Zdrowe zęby
Jak uniknąć próchnicy i chorób
przyzębia
Jak wykazały liczne badania, prawidłowe i systematyczne stosowanie od-
powiednich zabiegów higienicznych w jamie ustnej, zmniejsza zapadalność na
próchnicę o około 30  40% oraz zapewnia dobry stan zdrowotny dziąseł.
przerwy. Gdy stężenie tych kwasów w sąsiedztwie
WIESA
AW KRAJEWSKI
powierzchni szkliwa pod płytką osiągnie wartość
5,0 5,2 (tzw. pH krytyczne), dochodzi do
Badając pacjentów, którzy czyścili zęby bezpo-
średnio po posiłkach (grupa badana) oraz tych, odwapnienia szkliwa i powstania ubytku
próchnicowego.
którzy nie czyścili zębów, stwierdzono po 2. latach,
że intensywność próchnicy w grupie badanej
Płytka nazębina odgrywa nie mniej istotną rolę w
zmniejszyła się aż o 41%. Przeciwny kierunek
powstawaniu chorób przyzębia.- Drobnoustroje płytki
obrano w badaniach, które polegały na skasowaniu
są pierwotnym ezyńńikiern,2apaleniótwór-czym w
wszelkich zabiegów higienicznych w jamie ustnej.
etiologii periodontopatii. Czynniki bakteryjne
Przekonano się, że wystarczą 3 tygodnie zaniedbania
przedostające się z płytki do dziąsła to: enzymy,
higieny, a już pojawiają się pierwsze ślady
różne produkty metabolizmu bakterii, czynniki
próchnicy. Wiadomo jest także, ze częstość zapaleń
chemotaktyczne, endotoksyny i inne antygeny.
dziąseł u dzieci może być zredukowana o bO% tylko
Czynniki chemotaktyczne powodują migrację
poprzez poprawę warunków higienicznych jamy
leukocytów, monocytów i limfocytów z naczyń
ustnej, a systematyczne usuwanie złogów nazębnych,
krwionośnych aż do kieszonki dziąsłowej. Zadaniem
poparte utrzymaniem jamy 'ustnej w dobrych
ich jest fagocytoza i uśmiercanie bakterii. Rozpad
warunkach higienicznych, może zredukować
uwalnia enzymy lizosomalne, które uszkadzają
występowanie zapaleń dziąseł nawet o 90%.
tkanki przyzębia. Drobnoustroje Gram-ujemne
Stwierdzono, że zapalenie dziąseł rozwija się u
produkują endotoksynę w postaci
wszystkich uprzednio zdrowych osób, jeżeli
lipopolisacharydów. Endotoksyna jest związkiem
zaniedbają szczotkowanie zębów na okres l 3
wysoce toksycznym, może być łatwo absorbowana
tygodni.
przez nabłonek i dostawszy się do tkanki łącznej
wywołać odczyn zapalny. Mechanizmy zapalenia
Zasadnicze procesy prowadzące do uszkodzenia
tkanek przyzębia przebiegają znacznie szybciej i
szkliwa i rozwoju próchnicy odbywają się w płytce
dynamiczniej, jeśli istnieje bezpośredni kontakt
nazębnej (dental plaąue). Jest ona warstwą
płytki z dziąsłem w okolicy kieszonki.
miękkiego osadu tworzącą się na powierzchni nie
czyszczonych zębów. W jej skład wchodzą: zrąb
W procesach, które zachodzą w dziąśle pod wpły-
białkowo-węglowodanowy, duża liczba bakterii
wem produktów przemiany materii płytki bakte-
(70 80% masy płytki) głównie Gram-dodatnich
ryjnej, można wyróżnić trzy rodzaje reakcji: ko-
ziarenkowców i pałeczek, komórki złuszczonego
mórkowe, naczyniowe i immunologiczne. Reakcje
nabłonka, leukocyty, resztki pokarmowe i sole komórkowe uwarunkowane są działaniem
mineralne. Płytka nazębna umiejscawia się szcze-
czynników chemotaktycznych i migracją komórek,
gólnie na. tych powierzchniach zębowych, które nie
stanowiącą zarówno odczyn obronny, jak i niszczący
ulegają samooczyszczeniu, czyli głównie w
tkanki dziąsła. Reakcje naczyniowe są następstwem
sąsiedztwie brzegu kieszonki dziąsłowej oraz na
działania czynników toksycznych płytki. Klinicznie
powierzchniach stycznych, w bruzdach i zagłębie-
wyrażają się one rozpulchnieniem dziąsła i
niach anatomicznych. Odkłada się również na pro-
pojawieniem się wysięku z kieszonki. Reakcje
tezach, wypełnieniach oraz na powierzchni kamienia
immunologiczne powstają w wyniku przenikania
nazębnego. Jej gromadzeniu się sprzyja zła higiena
antygenów bakteryjnych, którymi są enzymy,
jamy ustnej, miękka konsystencja pożywienia oraz
toksyny i inne produkty. Antygeny zostają
czynniki miejscowe ułatwiające zaleganie osadów
pochłonięte przez makrofagi i po przekazaniu
(szorstkie powierzchnie, nawisające brzegi
informacji antygenowej, następuje wzbudzenie
wypełnień, stłoczenie zębów itp.). Próchnicotwórcze
syntezy przeciwciał. W wyniku reakcji antygen-
działanie płytki związane jest głównie z przemianą
przeciwciało powstają wielocząsteczkowe kompleksy
węglowodanów. Obecne w niej bakterie rozkładają
immunologiczne. Aktywują one komplement, co
wielocukry na cukry proste, z których na drodze'
prowadzi do destrukcji tkanek. Oprócz odczynów
glikólizy beztlenowej powstają silne kwasy
immunologicznych typu bezpośredniego, i w
organiczne: mlekowy, pro-Dionowy, octowy,
mechanizmie niszczenia przyzębia odgrywa również
masłowy i inne. Kwasy te w wysokim stężeniu mogą
dużą rolę odpowiedz
komórkowa wynikająca z
uszkodzić szkliwo. Szczególnie szkodliwą rolę
odczynu immunologicznego typu opóz
nionego.
odgrywa dekstran  cukier o dużym ciężarze
Płytka nazębna już po kilku dniach swego istnienia
cząsteczkowym, nierozpuszczalny, lepki, dzięki
ulega mineralizacji przekształcając się w kamień
czemu skleja bakterie i powoduje wzrost grubości
nazębny. Podtrzymuje on stan zapalny brzegu dziąsła
płytki. Stanowi on wraz z innym wielocukrem 
drażniąc je przede wszystkim mechanicznie.
lewanem, główną masę błonki nazębnej. Cukry te
Odkładające się na złogach kamienia następne płytki
stanowią zapasy, z których korzystają bakterie, gdy
bakteryjne, wywierają w dalszym ciągu wpływ na
zabraknie węglowodanów w ich otoczeniu (np. w
drodze enzymatycznej, toksycznej i immunologicznej.
nocy), przez co produkcja kwasów zachodzi bez
Najlepszym sposobem przeciwdziałania odkładaniu
złogów nazębnych, a tym samym profilaktyki
próchnicy i chorób przyzębia, jest przestrzeganie
właściwej higieny jamy ustnej, czyli regularne,
staranne, mechaniczne oczyszczanie zębów.
PIEL
GNIARKA I POA
OŻNA 2 '94