Przedmiot: Zagrożenia w środowisku pracy

Temat:

Ocena zagrożeń w podstawowych procesach pracy, z uwzględnieniem prac – obróbka cieplna

i cieplno-chemiczna

Produkty i wyroby stalowe znajdują szerokie zastosowanie niemal w każdym przemyśle. Największe zapotrzebowanie na materiały stalowe obserwujemy
w przemyśle budowlanym, samochodowym, meblarskim oraz narzędziowym. Stalowe przedmioty stosujemy także w rurociągach, w budowaniu konstrukcji,
oraz w medycynie. Na surową stal stosuje się różne powłoki ochronne oraz ozdobne. Niekiedy oprócz farb czy lakierów nakłada się powłoki z polimerów,
które nadają elastyczności, sprężystości dodatkowo są bardzo estetyczne. Stalowe fabrykaty towarzyszą nam w codziennym życiu, znajdując się w prawie
każdym miejscu.

Proces produkcyjny niejednokrotnie jest bardzo złożony, a pracownicy stykają się z różnymi niebezpiecznymi związkami. Sam proces technologiczny wyrobu

stalowego

składa się między innymi z:



odlewaniu z form,



obróbki cieplnej,



obróbki chemicznej,



obróbki mechanicznej, oraz



procesów logistycznych (pakowanie i transport).

Podczas odlewania i obróbki cieplnej pracownik na stanowisku np. hartownika obsługuje piece wysokotemperaturowe do wyżarzania, oraz wanny do odlewu
w których przeprowadzane jest hartowanie, oraz utwardzanie materiału. Kolejnym etapem jest obróbka cieplna, podczas której zachodzą procesy fazowe
materiałów, co ma na celu nadanie kształtu wyrobom. Pod wpływem substancji chemicznych wyroby posiadają określone właściwości, takie jak np. ochrona
przed korozją. Mechaniczne czynności takie jak wiercenie, toczenie, frezowanie czy szlifowanie, mogą poprawić finalnie kształt i cechy powierzchniowe

danego produktu.

Jednak podczas obróbki chemicznej powstają szkodliwe substancje i niebezpieczne związki, które przyczyniają się do występowania różnych chorób.

Zagrożenia chemiczne i pyły

Substancje chemiczne, pyły i dymy mogą znaleźć się w organizmie poprzez kilka dróg. Pierwszą z nich jest układ oddechowy, wdychanie szkodliwych pyłów
i dymów a także oparów substancji niebezpiecznych może powodować choroby układu oddechowego. Drugą drogą przez którą mogą przedostać się toksyny
do organizmu, jest układ pokarmowy. Zanieczyszczone naczynia, brudne ręce, a także nieświadome spożycie szkodliwych substancji mogą spowodować
wiele szkód w narządach układu pokarmowego, krwionośnego czy nawet nerwowego. Ostatnią drogą wchłaniania jest skóra. Niektóre substancje powodują
podrażnienia, uszkodzenia naskórka czy nawet poparzenia. Poprzez skórę także przedostają się drobne pyły, które nie są widoczne gołym okiem.

Ogólnie, substancje chemiczne występujące w środowisku pracy można podzielić na:

1. Rakotwórcze – powodują w organizmie ludzkim powstawanie nowotworu. Substancje te mogą być wchłaniane przez skórę, układ oddechowy a także po
spożyciu, lecz bardzo często są to substancje toksyczne, które po wprowadzeniu ich do układu pokarmowego mogą spowodować śmierć. Uszkodzenia

organizmu niek

oniecznie muszą być widoczne od razu, czasami zdarza się tak, że pewne substancje ulegają biokumulacji w tkankach, ulegają w organizmie

przekształceniom, a zmiany ujawniają się dopiero po dłuższym czasie, np. po kilku latach. Do substancji rakotwórczych, na stanowisku pracy związanej
z obróbką chemiczną stali należą takie związki jak:



związki chromu, tzw. chromiany, związki niklu, węglowodory wielocykliczne, organiczne związki azotu (aminozwiązki, azozwiązki), benzen, lub
formaldehyd.

2. Alergizujące – powodujące podrażnienia skóry np. egzemy, pokrzywki, układu oddechowego takie jak: astma, katar sienny. Alergia to reakcja organizmu
na alergen, czyli czynnik wywołujący tę reakcję. Do substancji alergizujących należą sole chromu, niklu oraz kobaltu, a także formalina, rezorcyna,
terpentyna, polimery i żywice oraz kosmetyki i leki

3. Mutagenne

– dzięki swojej budowie chemicznej wywołują w organizmie ludzkim zmiany w materiale genetycznym. Mogą zostać wchłaniane przez skórę,

oraz

układ

oddechowy.

Do

takich

substancji

należy

np.

benzen,

iperyt,

benzopiren,

kwas

azotawy

lub

formalina.

4. Embriotoksyczne

– czyli działające szkodliwie na płód. W ciągu ostatnich lat przeprowadzono wiele badań potwierdzających uszkodzenie płodu przez

substancje chemiczne. Różne choroby, zniekształcenia czy dysfunkcje narządów mogą być przyczyną kontaktowania się z owymi substancjami. Do takich
substancji należą przede wszystkim leki, ale także chinina, sole ołowiu, selenu lub jodu oraz aldehyd mrówkowy czy alkohol etylowy bądź akroleina.
Substancje

te

najczęściej

przedostają

się

do

organizmu

poprzez

układ

pokarmowy

bądź

oddechowy.

5. Inne szkodliwe substancje

– takie jak tlenki metali,



tlenek azotu NO, amoniak NH3, hydrazyna N2H4, hydroksyloamina NH2OH wywołująca rozpad erytrocytów,



tlen

ek węgla CO, który powoduje wielkie szkody w organizmie. Łączy się on z hemoglobiną przez co uniemożliwiony jest transport tlenu co prowadzi

do powstania wielu chorób a także śmierć.



groźnymi związkami są cyjanki. Powodują one duszności co prowadzi w końcu do uduszenia. Cyjankami nazywamy sole metali z jonem cyjankowym
CN-,



uszkodzenia mózgu i choroby układu nerwowego powodują sole baru takie jak: chlorek baru BaCl2, siarczek baru BaS, węglan baru BaCO3 lub
azotan baru Ba(NO3)2,



w poprzednim artykule, w

którym wymienione zostały metale, które wchodzą w skład stali, także mają wpływ na samopoczucie i zdrowie pracownika.

Są to związki tych metali tj. sole manganu, żelaza, berylu, tytanu, miedzi oraz cynku.

6. Pyły – którymi są drobne cząstki ciała stałego zawieszone w fazie rozpraszającej jaką jest powietrze. Pyły mogą być różnego rodzaju a ich podziału
dokonuje się pod względem pochodzenia, wielkości ziaren, lub ze względu na charakter. Najgroźniejsze są pyły o ziarnach najdrobniejszych, tzw. pyły

respirabi

lne, których wielkość cząstek wynosi poniżej 7 mikrometrów. Wnikają one głęboko do układu oddechowego powodując zapalenie pęcherzyków

płucnych lub pylicę płuc.|W niedalekiej przeszłości bardzo niebezpiecznym związkiem był azbest.

Działania profilaktyczne i ochronne

Do określenia stopnia toksyczności substancji chemicznej służą wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń, dzięki którym można stwierdzić skalę
niebezpieczeństwa związku. Oprócz najwyższego stężenia dopuszczalnego istnieje jeszcze najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe oraz pułapowe.
Określają one dawki substancji niebezpiecznych, szkodliwych i toksycznych jakie w ciągu zmiany roboczej mogą występować na danym stanowisku.

Środki ochrony indywidualnej lub technicznej także pozwalają na uniknięcie chorób. Do technicznych środków ochrony można zaliczyć zakładanie filtrów
pochłaniających szkodliwe substancje, a także instalację mierników, które pozwolą ocenić wartość stężenia niebezpiecznych związków chemicznych.
Sprawna wentylacja wywiewna pomoże utrzymać czystą atmosferę na stanowisku. Natomiast do środków ochrony indywidualnej należy odzież ochronna,
ochrona oczu przed zawieszonymi w powietrzu cząstkami lub drobinami substancji. Rękawice ochronne, chronią skórę przed podrażnieniami i wchłanianiem

substancji.

Pracując na stanowisku, w którym występują substancje powodujące szkody w organizmie najlepiej monitorować własne zdrowie poprzez regularne badania
okresowe, które nie tylko pomogą zdiagnozować chorobę we wczesnym stadium, ale także mogą zapobiec powstawaniu zmian w narządach.

Zachowanie szczególnej uwagi podczas pracy z substancjami chemicznymi może uchronić przed wieloma groźnymi chorobami. Substancje chemiczne takie
jak tlenek węgla, czy cyjanowodór (HCN) są substancjami bezbarwnymi i bezwonnymi. Bagatelizując niektóre objawy takie jak ból głowy, zmęczenie czy
senność niejednokrotnie mogą mieć ujemne skutki.