1

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Zenon Ziembiewicz,

bohater

Granicy Zofii Nałkowskiej

Zenon Ziembiewicz to główny bohater Granicy Zofii Nałkowskiej. Jego biografia przed-
stawiona jest w sposób zagadkowy – na początku utworu dowiadujemy się, że jego kariera
była krótka i piękna (…), zakończona tak groteskowo i tragicznie, a dopiero w trakcie lek-
tury poznajemy przyczyny jego życiowego upadku. Zauważ, że Nałkowska po mistrzowsku
operuje tu czasem, wprowadzając retrospekcję, co sprawia, że nasze zainteresowanie życiem
bohatera rośnie. Wydarzenia w powieści nie są zatem przedstawione chronologicznie.

Znaczenie postaci

Znaczenie postaci

Znaczenie postaci

Znaczenie postaci

Znaczenie postaci

Śledząc losy Zenona Ziembiewicza mamy możliwość zapoznania się z rzeczywistością
tamtych czasów, charakteryzującą się ogromnym rozwarstwieniem społecznym. Dzięki
wykreowaniu takiego bohatera autorka powieści zwróciła uwagę na złożoność proble-
mów, związanych m.in. z karierą, przypadkowym romansem, stopniowym przekracza-
niem granic moralnych.

Nałkowska świetnie przedstawiła życiorys Ziembiewicza, który początkowo pragnął

zreformować stosunki społeczne, a w konsekwencji sam stał się ich ofiarą. Jako student
chciał walczyć z niesprawiedliwością społeczną, a w miarę rozwoju swojej kariery zmie-
niał się w bezwolną „maszynkę”, zależną od innych. Krok po kroku pozwalał sobie na
większe kompromisy, co w konsekwencji doprowadziło go do przekroczenia granic od-
powiedzialności moralnej i uczciwości – nakłonił przecież kochankę do aborcji (dał jej
pieniądze na zabieg, nie określając wprost celu ich przeznaczenia), za wszelką cenę piął
się po szczeblach kariery, zrobił z Elżbiety wspólniczkę swego młodzieńczego grzechu,
prawdopodobnie (bo w powieści nie jest do końca powiedziane) to on wydał rozkaz
strzelania do robotników itd. Autorka podpowiada, że tragizm człowieka polega na
wybraniu przez niego drogi uległości wobec otoczenia – gdyby od samego początku
Zenon odmawiał wykonywania zadań, będących w niezgodzie z jego sumieniem, może
jego życie potoczyłoby się inaczej…

Nałkowska zwraca również uwagę na fakt, że własne wyobrażenie człowieka o sobie

może różnić się od oceny innych – Ziembiewicz na wiele sobie pozwalał, większość jego
czynów (np. romans z Justyną) miała, według niego, usprawiedliwienie. W rzeczywisto-
ści było inaczej…

Tak się zawsze wydaje, że to, co trudne, jest właśnie dobre. A tymczasem dotąd przecież
dla niej samej nie zrobiliśmy nic. Dotąd właściwie w tym wszystkim wciąż siebie tylko
mieliśmy na uwadze).

CV – Biografia

CV – Biografia

CV – Biografia

CV – Biografia

CV – Biografia

Pierwsze życiowe doświadczenia

Pierwsze życiowe doświadczenia

Pierwsze życiowe doświadczenia

Pierwsze życiowe doświadczenia

Pierwsze życiowe doświadczenia

Wychował się w podupadłej rodzinie ziemiańskiej. Jego ojciec – Walerian Ziembie-
wicz zarządca dóbr dziedzica Tczewskiego w dworku w Boleborzy (wcześniej posiadał
własny majątek, ale niestety go stracił), lubił majsterkować i romansować z prostymi
dziewczynami wiejskimi. Jego żona – Joanna Ziembiewicz (Żancia) jakoś to tolerowa-
ła, czego nie mógł zrozumieć ich syn. Zenon, jako uczeń gimnazjum, poznał w domu
Cecylii Kolichowskiej swoją przyszłą żonę – Elżbietę Biecką (wówczas też gimnazjalist-
kę, która opiekowała się swoją ciotką – właścicielką kamienicy). W tym czasie poznał
atmosferę miasta, granicę, dzieląca bogatych od biednych (w domu pani Kolichowskiej
ludzie mieszkali warstwami – w suterenach biedota, a wysoko bogacze).

Romans z córką służącej

Romans z córką służącej

Romans z córką służącej

Romans z córką służącej

Romans z córką służącej

Na studia pojechał do Paryża, ale dokładnie rok przed ich ukończeniem wrócił do ro-
dzinnej Boleborzy – niby na wakacje, ale też w celu znalezienia środków na ukończenie
uczelni. Dopiero wtedy dostrzegł zaściankowość domu, w którym się wychował. Był zde-
sperowany swoim odkryciem. Wówczas ostro przeciwstawiał się złu i niesprawiedliwo-

O utworze źródłowym

Granica powstała w 1931 roku,
ale najpierw drukowano ją w od-
cinkach na łamach kilku czaso-
pism. Wydanie książkowe uka-
zało się dopiero w 1935, kiedy
to Nałkowska miała już za sobą
spore doświadczenie pisarskie
(m.in. Lodowe pola, Romans
Teresy Hennert, Niedobra miłość)
i pół wieku życia za sobą. Powieść
została wydana w okresie, w któ-
rym nastąpiło w kraju wzmożone
zainteresowanie sprawami spo-
łecznymi. Czasy, w których au-
torce przypadło tworzyć Granicę,
charakteryzowały się dużymi
konfliktami międzyklasowymi, co
ma swój oddźwięk w utworze.
Możemy też znaleźć w utworze
wątki autobiograficzne. Autorka
wychowała się w domu pełnym
ideałów. Jej ojciec – Wacław
Nałkowski był wykształconym
człowiekiem – geografem, publi-
cystą i pedagogiem, a także zna-
nym wówczas zwolennikiem le-
wicy, demokratą, socjalistą, a na-
wet propagatorem marksizmu.
Młoda pisarka wyrosła w domu
postępowym, ukierunkowanym
na społeczne treści. Nic więc
dziwnego, że z upodobaniem za-
jęła się tą problematyką.

2

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

ści społecznej. Pośród tej dwulicowości, którą zastał w boleborzańskich stronach, jedyną
oazą prawdy okazała się młodziutka dziewczyna – córka długoletniej służącej w Bole-
borzy –Justyna Bogutówna. Mimo że był przeciwnikiem rozwiązłości seksualnej ojca,
pod wpływem chwili sam uwiódł tę kilkunastoletnią dziewczynę.

Niepożądana ciąża kochanki

Niepożądana ciąża kochanki

Niepożądana ciąża kochanki

Niepożądana ciąża kochanki

Niepożądana ciąża kochanki

Po tym krótkim romansie z Justyną, Zenon szukał funduszy na dokończenie studiów.
Z pomocą pana Czechlińskiego (poplecznika – sprzymierzeńca Tczewskich) otrzymał
pracę publicysty w lokalnym piśmie „Niwa”. W tym czasie wyrażał zdecydowanie postę-
powe poglądy, dręczyły go problemy zacofanych rodzinnych stron, chciał poświecić się
pracy społecznej. Opuścił Boleborzę i przeniósł się do miasta. Spotkał wówczas starą
miłość z czasów gimnazjalnych – Elżbietę, z którą zaczął się częściej widywać. Traf
chciał, ze spotkał również Bogutównę, która znalazła się w trudnej sytuacji życiowej –
zmarła jej matka, zamieszkała w suterenie u swojej znajomej – Joasi Gołąbskiej (w
kamienicy pani Kolichowskiej). Zenon zlitował się nad Justyną i zaczął jej pomagać,
tym samym odnowił z nią romans. Wkrótce okazało się, że Bogutówna jest z nim…
w ciąży. O wszystkim poinformował Elżbietę (już narzeczoną), która za wszelką cenę
próbowała mu pomóc – zameldowała dziewczynę u swojej ciotki Kolichowskiej. Wyda-
wało się, że jest tolerancyjna… Nie wytrzymała jednak napięcia – po spotkaniu w cztery
oczy z Justyną wyjechała do matki do Warszawy.

Rozwój kariery, życia osobistego i tragiczny finał

Rozwój kariery, życia osobistego i tragiczny finał

Rozwój kariery, życia osobistego i tragiczny finał

Rozwój kariery, życia osobistego i tragiczny finał

Rozwój kariery, życia osobistego i tragiczny finał

Zenon został redaktorem naczelnym „Niwy”, Justynę namówił („między wiersza-
mi”) do aborcji, a z Elżbietą ożenił się. W niedługim czasie urodził im się syn (Wa-
lerian – po dziadku!). Z czasem Zenon został prezydentem miasta, był już bardzo
wpływową osobą, z której zdaniem należało się liczyć. Natomiast Bogutówna po
usunięciu ciąży zapadła na chorobę psychiczną, nachodziła Ziembiewicza, a on czuł
się w obowiązku jej pomagać. Powoli zaczął mu się „na głowę walić świat”. Nie tylko
sprawa przypadkowego romansu z lat młodości coraz bardziej go przytłaczała, lecz
także sytuacja w mieście nie była za ciekawa. Splajtowała huta Hettnera, robotnicy
wyszli na ulice, a on został posądzony o wydanie rozkazu strzelania do nich. W tym
samym czasie Bogutówna próbowała popełnić samobójstwo, ale udało się ją odrato-
wać. Kilka dni po tym wdarła się do gabinetu Zenona i wylała mu na twarz żrący
kwas, w wyniku czego stracił wzrok i mowę. Po tygodniu zastrzelił się. Po jego śmier-
ci Elżbieta wyjechała do rodziny za granicę, a syna pozostawiła pod opieką babki.

Najważniejsze momenty w życiu bohatera

Najważniejsze momenty w życiu bohatera

Najważniejsze momenty w życiu bohatera

Najważniejsze momenty w życiu bohatera

Najważniejsze momenty w życiu bohatera

•

dorastanie w rodzinie ziemiańskiej

•

nauka w gimnazjum i samodzielne życie na stancji w domu pani Kolichowskiej

•

miłość do Elżbiety Bieckiej

•

studia w Paryżu, przyjaźń z Karolem Wąbrowskim – synem pani Kolichowskiej z pierw-

szego małżeństwa i miłość do Adeli (która zmarła na gruźlicę)

•

powrót do rodzinnej Boleborzy

•

romans z Justyną Bogutówną

•

opuszczenie Boleborzy i praca publicysty w piśmie „Niwa”

•

ponowne spotkanie z Elżbietą

•

odnowienie romansu z Bogutówną

•

niepożądana ciąża Justyny

•

pomoc Elżbiety dla kochanki Zenona

•

wyjazd Elżbiety do matki do Warszawy

•

Zenon redaktorem naczelnym „Niwy”

•

aborcja Justyny

•

ślub Zenona z Elżbietą i narodziny syna

•

Zenon prezydentem miasta

•

plajta huty Hettnera, wydanie – prawdopodobnie przez Zenona – rozkazu strzelania

do robotników

•

nieudana próba samobójcza Justyny

•

wtargnięcie byłej kochanki do gabinetu Zenona i oblanie mu na twarzy żrącym kwasem

•

samobójstwo Zenona

•

wyjazd Elżbiety do rodziny za granicę i pozostawienie syna pod opieką babki

Ważne słowa Zenona

A przecież moralność jest wynikiem życia
w społeczeństwie i poza społeczeństwem jej
nie ma. Są tylko słowa, które służą do oszu-
kania siebie i zwłaszcza innych.

Jest się takim, jak myślą ludzie, nie jak my-
ślimy o sobie my, jest się takim, jak miejsce,
w którym się jest

Może wszystko jest takie, jak wygląda. I to,
czym jesteśmy dla ludzi, jest ważniejsze, niż
to, czym jesteśmy we własnych oczach.

Wystarczy umrzeć, aby stać się zupełnie bez-
bronnym

Cierpienie wcale nie jest usprawiedliwieniem.

Tak się zawsze wydaje, że to, co trudne, jest
właśnie dobre. A tymczasem dotąd przecież
dla niej samej nie zrobiliśmy nic. Dotąd wła-
ściwie w tym wszystkim wciąż siebie tylko
mieliśmy na uwadze.

Nałkowska była nie tylko obser-
watorką ludzkiego życia, lecz także
wspaniałą interpretatorką naj-
skrytszych zakamarków duszy
człowieka. Granica jest naturalną
kontynuacją jej wcześniejszej
twórczości – bo np. w dramacie
Dzień jego powrotu (1931) pi-
sarka interesowała się już tema-
tem współistnienia dobra i zła.
Ten właśnie wątek rozwinęła two-
rząc postać Ziembiewicza. Grani-
ca była zwrotem przełomowym
w jej karierze pisarskiej. Żadna
z jej wcześniejszych pozycji –
m.in. Kobiety (1906), Rówieśni-
ce (1909) Narcyza (1910) – nie
osiągnęła tak wielkiego sukce-
su. Fakt, że i w tamtych domino-
wał nurt psychologiczny, ale do-
piero tutaj przedstawiła pełny
portret egzystencjalny człowieka,
borykającego się z wieloma
życiowymi problemami.