamierzonych czynności. Wykonanie wszystkich zabiegów koniecznych
do przeprowadzenia całej operacji może wymagać jednego lub kilku ustawień przedmiotu
na maszynie lub w uchwycie.
Pozycjonowanie
. Jest odpowiednim usytuowaniem narzędzia (lub narzędzi) względem
ustawionego i zamocowanego na maszynie przedmiotu, w celu wykonania jednego lub
kilku zabiegów (np. ustawienie wrzeciona obrabiarki w osi jednego z otworów, które mają
być wytoczone w przedmiocie).
Cykl produkcyjny
. Jest to czas między pobraniem surowca do produkcji i zebraniem
danych do realizacji zamówienia a przekazaniem gotowego wyrobu do magazynu lub do
klienta. Skrócenie tego cyklu oznacza uwolnienie środków kapitałowych zamrożonych
w zapasach magazynowych i zapasach powstających między operacjami.
Wyrób prosty
. Zwany inaczej detalem lub częścią, stanowi jednolity element konstruk-
cyjny otrzymywany z jednego materiału, niepowiązany w żaden sposób z innymi elemen-
tami. Wyrobem prostym może być zarówno półwyrób, jak i wyrób gotowy.
Wyrób złożony
natomiast, zwany również zespołem, to zbiór co najmniej dwóch wyro-
bów prostych wzajemnie ze sobą powiązanych.
Półwyrób
. Jest to detal, część, celowo niewykończony element (odlew, odkuwka, wytłocz-
ka, nieoszlifowana tulejka lub wałek zgrubnie przetoczony itp.), który ma zostać poddany
dalszej obróbce.
Wyrób gotowy
to wyrób prosty lub złożony niepodlegający dalszej obróbce
(w zależności od odbiorcy wyroby gotowe mogą być zarazem półwyrobami).
Wyrób finalny
natomiast to produkt stanowiący końcowy wynik procesu produkcyjnego.
36
LO G I S T Y K A A P RO D U KC JA
Produkcja w przedsiębiorstwie
(zwłaszcza przemysłowym) obejmuje elementy takich
dziedzin, jak
1
:
•
organizacja pracy (rozplanowanie umiejscowienia maszyn w zakładzie, uzależnione od
typu produkcji),
•
organizacja produkcji,
•
sterowanie produkcją,
•
zarządzanie przedsiębiorstwem.
Głównym zadaniem przedsiębiorstwa jest wytwarzanie dóbr i usług o określonych ce-
chach. Podstawowe produkty wytwarzane przez przedsiębiorstwo to
wyroby
(rys. 6.1).
PRODUKTY
proste
złożone
półwyroby
wyroby gotowe
itd.
wyroby podstawowe
usługi
transport
remonty
magazynowanie
dostawa energii
wykonanie
dokumentacji
próby i badania
wyrobów
wg stopnia złożoności
wg stopnia gotowości
Rys. 6.1.
Podział wyrobów
Źródło: opracowanie własne.
Procesy produkcji dzielą się na:
•
technologiczne obróbki,
•
technologiczne montażu,
•
obróbkowo-montażowe.
Podział procesów produkcyjnych według różnych kryteriów przedstawiono na rys. 6.2.
1
J. Bednarska, Proces technologiczny i jego dokumenty, skrypt internetowy, Świebodzin 2002, stan na dzień: 19.04.2014.
37
P RO C E S P RO D U KC J I I RO D Z AJ E Z A O PAT R Z E N I A
KRYTERIUM UDZIAŁU CZŁOWIEKA
Jest realizowany przy udziale pracy
człowieka jako nieodzownego czynnika.
proces pracy
Zachodzi bez udziału pracy człowieka
(np. stygnięcie, suszenie naturalne).
proc es naturalny
KRYTERIUM ZŁOŻONOŚCI
Wykonanie pojedynczego detalu.
prosty
Składa się z szeregu procesów prostych,
które w końcowej fazie dają wyrób złożony.
złożony
KRYTERIUM DZIAŁAŃ
Ma na celu przetwarzanie materiałów
wejściowych w gotowe wyroby
(wyroby podstawowe, stanowiące
produkcję towarową zakładu,
przeznaczone na zbyt).
podstawowy
Ma na celu wytworzenie wyrobów
lub usług, które nie wchodzą w skład
wyrobów podstawowych, nie stanowią
produkcji towarowej przeznaczonej na
zbyt, ale są niezbędne dla normalnego
przebiegu podstawowego procesu
produkcyjnego.
pomocniczy
Rys. 6.2.
Kryteria podziału procesu produkcyjnego
Źródło: opracowano na podstawie S. Lis, D. Niziołek, K.J. Wróblewski, Organizacja podstawowych
procesów produkcyjnych i sterowanie produkcją, cz. I, Wyd. Politechniki Warszawskiej, Warszawa
1987, s. 59.
ZAPAMIĘTAJ
Przy
sterowaniu produkcją
najistotniejsze kwestie to:
•
minimalizacja zapasów produkcji w toku,
•
terminowe zakończenie produkcji,
•
skracanie cykli produkcyjnych.
Długość cyklu produkcyjnego/produkcji
zależy od czasu trwania poszczególnych operacji
w procesie wytwórczym (którego rezultatem jest produkt) oraz czasu przerw pomiędzy nimi.
Przebieg szeregowy
charakteryzuje się tym, że następna operacja produkcyjna rozpoczyna
się po zakończeniu operacji poprzedniej. Jest typowy dla produkcji jednostkowej i małose-
ryjnej oraz prac montażowych. Zalety przebiegu szeregowego to: prosta organizacja, nie-
38
LO G I S T Y K A A P RO D U KC JA
skomplikowany system sterowania przebiegiem, mała liczba operacji transportowych. Przy
przebiegu szeregowym cykl produkcyjny się wydłuża.
Przebieg równoległy
polega na tym, że poszczególne przedmioty przekazywane są do
następnej operacji bezpośrednio po wykonaniu poprzedniej. Przy takim przebiegu czas
trwania cyklu produkcyjnego jest najkrótszy, ale zwiększa się liczba operacji transporto-
wych, złożoność sterowania oraz przerwy w procesach.
Przebieg szeregowo-równoległy
wyróżnia się tym, że kolejna operacja dla tej samej
partii rozpoczyna się jeszcze przed zakończeniem poprzedniej. Początek każdej operacji
ustala się pod kątem zapewnienia możliwie największej ciągłości obróbki na poszczegól-
nych stanowiskach. Części z jednej operacji do drugiej zazwyczaj przekazuje się partiami
transportowymi. Zaletami są: brak przerw w pracach stanowisk, mniejsza liczba operacji
transportowych, prostsze sterowanie przebiegiem; wadą jest wydłużenie czasu cyklu pro-
dukcyjnego (w porównaniu z przebiegiem równoległym)
1
.
ZAPAMIĘTAJ
Zaopatrzenie materiałowe
polega na dostarczaniu potrzebnych materiałów z jednego
punktu do innego (np. z punktu produkcji bądź punktu sprzedaży) w określonym termi-
nie, tak aby nie było przestojów produkcyjnych i zachowana była ciągłość sprzedaży.
Planowanie zaopatrzenia materiałowego wymaga dysponowania następującymi infor-
macjami, w tym:
•
formą danego wyrobu,
•
danymi dotyczącymi zapasów,
•
czasem planowanych dostaw lub cyklu produkcji,
•
wielkością partii i dostawy.
Zapasy
. W logistyce produkcji wyróżnia się dwa ich rodzaje: międzykomórkowe i we-
wnątrzkomórkowe.
Zapasy międzykomórkowe
przechowuje się w magazynach; służą one do wyrównywa-
nia różnic w zapotrzebowaniu, wynikających ze zmieniającej się intensywności pracy na
poszczególnych stanowiskach pracy. Obejmują zapasy
bieżące
i
zabezpieczające
, zwane
buforowymi lub rezerwowymi
2
.
Zapasy wewnątrzkomórkowe
obejmują zapasy cykliczne (technologiczne) oraz poza-
cykliczne, utrzymywane na wypadek wystąpienia nieprzewidzianych zakłóceń. Zapasy cy-
kliczne dzieli się na operacyjne i międzyoperacyjne.
Operacyjne
są gromadzone i zużywa-
ne na danym stanowisku produkcyjnym.
Międzyoperacyjne
obejmują zapasy oczekujące
na dalszą obróbkę. Dzieli się je na:
•
obrotowe, od których zależy synchronizacja i płynność produkcji;
•
transportowe, będące przedmiotem transportu technologicznego lub oczekujące na transport;
•
kompensacyjne, wykorzystywane do bieżącego wyrównywania różnic w wydajności pra-
cy na poszczególnych stanowiskach;
•
awaryjne, przeznaczone do użycia podczas sytuacji losowych.
W logistyce produkcji wyróżnia się trzy metody organizacji zaopatrzenia: metodę push,
metodę pull i metodę just-in-time.
1
http://www.broneks.net/wp-content/uploads/2008/08/16_logistyka_produkcji.pdf.; dostęp 20.01.2014.
2
Por. Cz. Skowronek, Z. Sarjusz-Wolski,
Logistyka w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 2012, s. 220–221.
39
P RO C E S P RO D U KC J I I RO D Z AJ E Z A O PAT R Z E N I A
W metodzie
push
(pchania, tłoczenia, wypychania) zaopatrzenie materiałowe uzależnio-
ne jest od zdolności produkcyjnej poszczególnych stanowisk, a nie od zamówień klienta.
Zużywszy materiał, pracownicy sygnalizują potrzebę jego uzupełnienia w ilości zgodnej
z możliwościami wytwórczymi danego stanowiska. Po wytworzeniu produkt (lub produk-
ty) przekazuje się do magazynu wyrobów gotowych, gdzie czeka on na nabywcę. Metoda
ta charakteryzuje się dużym poziomem zapasów – dużymi zapasami w toku produkcji
i dużymi partiami produkcyjnymi (rys. 6.5).
KLIENT
magazyn
materiałów
i surowców
gniazda
produkcyjne
montaż
kontrola
paczkowalnia
magazyn
wyrobów
gotowych
Rys. 6.5.
Zaopatrzenie metodą push
Źródło: opracowanie własne.
Metoda push polega na „wypychaniu” towaru na rynek. Przykładem firmy stosującej
tego typu strategię może być np. piekarnia, która wprowadza na rynek nowy rodzaj pie-
czywa np. ze zbóż uprawianych ekologicznie. Piekarnia rozpoczyna współpracę ze sprze-
dawcami detalicznymi, znajdującymi się w pobliżu konsumentów: dostarcza nowe wyroby
piekarnicze. Żeby zachęcić ich do zwiększonego obrotu, stosuje różnego rodzaju elementy
oddziaływania marketingowego, np. rabaty, dodatkowe bonusy lub inne nagrody. Na tej
współpracy korzystają zarówno piekarnia, gdyż wytwarza taką ilość pieczywa, na którą jest
zapotrzebowanie, oraz sklep, ponieważ może korzystać z promocji i rabatów.
W metodzie
pull
(ssanie, ciągnienie) produkt jest wytwarzany zgodnie z zamówieniem
klienta, a zaopatrzenie hali produkcyjnej wiąże się ze zdolnością produkcyjną przedsię-
biorstwa, planem sprzedaży i zapotrzebowaniem klienta. Metoda ta odznacza się niskim
poziomem zapasów, niskimi zapasami produkcji w toku, zarządzaniem przez monitoring,
małymi partiami produkcyjnymi oraz sprecyzowaną wielkością produkcji
1
(rys. 6.6).
odbiorcy
dostawcy
ZAOPATRZENIE
PRODUKCJA
ZAKŁAD PRODUKCYJNY
Ssanie (pull)
wyroby gotowe
potrzeby
DYSTRYBUCJA
przepływy materiałowe
przepływy informacyjne
Rys. 6.6.
Zaopatrzenie metodą pull
Źródło: opracowanie własne.
1
A. Szymonik, Logistyka produkcji. Procesy, systemy, organizacja, Difin, Warszawa 2012, s. 94–96.
40
LO G I S T Y K A A P RO D U KC JA
Jako przykład stosowania metody pull można podać działalność firmy produkującej
konkretny towar, np. wełnianą kołdrę. Poprzez swoich przedstawicieli handlowych i spe-
cjalistów od marketingu ta firma organizuje sprzedaż tych produktów w domach, miej-
scach pracy, różnych lokalach i innych miejscach, gdzie jest duże skupisko ludności (np.
sanatoria), demonstrując zalety produktów i zachęcając klientów do zakupów, oferując im
dodatkowe bonusy bądź upusty cenowe.
Założeniem metody
just-in-time
(rys. 6.7) jest dostarczanie zapasów do miejsc produkcji
dokładnie na czas – zapasy powinny być dostarczone dokładnie wtedy, kiedy są potrzebne,
nie wcześniej i nie później. Jej celem jest zarządzanie cyklami realizacji zamówień i elimi-
nacja marnotrawstwa
1
.
Odbiorcy
Dostawcy
Produkcja
Rys. 6.7.
Zaopatrzenie metodą just in time
Źródło: opracowanie własne.
W metodzie just-in-time zasadnicze znaczenie mają cztery założenia:
1)
zero zapasów,
2)
krótkie cykle realizacji zamówienia,
3)
małe, lecz często uzupełniane ilości poszczególnych materiałów,
4)
wysoka jakość wyrobów lub zero defektów.
Jeśli zaopatrzenie będzie źle rozplanowane, mogą wystąpić:
•
zakłócenia w realizacji procesów produkcyjnych,
•
nadmierny poziom zapasów,
•
zwiększenie rozmiarów zamrożonego kapitału,
•
zwiększenie kosztów produkcji.
Sukces każdej firmy gwarantuje szybka i elastyczna realizacja procesów produkcyjnych.
Jest to do osiągnięcia dzięki rozwiązaniom, które zapewnią połączenie łańcucha logistycz-
nego z procesami wykonywanymi w zakładzie produkcyjnym, informacjami o urządze-
niach produkcyjnych i systemami stosowanymi do zarządzania produkcją połączonymi
w spójną sieć.
1
Por. J. J. Coyle, E.J. Bardi, J.C. Langley, Zarządzanie logistyczne, PWE, Warszawa 2002, s. 122–126.
41
P RO C E S P RO D U KC J I I RO D Z AJ E Z A O PAT R Z E N I A
SPRAWDŹ SWOJE WIADOMOŚCI I UMIEJĘTNOŚCI
1.
Czym się różni makrologistyka od mikrologistyki?
2.
Wymień cztery funkcje logistyczne i omów każdą z nich.
3.
Czym charakteryzuje się dzisiejsza logistyka produkcji?
4.
Wymień kryteria podziału procesu produkcyjnego.
5.
Czym różni się sterowanie metodą push od sterowania metodą pull? Omów różnice.
6.
Czym się różni wyrób prosty od złożonego?
TEMAT DO DYSKUSJI
1.
Wyjaśnij, co oznacza stwierdzenie, że logistyka nabiera znacznego tempa.
2.
Jakie są wyznaczniki nowoczesności logistyki?
42
LO G I S T Y K A A P RO D U KC JA
Spis ilustracji i fotografii
Okładka: (inżynier) Avatar_023/Shutterstock.com
Tekst główny: s. 16 (produkcja) bibiphoto/Shutterstock.com, (magazyn) Monkey Business
Images/Shutterstock.com, (transport wodny) Artens/Shutterstock.com, (dostawa) Don
Pablo/Shutterstock.com; s. 17 (1812 r. – Napoleon planuje z marszałkiem Davoutem)
reprodukcja; s. 68 (palety ładunkowe) Konstantin Faraktinov/Shutterstock.com, (paleta
plastikowa) navykao43/Shutterstock.com, (nadstawki paletowe) topae/Shutterstock.com,
(pojemniki transportowo-magazynowe) Vereshchagin Dmitry/Shutterstock.com, (palety
specjalizowane) ABS Alpha Raumsysteme, (paleta słupkowa) Jumbo; s. 69 (nadstawka
słupkowa) Cordes, (skrzynia) Plus69/Shutterstock.com, (ażurowa skrzynia) topae/
Shutterstock.com, (ażurowa skrzynia) Krakmar, (pojemniki przenośne) megainarmy/
Shutterstock.com, (pojemnik jezdny) Flatbed Transportation Trolleys, (pojemnik
przewoźny) Soehner Polska; s. 70 (mostki ładunkowe) Stertil, (mostki ładunkowe) WFSL
KOŚCIAN Sp. z o.o., (foliowanie na gorąco) TechPrim, (taśmowanie) BASIC PRESS,
(owijanie folią na zimno) Promag; s. 74 (serwer) Oleksiy Mark/Shutterstock.com,
(laptop) zentilia/Shutterstock.com, (ziemia) (internet)satich/Shutterstock.com,
s. 77 Idea elastycznego systemu produkcyjnego (transport wyrobów gotowych do
paczkowalni na przenośniku) (foto) Marcin Balcerzak/Shutterstock.com, (schemat) (foto)
dotshock/Shutterstock.com, (schemat) (foto) Baloncici/Shutterstock.com;
s. 83 (pojemniki KANBAN (foto) Keller & Kalmbach; s. 142 (zestaw komputerowy)
Telnov Oleksii/Shutterstock.com; s. 145 (moduły systemu informacyjnego Hydra) (foto)
HYDRA: Manufacturing Execution Systems (MES); s. 218 (odlewnictwo żelaza) Alena
Brozova/Shutterstock.com, (obróbka plastyczna pręta metalowego) francesco de marco/
Shutterstock.com; s.220 (noże tokarskie) (foto) PAFANA; s. 221 (tokarka uniwersalna
(foto) AlexKZ/Shutterstock.com; s. 222 (tokarka numeryczna TMS 61) (foto) Carmen;
s. 223 (ogólny wygląd wytaczarki) Metalex; s. 224 (przekrój wiertarki) LSkywalker/
Shutterstock.com, (wiertarka stołowa) (foto) sNike/Shutterstock.com; s. 225 (rodzaje
wierteł) ogólny widok wierteł (foto) Wikipedia/licencja CC 3.0, (frezarka uniwersalna
– widok ogólny) (foto) MAKTEK; s. 226 (wybrane kształty frezów) (foto) Suzi44/
Shutterstock.com, (wybrane kształty frezów) (foto)dencg/Shutterstock.com, (wybrane
kształty frezów) (foto) Matee Nuserm/Shutterstock.com, (wybrane kształty frezów) (foto)
Lumir Jurka Lumis/Shutterstock.com; s. 227 (szlifi erka do płaszczyzn) (foto) Metalex;
s. 228 (docierarka, widok ogólny) (foto) WOLTERS, (prasa krawędziowa) (foto) Knuth
GmbH; s. 229 (gilotyna hydrauliczna do cięcia grubych blach) (foto) Dmitry Kalinovsky/
Shutterstock.com; s. 231 (wózek transportowy ręczny dwukołowy) Kitch Bain/
Shutterstock.com, (wózek transportowy ręczny platformowy) Vereshchagin Dmitry/
Shutterstock.com, (wózki platformowe niskounoszące) Julian Rovagnati/Shutterstock.com,
(wózki platformowe niskounoszące) My name is boy/Shutterstock.com, (wózek widłowy
prowadzony bez podestu) TOP-TRUCK25, (wózek widłowy paletowy) Supertrooper/
Shutterstock.com, (wózek widłowy magazynowy) Nissan; s. 232 (suwnice, widok ogólny)
(foto) GTS Production/Shutterstock.com, (suwnica bramowa) TRANSREM Sp. z o.o.,
(suwnica szynowa) Konecranes, (suwnica półbramowa) GH INTERTECH Sp. z o.o.,
(transport wyrobów gotowych do paczkowalni na przenośniku) Marcin Balcerzak/
Shutterstock.com.
237
S P I S I L U S T R A C J I I F O T O G R A F I I
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
13a funkcje zarzadzania w aspekcie zasobów inf, Procesy informacyjne w zarządzaniu, materiały studen
13a funkcje zarzadzania w aspekcie zasobów inf, Procesy informacyjne w zarządzaniu, materiały studen
wieleba,technologie informacyjne, Procesor i jego architektura
Proces produkcyjny i wytworczy Nieznany
grafika, wszop ZZIP, II semestr, Technologia informacyjna, Technologia produkcyjna 1
IQ Wentylacja Formularz 1, Kwalifikacja urządzeń, Kwalifikacja i walidacja urzadzen procesow produkc
sprawko-badanie silnika(1), Semestr 5, Automatyzacja i robotyzacja procesu produkcji
Proces Produkcyjny
Zakłady porcelany Ćmielów proces produkcji
proces produkcji hustawki drewn Nieznany
Klasyfikacje procesów produkcyjnych
Raport IQ Wentylacja, Kwalifikacja urządzeń, Kwalifikacja i walidacja urzadzen procesow produkcyjnyc
Projekt produkcji parówek obliczania maszyny, Procesy Produkcyjne
Protokół IQ Wentylacja, Kwalifikacja urządzeń, Kwalifikacja i walidacja urzadzen procesow produkcyjn
wypalania kamienia wapiennego oraz kontrolą jakości uzyskanego w tym procesie produktu wapna palon
więcej podobnych podstron