bliżej przedszkola  9.108 wrzesień 2010

22

Bliżej przedszkola i szkoły

Zdarza się, że dzieci wolniej rozwijające się

natrafiają na trudności

na samym początku

swojej edukacyjnej drogi.

Dlatego tak ważne jest

odpowiednie wsparcie zarówno

ze strony rodzicówi nauczycieli

już na etapie wychowania przedszkolnego.

N

iemal każde dziecko chce iść do szkoły i się uczyć.

Przedszkolaki często nie mogą się doczekać

pierwszego września, kiedy to staną się uczniami pierwszej klasy. Silna motywacja do nauki,

chęć bycia dobrym uczniem sprawiają, że dzieci wolniej rozwijające się napotykają na trudności

niejednokrotnie od pierwszych dni pobytu w szkole. Niemal na każdej lekcji kłopoty wynikają z niero-

zumienia pytań zadawanych przez nauczyciela, bezmyślnego powtarzania po innych dzieciach, braku

samodzielnego działania i w związku z tym – kopiowania tego, co zrobili inni. Jeżeli w ten sposób funk-

cjonujące dzieci nie otrzymują pomocy ze strony dorosłych, zaczynają uważać, że są gorsze, a z miesiąca

na miesiąc spada ich samoocena i pozycja w grupie rówieśniczej. Często już po dwóch latach nauki

dzieci te głośno mówią, że nie chcą chodzić do szkoły i się uczyć, a cała ich energia skierowana jest na

unikanie wysiłku intelektualnego. Zaczynają pojawiać się trudności wychowawcze, które potęgują nie-

powodzenia w uczeniu się.
Dlatego zadaniem wychowania przedszkolnego jest takie przygotowanie dziecka do podjęcia obowiąz-

ku szkolnego, aby sprostało wymaganiom

i zadaniom, jakie niesie proces nauczania organizowany

w sposób szkolny. Podjęcie przez nauczycieli i rodziców dobrych decyzji związanych z rozpoczynaniem

przez dzieci nauki w szkole uwarunkowane jest wynikami końcowej diagnozy. Dlatego nauczyciele

wychowania przedszkolnego mają obowiązek systematycznego prowadzenia i dokumentowania obser-

wacji i analizowania zachowań dzieci. Pomoże to w lepszym poznaniu poziomu rozwoju intelektualne-

go (i nie tylko) każdego dziecka, jego indywidualnych możliwości umysłowych. Pozwoli także ustalić

potrzeby rozwojowe i podjąć – najwcześniej jak to tylko jest możliwe – działania wspomagające rozwój

umysłowy w zakresie umiejętności potrzebnych w szkole.

Jak zwiększyć

szanse edukacyjne dzieci?

Ewa Zielińska

bliżej przedszkola  9.108 wrzesień 2010

22

bliżej przedszkola  9.108 wrzesień 2010

2

blizejprzedszkola.pl

Akademia Edukacji zaprasza do udziału w szkoleniu
„Matematyczne inspiracje” prowadzonym przez autorkę artykułu.
Szczegóły na stronie 5 oraz na www.AkademiaEdukacji.eu

R E K L A M A

Pierwsza diagnoza (wstępna) ma się odbyć w roku poprzedzającym rozpoczę-

cie przez dzieci nauki w szkole podstawowej. Powinna być przeprowadzona

jesienią, aby można było jak najwcześniej uruchomić działania wspomaga-

jące rozwój dziecka, które tego potrzebuje. Dziecko rozwijające się nieco

wolniej musi mieć czas na osiągnięcie dojrzałości szkolnej i zapewnienie

sobie lepszych szans edukacyjnych. Dzięki wstępnej diagnozie nauczy-

cielka i rodzice poznają stan rozwoju dziecka i wspólnie rozpoczną pracę

nad intensywnym wspomaganiem jego rozwoju.
Ostateczna diagnoza powinna zakończyć się na początku drugiej połowy

roku szkolnego, a więc około czerwca, aby nauczyciel, w przypadku nie-

osiągnięcia przez dziecko poziomu umysłowego umożliwiającego korzysta-

nie z edukacji szkolnej, mógł zaproponować rodzicom odroczenie obowiązku

szkolnego.
Badanie poziomu rozwoju intelektualnego dziecka ma być przeprowadzone w przed-

szkolu, oddziale przedszkolnym przy szkole podstawowej lub innych formach wycho-

wania przedszkolnego. W miejscu dobrze znanym, w którym zarówno dziecko, jak i ro-

dzic czują się dobrze i bezpiecznie. Diagnozę przeprowadza nauczycielka wychowania

przedszkolnego, która zna dobrze dziecko, jego rozwój i sytuację rodzinną. W przy-

padku trudności nauczycielkę powinni wspomóc specjaliści: pedagodzy, logopedzi

i psycholodzy, którzy udzielą jej rady, pomocy i wsparcia na terenie placówki.
Nauczyciele wychowania przedszkolnego, pedagodzy szkolni i psychologowie są

przygotowani do diagnozowania dzieci i prowadzenia z nimi zajęć dydaktyczno-wy-

równawczych. Wynika to z analizy programów studiów pedagogicznych, przygotowują-

cych przyszłych nauczycieli do pracy. Ponadto prowadzono wiele szkoleń doskonalących

zawodowo, podczas których m.in. zapoznawano nauczycieli ze sposobami badania goto-

wości szkolnej dzieci, warunkami, w których diagnoza i zajęcia dydaktyczno-wyrównaw-

cze mogą być realizowane.
Badanie i prowadzenie pracy dydaktyczno-wyrównawczej powinno się odbywać w cichym

pomieszczeniu, wyposażonym w niezbędne pomoce dydaktyczne do pracy z dzieckiem.

Niedopuszczalne jest prowadzenie tak ważnych działań w sali zabaw przy dzieciach.

Nawet najlepszy nauczyciel nie ma możliwości skupienia się nad pracą z jednym dzie-

ckiem i równoczesnym czuwaniem nad pozostałymi, bawiącymi się dziećmi. Ponadto

ćwiczące dziecko czuje się odsunięte od zabawy, a więc ma poczucie krzywdy, kary.

Badanie i prowadzenie pracy dydaktyczno-wyrównawczej
powinno się odbywać w cichym pomieszczeniu, wyposażonym
w niezbędne pomoce dydaktyczne do pracy z dzieckiem.
Niedopuszczalne jest prowadzenietak ważnych działań
w sali zabaw przy dzieciach. Nawet najlepszy nauczyciel
nie ma możliwości skupienia się nad pracą z jednym dzieckiem
i równoczesnym czuwaniem nad pozostałymi, bawiącymi się dziećmi.

Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze to intensywne wspomaganie rozwoju psychorucho-

wego dziecka, dlatego wymagają niezwykłej systematyczności i starannego zaplanowania.

Skuteczność zajęć zależy od częstotliwości ich prowadzenia i najlepiej, gdyby dziecko uczęsz-

czało na nie każdego dnia o stałej porze. Zajęcia należy wkomponować w rytm dnia przedszkol-

nego tak, aby nie zabierać dziecku czasu przeznaczonego na zabawę i aby nie kolido-

wały z zajęciami, podczas których nauczycielka realizuje podstawę programową.

Muszą być one prowadzone zgodnie z programem opracowanym przez nauczy-

cielkę, uwzględniającym potrzeby i możliwości jednego dziecka lub niewielkiej

bliżej przedszkola  9.108 wrzesień 2010

24

grupy dzieci. Proces wspomagania rozwoju umysłowego

dziecka prowadzony w ramach zajęć dydaktyczno-wyrów-

nawczych musi przebiegać w specjalny sposób i ma:

»

być korzystnie dopasowany do rzeczywistych po-

trzeb i możliwości rozwojowych dziecka;

»

honorować prawidłowości rozwojowe;

»

objąć szerokim zakresem funkcjonowanie dziecka;

»

być procesem intensywnym, ale przyjemnym za-

równo dla dziecka, jak i dorosłego.

Nie ulega wątpliwości, że efekty prowadzonych zajęć dy-

daktyczno-wyrównawczych w dużej mierze zależą od

dobrej współpracy nauczyciela z rodzicami. Rodzic musi

wyrazić zgodę na prowadzenie zajęć z dzieckiem i o ile jest

to możliwe, uczestniczyć w zajęciach. Dzięki temu będzie

mógł utrwalać w domu to, co było kształtowane w przed-

szkolu. Jeżeli obecność rodzica jest niemożliwa, wówczas

nauczyciel powinien pokazać zrealizowane w danym dniu

ćwiczenia rodzicowi tak, aby mógł on wykonać je z dzie-

ckiem w domu. Nauczycielka po każdorazowym przepro-

wadzeniu diagnozy (wstępnej i ostatecznej) ma obowiązek

poinformować rodziców o przebiegu rozwoju dziecka, jego

sukcesach i kłopotach. Ponadto powinna włączać rodziców

do działań wspierających osiągnięcia rozwojowe dzieci i ła-

godzących trudności, na jakie dzieci napotykają.
Programu zajęć dydaktyczno-wyrównawczych nie można

opracować przed diagnostycznym poznaniem rozwoju umy-

słowego dziecka. Najpierw musi być przeprowadzona diag-

noza, podczas której nauczyciel oceni szanse edukacyjne dzie-

cka, a dopiero potem przystąpi do konstruowania programu.

Jak już wspominałam, ma on być dopasowany do konkretne-

go dziecka, grupy dzieci, które mają podobny poziom rozwoju

umysłowego i podobne potrzeby edukacyjne.
Program dydaktyczno-wyrównawczy musi zawierać do-

kładnie to, czego dziecko potrzebuje, aby sprostać wyma-

ganiom edukacji szkolnej. W każdym programie należy

umieścić pakiety ćwiczeń, których celem jest:

»

intensywne wspomaganie dziecka

w rozwijaniu

umiejętności społecznych i kształtowanie podatności

na uczenie się pod kierunkiem dorosłego;

»

kształtowanie odporności

emocjonalnej na sytuacje

trudne, a także rozwijanie zdolności rozumnego za-

chowania się w sytuacjach wymagających wysiłku

intelektualnego.

Jeżeli dziecko potrafi się już porozumiewać z dorosłymi

i sensownie funkcjonować w sytuacjach zadaniowych, moż-

na przystąpić do wspomagania rozwoju czynności intelektu-

alnych, a więc np. lepszej orientacji w przestrzeni, przewidy-

wania skutków czynności, ustalania związków przyczyno-

wo-skutkowych, porządkowania, grupowania i formułowa-

nia uogólnień. Następnie należy dziecko wspierać w lepszej

koordynacji wzrokowo-ruchowej i motorycznej, w rozwija-

niu umiejętności porozumiewania się z innymi, kształtowa-

niu spostrzegawczości, umiejętności matematycznych, a tak-

że w przygotowaniu do czytania i pisania.
Konstruowanie programu zajęć dydaktyczno-wyrównaw-

czych nie jest trudne – buduje się go z pakietów (gry, zaba-

wy, ćwiczenia, sytuacje edukacyjne) obejmujących najważ-

niejsze obszary kompetencyjne.

Pakiety dobiera się stosownie do wyników diagnozy (zabawy

i sytuacje zadaniowe sprzyjające intensywnemu wspomaga-

niu rozwoju umysłowemu i kształtowaniu ważnych umie-

jętności znajdują się w publikacji E. Gruszczyk-Kolczyńskiej

i E. Zielińskiej Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze dla dzieci, które

rozpoczną naukę w szkole, Edukacja Polska, Warszawa, 2009).
Konstruując program, należy kierować się następującymi

zależnościami. Jeżeli dziecko:

»

nie potrafi uważnie słuchać:

trzeba w programie

umieścić pakiet (gry, zabawy, ćwiczenia, sytuacje

edukacyjne) wspomagający dzieci w uważnym słu-

chaniu;

»

ma kłopoty z porozumiewaniem się z dorosłymi

i rówieśnikami:

należy w programie umieścić pakiet

wspomagający dziecko w rozwoju mowy i kształto-

waniu umiejętności porozumiewania się z dorosłymi

i rówieśnikami;

»

jest mało sprawne ruchowo i ma słabą koordynację

ruchową:

trzeba w programie umieścić pakiet (gry,

zabawy, ćwiczenia) wspomagający dbałość o zdro-

wie i rozwój fizyczny ze szczególnym uwzględnie-

niem sprawności rąk;

»

ma kłopoty z liczeniem, dodawaniem i odejmowa-

niem:

należy do jego programu wpisać pakiet (za-

bawy, gry, ćwiczenia, zajęcia i sytuacje edukacyjne)

wspomagający kształtowanie umiejętności matema-

tycznych;

»

nie jest dobrze przygotowane do nauki czytania i pi-

sania:

trzeba w programie umieścić pakiet zabaw i ćwi-

czeń kształtujących gotowość do tych czynności.

Każda nauczycielka przedszkola na co dzień korzysta z li-

teratury pedagogicznej, w tym metodycznej, w której opi-

sane są liczne zabawy, ćwiczenia, gry. W codziennej pracy

organizuje też sytuacje z różnych obszarów edukacyjnych,

dzięki którym dziecko nabywa doświadczenia i w ten spo-

sób przyśpiesza swój rozwój umysłowy. Najważniejszą

rzeczą jest diagnoza i dysponowanie dużą liczbą pakietów

ćwiczeń możliwych do zastosowania w trakcie prowadze-

nia zajęć dydaktyczno-wyrównawczych.



Artykuł został napisany w oparciu o publikację:

E. Gruszczyk-Kolczyńska, E. Zielińska,

Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze dla dzieci,

które rozpoczną naukę w szkole.

Podstawy psychologiczne i pedagogiczne

oraz zabawy i sytuacje zadaniowe

sprzyjające intensywnemu wspomaganiu rozwoju

umysłowego i kształtowaniu ważnych umiejętności,

Edukacja Polska, Warszawa, 2009.

książka do nabycia w sklepie BlizejEdukacji.pl

Ewa Zielińska – wieloletnia nauczycielka wychowania przed-

szkolnego. Współautorka programów edukacyjnych, publikacji

dla nauczycieli artykułów dla rodziców. Wspólnie z prof. Edytą

Gruszczyk-Kolczyńską prowadzi badania nad metodami lepszej

efektywności procesu wychowania i kształcenia dzieci w wa-

runkach przedszkola. Jej działalność przyczyniła się do zmiany

rzeczywistości przedszkolnej w zakresie wspomagania rozwoju

umysłowego dzieci, zwłaszcza edukacji matematycznej.

Bliżej przedszkola i szkoły

bliżej przedszkola  9.108 wrzesień 2010

24