Jolanta Sadek
KREW. HEMOPOEZA. HEMOSTAZA
Krew - kanka łączna wypełniająca łożysko krwionośne, odgraniczona od innych tkanek
organizmu co najmniej jedną warstwą śródbłonka naczyniowego.
Jest lepkim, czerwonym płynem o słonawym smaku i charakterystycznej słodkawej woni.
Powstaje z mezenchymy woreczka żółtkowego
Całkowita objętość krwi (TBV  total blood volume) u człowieka stanowi ok. 6,5% ciężaru
ciała u kobiety i ok. 7% u mężczyzny lub 1/20  1/13 masy ciała
Rola krwi
Zasadnicza funkcja to utrzymanie stałego środowiska wewnętrznego  warunek: nieustanny ruch.
Øð krążąc w organizmie transportuje:
­ tlen z pÅ‚uc do tkanek
­ CO z tkanek do pÅ‚uc
2
­ do wszystkich tkanek produkty energetyczne
i budulcowe wchłonięte z przewodu pokarmowego.
­ wchÅ‚oniÄ™te z tkanek produkty przemiany materii do nerek wydalane z moczem
­ hormony syntetyzowane w organizmie i witaminy wchÅ‚oniÄ™te w przewodzie
pokarmowym
Øð magazynuje hormony gruczoÅ‚u tarczowego i hormony steroidowe po zwiÄ…zaniu z biaÅ‚kami
osocza
Øð wyrównuje ciÅ›nienie osmotyczne w tkankach
Øð wyrównuje stężenie jonów wodorowych (pH) w tkankach
Øð wyrównuje różnice temperatur miÄ™dzy narzÄ…dami a tkankami
Øð eliminuje za pomocÄ… przeciwciaÅ‚ i ukÅ‚adu dopeÅ‚niacza substancje obce, szczególnie
białkowe, np. toksyny
Øð tworzy zaporÄ™ przed inwazja drobnoustrojów, które sÄ…  pożerane przez leukocyty
Krew składa się z
1. elementów nieupostaciowanych = osocza
2. elementów upostaciowanych (morfotycznych) = komórek krwi
Osocze to:
1. surowica z rozpuszczonymi elektrolitami
2. białka osocza
3. 1% sole mineralne w postaci jonowej
1
Osocze stanowi objętościowo ok. 50-60% krwi
Stosunek objętości krwinek do objętości osocza to hematokryt (Hct, Ht)
Mężczyz
ni Kobiety
zakres zakres średnia
średnia
normy normy
Hct 0,42-0,50 0,46 0,36-0,45 0,40
Ht
Osocze zawiera
1. ok. 90% wody
2. 9% zwiÄ…zki organiczne
" 7% białka osocza (albuminy, globuliny, fibrynogen)
" lipidy (trójglicerydy, fosfolipidy, cholesterol i wolne kwasy tłuszczowe)
" cukry (głównie glukoza)
" azotowe produkty przemiany materii (amoniak, mocznik, kwas moczowy, kreatynina)
" witaminy, enzymy i hormony,
" produkty przemiany hemu (bilirubina, urobilinogen)
3. 1% sole mineralne w postaci jonowej (kationy sodu, potasu, wapnia /niezbędne w
procesie krzepnięcia krwi/, magnezu, żelaza oraz anionów chlorkowych, fosforanowych,
wodorowęglanowych)
2
Białka osocza
Ogólna ilość białka w osoczu waha się w granicach 60-75 g/l.
Białka osocza dzielą się na trzy zasadnicze frakcje:
1. albuminy,
2. globuliny
3. fibrynogen
Badanie białek osocza i jego składu jest metodą rutynową, służącą do oceny funkcji wątroby,
stanu odporności humoralnej i różnych stanów infekcyjnych, nowotworowych itp. Najprostszą
metodą badania albumin i globulin jest elektroforeza pozwalająca na wykreślenie tzw. krzywej
elektroforetycznej, która wykazuje jeden wysoki szczyt dla albumin wynoszący 37 53 g/l
(około 60% białka całkowitego).
1. Albuminy
Wytwarzane w wątrobie. 55,1 % białek osocza. 37  53 g/l
Zasadnicza funkcja: wiązanie wody utrzymują ciśnienie onkotyczne w naczyniach
krwionośnych, zapobiegając obrzękom tkanek. Transportują kwasy tłuszczowe, bilirubinę,
niektóre leki, metale, jony, hormony. Działanie buforujące pH, wiązanie i transport
dwutlenku węgla.
2. Globuliny
38,4% białek osocza
Globuliny są odpowiedzialne za mechanizmy odpornościowe oraz wiążą tłuszcze i glukozę.
Są białkami dobrze rozpuszczalnymi w rozcieńczonych roztworach soli, nie rozpuszczają się
w czystej wodzie.
1. Globuliny alpha i beta - wytwarzane w wÄ…trobie.
To białka nośnikowe między innymi dla miedzi (ceruloplazmina), hemoglobiny (haptoglobina),
tyroksyny (TBG), witaminy B12 (transkobalaminy I)
­ Globuliny alpha : zwiÄ™kszenie ich stężenia stwierdza siÄ™ w ostrych stanach zapalnych,
1
nowotworowych, w końcowym okresie ciąży
­ Globuliny alpha : zwiÄ™kszenie stwierdza siÄ™ w cukrzycy, kolagenozach, zespoÅ‚ach
2
nerczycowych, zapaleniu nerek, nowotworach i marskości wątroby
­ Globuliny beta: zwiÄ™kszenie stężenia stwierdza siÄ™ w marskoÅ›ci wÄ…troby, w żółtaczce
mechanicz­nej, w przewlekÅ‚ych zapaleniach, w hiperlipidemiach, miażdżycy, w koÅ„cowym
okresie ciąży
2. Gamma-globuliny wytwarzane w węzłach chłonnych, 11 % frakcji globulin
­ immunoglobulina G (IgG),
­ immunoglobulina A (IgA),
­ immunoglobulina M (IgM),
­ immunoglobulina D (IgD),
3
­ immunoglobulina E (IgE)
Zwiększenie stężenia tylko jednej klasy Ig (monoklonalne) stwierdza się w
nowotworach, poliklonalne w odczynach zapalnych, niedobór Ig świadczy o
zmniejszonej odporności humoralnej .
Zasadniczą rolą ł-globulin jest inaktywacja antygenów, ponieważ w tej frakcji zawarte
są przeciwciała.
3. Fibrynogen
I czynnik krzepnięcia, wytwarzany w wątrobie, angażowany w końcowej fazie
procesu krzepnięcia i przekształcany w białko fibrylarne (pod wpływem enzymu -
trombiny)  fibrynę (włóknik), współtworzącą skrzep krwi.
Stanowi 6,5 % białek osocza
Za fizjologiczne stężenie fibrynogenu we krwi przyjmuje się wartości od 2 do 5 g/l (200
500 mg/dl)
Fibrynogen, jako białko ostrej fazy, może być również uważany jako nieswoisty wskaz
nik
stanów zapalnych, a także czynnik ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych
Lipidy osocza:
Zawartość: 5-9 g/l osocza, (cholesterol 3,9 mmol/l, fosfolipidy 3g/l, triglicerydy 1,5 g/l,
witaminy rozpuszczalne w tłuszczach ADEK oraz hormony steroidowe)
Rodzaje:
­ Chylomikrony: tworzÄ… drobiny najwiÄ™ksze i najlżejsze, szybko znikajÄ… z krwi podlegajÄ…
hydrolizie lub są wchłanianie przez komórki, głownie wątroby i tkanki tłuszczowej
­ Lipoproteiny o bardzo maÅ‚ej gÄ™stoÅ›ci VLDL: zawierajÄ… dużo triglicerydów i
umiarkowaną ilość cholesterolu i fosfolipidów
­ Lipoproteiny o maÅ‚ej gÄ™stoÅ›ci LDL: zawierajÄ… stosunkowo niewiele triglicerydów, ale
bardzo dużo cholesterolu   zły cholesterol
­ Lipoproteiny o Å›redniej gÄ™stoÅ›ci IDL
­ Lipoproteiny o dużej gÄ™stoÅ›ci HDL: zawierajÄ… ok. 50% biaÅ‚ek i niewiele lipidów 
 dobry cholesterol
­ Znaczenie: chylomikrony powstajÄ… w enterocytach ze skÅ‚adników pokarmowych i za
pośrednictwem ukł. limfatycznego trafiają do krwi, są wykorzystywane głównie jako
substrat energetyczny; funkcjÄ… lipoprotein osocza jest transport cholesterolu,
fosfolipidów, triacylogliceroli, witamin i hormonów steroidowych
4
ELEMENTY MORFOTYCZNE
1. Krwinki czerwone = erytrocyty Er, RBC
2. Krwinki białe = leukocyty L, WBC
3. PÅ‚ytki krwi = trombocyty T, PLT
1. Krwinki czerwone = erytrocyty - czerwone (różowe) ciałka krwi.
Kolor różowy (kwasochłonność) wynika z obecności w nich związku przenoszącego tlen -
hemoglobiny (wiąże ona eozynę, kwaśny barwnik.
Grubości około 2 mikrometra i średnicy 6,5 - 8,5
źm, jaśniejsze w części centralnej i ciemniejsze na obrzeżu.
Okrągła, dwuwklęsła w środku komórka, widziane z boku
mają kształt biszkopta, co zwiększa ich powierzchnię - taki
kształt zwiększa do maksimum wymianę tlenu
Krwinki czerwone nie majÄ… jÄ…dra - tracÄ… je przed
wydostaniem się do krwi, nie mają organelli, gdyż uległy one
degradacji podczas różnicowania się komórek, dzięki czemu ponoszą minimalne koszty
własne metabolizmu  mogą więc wydajnie transportować tlen i częściowo dwutlenek
węgla, energię czerpią z beztlenowego rozkładu glukozy i wytwarzając ATP.
Mają dużą zdolność do odkształcania się (przeciskają się przez cienkie naczynia
włosowate o średnicy do 3 - 4źm) - zachowują swój kształt dzięki wzmocnionej siecią
cytoszkieletu błonie komórkowej.
Powstają w czerwonym szpiku kostnym z erytroblastów.
Żyją około 100 - 120 dni, po czym są degradowane w śledzionie i wątrobie.
Ich liczba utrzymywana jest na stałym poziomie: u mężczyzn 4,7-6,1 x 109/l (T/l), u
kobiet około 4,2-5,4 x 1012/l
Nie mają zdolności do aktywnego ruchu  przenoszone są biernie z prądem krwi
Główną czynnością Er jest przenoszenie tlenu - obecna w erytrocytach hemoglobina
Å‚Ä…czy siÄ™ z tlenem powstaje oksyhemoglobina Hb O
4 8
Hemoglobina:
Jest białkiem, zbudowanym z 4 łańcuchów polipeptydowych i 4 cząsteczek hemu (2) 
jest tetramerem.
Każda cząsteczka hemu zawiera atom żelaza (Fe2+), który umożliwia wiązanie cząsteczek
tlenu.
Jedna cząsteczka hemoglobiny wiąże się z czterema cząsteczkami tlenu, tworząc
hemoglobinÄ™ utlenowanÄ… (oksyhemoglobinÄ™).
5
Hemoglobina transportuje też H" 15  20% z ogólnej ilości CO przenoszonego przez
2
krew jako karbaminohemoglobina
Może się wiązać z tlenkiem węgla, czadem (CO), tworząc karboksyhemoglobinę i
uniemożliwiając transport tlenu zatrucie
HGB norma:
Kobiety: 6,8 9,3 mmol/l lub 11,5 15,5 g/dl,
Mężczyz
ni: 7,4 10,5 mmol/l lub 13,5 17,5 g/dl
Po rozpadzie, w układzie siateczkowo-śródbłonkowym, krwinki czerwonej Hb zostaje
uwolniona i cząsteczka globiny jest rozkładana na aminokwasy, a hem przekształca się w
biliwerdynÄ™
Odczepione atomy żelaza powracają do osocza i ponownie zostają wykorzystane przy
syntezie Hb.
Biliwerdyna dalej zostaje przekształcona w bilirubinę w wątrobie i zostaje wydalona z
żółcią do dwunastnicy.
2. Krwinki białe = leukocyty
Podstawowy element ukÅ‚adu odpornoÅ›ciowego, liczba: od 4×109 do 10×109/l (G/l).
Są większe od krwinek czerwonych, mają zdolność aktywnego ruchu, w ich komórkach
występuje jądro - mają swój własny metabolizm i możliwość podziału.U dużej części
krwinek białych (granulocyty) w cytoplazmie występuje charakterystyczna ziarnistość (są
to lizosomy, które zawierają enzymy).
Powstają głównie w czerwonym szpiku kostnym, ale także w układzie limfoidalnym, do
którego należą m.in. grasica, śledziona, węzły chłonne.
A. Granulocyty (mają ziarnistości w cytoplazmie)
Øð Granulocyty obojÄ™tnochÅ‚onne - neutrofile
Øð Granulocyty kwasochÅ‚onne - eozynofile
Øð Granulocyty zasadochÅ‚onne - bazofile
B. Limfocyty
agranulocyty
C. Monocyty
6
Ad. A.
Øð Granulocyty obojÄ™tnochÅ‚onne - neutrofile
54 62% krwinek, najliczniejsze krwinki białe krwi.
Jądra podzielone na segmenty (2-5) połączone ze sobą delikatnym pasmem
materiału jądrowego.
Posiadają 3 rodzaje ziarnistości.
Zapewniają ochronę przed drobnoustrojami na drodze fagocytozy (po właściwej
stymulacji przechodzą z krwi do tkanek i stają się "żerne"), są wytwarzane
intensywnie podczas stanów zapalnych, fagocytują bakterie i martwe komórki.
Żyją 2 4 dni, giną zaraz po przeprowadzeniu fagocytozy, która wymaga dużej
ilości energii.
Po dotarciu do tkanki podporowej reagujÄ… na substancje chemiczne (np.
uwalniane z martwych komórek - poruszają się w kierunku ich największych
stężeń (chemotaksja), odpowiedzialne za wytwarzanie ropy.
Poruszają się ruchem pełzakowatym.
Øð Granulocyty kwasochÅ‚onne  eozynofile. 1 6%
Odpowiedzialne za niszczenie obcych białek np. alergenów, regulują procesy
alergiczne  powodują, że alergia jest łagodniejsza. Intensywnie wytwarzane
podczas zarażenia pasożytem, odpowiedzialne za niszczenie larw i jaj pasożytów.
Poruszają się ruchem pełzakowatym i fagocytują, ale są mniej aktywne niż
neutrofile.
Mają jądro okularowe (dwupłatowe).
We krwi przebywają od 3 do 8 godzin, a następnie przechodzą (głównie) do skóry,
płuc i przewodu pokarmowego.
Najwięcej jest ich rano. Żyją kilka dni
Øð Granulocyty zasadochÅ‚onne  bazofile < 1%
Komórki wielkości 8-10 mikrometrów. Dojrzałe formy są okrągłe, ich jądro jest
segmentowane, z reguły dwupłatowe, a cytoplazma zawiera liczne ziarnistości
(ziarenka często przesłaniają jądro i uwypuklają zarys komórki, która wygląda jak
"nabita grochem"), w których znajdują się mediatory zapalne (przede wszystkim
histamina)
Nie poruszają się ruchem pełzakowatym.
Produkują interleukinę 4, która pobudza limfocyty B oraz heparynę i serotoninę
Kontakt z alergenem prowadzi do egzocytozy, która powoduje uwolnienie
histaminy odgrywają dużą rolę w reakcjach alergicznych. Na swojej
powierzchni posiadają receptory, do których mogą przyłączać się przeciwciała
IgE. Jeżeli do organizmu uczulonego osobnika dostanie się alergen ( np. pokarm:
orzeszki ziemne, czekolada, białko jaja kurzego itd.; jad osy& ), jego układ
odpornościowy rozpoznaje go jako  wroga , którego należy zniszczyć i zaczyna
7
produkować przeciw niemu przeciwciała IgE. Przeciwciała te przyłączają się do
receptorów na bazofilach. Jeżeli do takich przyczepionych przeciwciał przyłączy
siÄ™ alergen, jest to bodz
cem dla bazofili do degranulacji, czyli wydalenia na
zewnątrz zawartości cytoplazmatycznych ziarnistości. Ziarnistości te zawierają
mediatory zapalenia, do których należą: wolne rodniki tlenowe; histamina;
kininogeneza; siarczan chondroityny... Uwolnienie tych substancji skutkuje
mobilizacją innych komórek układu odpornościowego, rozszerzeniem naczyń
krwionośnych i zwiększeniem ich przepuszczalności. Dochodzi do rozwoju reakcji
zapalnej typu nadwrażliwości, czyli do rozwoju objawów alergii.
Ad. B.
Limfocyty
Limfocyty należą do agranulocytów. 25 33% krwinek. Mają kuliste jądra i okrągły
kształt. Ich liczba wzrasta w odpowiedzi na infekcję wirusową.
Małe limfocyty, które krążą we krwi wędrują do tkanek i wyspecjalizowanych
narządów układu odpornościowego. Odpowiedzialne są za nadzór immunologiczny -
wykrywają pojawienie się obcych antygenów.
DzielÄ… siÄ™ na:
Øð Limfocyty B  szpikozależne, dojrzewajÄ… w szpiku i wÄ™drujÄ… do wÄ™złów
chłonnych lub grudek limfatycznych.
Odpowiedzialne za reakcje odpornościowe typu humoralnego
 produkują przeciwciała
Øð Limfocyty T - grasiczozależne, produkowane w
szpiku, po czym wędrują do grasicy, gdzie ulegają
namnożeniu. Z grasicy przemieszczają się do
narządów limfatycznych oraz do krwi obwodowej.
Odpowiedzialne za reakcje odpornościowe typu
komórkowego
­ Limfocyty Th helper  powodujÄ… odpowiedz

immunologicznÄ… organizmu
­ Limfocyty Tc cytotoksyczne  sÄ… odpowiedzialne za
niszczenie wirusów
­ Limfocyty Ts supresorowe  powodujÄ… zmniejszenie
reakcji odpornościowej organizmu. Ich niedobór
wzmaga alergiÄ™.
­ NK natural killer - niszczÄ… komórki poprzez
wytwarzane białko  perforynę; cytotoksyczne wobec
komórek nowotworowych i zakażonych wirusem.
UczestniczÄ… w nadzorze immunologicznym
8
(odporność przeciwnowotworowa), odporności przeciwwirusowej oraz w procesach
immunoregulacji. Komórka NK może ponadto wywierać efekt cytotoksyczny lub
cytostatyczny w stosunku do grzybów, pierwotniaków i bakterii
Ad. C
Monocyty
2-10%. Średnica do 20 mikrometrów. Są największymi z leukocytów. Posiadają duże
jÄ…dro oraz wytwarzajÄ… interferon. Cytoplazma zawiera liczne niewielkie lizosomy i
wakuole.
Wykazują chemotaksję w stosunku do obumarłej tkanki, wnikających drobnoustrojów
i mediatorów zapalenia.
Monocyty mają dużą zdolność do fagocytozy (fagocytują wirusy, bakterie, grzyby,
obumarłe komórki i obce antygeny). Inicjują reakcję odporności komórkowej i
humoralnej / prezentowanie antygenu limfocytom T i B
Gdy dojrzeją przekształcają się w makrofagi.
Makrofagi = dojrzałe monocyty. Mają zdolność do przedostawania się poza światło
naczyń i jako część układu siateczkowo-śródbłonkowego uczestniczą w fagocytozie
komórek rozpoznanych jako obce antygeny. Makrofagi transportują żelazo do szpiku,
mięśni i innych tkanek niezbędne do syntezy hemoglobiny, mioglobiny i enzymów.
3. TROMBOCYTY - płytki krwi
Wytwarzane w szpiku. Powstają w wyniku oderwania się fragmentów cytoplazmy
megakariocytów w wyniku ich dojrzewania
Podłużna komórka pozbawiona jądra, mniejsza od pozostałych krwinek.
Odgrywają istotną rolę w procesach krzepnięcia krwi - po uszkodzeniu śródbłonka naczyń
krwionośnych przylegają do kolagenu; aktyna, miozyna i mikrotubule umożliwiają im
odwracalną zmianę kształtu, dzięki temu mogą przylgnąć do miejsca uszkodzenia; zawierają
ziarnistości odpowiedzialne za proces inicjacji krzepnięcia, fibrynolizy i skurczu naczyń
krwionośnych - zawartości ziaren wydzielane są poprzez układ kanalików aktywowany
jest proces krzepnięcia krwi i wytwarza się fibryna - o długich, nitkowatych cząsteczkach
tworzących włókna
Krążą we krwi 8 - 10 dni. Degradowane są w śledzionie
W jednym mm3 krwi zdrowego człowieka - około 200  400 tysięcy trombocytów, spadek
poniżej tej normy prowadzi do zaburzeń krzepliwości krwi  małopłytkowość.
9
Hematopoeza/ Hemopoeza / Hemocytopoeza
= Proces wytwarzania i różnicowania się elementów morfotycznych krwi zachodzący w układzie
krwiotwórczym poprzez proliferację oraz dojrzewanie komórek macierzystych hemopoezy
Wszystkie komórki krwi pochodzą od krwiotwórczych komórek macierzystych
(wieloczynnościowych komórek pnia) szpiku kostnego, zdolnych do samoodnowy i
różnicowania w komórki prekursorowe.
I. Hemopoeza płodowa
Øð I okres hemopoezy to okres pozazarodkowy - rozpoczyna siÄ™ 13-15 dnia w mezodermie
pęcherzyka żółtkowego (mezoderma pozazarodkowa)
Øð Hemopoeza Å›ledzionowo-wÄ…trobowa
II okres hemopoezy rozpoczyna się w wątrobie zarodka ok. 5 tyg. Wątroba jest głównym
narządem krwiotwórczym, w 9-10 tyg. wątroba stanowi 10% m.c. Okres wątrobowy trwa
do 6 m. życia płodowego.
W 4 m. hemopoeza zaczyna się też w śledzionie i trwa do 8 miesiąca.
Hemopoeza szpikowa
W 5 m. hemopoeza rozpoczyna siÄ™ w szpiku kostnym. Szpik jest najbardziej
bogatokomórkowy ok. 30 tyg. ciąży = 1,4% masy płodu.
Od 3 m. grasica produkuje komórki układu limfatycznego.
II. Hemopoeza pozapłodowa
Czynność tkanek krwiotwórczych
Po porodzie  czerwony szpik kostny znajduje się w jamach szpikowych wszystkich kości, lecz z
wiekiem zostaje zastąpiony przez szpik  żółty . U osób dorosłych hematopoeza odbywa się
w kościach kręgosłupa, miednicy, mostka, żeber, obojczyków, czaszki, kości ramiennych i
udowych. Ilość  czerwonego szpiku kostnego może się zwiększać w odpowiedzi na wzrost
zapotrzebowania na komórki krwiotwórcze.
Szpik kostny zajmuje przestrzenie międzybeleczkowe w istocie gąbczastej kości.
U osoby dorosłej stanowi 3,5-6% m.c. = 1,6-6,6 kg.
Rozmieszczenie szpiku czerwonego (krwiotwórczego)
­ miednica 35%
­ obojczyk, Å‚opatki, krÄ™gi 30%
­ czaszka i żuchwa 15%
­ mostek i żebra 10%
­ nasady koÅ›ci dÅ‚ugich 10%
PodstawowÄ… jednostkÄ… budulcowÄ… szpiku kostnego jest tkanka siateczkowata oraz naczynia
włosowate o specjalnej budowie - o cienkich ściankach i zatokowych poszerzeniach.
10
Elementy siateczki tworzą na kształt sieci, w której oczkach zawieszają się komórki występujące
w szpiku:
Hematopoeza pozaszpikowa 
w przypadku schorzeń szpiku (kiedy nie jest wytwarzana odpowiednia liczba krwinek) w
dojrzałym organizmie wytwarzanie krwinek przejmuje wątroba i śledziona
Szpik kostny produkuje dziennie 2 x 1011 erytrocytów oraz 1010 leukocytów
Wszystkie komórki krwi powstają w szpiku kostnym z pluripotencjalnych
(multipotencjalnych) komórek macierzystych, które w szpiku są nieliczne (1:10000 w
stosunku do innych komórek jądrowych).
W wyniku podziału, z jednej takiej komórki powstają dwie, z których jedna służy do
podtrzymania stałej liczby puli komórek pnia pluripotencjalnych, druga staje się komórką
multipotencjalną dla rozwoju wszystkich linii komórek szpiku z niej pod wpływem czynnika
wzrostowego granulocytów powstają komórki macierzyste nieukierunkowane i komórki
macierzyste limfoidalne.
Z komórek macierzystych nieukierunkowanych pnia, po podziale i pod wpływem uwalnianych
przez komórki zrębu szpiku czynników wzrostowych powstają komórki pnia o zróżnicowanym,
ukierunkowanym rozwoju:
1. Komórki ukierunkowane linii erytrocytów
2. Komórki ukierunkowane granulocytów i makrofagów
3. Komórki macierzyste linii eozynofilów
4. Komórki macierzyste linii bazofilów
5. Komórki ukierunkowane linii megakariocytów
Erytropoeza
Proces wytwarzania erytrocytów - trwa około 7 dni.
W ciągu 24 h niszczonych jest około 20 mld erytrocytów (w szpiku kostnym i śledzionie), które
muszą być przez szpik kostny zastąpione kolejnymi.
Erytroblasty pozyskują jony żelaza za pośrednictwem białka transferryny. Prawidłowa
erytropoeza zależy od witaminy B i kwasu foliowego, oraz B6 , C.
12 6
Wytwarzanie erytrocytów regulowane jest głównie hormonalnie poprzez erytropoetynę (EPO),
która stymuluje wytwarzanie RBC w szpiku. EPO wytwarzana jest głównie w nerce (ok. 85 - 90
%) i wÄ…trobie (ok. 15 %). Mechanizmem indukujÄ…cym uwalnianie EPO jest hipoksja
(niedotlenienie tkanki.
W regulacji erytropoezy uczestniczą też:
­ hormony gruczoÅ‚u tarczowego(T3 i T4) pobudzajÄ…co
­ hormony pÅ‚ciowe  androgeny pobudzajÄ…, metabolity estrogenów hamujÄ… erytropoezÄ™
­ hormon wzrostu, kortyzol
11
GRUPY KRWI
Każdy gatunek ma swój układ grup krwi. W medycynie wyróżnia się ponad dwadzieścia układów
grup krwi.
Największe znaczenie ze względów praktyki medycznej i diagnostycznej mają:
­ ukÅ‚ad A B 0
­ ukÅ‚ad Rh - antygeny C, c, D, E, e
­ ukÅ‚ad Kell - antygen K
­ Duffy - FY
UKA
AD GRUPOWY ABO
Od pozostałych układów grupowych krwi różni się tym, iż przeciwciała skierowane przeciwko
jego antygenom stanowią stały składnik ludzkiego osocza.
Układ ten zawiera antygeny A i B (substancje grupowe), na podstawie których wyróżnia się
cztery podstawowe grupy krwi A, B, AB, O.
Antygeny krwinek czerwonych umiejscowione są w błonie erytrocytów, a także na powierzchni
pozostałych komórek (poza komórkami układu nerwowego) i pojawiają się w 6 tygodniu życia
płodowego. Do ich pełnej ekspresji dochodzi w 6 18 miesiącu po urodzeniu.
Obecność antygenów tego układu stwierdza się nie tylko w krwinkach czerwonych, ale i
wszystkich komórkach poza neuronami, a w płynach ustrojowych (poza płynem mózgowo-
rdzeniowym) u ponad 80% populacji (tzw. wydzielacze).
Występowanie antygenu A i B (jednego lub drugiego albo obu na raz) albo ich braku (grupa 0)
zależy od dwóch genów.
Występują trzy podstawowe allele:
A (istnieją podtypy różniące się stopniem ekspresji i antygenowości A - najsilniejszy i A oraz
1 2
rzadsze: A , Ax, Am)
3
B (istniejÄ… podtypy B i B jednak nie majÄ… znaczenia diagnostycznego)
x m
0 - allel niemy.
FenotypowÄ… grupÄ™ krwi kodujÄ…:
GrupÄ™ A posiadajÄ… osoby o genotypie: A 0, A A , A A
1 1 1 1 1 2
GrupÄ™ A posiadajÄ… osoby o genotypie: A A lub A 0
2 2 2 2
GrupÄ™ B posiadajÄ… osoby o genotypie: BB lub B0
GrupÄ™ A B posiadajÄ… osoby o genotypie: A B
1 1
GrupÄ™ A B posiadajÄ… osoby o genotypie: A B
2 2
GrupÄ™ 0 posiadajÄ… osoby o genotypie: 00.
12
Poza antygenami każda grupa krwi
Grupa Białkowy Przeciwciała Częstość
charakteryzuje siÄ™
krwi czynnik w osoczu występowania
odpowiednim zestawem naturalnych
w Polsce
przeciwciał
A A anty- B 31,5%
1 1
należących do klasy IgM:
A A anty- B 9,5%
2 2
Grupa A : anty-B
1
B B anty- A 19,0%
1
Grupa A : anty-B i niekiedy anty-A
2 1
Grupa B: anty-A
A B A i B brak 6,4%
1 1
Grupa 0: anty-A i anty-B
A B A i B brak 1,6%
2 2
Grupa A B: brak naturalnych
1
0 H anty-A , 32,5%
1
przeciwciał
anty-B
Grupa A B: mogą wystąpić anty-A
2 1.
Rodzice
0 A B AB
Dziedziczenie grup krwi:
0 0 0 0 A
A B B
A 0 0 0 A
A A A B
B AB
AB
B 0 0 0 A
B A B B
B AB
AB
AB A A A A
B B B B
AB AB AB
UKA
AD Rh
Nazwa Rh wzięła się od małp rezusów Rhesus, u których po raz pierwszy wykryto ten układ.
Układ grupowy Rh składa się z 6 podstawowych antygenów C, D, E, c, d, e dziedziczonymi
osobnymi genami, z których geny C, D, E są genami dominującymi a geny c, d, e są genami
recesywnymi. O fenotypie decyduje odziedziczona kombinacja trzech par genów (Cc, Dd, Ee).
Osoby posiadające w krwinkach czerwonych najsilniejszy antygen D, mający największe
znaczenie praktyczne, którego częstość występowania w Polsce wynosi około 85% określane są
jako Rh dodatnie, natomiast osoby nie posiadające antygenu D - jako Rh ujemne. Około 99%
konfliktów serologicznych i powikłań poprzetoczeniowych spowodowane jest niezgodnością w
zakresie antygenu D.
Dziedziczenie układu Rh:
D - oznacza występowanie antygenu D,
13
d - oznacza jego brak
Antygen D odziedziczony choćby od jednego z rodziców decyduje o tym, że dziecko będzie
miało układ Rh dodatni.
Może wystąpić przypadek, gdy
oboje rodzice mają układ Rh+,
a ich dziecko będzie miało układ
Rh-.
Natomiast jeśli oboje rodziców
mają układ Rh-, a więc nie mają
antygenu D, wtedy ich dziecko
też go nie będzie miało -
odziedziczy układ Rh-.
Tabela zgodności grup krwi
Dawca
O - O + B - B + A - A + AB - AB +
B
AB + tak tak tak tak tak tak tak tak
I
O
AB - tak nie tak nie tak nie tak nie
R
C A + tak tak nie nie tak tak nie nie
A
A - tak nie nie nie tak nie nie nie
B + tak tak tak tak nie nie nie nie
B - tak nie tak nie nie nie nie nie
O + tak tak nie nie nie nie nie nie
O - tak nie nie nie nie nie nie nie
14
Badanie grupy krwi
Rutynowe oznaczenie grupy krwi dotyczy układu grupowego AB0 i Rh.
Badanie wykonuje się na płytce szklanej, oceniając obecność lub brak aglutynacji między kroplą
krwinek i kroplÄ… surowicy
Badanie polega na ocenie zachowania się badanych krwinek czerwonych w obecności surowicy
wzorcowej - zawierającej określone przeciwciała, albo badanej surowicy w obecności krwinek
wzorcowych - zawierajÄ…cych znane antygeny.
Podczas wykonywania oznaczenia obserwuje się, czy nałożona na szklaną płytkę kropla
surowicy powoduje aglutynacjÄ™ kropli dodanych krwinek.
Aglutynacja jest to zlepianie się krwinek czerwonych pod wpływem surowicy (dokładniej -
przeciwciał zawartych w surowicy) w duże, widoczne gołym okiem skupiska krwinek.
Konflikt serologiczny
Konflikt serologiczny jest to stan, w którym stwierdza się immunizację matki przeciw antygenom
krwinkowym płodu, prowadzącą do uszkodzenia płodu, objawiającego się chorobą hemolityczną.
Jest to choroba płodu nie manifestująca się zazwyczaj żadnymi objawami u ciężarnej.
Najczęstszą przyczyną immunizacji jest antygen D w układzie Rh oraz antygeny A i B w układzie
ABO.
Jeśli ojciec Rh + jest homozygotą D/D, a matka o czynniku Rh ujemnym (d) możliwość
przekazania dziecku czynnika Rh dodatniego(D) wynosi 100%, a stopień nasilenia choroby
hemolitycznej jest zdecydowanie większy.
Jeśli ojciec jest heterozygotą D/d to gen D przekazuje w 50%.
W populacji Rh (+) homozygoci stanowią około 43%; 57% to heterozygoci.
Choroba hemolityczna rozwija siÄ™ dwuetapowo:
I. uczulenie kobiety antygenami czerwonokrwinkowymi i wytworzenie pamięci
immunologicznej
II. przechodzenie przeciwciał przeciwerytrocytarnych przez barierę łożyskową, związanie
z krwinkami i hemoliza erytrocytów
Sporadycznie tylko obserwuje się, że oba etapy zachodzą podczas jednej ciąży.
Najczęściej I etap  w pierwszej ciąży, etap II. w następnej.
Przyczyną pojawienia się przeciwciał w I. ciąży może być leczenie krwią niezgodną grupowo,
używanie narkotyków - wspólne igły i strzykawki
Wynikiem hemolizy jest niedokrwistość, niedotlenienie, pozaszpikowe krwiotworzenie,
uszkodzenie śródbłonków naczyń oraz uszkodzenie komórek wątroby, mózgu, serca i szpiku
kostnego jako wynik bezpośredniego oddziaływania przeciwciał. W wyniku narastającej
15
niedokrwistości płód rozbudowuje pozaszpikowe ogniska krwiotwórcze w wątrobie i śledzionie,
co jest przyczyną ich powiększenia się. Dochodzi do zaburzeń w funkcji wątroby - co objawia się
obniżeniem produkowanych przez nią białek (hipoproteinemia) oraz osoczowych czynników
krzepnięcia. Rozwijająca się hipoproteinemia prowadzi do wystąpienia obrzęków i przesięków
do jam surowiczych. Wzmożona hemoliza krwinek czerwonych płodu powoduje nadmierne
wytwarzanie bilirubiny, która może powodować żółtaczkę jeszcze przed porodem oraz
zwiększone stężenie barwników żółciowych w płynie owodniowym.
Ciężkość przebiegu choroby hemolitycznej płodu zależy od ilości przeciwciał wytwarzanych
przez matkę oraz od okresu ciąży, w którym rozpoczyna się proces chorobowy. Im wcześniej
dochodzi do hemolizy krwinek, tym gorsze jest rokowanie natomiast jeżeli matka zaczyna
wytwarzanie przeciwciał w zaawansowanej ciąży zazwyczaj przebieg choroby jest łagodniejszy.
Rozpoznanie
Każda kobieta ciężarna powinna mieć oznaczony przed 12 tygodniem ciąży poziom przeciwciał
przeciwerytrocytarnych (POC) oraz grupę krwi i czynnik Rh jeżeli nie miała wykonanych tych
oznaczeń przez ciążą.
Kobiety Rh ujemne oraz z brakiem przeciwciał przeciwerytrocytowych powinny mieć wykonane
ponowne badanie w 28 tygodniu ciąży w celu stwierdzenia czy nie doszło w trakcie jej trwania
do serokonwersji czyli pojawienia się przeciwciał.
Kobiety Rh ujemne u których stwierdzono przeciwciała przeciwerytrocytowe powinny mieć
wykonane ponowne badania w 28, 32 i 36 tygodniu w celu określenia swoistości przeciwciał
i ich miana czyli poziomu oraz powinny mieć co 2-3 tygodnie wykonywanie badanie USG w celu
poszukiwania cech rozwijającego się konfliktu serologicznego. Badanie USG ocenia wielkość
łożyska i płodu, obrzęki i przesięki do jam płodu oraz żywotność płodu.
Profilaktyka konfliktu:
Podawanie immunoglobuliny G - anty D (nazwy handlowe: Gamma anty-D / Partobulin / Win
Rho SDF)
Immunoglobulinę podaje się każdej kobiecie Rh ujemnej, która urodziła dziecko Rh dodatnie
(z ujemnym BOC ), u której nie występują przeciwciała (POC ujemny), do 48 godzin lub
najpóz
niej do 72 godz. po porodzie, (podobnie po poronieniu, c. ektopowej, zaśniadzie
groniastym, amniopunkcji...)
(POC - Pośredni Odczyn Coombsa = PTA Pośredni test antyglobulinowy - wykrywa przeciwciała
w surowicy matki,
BOC - Bezpośredni Odczyn Coombsa = BTA Bezpośredni test antyglobulinowy - wykrywa
przeciwciała opłaszczające krwinki czerwone noworodka.)
Podanie immunoglobuliny blokuje wytwarzanie przeciwciał anty D a także Ig wiąże się
z krwinkami płodowymi i przyspiesza ich szybką eliminację z krążenia matczynego, zanim
spowodują wytwarzanie przeciwciał zapobiega wystąpieniu w następnej ciąży choroby
hemolitycznej.
16
­ Gamma anty D-50  stosuje siÄ™ do 12 t.c. po poronieniu samoistnym, sztucznym,
po usunięciu zaśniadu, ciąży ektopowej, ciąży obumarłej, po biopsji kosmówki.
­ Gamma anty D-150  po wydaleniu pÅ‚odu powyżej 12 t.c., po porodzie przedwczesnym,
po porodzie fizjologicznym, po urodzeniu martwego płodu, po amniopunkcji, po
krwawieniu: łożysko przodujące, uraz brzucha.
­ 2 dawki (300 źg) po porodach ciąży bliz
niaczej (l dawka na l dziecko), po cięciu
cesarskim, porodach zabiegowych, ręcznym oddzieleniu łożyska, zabiegu Credego,
wyłyżeczkowaniu jamy macicy,
­ 2-3 dawki po skrwawieniu pÅ‚odu do krwiobiegu matki
­ 3 dawki po ciąży trojaczej
Skuteczność profilaktyki z 96-98% do 99-99,9% zwiększa podanie Ig w trakcie ciąży
(uzupełnione podaniem poporodowym).
W 28 tyg.  150 - 300 źg.
17
HEMOSTAZA
Hemostaza to zespół mechanizmów zapewniających płynność krwi krążącej oraz zdolność do
tamowania wypływu krwi z naczyń krwionośnych po ich uszkodzeniu.
Jest to złożony chemiczny proces, w którego wyniku krew wypływająca z naczynia
krwionośnego przechodzi w stan stały, powstaje galaretowaty skrzep, który zamyka uszkodzone
naczynie, chroniąc w ten sposób przed wykrwawieniem. Mechanizm krzepnięcia krwi jest oparty
na działaniu ok.30 różnych składników. Główną rolę pełnią śródbłonek naczyniowy i cała ściana
naczynia, trombocyty oraz tkankowe i osoczowe czynniki krzepnięcia, układ fibrynolizy, układ
fagocytarny (siateczkowo-śródbłonkowy).
Samoistne tamowanie krwawienia zachodzi poprzez skurcz uszkodzonych naczyń, adhezję płytek
krwi do miejsca uszkodzenia naczynia (powstanie czopu płytkowego) i tworzenie się skrzepu
dzięki powstaniu włóknika (fibryny) z fibrynogenu.
Wraz z upływem czasu dochodzi do zwłóknienia skrzepu lub jego rozpuszczenia (fibrynolizy)
zachodzącej pod wpływem plazminy. W zdrowym organizmie istnieje stan równowagi pomiędzy
procesami krzepnięcia krwi i fibrynolizy.
(W stanach patologicznych z
ródłem aktywatorów plazminogenu bywają bakterie Streptococcus
haemolyticus wytwarzajÄ…cy streptokinazÄ™ oraz Staphylococcus aureus wytwarzajÄ…cy stafylokinazÄ™.
Wytwarzane w większej ilości w czasie posocznicy prowadzą do skazy krwotocznej w wyniku
wzmożonej fibrynolizy.)
Czynniki krzepnięcia:
czynnik I  fibrynogen
czynnik II  protrombina
czynnik III  tromboplastyna tkankowa (tromboplastyna tkankowa = czynnik tkankowy TF =
białko integralne błon komórkowych m.in. fibroblastów, monocytów,
makrofagów)
czynnik IV  zjonizowany wapń (Ca2+)
czynnik V  proakceleryna (czynnik chwiejny, AC-globulina)
czynnik VI  akceleryna (aktywny czynnik V)
czynnik VII  prokonwertyna (czynnik stabilny)
czynnik VIII  globulina przeciwkrwawiÄ…czkowa (czynnik przeciwhemofilowy A, AHG)
czynnik IX  czynnik Christmasa (czynnik przeciwhemofilowy B, PTC)
czynnik X  czynnik Stuarta Prowera
czynnik XI  PTA (czynnik przeciwhemofilowy C, czynnik Rosenthala)
czynnik XII  czynnik Hagemana (czynnik kontaktowy)
czynnik XIII  stabilizujący włóknik (fibrynaza, FSF czynik Laki Loranda, transglutamidaza
osoczowa)
czynnik XIV - prekalikreina  czynnik Fletchera
czynnik XV - kininogen  czynnik Fitzgeralda
18