Projekty AVT


Radiowy
R
a
d
i
o
w
y
Radiowy
R
a
d
i
o
w
y
szukacz
s
z
u
k
a
c
z
szukacz
s
z
u
k
a
c
z
2688
2688
kabli
k
a
b
l
i
kabli
k
a
b
l
i
stwa wskazuje, że nieuniknione było przy- długich. Tym samym częstotliwość nadajnika
Uwaga! Podczas użytkowania przyrzą- padkowe trafienie w długi przewód prowa- powinna wynosić mniej więcej 550...600kHz,
du w jego obwodach mogą wystąpić na- dzący od przyłącza do skrzynki bezpieczni- co odpowiada początkowi zakresu fal śre-
pięcia groz
ne dla życia i zdrowia. Oso- kowej lub jeszcze dłuższe kable, prowadzące dnich.
by niepełnoletnie mogą wykonać i prze- od tej skrzynki do liczników. Aby tego unik- Jak widać z rysunku 1, nadajnik zasilany
testować przyrząd wyłącznie pod opie- nąć, trzeba było sprawdzić przebieg kabli z baterii ma dwa zaciski wyjściowe. Jeden
ką wykwalifikowanych opiekunów. pod warstwą styropianu i tynku, czyli na głę- (A) to zacisk  gorący , dołączony w jednym
bokości ponad 12cm. W tej roli opisywany punkcie do  anteny . Dla znacznego zwięk-
układ sprawdził się doskonale. Póz
niejsze szenia skuteczności należy zacisk B dołączyć
Prawie każdemu elektronikowi zdarzyło próby wykazały, że jest to znakomite narzę- do uziemionej instalacji c.o. lub wodociągo-
się, że potrzebował lub został poproszony, by dzie do wszelkich poszukiwań przewodów wej, ewentualnie zastosować inny sposób
określić trasę przewodów instalacji elektrycz- i metalowych rur. uziemienia.
nej w ścianach budynku. Nie trzeba chyba do- Bardzo prosty schemat blokowy nadajni-
kładnie tłumaczyć, ile kłopotów sprawia Opis układu ka można zobaczyć na rysunku 2. Nadajnik
uszkodzenie przewodów w ścianie, np. pod- Zasada działania przyrządu pokazana jest na czystej, niemodulowanej fali nośnej byłby
czas wiercenia otworów, nie wspominając rysunku 1. Jak widać, system poszukiwaw- trudny do wykrycia. Aby to zmienić, należy
o jeszcze groz
niejszej możliwości porażenia czy składa się z dwóch części. Jedna to... zastosować dodatkowy generator zapewnia-
prądem. Podobnie czasem trzeba określić lo- nadajnik radiowy pracujący w zakresie fal jący modulacje przebiegu. W zakresie fal
kalizację rur wodociągowych lub centralnego średnich, druga to jakikolwiek przenośny fa- średnich powinna to być modulacja AM,
ogrzewania. We wszystkich tego typu przy- bryczny odbiornik radiowy z zakresem fal a w najprostszym przypadku kluczowanie
padkach z pomocą przyjdzie opisany przy- średnich. Poszukiwane przewody czy rury przebiegiem prostokątnym. Generator klu-
rząd. pracują w roli anteny. Lokalizacja  anteny czujący powinien pracować zczęstotliwością
W literaturze opisywane są rozmaite przy- polega na zbliżaniu do niej
rzÄ…dy wykrywajÄ…ce przewody energetyczne odbiornika radiowego. W po-
będące pod napięciem na podstawie wytwa- bliżu  anteny następuje spe-
rzanego przez nie pola magnetycznego czy cyficzna reakcja odbiornika,
elektrycznego. Prezentowany układ działa na którą dobrze słychać w gło-
innej zasadzie, wykorzystuje własny sygnał śniku.
i dzięki temu może służyć nie tylko do loka- Tematem artykułu jest pro-
lizacji przewodów pod napięciem. Doskona- ściutki mininadajnik. W roli
le nadaje się do poszukiwań wszelkich prze- odbiornika należy wykorzy-
wodów, np. telefonicznych, alarmowych, do- stać fabryczny bateryjny
mofonowych i metalowych rur. Co bardzo odbiornik radiowy.
ważne, dokładność lokalizacji jest duża  po Po rozważeniu aktualnej sy-
kilku prostych próbach można określić poło- tuacji pomysł wykorzystania
żenie kabla z dokładnością 1...2cm. częstotliwości z zakresu fal
Bezpośrednim powodem powstania długich został odrzucony. Choć Rys. 1 Zasada działania
pierwszego modelu, zrealizowanego  w pa- w naszych domach nadal pra-
jąku była konieczność określenia przebiegu cuje wiele odbiorników z za- Rys. 2 Schemat blokowy
głównych kabli zasilających w zewnętrznych kresem fal długich, w większo-
ścianach budynku, który został obłożony sty- ści są to odbiorniki stacjonarne,
ropianem. Płyty styropianowe o grubości nieprzydatne do opisywanego
10cm zostały przyklejone do ścian, a potem celu. Natomiast wiele nowych
trzeba było je dodatkowo zamocować za po- małych bateryjnych odbiorni-
mocą specjalnych kołków plastikowych, pod ków wyposażonych jest tylko
które należało wywiercić w ścianie otwory w zakres fal średnich i nowy
o średnicy 10mm. Teoria prawdopodobień- UKF, a brak tam zakresu fal
Elektronika dla Wszystkich
13
Projekty AVT
akustyczną, którą łatwo będzie usłyszeć C9, C9 o napięciu nominalnym
wmałym głośniku przenośnego radioodbior- 630V, które skutecznie oddziela-
nika. Wykluczone są częstotliwości ze skra- ją galwanicznie punkty A, B.
jów zakresu audio. Optymalny jest ton o czę- Przez te cztery szeregowo połą-
stotliwości 2...4kHz, ponieważ ucho jest naj- czone kondensatory przepływa
bardziej czułe na takie właśnie dz
więki. znikomo mały prąd zmienny
Prosty generator fali nośnej wytwarza 50Hz  mniejszy niż 1mA. Na-
przebieg prostokątny o częstotliwości radio- tomiast dla przebiegu nośnego
wej. Jak wiadomo, przebieg taki zawiera o częstotliwości około 600kHz
wiele parzystych i nieparzystych harmonicz- kondensatory te stanowiÄ… pomi-
nych, które niepotrzebnie byłoby słychać jalną reaktancję około 20&!.
w wyższych zakresach częstotliwości. Aby Rezystory R7, R8, R6 i diody
znacznie stłumić te harmoniczne, w układzie D1, D2 chronią układ scalony Rys. 4 Schemat montażowy
przewidziano prosty filtr  obwód rezonanso- i tranzystory T1, T2 przed uszkodzeniem pod
wy. Dopiero po odfiltrowaniu harmonicz- wpływem ewentualnych zakłóceń przedosta- Należy pamiętać, że między zaciskami A,
nych zmodulowany sygnał podawany jest na jących się z sieci. W praktyce ryzyko jest B podczas lokalizacji przewodów pod napię-
zaciski wyjściowe A, B. niewielkie, a największym zakłóceniem bę- ciem będzie występować pełne napięcie sie-
Moc takiego nadajnika jest znikoma, po- dzie impuls powstający podczas dołączania ci, które łatwo może doprowadzić do poraże-
niżej 1mW, więc nie powinien on zakłócać punktów A, B w obwód sieci. Jeśli nastąpi to nia, silnego szoku, a nawet śmierci.
żadnych stacji radiowych, tym bardziej że w szczycie półfali sieci, popłynie przez chwi- Dlatego podczas testów i użytkowania
w naszym kraju prawie nikt nie korzysta lę znaczny prąd ładowania, ograniczony war- przyrządu należy zachować wyjątkową
z zakresu średniofalowego. tością R8 i pojemnością kondensatorów. ostrożność i nie dotykać obwodów będą-
Schemat ideowy nadajnika pokazany jest Właśnie wtedy elementy R7, R6 i diody D1, cych pod napięciem.
na rysunku 3. Generator częstotliwości no- D2 spełnią swą ochronną rolę.
śnej zbudowany jest z bramek U1C, U1D. Obsługa przyrządu
Pracuje on z częstotliwością 550...600kHz, Montaż i uruchomienie Przed przystąpieniem do poszukiwań warto
a częstotliwość można regulować w znacz- Układ można zmontować na małej płytce przeprowadzić proste testy z przewodami,
nych granicach za pomocą potencjometru drukowanej, pokazanej na rysunku 4. Mon- które nie są ukryte w ścianach. Należy spraw-
PR1. Drugi generator z bramkami U1A, taż jest klasyczny, nie wymaga szerszego ko- dzić reakcję radioodbiornika, przemieszcza-
U1B pracuje w układzie jako generator klu- mentarza. Pod układ scalony można dać pod- jąc go w pobliżu przewodu, który pełni rolę
czujący o częstotliwości około 2kHz. Kluczu- stawkę. Wyjściem sygnału jest zacisk A, na- anteny. W pobliżu przewodu-anteny z głośni-
je on pracę generatora fali nośnej, czyli za- tomiast zacisk B należy w miarę możliwości ka słychać ciągły ton 2kHz. Przesuwanie ra-
pewnia modulację 100%. Dzięki temu łatwo uziemić, zwłaszcza przy zasilaniu bateryj- dia nie wzdłuż przewodu, tylko w poprzek
jest w głośniku znalez
ć sygnał nadajnika  nym przyrządu. Uziemienie zacisku powoduje chwilowe  zachwianie tego cią-
ciągły ton o częstotliwości nieco powyżej B zwiększy wtedy znacznie skuteczność sy- głego dz
więku. Takie  wahnięcie dz
więku,
2kHz. stemu. W przypadku zasilania sieciowego, występujące w chwili, gdy oś anteny ferryto-
Sygnał z generatora podany jest na bufor np. przez zasilacz wtyczkowy, sytuacja jest wej radia przechodzi koło przewodu pozwa-
z tranzystorami T1, T2 i dalej przez rezystor inna. W zasilaczu sieciowym zawsze wystÄ™- la przy odrobinie wprawy na jego lokalizacjÄ™
R6 na obwód rezonansowy. Odfiltrowany sy- pują pojemności między masą układu a sie- z dokładnością 1...2cm.
gnał z tego obwodu rezonansowego zostaje cią, w tym przewodem zerowym sieci (po- Przy sprawdzaniu przebiegu przewodów
podany na wyjście, czyli na punkty A, B. Po- jemność między uzwojeniami transformato- sieci energetycznej pod napięciem należy
nieważ często punkt A będzie dołączany do ra), co poniekąd przypomina uziemienie. w miarę możliwości dołączyć punkt A nadaj-
przewodu fazowego sieci energetycznej, W zasadzie pojemność ta umożliwia rezy- nika do przewodu fazowego (który można zi-
a punkt B do uziemienia, przewidziano sze- gnację z zewnętrznego uziemienia, jednak dentyfikować za pomocą śrubokręta z neo-
reg środków zabezpieczających układ przed w przypadku poszukiwań kabli będących pod nówką). Dla zwiększenie czułości wykrywa-
uszkodzeniem. Przede wszystkim w układzie napięciem tej samej fazy komplikuje to sytu- nia przewód zerowy sieci (neutralny, uzie-
pracują po dwa kondensatory C5, C6 oraz ację i może spowodować zmniejszenie sku- mienie) należy pozostawić niepodłączony,
teczności poszukiwań. a punkt B nadajnika uziemić za pomocą ze-
Rys. 3 Schemat ideowy wnętrznego obwodu, np. dołączając
do najbliższego metalowego kranu.
Możliwości zmian
Jeśli ktoś ma mały bateryjny odbior-
nik z zakresem fal długich, może
obniżyć częstotliwość generatora
w.cz. Choć moc nadajnika jest zni-
koma, należy przy tym pamiętać, że na
częstotliwościach 198kHz i 225kHz
pracujÄ… nadajniki Programu Pierw-
szego PR i Radia Parlament. CzÄ™-
stotliwość pracy generatora należy
ustawić albo poniżej 198kHz, albo
powyżej 225kHz.
CiÄ…g dalszy na stronie 17.
Elektronika dla Wszystkich
14
Projekty AVT
układ złożyliśmy poprawnie. Mrugnięcie, będzie krótki sygnał dz
więkowy. Od tego mka na wkładane karty i zostaje załączony
bez sygnału dz
więkowego sygnalizuje, że momentu z taką kartą już wejdziemy do sygnalizator dz
więkowy na czas ok. 20s.
włożona karta jest niezarejestrowana. strzeżonego pomieszczenia. W ten sam spo- Funkcja ta pozwala wyeliminować osoby
Opiszę teraz procedurę, która pozwoli na sób możemy zarejestrować następne karty. próbujące otworzyć zamek metodą próbując
zaprogramowanie zamka tak, aby otwierały Jumperem J1 możemy sobie skonfiguro- szczęścia z nie zarejestrowanymi kartami lub
go tylko wybrane przez nas karty telefonicz- wać zamek do naszych potrzeb. Pozostawie- innymi  wynalazkami . Aby zamek spełniał
ne. Układ nasz dzięki wbudowanej w mikro- nie go rozwartego powoduje prace bistabilną nasze wszystkie wymagania musi także ist-
procesor sterujący całym urządzeniem nieu- zamka, czyli za każdym poprawnym odczy- nieć możliwość kasowania zawartości pa-
lotnej pamięci EEPROM, pozwala na zareje- taniem karty zmienia się stan przekaz
nika na mięci z numerami  pasujących kluczy . Mo-
strowanie do 20 kart  kluczy. Nie jest to mo- przeciwny. Zwarty jumper umożliwia prace żemy to uczynić naciskając i trzymając przy-
że zbyt oszałamiająca ilość, ale myślę, że z ryglem elektromagnetycznym. Warto tutaj cisk S1 (do momentu usłyszenia wydłużone-
większości użytkownikom to wystarczy. Je- wspomnieć o zabezpieczeniu polegającym go sygnału buzzera). Jako karty  klucze mo-
żeli chcemy zarejestrować nową kartę to po na zablokowaniu zamka przy 5 nieudanej żemy zarówno wykorzystać puste, jak i je-
włożeniu jej do slotu musimy krótko przyci- próbie otwarcia zamka - w ciągu 3 min, nie- szcze niewykorzystane karty telefoniczne.
snąć przycisk S1. Potwierdzeniem operacji dozwoloną kartą. W przypadku zaistnienia Należy jednak powiedzieć, że po wykasowa-
takiej sytuacji zostaje zablokowany układ za- niu przez budkę telefoniczną impulsów,
Rys. 4 Schemat montażowy wcześniej zarejestrowana karta nie bę-
dzie już  pasowała do zamka. Wynika
to z faktu, że do generowania odpowie-
dzi przez kartÄ™ wykorzystywany jest
także bieżący stan licznika impulsów.
Po uruchomieniu układu możemy
umieścić płytkę drukowaną w obudo-
wie. Dobrze, żeby to było metalowe
pudełko z zabezpieczeniem antywła-
maniowym w postaci umieszczonego
styku, który uruchamiałby alarm po jej
otworzeniu.
Grzegorz Bednarz
[e-mail]
CiÄ…g dalszy ze strony 14.
Jeśli ktoś chce, może też spróbować ustawić Wykaz elementów C4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .nie montować
częstotliwość generatora w.cz. dokładnie na C5,C6,C9-C10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47nF/630V
częstotliwość pośredniej posiadanego od- Rezystory C7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22nF
biornika 455...465kHz i sprawdzić, na ile R1,R2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10k&! C8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .470pF
zmniejszy się czułość wykrywania. R3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .330&!
Opisane urządzenie pozwala z łatwością R4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .820&! Półprzewodniki
wykryć przebieg przewodów i metalowych R5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,2k&! D1,D2 . . . . . . . . . . . . . . .MBR735 (Schottky ego 1A)
rur instalacji c.o. czy wodociÄ…gowej. W przy- R6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1k&! U1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4011
padku coraz popularniejszych instalacji pla- R7,R8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .510&!
stikowych można spróbować potraktować PR1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1k&! PR miniaturowy Pozostałe
(przewodzÄ…cÄ… prÄ…d) wodÄ™ w rurach jako an- L1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33µH
tenÄ™. Kondensatory T1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BC547
C1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100µF/16V T2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BC557
Jerzy Częstochowski C2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100nF ceramiczny Złączka na baterię 9V
C3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,2nF Obudowa KM33
Komplet podzespołów z płytką drukowaną jest dostępny w sieci handlowej AVT jako kit szkolny AVT-2688
p
z
d
j
d
w
h
A
j
k
s
A
2
Elektronika dla Wszystkich
17