DZIEDZINIEC ARKADOWY ZAKMU KRÓLEWSKIEGO NA WAWELU
Obecnie Wawel znajduje się w środkowej części Krakowa, niedaleko rynku.
Jest to wapienna skała jurajska, dominująca w panoramie Krakowa (około 228 m n.p.m.),
która uformowała się około 150 milionów lat temu. Pierwszy historyczny władca Polski
Mieszko I z rodu Piastów, jak również jego następcy: Bolesław Chrobry i Mieszko II obrali
Wawel na jedną ze swych siedzib. W tym okresie Wawel należał do najważniejszych polskich
ośrodków chrześcijaństwa. Znaczącym ośrodkiem polityczno- administracyjnym stał się
za panowania Kazimierza Odnowiciela.
Zabudowę wzgórza tworzą przede wszystkim katedra, dawny zamek królewski jak i domy
dostojników państwowych i kościelnych oraz mury obronne.
Głównym obiektem z wcześniej wymienionych bez wątpienia jest zamek, który na przestrzeni
wieków był wielokrotnie rozbudowywany i odnawiany. Jednak uznaje się, że szczytowy
okres rozwoju architektury i kultury artystycznej Wawelu przypada na czasy panowania
Jagiellonów, zwłaszcza Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta. W latach 1506-1534
przebudowano gotycki pałac na renesansową rezydencję . Wynikało to z potrzeby, gdyż
wcześniejsza wersja zamku została zniszczona podczas pożaru. Inicjatorami tego
przedsięwzięcia byli królewicz Zygmunt i król Aleksander Jagiellończyk, którzy chcieli, aby
zamek wybudować w (nowym wówczas dla nich) stylu renesansowym. Sprowadzono wtedy
z Węgier ( które już w XV wieku zdominowane były nowymi prądami w szeroko rozumianej
sztuce ) architekta włoskiego pochodzenia  Franciszka Florentczyka. Rozbudowa Wawelu na
reprezentacyjną rezydencję monarszą, mieszczącą również najwyższe urzędy państwowe,
polegała na dostawianiu kolejnych budynków zorganizowanych wokół czworobocznego
dziedzińca. Projekt obejmował też budowę tradycyjnie włoskich krużganków.
Jednakże do swojej śmierci Florentczyk zdołał jedynie zrealizować kamieniarkę tzw. Domu
Królowej i połączyć go pałacem północnym z gotycką Kurzą Stopą. Obramienia okienne
i wykusz Domu Królowej, wykonane w latach 1502-1507, są pierwszymi w Polsce czysto
renesansowymi detalami architektonicznymi. Artysta jeszcze w 1504 roku przystąpił
do budowy zachodniego skrzydła. Współpracowali z nim muratorzy i lapicydzi,
m.in. Jan z Koszyc, Włoch Ugulino, Kacper Simon z Sabinowa, Jan Włoch. Gdy je ukończył,
zabrał się do stawiania jeszcze północnego i wschodniego, które ukończył w 1516 r.,
zaczynając dobudowywać krużganki. Z powodu śmierci pracami miał kierować Bartłomiej
Berrecci, który, zajęty wznoszeniem kaplicy Zygmuntowskiej, funkcję tę powierzył
Benedyktowi z Sandomierza, którą póz
niej kontynuował wreszcie Bartolomeo Berrecci
z Florencji. Ten ostatni, nadworny architekt królewski, nadał ostateczny kształt zamkowi
wawelskiemu. Powstał w ten sposób najpiękniejszy renesansowy obiekt w Europie
Środkowej. Będący dwupiętrową budowlą z trzema skrzydłami (z pomieszczeniami)
oraz jednym parawanowym (od południa). Dokładniej mówiąc była to ściana kurtynowa
wzniesiona z powodu niesprzyjających warunków geologicznych, związanych z układem
terenu (spadek terenu). Ściana ta została ozdobiona od zewnątrz renesansową attyką.
Szata zewnętrzna jak i wnętrza zamku mają charakter renesansowy, barokowy, a także
częściowo klasycystyczny. Rezydencja posiada również dziedziniec z krużgankami
arkadowymi, bramę wjazdową i pięć wież mieszkalnych. Jednak niezwykłe wrażenie
wywiera arkadowy dziedziniec, które opinają trzy skrzydła mieszkalne i ścianę kurtynową
od południa. Trzypiętrowe, w dolnej części arkadowe, krużganki będąc głównym traktem
komunikacyjnym spełniały też rolę reprezentacyjną.
Wejście na dziedziniec pałacu prowadzi przez budynek bramy, przebudowany w stylu
renesansowym, który z dużego dziedzińca wawelskiego koło katedry prowadzi na teren
zamku właściwego przez bogato zdobiony portal i długą, sklepioną beczkowo sień wjazdową.
Z sieni wychodzi się na zamkowy dziedziniec arkadowy, jedno z największych
i najpiękniejszych tego typu założeń renesansowych w Europie. To tu zbudowano pierwszy,
poza terenem Włoch wielopiętrowy dziedziniec, w którym zrealizowana jest idea
renesansowa jednolitej kompozycji o wytwornych i zarazem lekkich proporcjach uzyskując
niezwykle reprezentacyjny charakter. Ponadto rozwiązanie to okazało się niezwykle wygodne
w użytkowaniu. Ponieważ wraz z klatkami schodowymi stały się główną komunikacją dla sal
i komnat rozmieszczonych w trzech skrzydłach zamku.
Nawierzchnia dziedzińca pokryta jest kostkami brukowymi oraz wapiennymi.
Wokół zabudowań biegną trzy kondygnacjowe krużganki, z których dolne mają charakter
arkadowy. W dwóch dolnych poziomach zamku mieszczą się pomieszczenia gospodarcze
(parter) i komnaty mieszkalne zaprojektowane w układzie amfiladowym.
Poprzedzające je krużganki wzorowane są na budowlach wczesno florenckich z arkadami
(łukami) opartymi na głowicach kolumn. Na parterze są to kolumny jońskie, zaś na piętrze
korynckie. Sklepienie krużganków na tych piętrach jest krzyżowe. Na trzeciej,
najwyższej kondygnacji smukłe kolumny dz
wigające brzeg dachu są dwa razy wyższe.
Jest to związane z mieszczącymi się na tym piętrze pomieszczeniami reprezentacyjnymi,
których wysokość odzwierciedla poziom krużganków. W połowie wysokości kolumn
architekt umieścił przewiązki poprawiające ich proporcje. Przewiązki trzonu kolumny
przeważnie były popularne w póz
nym romanizmie i gotyku. Występowały jako okrągły
kamień z zakończeniem w formie klińca wpuszczonego w ścianę, oddzielając od siebie dwie
części trzonu kolumny. Spełniały rolę konstrukcyjną i dekoracyjną. Trzecia kondygnacja
została usytuowana pod mocno wysuniętym okapem dachu, który podtrzymywane jest dzięki
kamiennym  dzbanuszkom znajdujących się na zakończeniach kolumn. Dokładnie mówiąc
dzbanuszek to kręgiel kamienny pomiędzy kolumną względnie filarem a konstrukcją dachu.
Charakterystyczny dla polskiej architektury renesansowej Elementy te z jednej strony pełnią
funkcję dekoracyjną oraz pozwalają na lepsze oświetlenie kapiteli kolumn ocienianych
okapem a z drugiej poprawiają statykę przekazując obciążenie dachu na centralną
powierzchnię głowicy. Dodatkowo trzecia kondygnacja zdobiona jest barwną polichromią,
tworzącą fryz, (czyli wąski pas poziomy, ograniczający lub dzielący płaszczyzny) otaczający
trzy skrzydła. Dawniej wszystkie kolumny posiadały kolor ciemnoczerwony, a dach
był pokryty polewaną, różnokolorową dachówką. Oprócz kolumn, dziedziniec upiększono
rzez
bionymi portalami, obramowaniami okiennymi i malowniczymi klatkami schodowymi.
Obramowania drzwi i okien łączą motywy zdobnictwa póz
nogotyckiego i renesansowego
oraz wzory florenckie. Najstarszym fragmentem widocznej z dziedzińca części zamku
jest jego zach. skrzydło (od. strony bramy wjazdowej).