mechanik precyzyjny 731[03] o1 04 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Piotr Dubis

Wykonywanie pomiarów warsztatowych
731[03].O1.04

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Henryk Stańczyk

mgr inż. Andrzej Strzykowski

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Piotr Dubis

Konsultacja:

mgr inż. Andrzej Zych

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 731[03].O1.04

„Wykonywanie pomiarów warsztatowych” zawartej w modułowym programie nauczania dla
zawodu mechanik precyzyjny 731[03].

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Tolerancje i pasowania

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Pomiary warsztatowe

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Pomiary wielkości elektrycznych

4.3.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy

Państwu

Poradnik

dla

nauczyciela

„Wykonywanie

pomiarów

warsztatowych”, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole
kształcącej w zawodzie mechanik precyzyjny 731[03].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowania u uczniów umiejętności
praktycznych,

−

ewaluację osiągnięć ucznia w postaci testu wielokrotnego wyboru i testu praktycznego,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Poradnik składa się z 3 tematów. Są to: „Tolerancje i pasowania”, „Pomiary

warsztatowe”, „Pomiary wielkości elektrycznych”.

Temat „Tolerancje i pasowania” pomoże uczniowi zapoznać się z problematyką
dokładności wykonania, operowania pojęciami z zakresu tolerancji i pasowań oraz
obliczania wymiarów granicznych, tolerancji luzów.
Temat „Pomiary warsztatowe” jest najważniejszy w tej jednostce modułowej. Przerabiając

materiał nauczania oraz wykonując ćwiczenia uczeń nauczy się mierzyć za pomocą suwmiarek,
mikrometru oraz innych przyrządów pomiarowych.

Temat: „Pomiary wielkości elektrycznych” wspomoże ucznia przede wszystkim

w kształtowaniu

umiejętności

wykonywania

pomiarów

podstawowych

wielkości

elektrycznych. Ponadto zapozna go ze sposobami zapobiegania porażeniu prądem
elektrycznym oraz udzielania pierwszej pomocy porażonym.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

tekstu przewodniego,

−

ćwiczeń praktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

indywidualnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel może

posłużyć się zamieszczonymi w rozdziale 6 testami.

W teście wielokrotnego wyboru zamieszczono:

−

plan testu w formie tabelarycznej,

−

punktację zadań,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.
W teście praktycznym zamieszczono:

−

zadanie praktyczne z kryteriami,

−

kartę odpowiedzi,

−

kartę oceny i wymagania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat jednostek modułowych

731[03].O1

Techniczne podstawy mechaniki precyzyjnej

731[03].O1.01

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej

i ochrony środowiska

731[03].O1.02

Posługiwanie się dokumentacją

techniczną

731[03].O1.03

Rozróżnianie materiałów konstrukcyjnych

stosowanych w mechanice precyzyjnej

731[03].O1.04

Wykonywanie pomiarów warsztatowych

731[03].O1.05

Wytwarzanie prostych części maszyn

i urządzeń precyzyjnych

731[03].O1.06

Magazynowanie i transport maszyn i urządzeń

precyzyjnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posługiwać się jednostkami układu SI,

−

dobierać odzież ochronną oraz środki ochrony osobistej w zależności od wykonywanych prac,

−

udzielać pierwszej pomocy osobie poszkodowanej,

−

przestrzegać wymagań dotyczących ochrony środowiska naturalnego,

−

odczytywać informacje z rysunków technicznych,

−

dobierać materiały konstrukcyjne,

−

przestrzegać regulaminów obowiązujących w pracowniach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

wyjaśnić pojęcia: tolerancja, pasowanie, chropowatość powierzchni,

–

obliczyć wymiary graniczne, odchyłki, tolerancję, luzy,

–

wybrać z PN odchyłki dla podanych wymiarów tolerowanych,

–

wyjaśnić pojęcia mierzenia i sprawdzania,

–

sklasyfikować przyrządy pomiarowe,

–

rozróżnić podstawowy sprzęt pomiarowy: wzorce, przyrządy pomiarowe, sprawdziany,

–

ustalić przebieg czynności podczas wykonywania pomiarów,

–

dobrać przyrządy pomiarowe do pomiaru i sprawdzania elementów maszyn i urządzeń
precyzyjnych w zależności od kształtu oraz dokładności wykonania,

–

odczytać wskazania przyrządów pomiarowych,

–

scharakteryzować podstawowe wielkości elektryczne,

–

połączyć na podstawie schematu ideowego prosty obwód elektryczny,

–

dobrać przyrządy pomiarowe do pomiaru wielkości elektrycznych,

–

wykonać pomiar podstawowych wielkości elektrycznych,

–

dokonać kontroli zgodności rezystancji izolacji urządzeń i instalacji elektrycznej
z dokumentacją,

–

wykonać pomiary zgodnie z obowiązującymi przepisami bhp i ochrony ppoż.,

–

określić dokładność pomiarów,

–

określić tendencje rozwojowe w metrologii warsztatowej,

–

posłużyć się PN,

–

skorzystać z literatury technicznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca …………………………………….………….
Modułowy program nauczania: Mechanik precyzyjny 731[03]
Moduł: Techniczne podstawy mechaniki precyzyjnej 731[03].O1
Jednostka modułowa: Wykonywanie pomiarów warsztatowych 731[03].O1.04

Temat: Obliczanie wymiarów granicznych, średnich, tolerancji i luzów

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności obliczania wymiarów granicznych, tolerancji i luzów.

Cele szczegółowe:

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

−

obliczyć wymiar maksymalny, minimalny, średni i tolerancję dla wymiarów tolerowanych
za pomocą liczb,

−

odczytywać odchyłki z tablic i przeliczyć je,

−

obliczyć wymiar maksymalny, minimalny, średni i tolerancję dla wymiarów tolerowanych
za pomocą symboli literowych,

−

obliczyć luzy dla pasowań.

Metody nauczania:

−

metoda tekstu przewodniego

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

tablica odchyłek,

−

literatura podana w poradniku dla ucznia.

Czas trwania zajęć: 180 minut

Przebieg zajęć:

Zadanie dla ucznia
Oblicz wymiary graniczne, wymiar średni i tolerancję dla wymiarów tolerowanych oraz luzów
dla pasowań.

FAZA WSTĘPNA
Czynności organizacyjno-porządkowe, podanie tematu lekcji, zaznajomienie uczniów z pracą
metodą przewodniego tekstu.

FAZA WŁAŚCIWA
INFORMACJE
1. Jakie są sposoby tolerowania wymiarów na rysunkach technicznych?
2. Jak oblicza się wymiary graniczne dla tolerancji podanych za pomocą liczb?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. Jak oblicza się wymiar średni dla tolerancji podanych za pomocą liczb?
4. Jak oblicza się tolerancję?
5. Skąd odczytuje się odchyłki dla wymiarów tolerowanych za pomocą liter?
6. W jakich jednostkach podane są odchyłki dla wymiarów tolerowanych za pomocą liter?
7. Jak oblicza się luz maksymalny, minimalny i średni.
PLANOWANIE
1. Zaplanuj kolejność wykonania obliczeń.
2. Zaplanuj wyposażenie do wykonywania ćwiczeń w obliczaniu tolerancji, odczytywaniu

odchyłek i obliczaniu luzów.

UZGODNIENIE
1. Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem.
2. Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela.
WYKONANIE
1. Wykonaj ćwiczenie nr 1 z punktu 4.1.3 Poradnika dla ucznia:
–

oblicz wymiary graniczne,

–

oblicz wymiary średnie,

–

oblicz tolerancje.

2. Wykonaj ćwiczenie nr 2 z punktu 4.1.3 Poradnika dla ucznia:
–

odczytaj odchyłki,

–

przelicz je na milimetry,

–

oblicz wymiary graniczne,

–

oblicz wymiary średnie,

–

oblicz tolerancje.

3. Wykonaj ćwiczenie nr 3 z punktu 4.1.3 Poradnika dla ucznia:
–

odczytaj odchyłki,

–

przelicz je na milimetry,

–

oblicz wymiary graniczne,

–

oblicz luzy maksymalne i minimalne,

–

oblicz luzy średnie.

4. Porównaj swoje tabele z tabelami kolegów. Określ błędy i usterki.
5. Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy.
6. Zaprezentuj swoją pracę.
SPRAWDZANIE
1. Czy poprawnie zostały wyliczone wymiary graniczne, średnie i tolerancje?
2. Czy poprawnie zostały odczytane i przeliczone odchyłki?
3. Czy poprawnie zostały wyliczone luzy?
4. Czy tabele są poprawnie wypełnione i czytelne?

ANALIZA

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy ćwiczenia sprawiły im najwięcej

trudności. Nauczyciel podsumowuje całe ćwiczenie, wskazuje jakie nowe, ważne umiejętności
zostały ukształtowane, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać w przyszłości.

Ponadto nauczyciel zwraca uwagę na szczególne przypadki obliczania tolerancji i pasowań

oraz na praktyczne wykorzystywanie obliczeń, jakie wykonywali uczniowie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Temat: Wykonywanie pomiarów suwmiarką, mikrometrem i kątomierzem

uniwersalnym.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności mierzenia suwmiarką i mikrometrem

Cele szczegółowe:

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

–

dobrać przyrządy pomiarowe do pomiaru elementów maszyn i urządzeń precyzyjnych ,

–

odczytać wskazania przyrządów pomiarowych suwmiarkowych,

–

odczytać wskazania przyrządów pomiarowych mikrometrycznych,

–

odczytać wskazania kątomierza,

–

wykonać pomiary suwmiarkami,

–

wykonać pomiary mikrometrem,

–

wykonać pomiary kątomierzem uniwersalnym.

Metody nauczania:

−

ćwiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

poradnik ślusarza,

−

suwmiarka uniwersalna o dokładności mierzenia 0,1 i 0,05 mm,

−

mikrometr zewnętrzny 0 do 25 mm,

−

kątomierz uniwersalny,

−

przedmioty do ćwiczeń pomiarowych.

Czas trwania:
5 godzin lekcyjnych – 275 minut

Przebieg zajęć:

1. Instruktaż wstępny:

−

sprawdzenie obecności,

−

sprawdzenie odzieży roboczej, sprawdzenie samopoczucia uczniów,

−

przeprowadzenie pogadanki na temat bhp przy pomiarach,

−

przedstawienie przebiegu lekcji,

−

podanie kryteriów ocen,

−

wyznaczenie stanowisk ćwiczeniowych,

−

nadzorowanie przejścia na stanowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. Instruktaż bieżący:

Wykonanie ćwiczenia 4 z części 4.2.3 poradnika dla ucznia

−

Obchód I. Sprawdzenie, czy uczniowie przygotowali stanowiska do pomiarów, dobrali
narzędzia pomiarowe i przedmiot (przedmioty do pomiarów).

−

Obchód II. Sprawdzenie, czy uczniowie opracowali szkice przedmiotu mierzonego.

−

Obchód III. Sprawdzenie, czy uczniowie wypełnili kolumnę „wymiar” w tabeli
pomiarów. Udzielanie dodatkowych instruktaży.

−

Obchód IV. Sprawdzanie poprawności wykonywania pomiarów suwmiarkami,
wpisywania wyników w tabele pomiarów. Udzielanie dodatkowych instruktaży.

−

Obchód V. Sprawdzanie poprawności wykonywania pomiarów mikrometrem,
wpisywania wyników w tabele pomiarów. Udzielanie dodatkowych instruktaży.

−

Obchód VI. Sprawdzanie poprawności wykonywania pomiarów kątomierzem,
wpisywania wyników w tabele pomiarów. Udzielanie dodatkowych instruktaży.

3. Instruktaż końcowy:

−

podsumowanie zajęć,

−

wskazanie na najlepiej wykonane ćwiczenia,

−

omówienie ćwiczeń wykonanych przez wszystkich uczniów,

−

zwrócenie uwagi na błędy oraz czynności dobrze wykonywane podczas ćwiczenia,

−

wystawienie ocen,

−

uporządkowanie stanowisk ćwiczeniowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Tolerancje i pasowania

5.1.1. Ćwiczenia

Wskazówki do wykonania ćwiczeń 1, 2 i 3.

Zaleca się, aby wszystkie ćwiczenia wykonywane były samodzielnie przez każdego ucznia.

Na początku zajęć nauczyciel powinien przeprowadzić instruktaż, na którym omówi
organizację zajęć, poda kryteria ocen oraz omówi przebieg zajęć prowadzonych metodą
przewodniego tekstu. Przy każdym ćwiczeniu nauczyciel powinien obserwować działania
uczniów, udzielać dodatkowych informacji, a na końcu ocenić wykonanie ćwiczenia.
Szczególną uwagę należy zwrócić na umiejętność korzystania z poradników, norm.

Na końcu należy przeprowadzić prezentację (można ją ograniczyć do przedstawienia po

jednym przykładzie z każdego ćwiczenia) oraz ocenić ją. W ocenie mogą brać udział inni
uczniowie.

Podsumowując ćwiczenia należy wskazać uczniom praktyczne wykorzystywanie obliczeń

w wykonywaniu i naprawie części maszyn i urządzeń.

Ćwiczenie 1

Oblicz wymiary graniczne, wymiar średni i tolerancję dla podanych niżej przykładów.

Obliczone wartości:

Wymiar

Wymiary graniczne:

Wymiar średni

Tolerancja

100

±1

– górny

– dolny

100

±0,01

+0,1

–0,1

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przypomnieć sobie sposób obliczania wymiarów granicznych, wymiaru średniego

i tolerancji,

2) dla każdego przykładu obliczyć wymiary graniczne, wymiar średni i tolerancję,
3) porównać swoje wyniki z wynikami kolegów oraz poprosić nauczyciela o ocenę.

Zalecane metody nauczania - uczenia się:

−

metoda przewodniego tekstu.

+0,3
+0,1

–0,1
–0,3

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

tekst przewodni,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura podaną w poradniku dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Oblicz wymiary graniczne, wymiar średni i tolerancję dla podanych niżej przykładów.

Wymiary graniczne:

Wymiar

Odchyłki

odczytane z tablic

Górny

Dolny

Wymiar

średni

Tolerancja

15H6

15h6

Φ25d11

Φ460h8

Φ460H8

Φ5g6

Φ5H6

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odczytać z tablic odchyłki dla podanych wymiarów i przeliczyć je na milimetry,
2) dla każdego przykładu obliczyć wymiary graniczne, wymiar średni i tolerancję,
3) porównać swoje wyniki z wynikami kolegów oraz poprosić nauczyciela o ocenę.

Zalecane metody nauczania - uczenia się:

−

metoda przewodniego tekstu.

Środki dydaktyczne:

−

tekst przewodni,

−

poradnik dla ucznia,

−

tablica odchyłek,

−

literatura podana w poradniku dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Oblicz luzy dla podanych niżej pasowań oraz określ jego rodzaj.

Wymiary graniczne:

Luz

max

Luz

min

Luz

średni

Rodzaj

pasowania

Pasowanie

Odchyłki

odczytane

z tablic

Górne

Dolne

Φ10H7

Φ10H7/e8

Φ10e8

Φ10H7/s8

Φ10H11/d11

Φ8F8/h6

Φ8K7/h6

Φ8P/h6

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odczytać z tablic odchyłki dla podanych wymiarów i przeliczyć je na milimetry,
2) dla każdego przykładu obliczyć wymiary graniczne,
3) dla każdego przykładu obliczyć luzy,
4) dla każdego przykładu określić rodzaj pasowania,
5) sprawdzić rodzaj pasowania, korzystając z rysunku przedstawiającego położenie pól

tolerancji względem wymiaru nominalnego,

6) porównać swoje wyniki z wynikami kolegów oraz poprosić nauczyciela o ocenę.

Zalecane metody nauczania - uczenia się:

−

metoda przewodniego tekstu.

Środki dydaktyczne:

−

tekst przewodni,

−

poradnik dla ucznia,

−

tablica odchyłek,

−

literatura podana w poradniku dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Zmierz odchyłki prostoliniowości listwy. Układ pomiarowy zmontuj wg poniższego

schematu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować stanowisko pomiarowe,
2) ustawić czujnik na „zero”,
3) przesuwając czujnik wzdłuż płytki, odczytać maksymalne i minimalne odchylenia czujnika,
4) ustalić rzeczywisty błąd prostoliniowości płytki.

Zalecane metody nauczania - uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby ćwiczenie wykonywane było samodzielnie przez każdego ucznia. Na

początku nauczyciel powinien udzielić instruktażu na temat obsługi czujnika ze statywem.
Podczas wykonywania ćwiczenia nauczyciel powinien nadzorować czynności ucznia. Zaleca
się również przygotowanie i przeprowadzenie innych ćwiczeń z zakresu pomiaru odchyłek
kształtu i położenia.

Środki dydaktyczne:

−

czujnik zegarowy ze statywem, płyta pomiarowa,

−

listwa do mierzenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura podana w poradniku dla ucznia.

Czujnik zegarowy

Listwa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Pomiary warsztatowe

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z poradników odszukaj różne przyrządy suwmiarkowe i wpisz ich

przeznaczenie.

Wskazówki do realizacji
Głównym celem ćwiczeń jest poznanie różnych przyrządów suwmiarkowych

i mikrometrycznych oraz ich rozróżnianie. Uczniowie powinni samodzielnie odszukać różne
przyrządy, określić ich przeznaczenie oraz dokładności pomiarowe i zakresy. Warto również
zaopatrzyć pracownię w rzeczywiste przyrządy pomiarowe i podczas podsumowania
ćwiczenia (przeprowadzonego np. metodą pogadanki) przedstawić je uczniom do porównania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w poradniku ślusarza i poradniku mechanika rozdziały dotyczące pomiarów

warsztatowych,

2) wypełnić poniższą tabelę.

Lp.

Nazwa przyrządu

Przeznaczenie przyrządu

Zalecane metody nauczania - uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne:

Środki dydaktyczne:

−

poradnik ślusarza,

−

poradnik mechanika.

Ćwiczenie 2

Korzystając z poradników odszukaj różne przyrządy mikrometryczne i wpisz ich

przeznaczenie.

Wskazówki do realizacji
Głównym celem ćwiczeń jest poznanie różnych przyrządów suwmiarkowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w poradniku ślusarza i poradniku mechanika rozdziały dotyczące pomiarów

warsztatowych,

2) wypełnić poniższą tabelę.

Lp.

Nazwa przyrządu

Przeznaczenie przyrządu

Zalecane metody nauczania - uczenia się:

−

metoda ćwiczeń przedmiotowych.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik ślusarza,

−

poradnik mechanika.

Ćwiczenie 3

Odczytaj wyniki pomiaru na przedstawionych w tabeli noniuszach suwmiarek. Wykonaj

pomiary wymiarów rzeczywistych przedmiotów otrzymanych od nauczyciela.

Wskazówki do realizacji
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali te ćwiczenia w małych grupach. Można je

realizować metodą ćwiczeń praktycznych lub metodą tekstu przewodniego. Szczególną uwagę
należy zwrócić na umiejętność odczytywania wymiarów na noniuszach suwmiarek i na
mikrometrze. Przed rozpoczęciem ćwiczeń nauczyciel powinien zwrócić uwagę na umiejętne
posługiwanie się przyrządami pomiarowymi, na ich czyszczenie i konserwowanie. Do realizacji

ćwiczenia konieczne jest przygotowanie przedmiotów do wykonywania pomiarów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się ze sposobem odczytywania wymiarów na suwmiarkach o dokładnościach

0,1 mm i 0,05 mm,

2) odczytać kolejne wymiary i wpisać wynik obok rysunku,
3) przedstawić wyniki nauczycielowi,
4) wykonać pomiary wymiarów rzeczywistego przedmiotu,
5) wykonać szkic przedmiotu mierzonego i nanieść na nim zmierzone wymiary,
6) przedstawić wyniki nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania - uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik ślusarza,

−

przedmioty do mierzenia,

−

suwmiarki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Wykonaj pomiary suwmiarkami, mikrometrem i kątomierzem uniwersalnym.

Wskazówki do realizacji
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali te ćwiczenia w małych grupach. Można je

ćwiczenia konieczne jest przygotowanie przedmiotów do wykonywania pomiarów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przypomnieć sobie sposób odczytywania wymiarów na suwmiarkach o dokładnościach

0,1 mm i 0,05 mm,

2) zapoznać się ze sposobem odczytywania wymiarów na mikrometrze,
3) zapoznać się ze sposobem odczytywania wymiarów na kątomierzu uniwersalnym,
4) wykonać 3 szkice przedstawionego przez nauczyciela przedmiotu i zwymiarować je

(nanieść tylko linie wymiarowe),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) opracować tabele pomiarów,
6) wykonać pomiary przedstawionego przez nauczyciela przedmiotu korzystając

z suwmiarek,

7) wykonać te same pomiary za pomocą mikrometru (tylko wymiary zewnętrzne w zakresie

właściwym dla danego mikrometru),

8) wykonać pomiary kątomierzem,
9) przedstawić wyniki nauczycielowi,
10) nanieść wymiary na szkic.

Szkic przedmiotu do

mierzenia suwmiarką 0,1 mm

i kątomierzem uniwersalnym

Szkic przedmiotu do

mierzenia suwmiarką 0,05 mm

Szkic przedmiotu do

mierzenia mikrometrem

Tabela pomiarów

Suwmiarka

o dokładności

0,1 mm

Suwmiarka

o dokładności

0,05 mm

Mikrometr

Kątomierz

Wymiar

Wynik

Zalecane metody nauczania - uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik ślusarza,

−

suwmiarka uniwersalna o dokładności mierzenia 0,1 i 0,05 mm,

−

mikrometr zewnętrzny 0 do 25 mm,

−

kątomierz uniwersalny,

−

przedmioty do ćwiczeń pomiarowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Pomiary wielkości elektrycznych

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zbuduj układ do pomiaru prądu i napięcia w obwodzie elektrycznym.

Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie samodzielnie lub w konsultacji

z innymi uczniami. Przed przystąpieniem do wykonywania ćwiczenia należy przeprowadzić
instruktaż na temat bezpieczeństwa przy urządzeniach i instalacjach elektrycznych oraz
regulaminu pracowni. Zaleca się również opracowanie procedur realizacji ćwiczeń. Procedury
powinny zawierać warunki dopuszczenia do wykonywania ćwiczenia.

Podczas wykonywania ćwiczenia nauczyciel powinien nadzorować wszystkie jego etapy

oraz udzielać dodatkowych wskazówek i porad.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) narysować schemat układu,
2) dobrać mierniki – ustalić zakresy pomiarowe,
3) połączyć układ,
4) odczytać wyniki wskazań mierników.

Zalecane metody nauczania - uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

zasilacz prądu stałego z regulowanym napięciem, amperomierz prądu stałego
o przełączanym zakresie, woltomierz prądu stałego o przełączanym zakresie, przewody
łączeniowe, rezystor o znanych parametrach znamionowych,

–

poradnik dla ucznia,

–

kalkulator,

–

literatura z poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj środki zabezpieczające przed porażeniem elektrycznym, które zostały

zastosowane w pracowni.

Wskazówki do realizacji
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie samodzielnie lub w konsultacji

z innymi uczniami. Przed przystąpieniem do wykonywania ćwiczenia należy przeprowadzić
instruktaż na temat bezpieczeństwa przy urządzeniach i instalacjach elektrycznych oraz
regulaminu pracowni. Podczas wykonywania ćwiczeń uczniowie powinni mieć dostęp do
urządzeń zabezpieczających. W przypadku urządzeń będących pod napięciem powinno być to
wykonywane pod bezpośrednim nadzorem nauczyciela.

Na zakończenie każdego ćwiczenia nauczyciel powinien przeprowadzić pogadankę celem

sprawdzenia, czy uczniowie opanowali ćwiczone umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) rozpoznać sposób zabezpieczenia instalacji pracowni.
2) rozpoznać sposób zabezpieczenia wybranego urządzenia lub maszyny znajdującej się

w pracowni,

3) wpisać do tabeli sposoby zabezpieczeń.

Sposób zabezpieczenia instalacji pracowni:

Sposób zabezpieczenia wybranej maszyny, urządzenia:

Zalecane metody nauczania - uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne,

−

pogadanka.

Środki dydaktyczne:

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura zgodna z poradnikiem dla ucznia.

Ćwiczenie 3

W urządzeniu precyzyjnym należy wymienić silnik elektryczny zasilany prądem

trójfazowym z tablicy sterowniczej. Określ zagrożenia, sposób wykonania pracy oraz środki
ochrony, jakie należy stosować.

Wskazówki do realizacji
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie samodzielnie lub w konsultacji

z innymi uczniami. Przed przystąpieniem do wykonywania ćwiczenia należy przeprowadzić
instruktaż na temat bezpieczeństwa przy urządzeniach i instalacjach elektrycznych oraz
regulaminu pracowni. Podczas wykonywania ćwiczeń uczniowie powinni mieć dostęp do
urządzeń zabezpieczających. W przypadku urządzeń będących pod napięciem powinno być to
wykonywane pod bezpośrednim nadzorem nauczyciela.

Na zakończenie każdego ćwiczenia nauczyciel powinien przeprowadzić pogadankę celem

sprawdzenia, czy uczniowie opanowali ćwiczone umiejętności.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić sposób zasilania urządzenia i zabezpieczenia przed porażeniem,
2) określić zagrożenia, jakie mogą wystąpić,
3) określić niezbędne prace, jakie należy wykonać przed zdemontowaniem silnika,
4) określić środki zabezpieczające.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób zasilania i metoda zabezpieczenia urządzenia przed porażeniem elektrycznym:

Zagrożenia:

Prace i środki zabezpieczające:

Zalecane metody nauczania - uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne,

−

pogadanka.

Środki dydaktyczne:

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura zgodna z poradnikiem dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test wielokrotnego wyboru do jednostki modułowej

„Wykonywanie

pomiarów warsztatowych”

Test składa się z 22 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 3, 4, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 20, 22 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 2, 5, 6, 11, 14, 19, 21 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 22 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. b, 3. c, 4. a, 5. d, 6. b, 7. c, 8. a, 9. c, 10. b, 11. d,
12. a, 13. b, 14. c, 15. d, 16. a, 17. a, 18. b, 19. d, 20. c, 21. b, 22. a

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1. Wyjaśnić pojęcia z zakresu tolerancji

2. Scharakteryzować wybraną wielkość z zakresu

tolerancji i pasowań

3. Obliczyć wymiary graniczne

4. Obliczyć tolerancję

5. Obliczyć luzy w pasowaniu

6. Sklasyfikować oznaczenie tolerancji kształtu i

położenia

7. Obliczyć wymiar metodą pośrednią

8. Dobrać przyrządy pomiarowe do pomiaru z

dokładnością do 1 mm

9. Dobrać przyrządy pomiarowe do pomiaru z

dokładnością do 0,01 mm

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10. Odczytać wymiar na suwmiarce o dokładności

0,1 mm

11. Odczytać wymiar na suwmiarce o dokładności

0,05 mm

12. Odczytać wymiar na mikrometrze

13. Określić przeznaczenie wybranego przyrządu

pomiarowego

14. Odczytać wymiar wskazany na kątomierzu

15. Wskazać zastosowanie wybranego wzorca

16. Wskazać zastosowanie sprawdzianu

17. Wskazać sposób wykonania pomiarów prądu

elektrycznego

18. Wskazać sposób wykonania pomiarów napięcia

elektrycznego

19. Wymienić sposoby ochrony przed porażeniem

elektrycznym

20. Podać wartość napięcia bezpiecznego

21. Wymienić cel zerowania ochronnego

22. Zaproponować sposób udzielania pierwszej

pomocy przy porażeniach prądem
elektrycznym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
5. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
6. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na

udzielanie odpowiedzi.

7. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

8. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
9. Sprawdź wyniki.
10. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu.
11. Opracuj wnioski do dalszego postępowania.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.
5. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
6. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

7. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Wymiarem nominalnym nazywamy wymiar, który:

a) uzyskany został w wyniku obróbki.
b) wskazuje przyrząd pomiarowy.
c) jest średnią arytmetyczną wymiaru maksymalnego i minimalnego.
d) naniesiony jest na rysunku wykonawczym, z pominięciem odchyłek.

2. Odchyłką nazywamy różnicę pomiędzy:

a) wymiarem maksymalnych i minimalnym.
b) wymiarem nominalnym i obróbkowym.
c) wymiarem nominalnym i tolerancją.
d) wymiarem obróbkowym i zmierzonym.

3. Dla wymiaru 25

±0,5

wymiary graniczne i średni wynoszą:

Wymiar max Wymiar min

Wymiar średni

25,5

24,5

25,5

24,5

25,5

4. Dla wymiaru 25

–0,5

tolerancja wynosi:

a) 0,5.
b) –0,5.
c) 1.
d) –1.

5. Luzy dla połączenia wałka wykonanego na wymiar Φ25

±0,5

i tulejki wykonanej na wymiar

Φ25

–0,5

wynoszą:

Luz max Luz min Luz średni

0,5

0,75

0,5

–0,5

0,5

–1

–0,25

6. Przedstawionym niżej symbolem oznacza się:

a) tolerancję równoległości płaszczyzn.
b) tolerancję płaskości.
c) tolerancję wzajemnego położenia płaszczyzn.
d) tolerancję rombowości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Podaj wymiar „X” mając wymiary pośrednie: Φ

= 10, Φ

= 20, L = 30

a) X = 60.
b) X = 50.
c) X = 45.
d) X = 40.

8. Do pomiaru z dokładnością do 1 mm służy:

a) przymiar kreskowy.
b) suwmiarka.
c) mikrometr.
d) czujnik zegarowy.

9. Do pomiaru bezpośredniego z dokładnością do 0,01 mm służy:

a) przymiar kreskowy.
b) suwmiarka.
c) mikrometr.
d) czujnik zegarowy.

10. Wymiar wskazany na noniuszu suwmiarki wynosi:

a) 75,0.
b) 69,3.
c) 7,5.
d) 6,93.

11. Wymiar wskazany na noniuszu suwmiarki wynosi:

a) 4,37.
b) 5,90.
c) 59,00.
d) 43,80.

12. Wymiar wskazany na mikrometrze wynosi:

a) 13,78

b) 14,00

c) 13,28

d) 14,28

L Φ

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Czujnikiem można wykonywać pomiary:

a) chropowatości powierzchni.
b) odchyłek kołowości.
c) średnic wałków.
d) średnic otworów.

14. Wymiar wskazany na kątomierzu wynosi:

a) 20

30’.

b) 48

c) 38

15’.

d) 19

15’.

15. Kątownik służy do:

a) pomiaru kątów.
b) pomiaru kąta prostego.
c) sprawdzania kątów.
d) sprawdzania kąta prostego.

16. Sprawdzian tłoczkowy dwugraniczny służy do:

a) sprawdzania otworów.
b) pomiaru otworów.
c) pomiaru wymiarów granicznych.
d) pomiaru tolerancji wykonania.

17. Amperomierz do obwodu należy włączyć:

a) szeregowo w gałąź, przez którą płynie prąd badany.
b) równolegle do elementu, na zaciskach którego mierzymy prąd.
c) równolegle do odbiornika, którego prąd ma być mierzony.
d) równolegle do źródła zasilania.

18. Woltomierz do obwodu należy włączyć:

a) szeregowo w gałąź, przez którą płynie prąd badany.
b) równolegle do elementu, na zaciskach którego mierzymy napięcie.
c) równolegle do odbiornika, którego prąd ma być mierzony.
d) równolegle do źródła zasilania.

19. Środkiem ochrony dodatkowej przed porażeniem elektrycznym jest:

a) izolacja przewodów.
b) obudowa urządzeń.
c) wyłącznik główny.
d) uziemienie ochronne.

20. Napięcie bezpieczne dla prądu przemiennego w warunkach zwiększonego zagrożenia wynosi:

a) 5 V.
b) 15 V.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

c) 25 V.
d) 60 V.

21. Zerowanie jest:

a) jest jednym ze środków ochrony przeciwporażeniowej podstawowej.
b) jest jednym ze środków ochrony przeciwporażeniowej dodatkowej.
c) jest zabezpieczeniem przed nadmiernym wzrostem prądu.
d) jest zabezpieczeniem przed zanikiem napięcia w jednej fazie.

22. Przy udzielaniu pierwszej pomocy osobie porażonej prądem w pierwszej kolejności

należy:
a) odłączyć osobę porażoną spod napięcia.
b) wezwać lekarza.
c) wykonać masaż serca.
d) wykonać sztuczne oddychanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ..........................................................................................

Wykonywanie pomiarów warsztatowych

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14..

15.

16.

17.

18.

19.

21.

22.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test praktyczny do jednostki modułowej

„Wykonywanie pomiarów

warsztatowych”

Temat zadania: Wykonywanie pomiarów warsztatowych

Wykonaj pomiary wałka przedstawionego na poniższym rysunku.

W trakcie realizacji prac uczeń powinien:

−

dobrać narzędzia pomiarowe i wykonać ich spis,

−

obliczyć wymiary graniczne dla wielkości tolerowanych,

−

opracować tabelę pomiarów zawierającą wymiary nominalne i rzeczywiste oraz narzędzia
do mierzenia tych wymiarów,

−

wykonać pomiary wałka. Wyniki wpisać w tabelę.

Czas na wykonanie zadania wynosi 60 minut.

Kryteria oceniania:

−

za poprawnie sporządzony spis narzędzi pomiarowych (4 pkt),

−

za obliczenie wymiarów granicznych (3 pkt),

−

za opracowanie tabeli pomiarów (5 pkt),

−

za prawidłowe posługiwanie się narzędziami pomiarowymi (2 pkt),

−

za wykonane pomiary (9 pkt),

−

za ocenę zgodność wałka z rysunkiem (1 pkt),

+0,2
-0,1

±0,25

20h

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Karta odpowiedzi

do testu praktycznego „Wykonywanie pomiarów warsztatowych”

Temat zadania: Wykonywanie pomiarów warsztatowych

Imię i nazwisko: .............................................................

Wykaz niezbędnych narzędzi pomiarowych:
………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….
………………………………………………………………………………….……………….

Wymiary graniczne:

Wymiar

Wymiary

graniczne

Wymiar

Odchyłki

Wymiary

graniczne

Φ20h7

Tabela pomiarów

Ocena jakości mierzonego wałka (zgodności z rysunkiem)

+0,2
-0,1

±0,25

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Karta oceny

Lp.

Kryterium

Punkty

Za poprawnie sporządzony spis narzędzi pomiarowych: 4 pkt
– spis zawiera suwmiarkę o dokładności mierzenia do 0,1 mm – 1 pkt,
– spis zawiera suwmiarkę o dokładności mierzenia do 0,05 mm – 1 pkt,

–

spis zawiera mikrometr o zakresie 0 do 25 mm – 1 pkt,

–

spis zawiera kątomierz uniwersalny – 1 pkt.

Za obliczenie wymiarów granicznych po 1 punkcie za każdy z trzech
wymiarów tolerowanych (razem do 3 pkt).

Za opracowanie tabeli pomiarów: 5 pkt
– w tabeli wpisano wszystkie wymiary z rysunku – 1 pkt,
– do wymiarów nietolerowanych dobrano suwmiarkę o dokładności

0,1 mm – 1 pkt,

– do wymiarów z tolerancją liczbową dobrano suwmiarkę o dokładności do

0,05 mm lub suwmiarki o dokładnościach do 0,1 mm i 0,05 mm – 1 pkt,

– do wymiarów Φ20h7 dobrano mikrometr – 1 pkt,
– do kąta dobrano kątomierz uniwersalny – 1 pkt.

Za prawidłowe posługiwanie się narzędziami pomiarowymi: 2 pkt
– uczeń utrzymuje porządek, ład i właściwie składa narzędzia – 1 pkt,
– uczeń właściwie posługuje się narzędziami – 1 pkt.

Za wykonane pomiary (za każdy z niżej wymienionych 1 pkt): 9 pkt
Poprawnie zmierzył wymiary:
– Φ20h7 prawy,
– Φ20h7 lewy,
– 15

– 15
– Φ20,
– 20,
– 25,
– 70,
– kąt 27

Za poprawną ocenę jakości wałka:
– uczeń wypisał wszystkie niezgodne z rysunkiem wymiary – 1 pkt

Razem do 24 punktów

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące oceny
szkolne:
–

dopuszczający – minimum 15 punktów,

–

dostateczny – minimum 17 punktów,

–

dobry – minimum 19 punktów,

–

bardzo dobry – minimum 21 punktów.

+0,2
-0,1

±0,25

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Ciekanowski A.: Poradnik ślusarza narzędziowego wzorcarza. WNT, Warszawa 1989
2. Czerwiński W., Czerwiński J.: Poradnik ślusarza. WNT, Warszawa 1989
3. Dobrzański T.: Rysunek techniczny maszynowy. WNT, Warszawa 2004
4. Jakubiec W., Malinowski J.: Metrologia wielkości geometrycznych. ISBN 1997
5. Kurdziel R.: Podstawy elektrotechniki dla szkół zasadniczych. WSiP, Warszawa 1999
6. Malinowski J.: Pasowania i pomiary. WSiP, Warszawa 1995
7. Mały poradnik mechanika. Praca zbiorowa: WNT, Warszawa 1999
8. http://pl.wikipedia.org