Praca i Ubezpieczenia Praca i Ubezpieczenia
e-Poradnik
e
Czas pracy
w 2012 roku
Planowanie i rozliczanie
Prawidłowe ustalenie wymiaru czasu pracy
Zmiany dotyczące osób niepełnosprawnych
W 2012 roku warto wybrać sobotę
Rekompensowanie pracy w dzień wolny;
praca w niedziele i święta
Praca nadliczbowa, finansowy dodatek
za nadgodziny
Wymiar czasu pracy w 2012 roku
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym Salon Cyfrowych Publikacji ePartnerzy.com.
Spis treści
Rozdział 1. Czas pracy w 2012 roku. Planowanie i rozliczanie .....................5
O czym trzeba pamiętać, planując czas pracy .................................................5
Prawidłowe ustalenie wymiaru czasu pracy ..................................................6
Wymiar czasu pracy niepełnoetatowca ............................................................. 7
Wyznaczenie dnia wolnego od pracy ................................................................ 7
Inny wymiar dla ruchu ciągłego .......................................................................... 7
Pracodawcy nie wolno dyskryminować pracowników ................................8
Na razie wyjście awaryjne .....................................................................................8
W 2012 roku warto wybrać sobotę ......................................................................9
Nieobecność w pracy obniża wymiar .................................................................9
Kiedy rozkład czasu pracy, a kiedy harmonogram .........................................9
Wybór okresu rozliczeniowego .........................................................................10
Najpierw wymiar, potem rozkład czasu pracy ............................................... 12
Zmiany dotyczące osób niepełnosprawnych ................................................. 12
Deinicja pracy w godzinach nadliczbowych ................................................. 13
Finansowa rekompensata za nadgodziny ...................................................... 14
Wysokość dodatku za godziny nadliczbowe ................................................ 14
Nie dodatek, a czas wolny ....................................................................................16
1:1 lub 1:1,5 .................................................................................................................. 17
Gdy praca wykonywana jest w wolnÄ… sobotÄ™ ................................................. 17
Rekompensowanie pracy w dzień wolny ........................................................18
Gdy praca wykonywana jest w niedziele lub w święta ................................20
Praca w dni świąteczne ........................................................................................ 21
Rozliczenie pracy w niedzielę lub święta ....................................................... 21
Praca nadliczbowa w niedziele lub święta  norma dobowa .................. 21
Praca nadliczbowa w niedzielę lub święta  norma tygodniowa ...........22
Dzień wolny lub dodatek ......................................................................................22
Rozdział 2. Wymiar czasu pracy w 2012 roku ...................................................25
Adres redakcji: 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72
tel. [phone]; www.gazetaprawna.pl
Redakcja: Małgorzata Jankowska
DTP: Joanna Archacka
Biuro Obsługi Klienta: 05-270 Marki, ul. Okólna 40
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]
© Copyright by INFOR Biznes Sp. z o.o.
ISBN 978-83-63360-04-7
Wydanie I/2011, grudzień 2011 r.
e-Biblioteka Gazety Prawnej
4
Rozdział 1
Czas pracy w 2012 roku.
Planowanie i rozliczanie
W przyszłym roku nie czekają nas zasadnicze zmiany w przepisach do-
tyczących czasu pracy. Jedyna zmiana, o której muszą pamiętać przedsię-
biorcy, to niemożność stosowania w 2012 roku rozwiązań wynikających
z tzw. ustawy antykryzysowej. Ustawa ta traci bowiem moc z końcem bie-
żącego roku. Planując, a następnie rozliczając czas pracy, wszyscy praco-
dawcy będą zatem musieli stosować się do reguł wynikających z kodeksu
pracy. Poniżej przypominamy najważniejsze z nich.
Aby ułatwić pracodawcom zaplanowanie czasu pracy, na końcu publika-
cji podajemy wymiary czasu pracy w poszczególnych miesiącach 2012 roku
w sześciu wariantach, w zależności od tego, który dzień tygodnia pracodawca
wyznaczy jako dzień wolny od pracy z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy.
Wyliczenia przedstawiamy dla najczęściej stosowanych okresów rozliczenio-
wych: miesięcznego, trzymiesięcznego, cztero-, sześcio- i 12-miesięcznego.
Nie tylko dla pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy,
ale także dla tych pracujących na 1/2 i 1/3 etatu.
O czym trzeba pamiętać, planując czas pracy
Aby prawidłowo stosować przepisy, trzeba znać podstawowe pojęcia opisu-
jące poszczególne instytucje czasu pracy. Chodzi tu przede wszystkim o dei-
nicje: czasu pracy, normy i wymiaru czasu pracy.
Czas pracy to czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy
w zakładzie pracy oraz w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pra-
cy. Oznacza to, że czas pracy to nie tylko czas, w którym pracownik rzeczywi-
ście pracuje, ale także czas, w którym jest gotowy do świadczenia pracy, choć
tego  nie ze swojej winy  nie robi.
Czasem pracy jest więc także np. czas przestoju, przerw w pracy (art. 134,
145, 187 k.p.), czas nauki (art. 202 par. 3 k.p.), czas szkolenia bhp (art. 2373 par. 3
k.p.). Do czasu pracy nie wlicza się natomiast czasu dyżuru, jeżeli w jego trak-
cie pracownik nie wykonywał pracy.
Przepisy prawa pracy wyznaczają też granice czasowe, w ramach których pra-
codawca może oczekiwać świadczenia pracy przez pracownika. Taką rolę spełniają
określone w kodeksie pracy normy czasu pracy i obowiązkowe okresy odpoczynku.
Normy czasu pracy określają bowiem maksymalną liczbę godzin, jaką
pracownik może przepracować zgodnie z obowiązującymi go przepisami
prawa pracy. Obecnie w kodeksie pracy występują następujące normy cza-
su pracy:
e-Biblioteka Gazety Prawnej Czas pracy w 2012 roku. Planowanie i rozliczanie
6 7
n dobowa, która nie powinna przekraczać 8 godzin, Jego kolega również zatrudniony w podstawowym czasie pracy, którego
n średniotygodniowa, która nie powinna przekraczać w przyjętym okresie dniem wolnym z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy jest piątek  w tym
rozliczeniowym 40 godzin,
samym miesiącu będzie pracował 176 godzin, czyli o 8 godzin dłużej. W jego
n Å‚Ä…czna tygodniowa, obejmujÄ…ca pracÄ™ w normalnym czasie pracy i w go-
bowiem przypadku święto Trzech Króli wypadające w piątek nie obniży mu
dzinach nadliczbowych, która przeciętnie w tygodniu w przyjętym okresie
wymiaru czasu pracy.
rozliczeniowym nie powinna przekraczać 48 godzin.
Wymiar czasu pracy niepełnoetatowca
WAŻNE Każdy pracownik ma prawo do co najmniej: 11-godzinnego
Stosowana wyżej metoda służy także do ustalenia liczby godzin pracy
dobowego okresu odpoczynku i 35-godzinnego tygodniowego okresu
w okresie rozliczeniowym dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wy-
odpoczynku.
miarze czasu pracy, np. na ½ etatu czy 1/3 etatu. Aby zatem prawidÅ‚owo ustalić
właściwą liczbę godzin do przepracowania dla takiego pracownika, należy no-
Prawidłowe ustalenie wymiaru czasu pracy minalny czas pracy (obliczony według podanych wyżej zasad) proporcjonalnie
Od norm czasu pracy należy odróżnić wymiar czasu pracy. Przyjmuje się, że obniżyć, np. odpowiednio do 80 godzin (1/2 etatu) czy też do 53 godzin i 20 mi-
jest to liczba godzin, jaką pracownik powinien przepracować w danym okre- nut (1/3 etatu) w miesięcznym okresie rozliczeniowym, w którym nominalny
sie rozliczeniowym w normalnym czasie pracy, a więc uwzględniając normy czas pracy wynosi 160 godzin i jest właściwy dla pracownika zatrudnionego
czasu pracy (dobową i średniotygodniową) obowiązujące danego pracownika. na całym etacie.
W 2011 roku zmieniły się zasady obliczania wymiaru czasu pracy. Przyję- Jak wynika z prezentowanych poniżej wyliczeń wymiar czasu pracy dla
to, że wymiar czasu pracy pracownika nie będzie obniżany o 8 godzin, jeżeli niepełnoetatowców w poszczególnych miesiącach może nie obejmować peł-
święto przypadnie w dniu, który dla pracownika ma być wolny z tytułu prze- nych dni pracy. Zaplanowanie pracy takich osób zależy od decyzji pracodawcy.
ciętnie pięciodniowego tygodnia pracy (nowy par. 21 art. 130 k.p.). Wcześniej Muszą oni tylko pamiętać, że niedopracowanie przez pracownika właściwego
każde święto przypadające w okresie rozliczeniowym w innym dniu niż nie- dla niego wymiaru czasu pracy (jeżeli tak zdecyduje pracodawca, bowiem za-
dziela obniżało obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy o 8 godzin. planowanie pracy na niecały dzień roboczy może okazać się dla niego niera-
Obliczając nominalny czas pracy na obowiązujący pracownika okres rozli- cjonalne i nieekonomiczne) nie może negatywnie wpłynąć na wysokość wy-
czeniowy, należy zatem: nagrodzenia tego pracownika.
n liczbę tygodni w danym okresie rozliczeniowym pomnożyć przez 40 godzin,
n liczbę dni występujących po pełnych tygodniach w danym okresie rozliczenio-
Wyznaczenie dnia wolnego od pracy
wym, przypadających od poniedziałku do piątku  pomnożyć przez 8 godzin,
Przepisy nie wskazują konkretnego dnia tygodnia, który powinien być wol-
n dodać wyniki powyższych mnożeń,
ny z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Zależy to zatem od
n od powyższej sumy odjąć za każde święto przypadające w innym dniu niż nie-
pracodawcy, który ustala rozkład czasu pracy na dany okres rozliczeniowy.
dziela  8 godzin. Jeżeli jednak zgodnie z przyjętym rozkładem czasu pracy święto
Może być zatem tak, że dni wolne z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygo-
przypada w dniu wolnym od pracy, wynikającym z rozkładu czasu pracy w prze-
dnia pracy są dla wszystkich pracowników wyznaczone w tym samym termi-
ciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, to nie obniża ono wymiaru czasu pracy.
nie, np. przypadają w soboty lub poniedziałki. Możliwe jest jednak także i inne
Przyjęcie takich zasad obliczania wymiaru czasu pracy oznacza w praktyce,
rozwiązanie, a mianowicie wyznaczanie terminów dni wolnych od pracy dla
że nie można ustalić jednego obowiązującego nominalnego czasu pracy dla
każdego pracownika lub dla każdej grupy pracowników w innych dniach. Co
wszystkich zatrudnionych na pełnym etacie pracowników.
więcej, takie ustalenia mogą być w kolejnych okresach rozliczeniowych mo-
dyikowane.
PRZYKA
AD Pracownik zatrudniony jest w podstawowym czasie pracy i pracuje od po-
Inny wymiar dla ruchu ciągłego
niedziałku do piątku. Oznacza to, że dniem wolnym z tytułu pięciodniowego
Podany wcześniej sposób obliczania wymiaru czasu pracy nie dotyczy jed-
tygodnia pracy jest dla niego sobota. Pracownik ten w styczniu 2012 roku prze-
nak wymiaru czasu pracy pracowników świadczących pracę w ruchu ciągłym.
pracuje 168 godzin. Wynika to z następujących obliczeń: 40 godzin x 4 tygodnie
Chodzi tu o pracowników zatrudnionych przy pracach, które ze względu na
+ 8 godzin x 2 (tzw. dni wystające ponad pełne tygodnie przypadające od po-
technologię produkcji nie mogą być wstrzymane (praca w ruchu ciągłym), je-
niedziałku do piątku)  8 godzin x 1 ( święto Trzech Króli wypadające w piątek).
żeli pracodawca zamierza stosować system czasu pracy, w którym jest dopusz-
e-Biblioteka Gazety Prawnej Czas pracy w 2012 roku. Planowanie i rozliczanie
8 9
czalne przedłużenie czasu pracy do 43 godzin przeciętnie na tydzień w okresie jednakowa dla wszystkich zatrudnionych w tej irmie. W ten sposób praco-
rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 tygodni, a jednego dnia w niektórych dawcy unikną więc zarzutu dyskryminacji i posądzenia o manipulacje cza-
tygodniach  do 12 godzin na dobę. sem pracy. Przyjęcie takiego założenia nie pozbawi ich przy tym możliwości
Sposób ustalania wymiaru czasu pracy dla tej grupy osób określa art. 138 k.p. tworzenia dostosowanych do potrzeb irmy harmonogramów czasu pracy.
Oparty jest on na normie dobowej. Stosowana metoda uwzględnia także po-
W 2012 roku warto wybrać sobotę
trzebÄ™ tzw. Å‚amania zmian, czyli wykonywania pracy w jednym dniu w nie-
których tygodniach okresu rozliczeniowego przez 12 zamiast przez 8 godzin. Wybór dnia wolnego z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy należy do
Ustalając wymiar czasu pracy dla pracowników zatrudnionych w tym sys- pracodawców. Wydaje się jednak, że wskazanie w 2012 roku soboty jako
temie, należy zatem: takiego dnia wolnego od pracy może być dla nich korzystne. Wprawdzie
n pomnożyć 8 godzin przez liczbę dni kalendarzowych przypadających w okre- w ten sposób nie zaoszczędzą na wymiarze czasu pracy, bo wszystkie święta
sie rozliczeniowym z pominięciem niedziel, świąt (przypadających w inne wypadające w inny dzień niż niedziela obniżą wymiar czasu pracy pracow-
dni niż niedziela), a także dni wolnych od pracy z tytułu przeciętnie pięcio- ników (żadne bowiem święto w 2012 roku nie wypada w sobotę), ale przy-
dniowego tygodnia pracy, najmniej nie będą mieli kłopotu z ustaleniem prawidłowej rekompensaty za
n następnie do otrzymanej liczby godzin należy dodać 4 godziny, 8 godzin lub pracę w takim dniu, gdyby okazała się ona konieczna. Nie dojdzie bowiem
12 godzin, w zależności od tego, czy tzw. łamanie zmian wystąpi raz, dwa do kumulacji dwóch rodzajów dni wolnych od pracy w jednym dniu kalen-
razy czy też trzy razy w okresie rozliczeniowym. darzowym.
W przypadku ruchu ciągłego każde święto przypadające w innym dniu niż Jak widać stosowanie art. 130 par. 21 k.p. nadal budzi wiele wątpliwości. Nic
niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin. dziwnego, że pracodawcy czekają na jego ocenę przez Trybunał Konstytucyj-
ny. Jeśli, jak uważają eksperci, zostanie on uznany za niekonstytucyjny, kłopo-
Pracodawcy nie wolno dyskryminować pracowników
ty pracodawców wreszcie się skończą.
Obowiązujący od 2011 roku sposób ustalania wymiaru czasu pracy powo-
Nieobecność w pracy obniża wymiar
duje, że wymiar czasu pracy w poszczególnych okresach rozliczeniowych
zależy w dużej mierze od zachowania pracodawcy, m.in. od jego ustaleń do- Wymiar czasu pracy może w konkretnym przypadku obejmować mniejszą
tyczących terminów dni wolnych od pracy z tytułu pięciodniowego tygodnia liczbę godzin, niż wynikałoby to z obliczeń. Tak się dzieje, gdy w okresie rozli-
pracy. W rezultacie u tego samego pracodawcy pracownicy mogą mieć róż- czeniowym pracownik jest nieobecny w pracy z usprawiedliwionej przyczyny,
ny nominalny wymiar czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym. np. choruje, czy wykorzystuje urlop wypoczynkowy. Wówczas wymiar czasu
Pracodawcy, u których dochodzi do takiej sytuacji, powinni mieć jednak pracy powinien być obniżony o liczbę godzin tej usprawiedliwionej nieobec-
świadomość, że narażają się na zarzut nierównego traktowania pracowni- ności, przypadających do przepracowania w czasie tej nieobecności, zgodnie
ków, czyli dyskryminację w zatrudnieniu. Na takie niebezpieczeństwo zwra- z obowiązującym pracownika rozkładem czasu pracy. Jeżeli zatem pracow-
cano już zresztą uwagę na etapie uchwalania kontrowersyjnego art. 130 nik jest nieobecny w pracy przez dwa dni z powodu choroby i są to dni jego
par. 21 k.p. Jest to też jeden z powodów zaskarżenia tego przepisu do Trybu- 12-godzinnej pracy, to wymiar czasu pracy powinien być obniżony o 24 godzi-
nału Konstytucyjnego. ny. Oznacza to, że pracodawca nie może żądać odpracowania przez pracow-
nika czasu jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy.
Na razie wyjście awaryjne
Kiedy rozkład czasu pracy, a kiedy harmonogram
Jak zatem powinni zachować się pracodawcy, aby nie narazić się na zarzut
dyskryminacji pracowników. Na razie, dopóki TK nie zajmie stanowiska w tej Warto pamiętać, że u pracodawców zatrudniających co najmniej 20 pra-
kwestii, eksperci prawa pracy proponują dla nich tzw. wyjście awaryjne. Re- cowników systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe
komendują, aby na potrzeby obliczenia nominalnego czasu pracy na dany są ustalone w regulaminie pracy. U pracodawców zatrudniających mniejszą
okres rozliczeniowy przyjąć, że dniem wolnym od pracy z tytułu pięciodnio- liczbę pracowników kwestie te są przedmiotem obwieszczenia wydawane-
wego tygodnia pracy będzie dla wszystkich pracowników np. sobota (lub inny go przez pracodawcę, które  podobnie jak regulamin  wchodzi w życie po
dzień tygodnia). upływie 2 tygodni od dnia podania go do wiadomości pracownikom w spo-
Przy takim założeniu nominalny czas pracy wszystkich pracowników za- sób przyjęty u pracodawcy. W granicach wyznaczonych treścią regulaminu
trudnionych w danej irmie będzie taki sam. Również liczba dni wolnych od pracy lub obwieszczenia pracodawca podejmuje decyzję, w jakim systemie
pracy z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy w roku kalendarzowym będzie i rozkładzie czasu pracy pracownicy mają wykonywać pracę. Konsekwencją
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym Salon Cyfrowych Publikacji ePartnerzy.com.