1
Dr inż. Agnieszka Becla
Zwarty konspekt problemowo-tematyczny
do tematu:
BEZROBOCIE JAKO ZJAWISKO MAKROEKONOMICZNE
Podstawowe pojęcia i mierniki bezrobocia
Za bezrobotne najogólniej rzecz ujmując, uznaje się osoby, które są
zdolne do pracy i skłonne ją podjąć w pełnym wymiarze czasu pracy, ale nie są
w stanie jej znalez
ć. Formalno-prawne warunki zakwalifikowania danej osoby
jako bezrobotnej, oparte na ustawie z 16.10.1991 roku, są następujące: osoba
pozostaje bez pracy i jest zarejestrowana we właściwym dla miejsca
zamieszkania urzędzie pracy a ponadto:
- ukończyła 18 lat,
- kobieta nie ukończyła 60 lat a mężczyzna 65 lat,
- nie nabyła prawa do emerytury
- osoba ta ani jej współmałżonek nie jest właścicielem lub posiadaczem
gospodarstwa rolnego,
- nie prowadzi pozarolniczej działalności gospodarczej lub nie podlega
ubezpieczeniu społecznemu z tytułu innej działalności,
- będąc osobą niepełnosprawną może podjąć pracę, co najmniej w połowie
wymiaru czasu pracy jeżeli jest to uzasadnione sytuacją zdrowotną.
Rozmiary bezrobocia mierzy się najczęściej za pomocą stopy bezrobocia
(b)  będącej relacją liczby osób uznanych za bezrobotnych do liczby osób
stanowiących podaż pracy (zasoby siły roboczej). Wielkość ta wyrażana jest
w procentach:
B
b= 100%
Sr
- Stopę odpowiadającą stanowi równowagi na rynku pracy nazywamy
naturalną stopą bezrobocia.
Podobnie obliczamy stopę zatrudnienia (z), która jest stosunkiem liczby
osób uznawanych za bezrobotnych do wielkości zasobów siły roboczej.
Wielkość bezrobocia jest w tym wskaz
niku zastępowana liczbą zatrudnionych.
Obrazuje to poniższa zależność:
Z
z= 100%
Sr
Rodzaje bezrobocia
Z punktu widzenia przyczyn wywołujących bezrobocie, długości jego
trwania i jawności, wyodrębnia się szereg jego rodzajów.
- bezrobocie frykcyjne (przejściowe)
 2
- bezrobocie strukturalne
- bezrobocie globalne
- bezrobocie keynesowskie
- bezrobocie klasyczne
- bezrobocie dobrowolne
- bezrobocie przymusowe
- bezrobocie cykliczne
- bezrobocie jawne
- bezrobocie ukryte.
Konsekwencje bezrobocia. Koszty prywatne i społeczne bezrobocia.
Schemat 1. Koszty i skutki bezrobocia.
Koszty bezpośrednie Koszty pośrednie Negatywne skutki Pozytywne aspekty
społeczno- społeczno-
psychologiczno- ekonomiczne
moralne
Wydatki z Funduszu Ulgi i zwolnienia Pogorszenie standardu Zmiana postawy (etosu)
Pracy fiskalne w rejonach o życia wobec pracy
szczególnym zagrożeniu
bezrobociem
Koszty pomocy Luka podatkowo- Zagrożenie egzystencji Racjonalizacja
społecznej dla ubezpieczeniowa zatrudnienia
bezrobotnych i ich
rodzin
Koszty wcześniejszych Luka czynników Zagrożenie w sferze Wspomaganie procesów
emerytur i świadczeń wytwórczych (PNB) psychicznej jednostki restrukturyzacji
przedemerytalnych dla
bezrobotnych i osób
zwalnianych przez
zakłady pracy
Koszty utrzymania Koszty bezrobocia w Szkody moralno- Racjonalizacja wyboru
instytucji w zakresie  szarej strefie etyczne kwalifikacji i zawodu
obsługi bezrobotnych gospodarki
- - Zjawiska patologii Racjonalizacja systemu
społecznej edukacji
- - Napięcia i konflikty
społeczne
Luka produktu narodowego brutto jest różnicą pomiędzy potencjalną jego
wartością (możliwą do uzyskania w danych warunkach gospodarki przy pełnym
zatrudnieniu) a rzeczywistym produktem narodowym brutto (osiągniętym w danych
warunkach przy istnieniu określonego poziomu bezrobocia).
Neoklasyczna teoria bezrobocia
Współcześnie dominują dwa odmienne podejścia do interpretacji przyczyn
powstawania bezrobocia. Pierwsze to ujęcie neoklasyczne, drugie zaś ujęcie
keynesowskie. Szkoła neoklasyczna interpretuje bezrobocie jako zjawisko
występujące na rynku pracy w warunkach niedoskonałego jego funkcjonowania.
 3
Schemat 2. Neoklasyczny model rynku pracy
w
Sr
w
R
wR
DL
D L DRL,SRr S r DL,Sr
Keynesowska interpretacja bezrobocia
Schemat 3. Rola popytu w kształtowaniu poziomu bezrobocia
OCZEKIWANY POPYT NA
OCZEKIWANY POPYT NA
TOWARY PRODUKCYJNE
TOWARY/USA
UGI
KONSUMPCYJNE
DECYZJA O PRODUKCJI
WARUNKI PRODUKCJI
OKREŚLAJ
LICZB

PRACOWNIKÓW
KONIECZNYCH DO
REALIZACJI PRODUKCJI
POZIOM
ZATRUDNIENIA
 4
Schemat 4. Wpływ spadku płac na zatrudnienie.
Spadek płacy każdego Zmniejszenie Redukcja zakupów
łącznego funduszu przez pracowników o
pracownika
wynagrodzeń w kraju niższych dochodach
Spadek Spadek produkcji Spadek popytu
zatrudnienia
Instrumenty ograniczania bezrobocia. Polityka zatrudnienia.
Instrumenty ograniczania bezrobocia możemy podzielić na trzy rodzaje:
1. Instrumenty zwiększające rozmiary popytu na zasoby pracy.
Wymienić wśród nich należy instrumenty bezpośrednio zmniejszające
bezrobocie (np. prace publiczne i interwencyjne) oraz instrumenty
pobudzania działalności gospodarczej, jak: uruchomienie kredytów na
rozwój działalności gospodarczej, obniżkę stóp procentowych itp.
Instrumenty te stosuje się w warunkach występowania bezrobocia
globalnego.
2. Instrumenty zmniejszające rozmiary zasobów siły roboczej.
Zaliczamy do nich stosowane w polskich realiach na dużą skalę
przechodzenie na wcześniejsze emerytury, zasiłki przedemerytalne,
urlopy górnicze itp.
3. Instrumenty poprawiające funkcjonowanie mechanizmów rynku
pracy. Będą to zatem systemy szkoleń, pośrednictwa pracy i doradztwa
zawodowego. Należy zaznaczyć, że ta forma ograniczania bezrobocia nie
zwiększa popytu na pracę, a koncentruje się na dopasowaniu struktury
podaży pracy do popytu na nią.
Problemem bezrobocia i zatrudnienia zajmuje się w ramach polityki
ekonomicznej polityka zatrudnienia, przez którą rozumie się działania państwa
nakierowane na maksymalizację zatrudnienia i uniknięcie bezrobocia oraz jego
zwalczanie. Na politykę zatrudnienia składają się zarówno działania
o charakterze  aktywnym oraz  pasywnym , w związku z czym mówimy
o aktywnej i pasywnej polityce zatrudnienia.
Aktywna polityka zatrudnienia ma na celu aktywizację bezrobotnych
i nastawiona jest zwłaszcza na zmniejszeniu bezrobocia frykcyjnego
i strukturalnego. W tym celu wykorzystuje takie instrumenty jak:
publiczne programy tworzenia nowych miejsc pracy (roboty publiczne);
subsydiowaniu zatrudnienia w sektorze prywatnym;
publiczne programy zdobywania i podnoszenia kwalifikacji zawodowych;
 5
doskonalenie funkcjonowania rynku pracy.
Z kolei pasywna polityka zatrudnienia nie prowadzi do wzrostu zatrudnienia
a ma na celu łagodzenie skutków bezrobocia w formie pomocy, najczęściej
finansowej. Występuje w postaci:
zasiłków dla bezrobotnych,
wcześniejszych emerytur,
zasiłków przedemerytalnych,
jednorazowych odszkodowań dla osób zwalnianych z dotychczasowego
miejsca pracy,
subsydiów na przekwalifikowanie zasobów pracy,
ustawowego skracania czasu pracy,
przymusowych urlopów,
wspierania elastycznego kształtowania zarobków,
redukcji płac realnych już zatrudnionych pracowników,
selektywnego opodatkowania zatrudnienia.
Pytania i zadania kontrolne
1. Wyjaśnij pojęcie bezrobotnego.
2. Wyjaśnij pojęcie bezrobocia.
3. Wyjaśnij pojęcie naturalnej stopy bezrobocia
4. Jakie główne rodzaje bezrobocia wyróżnia teoria ekonomii?
5. Czym charakteryzuje się bezrobocie frykcyjne (przejściowe)?
6. Czym charakteryzuje się bezrobocie strukturalne?
7. Czy charakteryzuje się bezrobocie globalne?
8. Czym charakteryzuje się bezrobocie dobrowolne i przymusowe?
9. Czym charakteryzuje się bezrobocie cykliczne?
10. Czym charakteryzuje się bezrobocie jawne i ukryte?
11. Wyjaśnij pojęcie kosztów prywatnych i społecznych bezrobocia.
12. Jakie wyróżnia się bezpośrednie skutki bezrobocia?
13. Jakie wyróżnia się pośrednie skutki bezrobocia?
14. Na czym polega luka produktu narodowego brutto?
15. W jaki sposób zjawisko bezrobocia wyjaśnia ekonomia neoklasyczna?
16. W jaki sposób zjawisko bezrobocia wyjaśnia ekonomia keynesowska?
17. W jaki sposób spadek płac wpływa na zatrudnienie w ujęciu ekonomii keynesowskiej?
18. Jakie instrumenty ograniczania bezrobocia stosowane są w polityce zatrudnienia?
19. Na czym polega i jakie instrumenty wykorzystuje aktywna polityka zatrudnienia?
20. Na czym polega i jakie instrumenty wykorzystuje pasywna polityka zatrudnienia?