Rok akademicki
2009/2010
Publiczne Prawo Bankowe
by Alastor
Spis treści
PUBLICZNE PRAWO BANKOWE
Narodowy Bank Polski ...................................................................................................... 4
Trzy płaszczyzny niezależności ............................................................................................................ 4
Organy NBP ......................................................................................................................................... 4
1. Prezes NBP ............................................................................................................................... 4
2. Rada Polityki Pieniężnej........................................................................................................... 4
3. ZarzÄ…d NBP .............................................................................................................................. 5
Cele NBP .................................................................................................................................. 5
Instrumenty realizacji celu ........................................................................................................ 5
1. Funkcja emisyjna. .................................................................................................................... 5
2. Instrumenty realizacji .............................................................................................................. 6
Funkcja banku paostwa ....................................................................................................................... 6
Prawna regulacja sektora bankowego ............................................................................... 7
Definicja Banku: ................................................................................................................................... 7
Czynności bankowe: ............................................................................................................................ 7
Rodzaje banków .................................................................................................................................. 8
Tworzenie banku ................................................................................................................................ 9
Banki paostwowe: ........................................................................................................................... 9
Banki w formie spółki akcyjnej: ....................................................................................................... 9
Regulowana działalnośd bankowa ................................................................................................... 10
Obrót akcjami banku ..................................................................................................................... 10
Fundusze własne banku ................................................................................................................ 11
Sanacja banku ................................................................................................................................ 12
Eliminacja banku............................................................................................................................ 12
Uprawnienia i obowiÄ…zku banku...................................................................................................... 13
Sekurytyzacja i subpartycypacja .................................................................................................... 13
Ustanawianie zabezpieczeo wierzytelności z czynności bankowych ............................................ 14
Stosowanie potrÄ…cenia bankowego .............................................................................................. 14
Bankowy tytuł egzekucyjny ........................................................................................................... 14
Uprawnienie do pobierania prowizji z tytułu dokonywanych czynności bankowych oraz opłat za
wykonywanie innych czynności ..................................................................................................... 14
Tajemnica bankowa ....................................................................................................................... 14
Obowiązek przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy ............................................................. 15
Obowiązek ogłaszania stawek oprocentowania, prowizji i opłat .................................................. 15
Nadzór bankowy ............................................................................................................................... 16
Skład KNF ....................................................................................................................................... 16
Konstytutywne cechy nadzoru bankowego .................................................................................. 16
Cele nadzoru finansowego ............................................................................................................ 17
Åšrodki nadzoru............................................................................................................................... 17
Bankowy Fundusz Gwarancyjny ....................................................................................................... 18
Cechy BFG: ..................................................................................................................................... 18
Organy BFG : .................................................................................................................................. 18
Zadania organów: .......................................................................................................................... 18
Inne dochody BFG: ........................................................................................................................ 19
Zadania BFG: .................................................................................................................................. 19
Praktyczne działanie systemu gwarancyjnego: ............................................................................. 19
PRAWO DEWIZOWE
Podstawowe pojęcia ....................................................................................................... 21
Rezydenci i nierezydenci ................................................................................................................... 21
Wartości dewizowe ........................................................................................................................... 21
Czynności dewizowe .......................................................................................................................... 22
Ograniczenia obrotu dewizowego ..................................................................................................... 23
Zezwolenia dewizowe ....................................................................................................................... 24
Szczególne ograniczenia .................................................................................................................... 25
Wywóz, przywóz i przekazywanie do kraju wartości dewizowych lub krajowych środków
płatniczych ......................................................................................................................................... 25
Działalnośd kantorowa ...................................................................................................................... 26
Publiczne prawo bankowe
Narodowy Bank Polski
Dwuszczeblowy model bankowości.
I szczebel- Bank Centralny o uprawnieniach emisyjnych- Narodowy Bank Polski
Oddzielenie Banku Centralnego od szczebla banków komercyjnych.
Charakterystyka NBP- niezależnośd. Przepisy i praktyka zapewniają rzeczywistą niezależnośd.
Trzy płaszczyzny niezależności
Personalna Funkcjonalna Finansowa
1. NBP posiada własny fundusz statutowy
1. Rząd nie ma Niezależnośd w realizacji
(1,5 mld zł) oraz rezerwowy (5% odpisów ;
wpływu na celów NBP- z jednej
2. Roczne sprawozdanie (bilans zysków i strat)
obsadÄ™ stanowisk strony utrzymaniu
do 30 kwietnia każdego roku przedkładane
organów NBP; wartości pieniądza, z
Radzie Ministrów, która ma prawo
2. Kadencyjnośd drugiej stabilności cen.
wyłącznie do zatwierdzenia;
niepokrywajÄ…ca
3. Zwolnienie od podatku od osób prawnych-
Osobowośd prawna, nie
siÄ™ z kadencjÄ…
NBP rozlicza się przez wpłatę z zysku w
podlega wpisowi do
rzÄ…du.
oparciu o sprawozdanie finansowe.
rejestru.
Organy NBP
1. Prezes NBP, powoływany na wniosek prezydenta przez sejm, na kadencję 6letnią, możliwe
dwie kadencje po sobie.
Prezes może byd odwołany przez Sejm na wniosek prezydenta:
-niewypełnianie obowiązków spowodowane długotrwałą chorobą (Lepper sugerował
chorobÄ™ psychicznÄ… Balcerowicza Jð)
-TS orzekł zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk
-skazanie prawomocnym wyrokiem za popełnione przestępstwo
Kadencja wygasa wskutek:
-rezygnacji
-odwołania
-śmierci
2. Rada Polityki Pieniężnej
-Przewodniczący: Prezes NBP. Nie może to byd zastępca lub p.o.  stąd potrzeba jak
najszybszego wyboru następcy prezesa Skrzypka.
Zastępujący może byd tylko przewodniczącym danego posiedzenia Rady.
-9 członków w równej liczbie powoływanych przez prezydenta sejm i senat spośród
ekspertów prawa finansowego. 6 lat kadencji, tylko jedna możliwa.
Członek nie może byd partyjny, byd w związku zawodowym (jeśli jest, należy taką działalnośd
zawiesid). Poza Radą może prowadzid tylko działalnośd naukową dydaktyczną lub twórczośd
autorską. Zasiadad w organach organizacji międzynarodowych może tylko za zgodą całej RPP.
Obrady raz na miesiÄ…c.
Przedterminowe zakooczenie kadencji:
-rezygnacja
-choroba
-prawomocny wyrok
-niezawieszenie zakazanej działalności.
3. ZarzÄ…d NBP
-Prezes NBP
-6 do 8 członków (w tym 2 wiceprezesów, jeden spełniający funkcję 1. wiceprezesa)
Powołuje zarząd prezydent na wniosek prezesa NBP, na okres 6 lat.
Cele NBP
Konstytucja- odpowiedzialnośd za wartośd polskiego pieniądza
Ustawa- utrzymanie stabilnego poziomu cen.
Sprzecznośd? Wspieranie polityki rządu jest możliwe, póki nie godzi w cel konstytucyjny.
Instrumenty realizacji celu
Bank emisyjny: emisja znaków pieniężnych. Konstytucja zabrania zaciągania zobowiązao na pokrycie
długu NBP.
1. funkcja emisyjna.
Wąskie rozumienie: emisja znaków pieniężnych- wprowadzanie i wycofywanie prawnych
środków płatniczych. Kompetencja prezesa NBP. Decyzja o wycofaniu publikowana w
Monitorze Polskim.
Szerokie rozumienie: kompetencje do regulowania ilości pieniądza w obiegu i stosowania
odpowiednich instrumentów polityki pieniężnej:
a) planistyczna- opracowanie uchwalenia założeo polityki pieniężnej przez RPP. Cel
inflacyjny podawany do wiadomości Sejmowi, który ma wyłącznie prawo do zapoznania
się. Możliwa pewna współpraca z rządem przy opracowywaniu planu.
b) Opiniodawcze- opiniuje projekty ustaw budżetowych i innych ustaw (zazwyczaj gani za
deficyt Jð)
c) Informacyjne- informacja dla rzÄ…du o celach i ich realizacji
d) Realizacyjne- skoncentrowane w RPP. Dzięki im wpływa na wielkośd i cyrkulację obiegu
pieniÄ…dza.
2. Instrumenty realizacji
Interwencyjne Klasyczne
Nie stosowane w
-Podstawowa stopa procentowa, ustalana przez RPP. To wysokośd
Polsce, co stanowi
oprocentowania kredytów dla banków komercyjnych. Tym instrumentem
jej wielki sukces.
kształtuje się cenę pieniądza. Im wyższa stopa, tym wyższa cena kredytów, a
co za tym idzie mniejsza ilośd pieniądza w obrocie.
-Limity kredytowe-
ograniczenie Kredyt refinansowany dla banków komercyjnych
wysokości kredytów Kredyt lombardowy (pod zastaw papierów wartościowych)- ważna jego
-Nieoprocentowany wysokośd, gdyż jego dwukrotnośd to maksymalne odsetki za zwłokę.
depozyt w NBP od
zagranicznych -Rezerwy obowiÄ…zkowe- majÄ… zapewnid bezpieczeostwo bankom, jak
środków również stanowią dalszy instrument wpływający na ilośd pieniądza w
pozyskanych przez obrocie. Gromadzenie pewnych rezerw obowiÄ…zkowe przez banki
banki. komercyjne na oprocentowanych kontach w NBP w walucie polskiej.
Stopa rezerwy- jaka częśd rezerw banku musi znajdowad się na rachunku w
NBP. Ustawowo określona stopa maksymalna.
-Operacje otwartego rynku- skup i sprzedaż papierów wartościowych oraz
ich emisja.
Funkcja banku paostwa
-obsługuje i organizuje paostwowe płatności zagraniczne
-obsługuje i zarządza rezerwą dewizową w innych paostwach
-centralna instytucja dewizowa. Kontroluje obrót dewizowy w Polsce, prezes NBP ma indywidualne
uprawnienie do wydawania decyzji w sprawie uprawnieo dewizowych.
-obsługa bankowa budżetu paostwa
-obsługuje pożyczki paostwowe
-doradztwo finansowe na rzecz rzÄ…du.
Prawna regulacja sektora bankowego
II szczebel- bankowośd komercyjna
1401- pierwszy bank w Barcelonie.
1657- Szwecja: pierwszy bank emisyjny.
1870: Polska- powstanie Banku Handlowego.
Definicja Banku:
Definicja banku - bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na
podstawie zezwoleo uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem
środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym (art. 2 prawa bankowego).
Dawniej bankierami mogły byd osoby fizyczne  takie banki istnieją jeszcze na terenach paostw UE na
zasadzie kontynuacji tradycji. W Polsce nie jest możliwe, żeby np. spółka osobowa prawa handlowego
była bankiem.
Czynności bankowe:
Sensu stricto Sensu largo
Obiektywne/naturalne Czynności bankowe Typowe dla banków, ale nie tylko one
Dopuszczalne tylko dla banków, w granicach uprawnione- bankowe, gdy są wykonywane
statutu i ustaw: przez banki, np. pożyczki, skup/sprzedaż
-przyjmowanie wkładów pieniężnych dewiz, depozyty, weksle i czeki.
-prowadzenie rachunków bankowych
-wydawanie i rozliczanie pieniÄ…dza
elektronicznego.
(katalog: art. 5 prawa bankowego + inne
ustawy)
Czynności bankowe:
Bierne Aktywne
Gromadzenie wkładów, lokat w celu Wykorzystywanie zgromadzonych środków
powiększania ilości środków (emisja papierów
wartościowych)
Pośredniczące- usługi finansowe (np. rozliczenia)
Czynności obrotu gospodarczego- to nie czynności bankowe. Tylko takie dozwolone, które są w
katalogu w prawie bankowym.
Rodzaje banków
Kryterium formy prawnej:
Paostwowe Spółdzielcze W formie spółki akcyjnej
Kryterium siedziby:
Krajowe Zagraniczne
Siedziba poza UE
Instytucje kredytowe
Zasada jednego paszportu- zezwolenie na czynności bankowe
wydane w jednym kraju członkowskim ma skutek na terenie całej UE-
wystarczy tylko poinformowad organ krajowy
(w Polsce Komisja Nadzoru Finansowego). Odmowa możliwa tylko,
gdy brak wymaganych funduszy. KNF może dad tylko dodatkowe
wymogi rozpoczęcia działalności, nie może zakazad rozpoczęcia.
Czynności transgraniczne- wymagają wyłącznie powiadomienia, nie zezwolenia.
Oddział banku- w imieniu i na rzecz macierzystej jednostki, z którą ma tożsame uprawnienia
Przedstawicielstwo- niewykonujące czynności bankowych np. marketing- w praktyce przygotowanie
pod otwarcie oddziału.
Kryterium funkcjonalne:
Uniwersalne Wyspecjalizowane
Wszystkie lub większośd czynności bankowych. Dana czynnośd lub czynności bankowe.
Tworzenie banku
Banki paostwowe:
Obecnie tylko Bank Gospodarstwa Krajowego, pochodzący jeszcze sprzed wojny- obsługuje częśd
budżetu paostwa, kiedyś przejmie czynności wykonywane przez NBP poza działalnością emisyjną.
Tworzone w formie rozporządzenia Rady Ministrów na wniosek ministra skarbu zaopiniowanego
przez KNF, określającego fundusze statutowe, wyposażenie w majątek paostwowy (grunty, budynki
oraz środki pieniężne). Statut w formie rozporządzenia Ministra Skarbu w porozumieniu z Ministrem
Finansów.
Organami Rada Nadzorcza i ZarzÄ…d (kadencja 3letnia).
Banki w formie spółki akcyjnej:
4 wymogi:
1. Kapitał. Ustawa określa minimalny kapitał: 5 mln euro (w formie spółdzielni 1 mln)
Nie może on pochodzid z kredytów, pożyczek, nie może pochodzid z nieujawnionych z
ródeł.
2. Jeden założyciel nie może mied więcej niż 50% udziałów -> musi byd co najmniej 3.
3. Kapitał w złotówkach .
Aporty nie mogą przekroczyd 15 % kapitału i muszą byd przydatne dla spółki (np. nie może
byd to grunt rolny.)
4. Kadry- rękojmia ostrożnego zarządzania bankiem. Muszą byd dokumenty dotyczące
działalności dotychczasowej.
Zarząd: co najmniej 3 osoby. Prezes i jeden członek powoływany za zgodą KNF.
Obligatoryjna odmowa: ukarany z winy umyślnej lub postępowanie trwa.
Fakultatywna: brak doświadczenia, znajomości języka polskiego, spowodował straty
materialne wcześniej.
Poza tym należy zapewnid odpowiednie zabezpieczenie oraz przedstawid program banku na
najbliższe 3 lata.
Procedura:
-złożenie wniosku o utworzenie banku przez założycieli z projektem statutu (póz
niejsza jego zmiana
tylko za zgodÄ… KNF).
-3 miesiące dla KNF na zapoznanie się (maksymalnie wydłużyd można do 6 miesiecy).
-wydana decyzja: zgoda dotycząca nazwy, siedziby, statutu, wysokości kapitału oraz zawiera
dodatkowe warunki do podjęcia działalności operacyjnej. W tym momencie istnieją już organy
banku.
-Zarząd występuje po spełnieniu wymogów o zgodę na podjęcie działalności operacyjnej. Jeśli brak
tego wniosku w ciÄ…gu roku od wydania decyzji o zgodzie na utworzenie banku- zgoda wygasa.
KNF może odmówid w razie: braków formalnych (kwestia prawna), działalnośd nie gwarantuje
dostatecznego bezpieczeostwa (kwestia ekonomiczna i ocenna- w razie zaskarżenia WSA ma
związane ręce).
Regulowana działalnośd bankowa
Obrót akcjami banku
Akcje banku z wyjątkiem notowanych na giełdzie, są akcjami imiennymi. Nabycie w ciągu roku od
utworzenia banku wymaga zgody KNF.
Osoba zamierzająca bezpośrednio lub pośrednio objąd lub nabyd akcje banku jest obowiązana
wystąpid każdorazowo z wnioskiem o wydanie przez Komisję Nadzoru Finansowego zezwolenia na
wykonywanie prawa głosu na walnym zgromadzeniu, jeżeli w wyniku objęcia lub nabycia akcji
osiągnęłaby lub przekroczyła próg 10 %, 20 %, 25 %, 33 %, 50 %, 66 % i 75 % głosów na walnym
zgromadzeniu. Jeżeli nabyto przez zgody, uchwały walnego zgromadzenia dotknięte są wadą prawną-
może taka osoba zabierad głos tylko do wysokości, na którą uzyskała zgodę KNF.
KNF sprawdza taką osobę pod kątem bezpieczeostwa, jak również, czy środki nie pochodzą z
nieujawnionych z
ródeł, pożyczek, kredytów, ze środków z krajów o nienależytym nadzorze
bankowym. Jeśli te okoliczności wyjdą ex post, zgoda może byd cofnięta a osoba taka musi w
określonym terminie swoje akcje zbyd.
Akcjonariusz chcÄ…cy zbyd co najmniej 10 % akcji banku musi zawiadomid KNF (ale norma ta
pozbawiona jest jakiejkolwiek sankcji).
Fundusze własne banku
w banku państwowym: fundusz statutowy, fundusz
zapasowy i fundusz rezerwowy,
w banku w formie spółki akcyjnej: wpłacony i
zarejestrowany kapitał zakładowy oraz kapitał zapasowy i
fundusze
kapitały rezerwowe, z wyłączeniem wszelkich zobowiązań
zasadnicze
z tytułu akcji uprzywilejowanych,
banku
w banku spółdzielczym: wpłacony fundusz udziałowy
oraz fundusz zasobowy i fundusz rezerwowy
w oddziale banku zagranicznego - fundusze określone w
regulaminie oddziału,
fundusz ogólnego ryzyka na niezidentyfikowane ryzyko
działalności bankowej
niepodzielony zysk z lat ubiegłych
zysk w trakcie zatwierdzania oraz zysk netto bieżącego
pozycje
okresu sprawozdawczego, obliczone zgodnie z
dodatkowe
obowiązującymi zasadami rachunkowości, pomniejszone
funduszy
fundusze
podstawowych o wszelkie przewidywane obciążenia i dywidendy, w
podstawowe
kwotach nie większych niż kwoty zysku zweryfikowane
banku
przez biegłych rewidentów,
inne pozycje bilansu banku, określone przez Komisję
Nadzoru Finansowego,
akcje własne posiadane przez bank, wycenione według
wartości bilansowej, pomniejszone o odpisy spowodowane
trwałą utratą ich wartości,
wartości niematerialne i prawne wycenione według
pozycje
wartości bilansowej,
pomniejszajÄ…ce
fundusze strata z lat ubiegłych,
podstawowe strata w trakcie zatwierdzania
strata netto bieżącego okresu
inne pomniejszenia funduszy podstawowych banku,
określone przez Komisję Nadzoru Finansowego.
Fundusze
kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny rzeczowych aktywów trwałych -
własne
utworzony na podstawie odrębnych przepisów,
banku inne pozycje określone przez Komisję Nadzoru Finansowego w celu
bezpiecznego prowadzenia działalności bankowej i prawidłowego zarządzania
obejmujÄ…:
ryzykiem w banku,
pomniejszenia funduszy uzupełniających, określone przez Komisję Nadzoru
Finansowego.
dodatkową kwotę odpowiedzialności członków banku
spółdzielczego, w części określonej przez Komisję Nadzoru
fundusze Finansowego, nie większej niż połowa kwoty, o której
uzupełniające mowa w art.10 ust. 2 ustawy o funkcjonowaniu banków
banku w spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających
kwocie
zobowiÄ…zania podporzÄ…dkowane, rozumiane jako
nieprzewyższa
zobowiązania z tytułu przyjęcia przez bank (& )
jÄ…cej funduszy
fundusze tworzone ze środków własnych lub obcych, pod
za zgodÄ…
podstawowych
warunkiem że:
Komisji
banku
- bank może dowolnie wykorzystywać je na pokrycie
Nadzoru
niezidentyfikowanego ryzyka,
Finansowego:
- ich kwota została obliczona zgodnie z obowiązującymi
zasadami rachunkowości, ustalona przez zarząd banku i
zweryfikowana przez biegłych rewidentów
zobowiązania z tytułu papierów wartościowych o
nieokreślonym terminie wymagalności oraz inne
instrumenty o podobnym charakterze (& )
Określony poziom utrzymania:
-funduszy własnych- nie niższe niż równorzędnośd kwoty niezbędnej do utworzenia banku
(czyli 5 mld zł).
-współczynnika wypłacalności: co najmniej 15 % w pierwszym roku działalności, 12 % w drugim i od
trzeciego- 8 %.
Fundusz własny banku
Współczynnik =
aktywa banku czyli wierzytelności z tytułów zwrotnych
i inne zobobiązania obciążone ryzykiem
Sanacja banku
Przesłanki:
-powstanie straty bilansowej
-groz
ba wystÄ…pienia straty
-niebezpieczeostwo niewypłacalności (np. z powodu paniki klientów)
Postępowanie:
1. Program naprawczy opracowuje zarzÄ…d banku
-przyczyny sytuacji
-formy i terminy zadao uzdrawiajÄ…cych
2. Przedłożenie KNF
a. Żądanie uzupełnienia
b. Przyjęcie programu- sanacja odbywa się siłami samego banku
KNF tylko kontroluje realizacjÄ™.
Komisja ma uprawnienie (Rada Nadzorcza może zaskarżyd) do wyznaczenia kuratora kontrolującego z
prawem sprzeciwu do sądu na decyzje i uchwały rady i zarządu oraz walnego zgromadzenia (o ile
narusza interes banku)
Działania niewystarczające/brak programu ze strony zarządu/plan i tak nic nie da/brak realizacji
planu Ä…ð KNF może ustanowid zarzÄ…d komisaryczny z wszelkimi prawami wÅ‚adz i organów banku.
Członkowie zarządu i rady odwołani z mocy prawa (zostaje im tylko prawo do złożenia skargi do sądu
administracyjnego, chociaż nie wstrzymuje to decyzji).
Drastyczna, acz bardzo skuteczna metoda sanacyjna, zazwyczaj koocząca się przejęciem przez innymi
bank.
Eliminacja banku
Może polegad na: likwidacji, przejęciu lub upadłości banku.
Może nastąpid, gdy strata wynosi ponad połowę wartości funduszu własnego banku i minęło pół roku
od walnego zgromadzenia akcjonariuszy, na którym podjęto decyzję o pokryciu straty (sanacji).
KNF dokonad decyzji o:
1o Przejęciu przez inny bank
ZarzÄ…d banku ulega rozwiÄ…zaniu, a jego kompetencje sÄ… zawieszone- zarzÄ…dzanie zdobywa bank
przejmujący. W Monitorze Bankowym ogłoszenie dla wierzycieli; co zostaje z uregulowania długów,
idzie na wydanie akcji banku przejmującego (!), które nabywają dawny akcjonariusze banku
przejmowanego. Klienci nic nie tracÄ… Jð
2o Likwidacji banku przez KNF. Nie można wypłacad dywidend, likwidator ma uprawnienia organów,
zaspokaja wierzycieli, a akcjonariuszom wydaje, co zostało.
WierzytelnoÅ›ci wiÄ™ksze niż majÄ…tek banku Ä…ð wniosek do KNF, która szuka banku przejmujÄ…cego
(tajemnicą KNF jest, jak to jest, że zazwyczaj ma takie argumenty, że jednak potrafi go znalez
d :>)
W innym wypadku kieruje wniosek do sądu okręgowego o upadłośd banku. Wraz z tym
zawiadomienie do Banku Funduszu Gwarancyjnego.
Uprawnienia i obowiÄ…zku banku
Sekurytyzacja i subpartycypacja
Proces emisji papierów wartościowych uprawniających nabywców do świadczeo z periodycznych
przychodów emitenta z określonych z
ródeł (dr Kryczko: są w Polsce osoby, które naprawdę wiedzą, o
co chodzi w tej instytucji :>)
Bank w ramach tej operacji przenosi pulę tych aktywów sekurytyzowanych (aktywa z tytułu kredytu,
leasingu, kart kredytowych) !na specjalnie utworzony w tym celu podmiot celowy (fundusz
sekurytyzacyjny, spółka akcyjna), który emituje następnie papiery wartościowe (dłużne lub
udziałowe) uprawniające nabywców do świadczeo pieniężnych odpowiadających wielkością
sekurytyzowanym aktywom Ä…ð przeniesienie wierzytelnoÅ›ci z tytuÅ‚u kredytu, kart kredytowych,
leasingu na inny podmiot.
- można powyższe rozwiązad przez umowę subpartycypacji, w której bank zobowiązuje się, że będzie
przekazywał temu podmiotowi, z którym umowę podpisuje' wszystkie świadczenia otrzymywane z
puli sekurytyzowanych wierzytelności
- w pierwszej sytuacji bank przenosi wierzytelności w drugiej wierzytelności pozostają w banku, a
bank zobowiązuje się, że przekaże wszelkie świadczenia otrzymane w związku z posiadaniem tych
wierzytelności.
- wymyślono to by zmniejszyd ryzyko działalności banku - bank przenosząc te wierzytelności na inny
podmiot, a trzymuje od podmiotu celowego środki pieniężne, które podmiot celowy utrzymał z tytułu
emisji papierów wartoÅ›ciowych Ä…ð bank nie ma wiÄ™c już problemu z aktywami poddanymi
sekurytyzacji, ryzyko przejmuje ten podmiot celowy; a w szczególności nabywcy emitowanych przez
niego papierów wartościowych (to oni ryzykują to czy wierzyciele banku spłacą sekurytyzowane
kredyty wraz z odsetkami)
-przepisy dotyczÄ…ce tych operacji wyraz
nie stanowią, że pomiędzy bankiem a podmiotem celowym
nie może byd żadnych powiązao kapitałowych, także bank nie może pośrednio ani bezpośrednio
nabywad papierów wartościowych od podmiotu celowego.
- pewną gwarancją dla podmiotów, które zdecydują się kupid te papiery wartościowe jest to, że te
aktywa, które podlegają sekurytyzacji musza byd jednorodne, dlatego oby nabywca papierów
wartoÅ›ciowych mógÅ‚ ocenid ryzyko towarzyszÄ…ce jego inwestycji Ä…ð dlatego np. spÅ‚ata
sekurytyzowanych kredytów powinna byd objęta tym samym ryzykiem  powinny byd to kredyty,
które podlegają spłacie w tym samym terminie.
- generalnie sekurytyzacja ma na celu poprawę bezpieczeostwa działalności banków, poprzez
przeniesienie ryzyka zw. ze spłatą kredytów, kart, umów leasingowych na inne podmioty
-każdy podmiot może wprowadzid taką sekurytyzację ale prawo bankowe wprowadza ograniczenia,
chociażby takle, że bank me może nabywad tych papierów, to ze sekurytyzacji podlegają jednorodne
aktywa - przy innych podmiotach takich szczególnych regulacji się nie stosuje.
Uprawnienia sekurytyzacji i subpartycypacji, sÄ… tak naprawdÄ™ ograniczeniami, bo inne podmioty
mogą robid to bez ograniczeo (rozwiązanie to ma zapewnid bezpieczeostwo banków).
Ustanawianie zabezpieczeo wierzytelności z czynności bankowych
1. Prawa cywilnego: poręczenie, zastaw, hipoteka, przejęcie
2. Prawa wekslowego i czekowego
3. Zabezpieczenia wykształcone zwyczajowo: przystąpienie do długu, blokada środków na
rachunku, pełnomocnictwo do podejmowania z rachunku bankowego środków,
przewłaszczenie na zabezpieczenie, kaucja, gwarancja bankowa (trzy ostatnie regulowane
prawem bankowym).
Stosowanie potrÄ…cenia bankowego
Z wierzytelności dłużnika bank może potrącid wierzytelnośd własną przed jej wymagalnością, gdy
sytuacja wierzyciela jest ciężka
Bankowy tytuł egzekucyjny
Podstawa: dokumenty, księgi bankowe, roszczenia muszą wynikad z czynności bankowej. Wyłącznie
przeciw osobie dokonującej czynności (+ jej małżonek). Wcześniej musi wyrazid zgodę poddanie się
egzekucji (to właśnie podpisujemy w banku, a czego zazwyczaj nie czytamy).
Ogólne warunki umów i regulaminy
Bank ma prawo stosowania wzorców umów (a łyżka na to niemożliwe :>)
Uprawnienie do pobierania prowizji z tytułu dokonywanych czynności bankowych oraz opłat za
wykonywanie innych czynności
Tajemnica bankowa
po artykule, który określa ten obowiązek są 3 strony wyjątków
podmiotowy zakres obowiÄ…zku:
- dotyczy pracowników, ekspertów, doradców banku, jak również banku jako instytucji.
Zakres przedmiotowy
-wszystkie informacje, wiadomości dotyczące osób i czynności bankowych przez te
osoby dokonywanych.
-w sytuacji gdy nie dojdzie do zawarcia umowy, to wiadomości uzyskane przez bank w
trakcie negocjacji tej umowy także objęte są tajemnicą bankową.
Zakres czasowy :
trwa przez czas nieokreślony
WyjÄ…tki
określa je nie tylko ustawa prawo bankowe, ale także inne ustawy np. ordynacja
podatkowa albo ustawa o kontroli skarbowej:
mogÄ… mied charakter podmiotowy:
-osoby upoważnione przez stronę' chwalenie się :P
-podmioty o uprawnieniach nadzorczych, kontrolnych (np. KNF, inspektor nadzoru
bankowego, przewodniczący komisji papierów wartościowych i giełd, generalny
inspektor informacji finansowej)
-inne banki komercyjne- banki komercyjne wymieniają się informacjami, dzięki czemu
osoba, która nie ma zdolności kredytowej nie wyłudzi kredytu w innym banku
-takie informacje mogą byd przekazywane również organom podatkowym i organom
kontroli skarbowej - procedura w tym zakresie wymaga od właściwego organy przedłożenia
sformalizowanego wniosku o udzielenie tej informacji, w którym musi znalez
d siÄ™ wskazanie
przesłanek uzasadniających koniecznośd uzyskania tych informacji, a następnie muszą byd
przedstawione dowody, że podatnik lub kontrolowany nie przedstawił (odmówił udzielenia tych
informacji) i nie wyraził zgody na pozyskanie tych informacji przez właściwe organy (zarówno
podatkowe jak i kontrolne) Ä…ð dopiero, gdy speÅ‚nione sÄ… te przesÅ‚anki ma obowiÄ…zek udostÄ™pnienia
tych informacji (informacje dotyczą posiadanych rachunków, obrotów na rachunkach a także
zawartych umów kredytowych, pożyczek)
-Policja- jeśli jest to konieczne dla skutecznego zapobieżenia przestępstwu, ich wykrycia, ustalenia
sprawców, uzyskania dokumentów
-nie można dowiadywad się, kto jest właścicielem danego rachunku !!!
Obowiązek przeciwdziałania wykorzystywaniu działalności banków dla celów związanych z
przestępstwem prania brudnych pieniędzy
Mamy specjalną ustawę ściśle związaną z tym zagadnieniem - o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do
obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych z
ródeł.
(Dz. U. z dnia 22 grudnia 2000 r.)
ww. ustawa powierza to zadanie:
a) Ministrowi Finansów -
b) Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej- podsekretarz stanu w ministerstwie finansów,
powoływany przez premiera na wniosek ministra finansów
- bada przebieg transakcji
-ma prawo wstrzymania transakcji
-opracowuje dokumenty, materiały, które przekazuje wymiarowi sprawiedliwości, gdy ma
podejrzenie popełnienia przestępstwa
banki muszą identyfikowad klientów, jeśli wartośd transakcji przekracza 15tys. euro
(transakcje pojedyncze jak i Å‚Ä…czne)
- obowiÄ…zek rejestrowania transakcji
- obowiązek przechowywania materiałów dowodowych
- obowiązek czynnego przeciwdziałania, także gdy transakcja nie przekracza 15 tys. euro
- banki muszą zatrudniad urzędników przeszkolonych w zakresie procederu prania
brudnych pieniędzy
w czasach socjalizmu, gdy łatwo było zakładad banki, był bank, który powstał z samych
brudnych pieniędzy
Obowiązek ogłaszania stawek oprocentowania, prowizji i opłat
obowiÄ…zek ten ma charakter informacyjny
Nadzór bankowy
Termin wieloznaczny, nie ma jednak wątpliwości, że nadzór bankowy rozumiany jest jako czuwanie
nad przestrzeganiem przepisów prawa przez podmioty poddane nadzorowi, a w przypadku
naruszenia tych przepisów stosowanie środków nadzoru - jest to więc sytuacja, gdy organ nadzoru
nie jest strukturalnie powiązany z podmiotami nadzorowanymi , jest podmiotem zewnętrznym w
stosunku do podmiotów nadzorowanych,' sprawdza przestrzeganie przepisów przez podmioty
nadzorowane, a w przypadku nieprawidłowego działania, podmiot ten stosuje środki przewidziane
prawem - Å›rodki nadzoru Ä…ð jest to wiÄ™c nadzór, który możemy nazwad legalnym, prawnym -
kryterium oceny: zgodnośd działalności z prawem.
Nadzór bankowy wykonuje KNF, działająca na podstawie ustawy o nadzorze nad rynkiem
finansowym- ustawa tworzy KNF.
- KNF przejęła nadzór bankowy od Komisji Nadzoru Bankowego - pomysł PIS, które
uznało, że należy powoład jedną komisję, która będzie nadzorowała cały rynek finansowy
- KNF zajmuje się nie tylko nadzorem bankowym, ale także emerytalnym, ubezpieczeniowym, nad
rynkiem kapitałowym, pieniądzem elektronicznym - generalnie nad całym rynkiem finansowym
-KNB funkcjonowała w ramach NBP (przy NBP), w momencie kiedy udało się PIS
odzyskad bank centralny (powoład swojego prezesa), ten prezes zaczął zabiegad, by
komisja dalej funkcjonowała przy NBP, ale okazało się, że mleko już się wylało i do tego
wrócid się nie da, pozostaliśmy przy rozwiązaniu, które nie jest dominujące w innych
krajach - jednej instytucji nadzorczej
Skład KNF
a)przewodniczący- powołuje go Prezes RM na 5- letnią kadencję, obecnie Stanisław
Kluze (powołany przez Kaczyoskiego, ale jest fachowcem)
- musi mied odpowiednie wykształcenie, staż na stanowisku kierowniczym,
- przepisy ustawy o utworzeniu KNF gwarantujÄ… przewodniczÄ…cemu Komisji pewnÄ…
niezależnośd premier może go odwoład tylko w przypadkach określonych w ustawie;
b) 2 zastępców przewodniczącego - powoływani przez pemiera na wniosek
przewodniczÄ…cego komisji..
c) Minister Finansów lub jego przedstawiciel
d) Minister Pracy lub jego przedstawiciel- odpowiedzialny za zabezpieczenie społeczne
e) prezes NBP lub delegowany wiceprezes
f) przedstawiciel Prezydenta
Konstytutywne cechy nadzoru bankowego
a) Zidentyfikowanie organu uprawnionego do wykonywania nadzoru bankowego oraz podmiotów
mu podlegajÄ…cych
b) normatywne określenie celów nadzoru oraz sytuacji w których interwencja organu (KNF) jest
dopuszczalna oraz środków, za pomocą których KNF koryguje działalnośd banku.
c) unormowanie procesu stosowania środków nadzoru w taki sposób, aby zagwarantowad bankom
środki ochrony prawnej (takie, które umożliwiłyby korygowanie błędnych decyzji organu)
d) nadzór bankowy musi byd uregulowany aktami normatywnymi, które nie mogą byd zmieniane
przez organ nadzoru.
Cele nadzoru finansowego
a) bezpieczeostwo środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych
b) zapewnienie zgodności działalności banku z przepisami ustaw (prawo bankowe, ustawy o NBP)
oraz zgodności ze statutem i decyzją o wykonywaniu zezwolenia na utworzenie banku
Ä…ð te cele poprzez odesÅ‚anie do ww. wskazujÄ… w sposób nie budzÄ…cych wÄ…tpliwoÅ›ci, że nadzór zostaÅ‚
podporzÄ…dkowany zasadzie legalizmu .
Åšrodki nadzoru
A) nadzór prewencyjny
związany ze stosowaniem środków o generalnym charakterze w oparciu o generalne akty
administracyjne
w Polsce:
-uchwały KNF, które określają np. reguły rozważnego zarządzania ryzykiem związanym z działalności
banków (np. normy płynności)
-zarządzenia KNF dotyczące obliczania współczynnika wypłacalności
ww. kierowane do wszystkich banków, które muszą się one do nich dostosowad
C) nadzór weryfikacyjny
zalecenia, upomnienia, nakazy, decyzje
- upomnienie na piśmie - gdy bank naruszy przepisy statutu lub prawa bankowego. Jeśli nie przyniesie
stosownych owoców KNF będzie musiała podjąd dalej idące środki:
AD PERSONAM - w stosunku do członków zarządu
a) KNF może wystąpid do właściwego organu banku (rady banku) z wnioskiem o odwołanie prezesa'
lub członka zarządu;
b) KNF może zawiesid członka zarządu do czasu rozpoznania jej wniosku. o odwołanie
c) KNF może wprost odwoład członka zarządu - możliwośd i obowiązek, gdy ta osoba
została skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przeciwko mieniu i dokumentom lub
karnoskarbowe
d) ustawa prawo bankowe pozwala KNF na stosowanie kar pieniężnych wobec członków zarządu 
gdy członek ten nie wykonuje zaleceo lub nie składa wyjaśnieo (odmawia udzielenia, przekazania
wyjaśnieo, których żąda KNF)
- kara max 3 x miesięczne wynagrodzenie brutto
- ta kara stanowi dochód Bankowego Funduszu Gwarancyjnego
AD REM - wobec banku
a) zalecenia - KNF może zalecid bankowi:
-podjęcie środków do przywrócenia płynności
-zwiększenie funduszy własnych
-zaniechanie określonych form reklamy jeśli wprowadza w błąd
b) nakazy:
- nakaz wstrzymania wypłat z zysku
-nakaz wstrzymania tworzenia nowych jednostek organizacyjnych
c) ograniczenie zakresu działalności banku*- jeśli nakazy nie zostały zrealizowane i upomnienie na
piśmie nie przyniosło rezultatu.
przesłanki ograniczenia działalności:
-zwiększone ryzyko związane z zachwianiem płynności
-mały kapitał własny
- przejmowanie przez podmioty, niepodlegające kontroli KNF (np. zagraniczne, z krajów, gdzie nie ma
skutecznego nadzoru bankowego)
* nadzór komisaryczny, kurator - omawiane na poprzednich wykładach
d) nałożenie kary finansowej - do 1 mln zł
e) uchylenie zezwolenia na utworzenie działalności bankowej  likwidacja
Bankowy Fundusz Gwarancyjny
System gwarantowania środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych
14.12.1994 - ustawa o bankowym funduszu gwarancyjnych (nowelizowana)
ten system nie ma nic wspólnego z gwarancjami bankowymi, ani funduszami celowymi!
Cechy BFG:
1) jest osobą prawną (posiada osobowośd prawną), ale nie jest paostwową osobą prawną, ani
jednostką sektora finansów publicznych.
* nie jest funduszem celowym!
2)każdy bank krajowy z mocy samego prawa objęty jest systemem obowiązkowego gwarantowania
środków pieniężnych na rachunkach bankowych .
a) bank krajowy nie może odmówid przystąpienia do niego - to samo dotyczy oddziałów
banków zagranicznych
b) w przypadku instytucji kredytowych  w każdym kraju europejskim istnieje taki system
gwarancyjny - różne wysokoÅ›ci kwot gwarantowanych Ä…ð w Polsce standardowo 50 tys. euro, ale sÄ…
też kraje, które mają 100 tys. euro (np. Polbank, bo należy do greckiego systemu
gwarantowania- dużo to dało :>)
Dysponent, którego środki są gwarantowane  osoba fizyczna, prawna, JONOP
a) nie sÄ… nimi w rozumieniu ustawy np.:
-inne banki
-Skarb Paostwa
Środki gwarantowane  środki zgromadzone w banku przez dysponenta na rachunkach imiennych
i jego należności wynikające z innych czynności bankowych (np. gwarancji)
Organy BFG :
a) Rada Funduszu
-przewodniczący : powołuje go Minister Finansów po zasięgnięciu opinii Prezesa NBP
i przewodniczÄ…cego KNF
-7 członków
-2 Minister Finansów
-2- Prezes NBP
-2- Związek Banków Polskich
-1- PrzewodniczÄ…cy KNF
b) ZarzÄ…d Funduszu
-5 członków (w tym prezes i jego zastępca)
-powoływany przez Radę Funduszu
-kadencja trwa 3 lata
Zadania organów:
a) Rada Funduszu -ustala wysokości opłaty rocznej, którą każdy bank objęty system musi
odprowadzid na rachunek funduszu
-opłata roczna
- podstawowe z
ródło dochodów Funduszu
-maksymalna jej wysokoÅ›d - w ustawie (także stawki) Ä…ð Rada Funduszu musi podad bankom jej
wysokośd do kooca roku poprzedzającego rok, w którym należy ją wpłacid
- podstawa naliczania - określa ją ustawodawca w ustawie
- musi zostad w określonym terminie przekazana na rachunek BFG
Inne dochody BFG:
a) oprocentowanie pożyczek
b) z wpłat banków dokonywanych w sytuacji uruchamiania systemu gwarancyjnego
c) z kar nałożonych na członków zarządu
Zadania BFG:
Bieżące zadanie BFG
BFG zbiera pieniądze od banków-wszystkie dochody BFG służą na
zgromadzenie środków wykorzystywanych na udzielanie zwrotnej pomocy finansowej (pożyczki)
bankom, które mają problemy finansowe - na nabywanie wierzytelności banków zagrożonych
niewypÅ‚acalnoÅ›ciÄ…, na kontrolÄ™ realizowania programów naprawczych Ä…ðzwiÄ™kszenie
bezpieczeostwa systemu bankowego w Polsce
a)wsparcie BFG może byd dokonywane na warunkach korzystniejszych niż rynkowe
(np. pożyczki mogą byd nieoprocentowane) .
b) BFG powstał po to, by udzielad pomocy bankom objętym gwarancyjnym systemem
Drugie zadanie:
Obowiązkowy system gwarantowania środków pieniężnych
Z mocy samego prawa środki gwarantowane do 50 tys. euro w 100% - każdy dysponent ma
ustawową gwarancję, że gdy bank upadnie uzyska całe 50 tys. euro wcześniej zdeponowane
Ä…ðto kwota wraz z odsetkami należnymi za dzieo speÅ‚nienia Å›wiadczenia
Praktyczne działanie systemu gwarancyjnego:
a) gdy upada bank, pojawia się syndyk, sporządza listę deponentów i kwot depozytyów, ze
wskazaniem, które są gwarantowane (do 50 tys. euro)
b) syndyk przedstawia tę listę BFG (wcześniej musi sprawdzid ile z tych depozytów może zostad
spłaconych z funduszy upadłego banku) -> brakującą kwotę przekazuje BFG syndykowi, który zwróci
je deponentom
c) BFG nie ma tej kwoty w tym momencie - musi podad każdemu bankowi objętemu systemem
gwarancyjnym kwotę, którą ten bank musi wpłacid z tytułu uczestniczenia w tym systemie (każdy
bank jest do tego przygotowany - musi utworzyd własny, obowiązkowy fundusz środków
gwarantowanych)
- ta kwota zależy od wysokości funduszu ochrony środków w danym banku - od wielkości banku
d) ustawa określa wielkośd tego funduszu ochrony środków w danym banku- od wielkości banku
e) banki mogą środki tego funduszu lokowad tylko w ustawowo wskazane inwestycje (skarbowe
papiery wartościowe, bony NBP, jednostki funduszy rynku pieniężnego)  dochody minimalne, ale
pewne
f)wolne, nieulokowane środki tych funduszy powinny byd deponowane na rachunku banku w NBP
g) jest to procedura doraz
na związana z upadłością danego banku
h) ten system działa bez zarzutu - w zasadzie wykorzystywany tylko raz, gdy upadł Bank Staropolski
w Poznaniu
i)ten system jest bardzo sprytny - ustawodawca nie wyciąga ani złotówki z budżetu
j)gdy system bankowy na skutek totalnej zapaści nie byłby w stanie spłacid, w grę wchodzą
pożyczki z budżetu, który może zaciągnąd BFG i inne środki
Prawo dewizowe
Marzeniem każdego paostwa jest, by na jego terytorium, jego obywatele, korzystali z jego
pieniążków. Z drugiej strony rozwój stosunków międzynarodowych spowodował wymianę
środków pieniężnych między różnymi krajami. Stąd powstało prawo dewizowe, które
reguluje:
posiadanie, wymianę i obrót wartościami dewizowymi.
Sposób regulacji zależy od podstaw gospodarki danego kraju:
- w krajach gospodarki planowanej modelem jest restrykcja wobec dewiz, a wyjÄ…tkami jest
poluzowywanie tego reżimu.
-w krajach wolnorynkowych zasadą jest swoboda przepływu dewiz, a wyjątkami jest
ograniczenie tej wolności.
Współcześnie pozostał bardzo wąski sens utrzymywania regulacji prawa dewizowego. Chodzi
tu o ochronÄ™ gospodarki przed skutkami spekulacyjnego handlu walutÄ… na wielkÄ… skalÄ™, co
może skutkowad gwałtownymi wahaniami kursu waluty krajowej.
Podstawowe znaczenie ma ustawa Prawo dewizowe z dnia 27 lipca 2002 r.
(Dz.U.02.141.1178 ze zm.). Określa ona obrót dewizowy z zagranicą oraz obrót wartościami
dewizowymi w kraju, a także działalnośd gospodarczą w zakresie kupna i sprzedaży wartości
dewizowych oraz pośrednictwa w ich kupnie i sprzedaży.
Należy zaznaczyd, iż ograniczeo z tej ustawy nie stosuje, gdy stroną jest Skarb Paostwa, w
zakresie, w jakim jest reprezentowany przez ministra właściwego do spraw budżetu,
finansów publicznych i instytucji finansowych lub ministra właściwego do spraw Skarbu
Paostwa, gdy jednÄ… ze stron jest Narodowy Bank Polski, bÄ…dz
organ władzy publicznej
podejmujący czynności w postępowaniu karnym, cywilnym lub administracyjnym, w tym
zabezpieczającym lub egzekucyjnym. Ograniczeo nie stosuje się również do banków i innych
instytucji finansowych, działających pod nadzorem odpowiednich władz nadzorczych.
Podstawowe pojęcia
Rezydenci i nierezydenci
W rozumieniu ustawy rezydentami sÄ…:
a) osoby fizyczne majÄ…ce miejsce zamieszkania w kraju oraz osoby prawne majÄ…ce siedzibÄ™
w kraju, a także inne podmioty mające siedzibę w kraju, posiadające zdolnośd zaciągania
zobowiązao i nabywania praw we własnym imieniu; rezydentami są również znajdujące się w
kraju oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez nierezydentów,
b) polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne polskie
przedstawicielstwa oraz misje specjalne, korzystające z immunitetów i przywilejów
dyplomatycznych lub konsularnych,
Nierezydentami sÄ… natomiast:
a) osoby fizyczne majÄ…ce miejsce zamieszkania za granicÄ… oraz osoby prawne majÄ…ce siedzibÄ™ za
granicą, a także inne podmioty mające siedzibę za granicą, posiadające zdolnośd zaciągania
zobowiązao i nabywania praw we własnym imieniu; nierezydentami są również znajdujące się za
granicą oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów,
b) obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne obce przedstawicielstwa oraz
misje specjalne i organizacje międzynarodowe, korzystające z immunitetów i przywilejów
dyplomatycznych lub konsularnych,
Jednakże rezydenta będącego osobą fizyczną, wykonującego za granicą działalnośd gospodarczą,
traktuje się w zakresie czynności związanych z tą działalnością jak nierezydenta. Nierezydenta
będącego osobą fizyczną, wykonującego w kraju działalnośd gospodarczą, traktuje się w zakresie
czynności związanych z tą działalnością jak rezydenta.
Nierezydentami z krajów trzecich są osoby fizyczne, osoby prawne oraz inne podmioty, posiadające
zdolnośd zaciągania zobowiązao i nabywania praw we własnym imieniu, mające miejsce zamieszkania
lub siedzibę w krajach trzecich; nierezydentami z krajów trzecich są również znajdujące się w tych
krajach oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów lub
nierezydentów z innych krajów,
Wartości dewizowe
wartościami dewizowymi są:
- zagraniczne środki płatnicze, czyli waluty obce i dewizy
-złoto dewizowe i platyna dewizowa,
walutami obcymi są znaki pieniężne (banknoty i monety) będące poza krajem prawnym środkiem
płatniczym, a także wycofane z obiegu, lecz podlegające wymianie; na równi z walutami obcymi
traktuje się wymienialne rozrachunkowe jednostki pieniężne stosowane w rozliczeniach
międzynarodowych, w szczególności jednostkę rozrachunkową Międzynarodowego Funduszu
Walutowego (SDR)
dewizami są papiery wartościowe i inne dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego, wystawione
w walutach obcych
papierami wartościowymi są papiery wartościowe udziałowe, w szczególności akcje i prawa poboru
nowych akcji oraz papiery wartościowe dłużne, w szczególności obligacje, wyemitowane lub
wystawione na podstawie przepisów paostwa, w którym emitent lub wystawca ma swoją siedzibę
albo w którym dokonano ich emisji lub wystawienia,
złotem dewizowym i platyną dewizową jest złoto i platyna w stanie nieprzerobionym oraz w postaci
sztab, monet bitych po 1850 r., a także półfabrykatów, z wyjątkiem stosowanych w technice
dentystycznej; złotem dewizowym i platyną dewizową są również przedmioty ze złota i platyny
zazwyczaj niewytwarzane z tych kruszców,
krajowymi środkami płatniczymi są waluta polska oraz papiery wartościowe i inne
dokumenty, pełniące funkcję środka płatniczego, wystawione w walucie polskiej,
walutą polską są znaki pieniężne (banknoty i monety) będące w kraju prawnym środkiem
płatniczym, a także wycofane z obiegu, lecz podlegające wymianie,
Czynności dewizowe
Czynności, których dotyczy reglamentacja oparta na prawie dewizowym, nazywane są
obrotem dewizowym. Obrót dewizowy może byd obrotem dewizowym z zagranicą bądz

obrotem wartościami dewizowymi w kraju.
obrotem dewizowym z zagranicÄ… jest:
a) zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, powodującej lub mogącej
powodowad dokonywanie między rezydentem i nierezydentem rozliczeo pieniężnych lub
przeniesienie między rezydentem i nierezydentem własności wartości dewizowych lub
krajowych środków płatniczych, a także wykonywanie takich umów lub czynności,
b) zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, powodującej lub mogącej
powodowad przeniesienie między rezydentami rzeczy lub prawa, których nabycie nastąpiło
w obrocie dewizowym z zagranicą, a także wykonywanie takich umów,
c) dokonywanie wywozu, przekazywanie oraz wysyłanie za granicę wartości dewizowych lub
krajowych środków płatniczych, a także dokonywanie ich przywozu, przekazywanie oraz
nadsyłanie z zagranicy do kraju,
obrotem wartościami dewizowymi w kraju jest zawarcie umowy lub dokonanie innej
czynności prawnej powodującej lub mogącej powodowad dokonywanie w kraju między
rezydentami lub między nierezydentami rozliczeo w walutach obcych albo przeniesienie w
kraju między rezydentami lub między nierezydentami własności wartości dewizowych, a
także wykonywanie takich umów lub czynności,
Ograniczenia obrotu dewizowego
Dokonywanie obrotu dewizowego jest- co do zasady- dozwolone. Jednakże ta zasada jest
ograniczona pewnymi postanowieniami prawa dewizowego.
Ograniczeniom podlega:
1) wywóz, wysyłanie oraz przekazywanie przez rezydentów do krajów trzecich krajowych lub
zagranicznych środków płatniczych, z przeznaczeniem na podjęcie lub rozszerzenie w tych krajach
działalności gospodarczej, w tym na nabycie nieruchomości na potrzeby tej działalności, z wyjątkiem
przekazywania do krajów trzecich krajowych lub zagranicznych środków płatniczych na pokrycie
kosztów działalności polegającej na bezpośrednim świadczeniu usług w wykonaniu zawartej umowy
lub promocji i reklamie działalności gospodarczej prowadzonej przez rezydenta w kraju,
2) zbywanie w kraju przez nierezydentów z krajów trzecich, a także przez organizacje
międzynarodowe, do których nie należy Rzeczpospolita Polska, zarówno bezpośrednio, jak i za
pośrednictwem innych podmiotów:
a) papierów wartościowych dłużnych o terminie wykupu krótszym niż rok, z wyjątkiem nabytych w
kraju,
b) wierzytelności i innych praw, których wykonywanie następuje poprzez dokonywanie rozliczeo
pieniężnych, z wyjątkiem nabytych w kraju lub powstałych w obrocie z rezydentami w zakresie
niewymagajÄ…cym zezwolenia dewizowego,
6) nabywanie przez rezydentów, zarówno bezpośrednio, jak i za pośrednictwem innych podmiotów:
a) udziałów i akcji w spółkach mających siedzibę w krajach trzecich, a także obejmowanie udziałów i
akcji w takich spółkach,
b) jednostek uczestnictwa w funduszach zbiorowego inwestowania majÄ…cych siedzibÄ™ w krajach
trzecich,
c) papierów wartościowych dłużnych wyemitowanych bądz
wystawionych przez nierezydentów z
krajów trzecich,
d) wartości dewizowych zbywanych przez nierezydentów z krajów trzecich, w zamian za inne
wartości dewizowe lub krajowe środki płatnicze,
e) wierzytelności i innych praw, których wykonywanie następuje poprzez dokonywanie rozliczeo
pieniężnych, zbywanych przez nierezydentów z krajów trzecich,
8) zbywanie przez rezydentów, zarówno bezpośrednio, jak i za pośrednictwem innych podmiotów,
w krajach trzecich:
a) papierów wartościowych dłużnych o terminie wykupu krótszym niż rok, z wyjątkiem nabytych w
tych krajach na podstawie zezwolenia dewizowego,
b) wierzytelności i innych praw, których wykonywanie następuje poprzez dokonywanie rozliczeo
pieniężnych, z wyjątkiem nabytych w tych krajach na podstawie zezwolenia dewizowego lub
powstałych w obrocie z nierezydentami z krajów trzecich w zakresie niewymagającym zezwolenia
dewizowego,
 9) otwieranie przez rezydentów, zarówno bezpośrednio, jak i za pośrednictwem innych podmiotów,
rachunków w bankach i oddziałach banków, mających siedzibę w krajach trzecich, z wyjątkiem ich
otwierania w czasie pobytu w tych krajach, a także w związku z działalnością określoną w pkt 4, z
zastrzeżeniem nieutrzymywania takich rachunków dłużej niż 2 miesiące od zakooczenia pobytu lub
działalności,
10) dokonywanie przez rezydentów i nierezydentów z krajów trzecich rozliczeo pieniężnych w
wykonaniu czynności określonych w pkt 5 i 7-9, z wyłączeniem czynności, których dokonywanie nie
wymaga zezwolenia dewizowego,
Zezwolenia dewizowe
Dozwolone jest odstępowanie od ograniczeo i pewnych obowiązków określonych w ustawie na
podstawie ogólnego albo indywidualnego zezwolenia dewizowego, w zakresie i na warunkach
określonych w takim zezwoleniu.
Zezwoleo dewizowych udziela się, jeżeli nie zagraża to interesowi publicznemu lub
międzynarodowym zobowiązaniom wiążącym Rzeczpospolitą Polską.
Z zezwolenia dewizowego, udzielonego na zawarcie umowy lub dokonanie rozliczenia, mogÄ…
korzystad wszystkie strony tej umowy lub rozliczenia.
Udzielone spółce zezwolenie dewizowe nie przechodzi na spółkę przejmującą lub spółkę nowo
zawiązaną, gdy spółka, która otrzymała zezwolenie, została przejęta przez inną spółkę lub wraz z inną
spółką albo spółkami zawiąże nową spółkę.
Minister właściwy do spraw finansów publicznych udziela, w drodze rozporządzenia, ogólnych
zezwoleo dewizowych. Zezwolenia takie mogą dotyczyd wszystkich lub rodzajowo określonej
kategorii podmiotów oraz wszystkich lub rodzajowo określonych czynności.
Indywidualne zezwolenie dewizowe jest wymagane na odstÄ…pienie od ograniczenia lub obowiÄ…zku
wynikającego z ustawy, w zakresie których nie udzielono ogólnego zezwolenia dewizowego albo
udzielono takiego zezwolenia, ale na innych warunkach niż te, na których ma nastąpid odstąpienie.
Sprawy zwiÄ…zane z udzielaniem indywidualnych zezwoleo dewizowych sÄ… rozstrzygane przez Prezesa
Narodowego Banku Polskiego w drodze decyzji administracyjnej. Nie przysługuje na nie odwołanie,
ale można wnieśd wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Na decyzję przysługuje skarga do WSA.
Prezes Narodowego Banku Polskiego może upoważnid do załatwiania spraw tych wyłącznie
dyrektorów departamentów Centrali Narodowego Banku Polskiego oraz dyrektorów oddziałów
Narodowego Banku Polskiego lub jednostek równorzędnych.
Prezes Narodowego Banku Polskiego może uchylid udzielone zezwolenie, jeżeli korzystanie z niego
odbywa się wbrew określonym w tym zezwoleniu warunkom.
Szczególne ograniczenia
W zakresie obrotu dewizowego z zagranicą mogą byd wprowadzane szczególne ograniczenia,
o ile są one niezbędne w celu:
1) wykonania decyzji organów organizacji międzynarodowych, których członkiem jest
Rzeczpospolita Polska,
2) zapewnienia porzÄ…dku publicznego lub bezpieczeostwa publicznego,
3) zapewnienia równowagi bilansu płatniczego, w razie ogólnej jego nierównowagi lub
nagłego załamania albo powstałego w tym zakresie zagrożenia,
4) zapewnienia stabilności waluty polskiej, w razie nagłych wahao jej kursu albo
powstałego w tym zakresie zagrożenia.
Rada Ministrów może, w drodze rozporządzenia, wprowadzad ograniczenia w celach, o
których mowa w pkt 1 i 2.
Rada Ministrów, po zasięgnięciu opinii Rady Polityki Pieniężnej, może, w drodze
rozporządzenia, wprowadzad ograniczenia w celach, o których mowa w pkt 3 i 4.
Ograniczenia takie mogą obowiązywad do czasu przezwyciężenia powstałych trudności z
bilansem płatniczym lub stabilnością waluty polskiej lub ustania powstałego w tym zakresie
zagrożenia, nie dłużej jednak niż przez 6 miesięcy od dnia ich wejścia w życie.
Wywóz, przywóz i przekazywanie do kraju wartości dewizowych lub
krajowych środków płatniczych
Rezydenci i nierezydenci przekraczający granicę paostwową są obowiązani zgłaszad, w formie
pisemnej, organom celnym lub organom Straży Granicznej, przywóz do kraju oraz wywóz za granicę
złota dewizowego lub platyny dewizowej, bez względu na ilośd, a także krajowych lub zagranicznych
środków płatniczych, jeżeli ich wartośd przekracza łącznie równowartośd 10.000 euro. Nie stanowi
wykonania obowiązku zgłoszenia podanie w zgłoszeniu nieprawdziwych danych.
Rezydenci i nierezydenci są obowiązani przedstawiad organom celnym lub organom Straży
Granicznej, na ich żądanie, przywożone do kraju lub wywożone za granicę wartości dewizowe oraz
krajowe środki płatnicze.
Organy celne oraz organy Straży Granicznej mogą, w celu sprawdzenia, czy przywóz do kraju wartości
dewizowych lub krajowych środków płatniczych oraz ich wywóz za granicę odbywa się zgodnie z
przepisami ustawy, podejmowad czynności kontrolne na zasadach i w trybie określonych w
przepisach o kontroli celnej lub kontroli granicznej.
Rezydenci i nierezydenci są obowiązani dokonywad przekazów pieniężnych za granicę oraz rozliczeo
w kraju związanych z obrotem dewizowym za pośrednictwem uprawnionych banków, jeżeli kwota
przekazu lub rozliczenia przekracza równowartośd 15.000 euro.
Działalnośd kantorowa
Zagraniczne środki płatnicze mogą byd w kraju przedmiotem obrotu prowadzonego przez kantory
wymiany walut. Służą one dokonywaniu zakupu przez osoby fizyczne walut obcych za złote polskie
oraz sprzedaży takich walut.
Prowadzenie działalności kantorowej wymaga uzyskania wpisu do rejestru prowadzonego przez
Prezesa NBP.
Przepisy prawa dewizowego wymagają od osób prowadzących działalnośd kantorową niekaralności
(w zakresie określonym w ustawie) oraz pewnego fachowego przygotowania.