Szkoła Konstruktorów
Informuję, iż zarówno w tym zadaniu, jak
Paweł Szwed Grodziec Śl. . . . . . . . . . . . . .14
Aleksander Drab Zdziechowice . . . . . . . . .13
i wwiększości poprzednich wymieniłem na-
Punktacja Szkoły Konstruktorów
Michał Gołębiewski Bydgoszcz . . . . . . . . .13
zwiska wszystkich osób, których prace dotar- Wojciech Macek Nowy Sącz . . . . . . . . . . .13
Marcin Wiązania Busko Zdrój . . . . . . . . .182 Dawid Kozioł Elbląg . . . . . . . . . . . . . . . . .25
Zbigniew Meus Dąbrowa Szlach. . . . . . . .12
ły do Redakcji. Nazwisk nie podaję tylko
Mariusz Chilmon Augustów . . . . . . . . . .110 Piotr Dereszowski Chrzanów . . . . . . . . . . .24
Jakub Siwiec Tarnów . . . . . . . . . . . . . . . . .12
Michał Stach Kamionka Mała . . . . . . . . .106 Piotr Bechcicki Sochaczew . . . . . . . . . . . .23
Rafał Kobylecki Czarnowo . . . . . . . . . . . .11
w przypadkach, gdy rozwiązanie polega na
Dariusz Drelicharz Przemyśl . . . . . . . . . .100 Robert Jaworowski Augustów . . . . . . . . . .23
Mirosław Kopera Dębica . . . . . . . . . . . . . .11
kilku ogólnikowych zdaniach, gdy jest ewi- Roman Biadalski Zielona Góra . . . . . . . . .79 Andrzej Sadowski Skarżysko-Kam. . . . . . .23
Sebastian Mankiewicz Poznań . . . . . . . . . .11
Jarosław Tarnawa Godziszka . . . . . . . . . .70 Jakub Jagiełło Gorzów Wlkp. . . . . . . . . . .22
Marcin Piotrowski Białystok . . . . . . . . . . .11
dentnie błędne, zupełnie niespełniające wa-
Michał Koziak Sosnowiec . . . . . . . . . . . . .63 Tomasz Jadasch Kęty . . . . . . . . . . . . . . . .21
Andrzej Szymczak Środa Wlkp. . . . . . . . .11
Jarosław Chudoba Gorzów Wlkp. . . . . . . .55 Mariusz Ciołek Kownaciska . . . . . . . . . . .20
Marcin Dyoniziak Brwinów . . . . . . . . . . .10
runków zadania albo  żywcem zerżnięte
Marcin Malich Wodzisław Śl. . . . . . . . . . .44 Jakub Kallas Gdynia . . . . . . . . . . . . . . . . .20
Bartek Stróżyński Kęty . . . . . . . . . . . . . . .10
z literatury. O nielicznych spóz
nionych Piotr Wójtowicz Wólka Bodzechowska . .44 Jacek Konieczny Poznań . . . . . . . . . . . . . .20
Mariusz Ciszewski Polanica Zdr. . . . . . . . . .9
Krzysztof Kraska Przemyśl . . . . . . . . . . . .41 Krzysztof Żmuda Chrzanów . . . . . . . . . . .20
Piotr Diaków Kraków . . . . . . . . . . . . . . . . .9
listach i paczkach informuję w następnym
Arkadiusz Zieliński Częstochowa . . . . . . .41 Michał Pasiecznik Zawiszów . . . . . . . . . . .18
Filip Karbowski Warszawa . . . . . . . . . . . . .9
Piotr Romysz Koszalin . . . . . . . . . . . . . . .39 Tomasz Gajda Wrząsawa . . . . . . . . . . . . . .17
Paweł Knioła Lublewo . . . . . . . . . . . . . . . . .9
miesiacu i zwykle też przydzielam punkty.
Bartłomiej Radzik Ostrowiec Św. . . . . . . .37 Radosław Koppel Gliwice . . . . . . . . . . . . .17
Arkadiusz Kocowicz Czarny Las . . . . . . . . .9
Może się zdarzyć, że praca, zwłaszcza nade- Rafał Stępień Rudy . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 A
ukasz Cyga Chełmek . . . . . . . . . . . . . . . .16
Witold Krzak Żywiec . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Szymon Janek Lublin . . . . . . . . . . . . . . . .32 Piotr Podczarski Redecz . . . . . . . . . . . . . .16
Piotr Kuśmierczuk Gościno . . . . . . . . . . . .9
słana e-mailem zaginie, choć teoretycznie nie
Dawid Lichosyt Gorenice . . . . . . . . . . . . . .32 Jakub Świegot Środa Wlkp. . . . . . . . . . . . .16
A
ukasz Kwiatkowski Kraków . . . . . . . . . . .9
Dariusz Knull Zabrze . . . . . . . . . . . . . . . . .29 Maciej Jurzak Rabka . . . . . . . . . . . . . . . . .15
Kamil Urbanowicz Ełk . . . . . . . . . . . . . . . .9
powinna (obsługujący redakcyjną pocztę
Filip Rus Zawiercie . . . . . . . . . . . . . . . . . .28 Ryszard Milewicz Wrocław . . . . . . . . . . . .15
Michał Waśkiewicz Białystok . . . . . . . . . . .9
Zbyszek Orłowski informuje mnie o nie- Radosław Ciosk Trzebnica . . . . . . . . . . . . .26 Emil Ulanowski Skierniewice . . . . . . . . . .15
Piotr Wilk Suchedniów . . . . . . . . . . . . . . . .9
Bartek Czerwiec Mogilno . . . . . . . . . . . . .26 Artur Filip Legionowo . . . . . . . . . . . . . . . .14
których dziwnych przypadkach).
Nagrody za zadanie 90 otrzymają Tomasz
Jadasch i Roman Biadalski. Upominki otrzy- gółów rozwiązania, a należne punkty przydzie- do udziału w rozwiązywaniu kolejnych zadań
mają: A
ukasz Józ
wik, Jakub Siwiec, Robert liłem). Ponawiam prośbę: jeśli nadsyłacie pra- i do nadsyłania prac w terminie.
Jaworowski i Marcin Wiązania. Aktualna cę do Szkoły e-mailem, podawajcie od razu
punktacja zawarta jest w tabeli (na prośbę jed- swój adres pocztowy. Serdecznie zapraszam Wasz Instruktor
nego z uczestników, nie prezentowałem szcze- Piotr Górecki
Co tu nie gra?
Co tu nie gra?
- Szkoła Konstruktorów klasa II
K
I
Rozwiązanie zadania 90 nie w szynie zasilania szeregowego rezystora
W EdW 8/2003 na stronie 38 zamieszczony może zaowocować różnymi niespodzianka-
był schemat układu nadesłany jako rozwiąza- mi, z samowzbudzeniem włącznie.
nie jednego z wcześniejszych zadań Szkoły. Ewidentnym błędem jest włączenie po-
Oryginalny schemat pokazany jest na rysun- tencjometru P4 w szereg z rezystorem R7
ku A. Ma to być aktywny tor podczerwieni. o wartości 1M&!. Zmiana głośności za pomo-
Młody pomysłodawca chce w taki sposób cą P4 będzie zupełnie niezauważalna. Obe-
zrealizować transmisję sygnału audio, czyli cność w tym prostym układzie aż trzech po-
po prostu stworzyć proste, monofoniczne tencjometrów (P2, P3, P4) do regulacji
słuchawki bezprzewodowe. Układ po przery- wzmocnienia jest grubą przesadą  z powo-
sowaniu pokazany jest na rysunku B. Autor dzeniem wystarczy jeden. Przy takim dołą-
schematu jest bardzo młody i dlatego nie czeniu tranzystora T3 rezystor R3 jest zupeł-
można do niego mieć pretensji za błędy, nie niepotrzebny i można go bez chwili wa-
awręcz trzeba go pochwalić za śmiałość i za- hania usunąć. Nie wszyscy uczestnicy
chęcić do dalszej wytrwałej nauki. Jeśli cho- zwrócili uwagę na fakt, że układ nadajnika
A
dzi o błędy, znalez
liście ich wiele (ale nie będzie przenosił tylko dodatnie połówki sy-
wszystkie). Zapraszam do analizy. gnału, co oczywiście oznacza niedopuszczal- nadajniku sygnałów audio. W takim prostym
Najwięcej zastrzeżeń wywołał... zasilacz. nie duże zniekształcenia. Nawet jeśli tak układzie wzmacniacz musi pracować w try-
Zgodnym chórem orzekliście, że trzeba do- miałoby być (ale nie przy transmisji sygna- bie liniowym, podobnie jak dioda nadawcza
dać stabilizator, na przykład kostkę 7812. łów audio), wzmacniacz operacyjny TL082 IRED. Rysunki C i D pokazują przykładowe
Słusznie: brak stabilizacji mógłby zaowoco- z tranzystorami JFET-P na wejściach na sposoby realizacji takiego prymitywnego li-
wać w oryginalnym prostym układzie dodat- pewno nie będzie pracował z napięciami wej- niowego nadajnika.
kowym niewielkim przydz
więkiem 100Hz. ściowymi na poziomie ujemnego napięcia Nie znaczy to, że taki prosty system zda
Jeśli chodzi o obwody zasilania, zupełnie zasilania. Do takiej pracy trzeba zastosować egzamin w praktyce. Przecież do promienio-
niepotrzebny jest rezystor R8 (680&!). Jego inny wzmacniacz, na przykład popularny wania wytwarzanego przez diodę nadawczą
obecność nie ma żadnego uzasadnienia i jest LM358, przeznaczony do zasilania napię- doda się promieniowanie podczerwone i wi-
błędem ewidentnym, choć mało znaczącym ciem pojedynczym, mogący pracować przy dzialne, w tym tętniące promieniowanie wy-
w praktyce. Obecność R8 niepotrzebnie napięciach wejściowych nawet nieco mniej- twarzane przez żarówki, a jeszcze gorzej 
ograniczy napięcie na wyjściu. Układy szych od ujemnego napięcia zasilania. Je- impulsowe emitowane przez świetlówki.
TL082 są mało podatne na samowzbudzenie, szcze raz podkreślam, że taka konfiguracja Nawet gdyby założyć, że obce, zakłócają-
ale w przypadku innych wzmacniaczy doda- nie może być wykorzystana w liniowym ce z
ródła światła zostaną wyeliminowane,
Elektronika dla Wszystkich
30
Szkoła Konstruktorów
system nie sprawdzi się w praktyce, ponieważ
głośność dz
więku w słuchawkach odbiornika
będzie zależeć od odległości od nadajnika.
Jeśli chodzi o odbiornik, zaproponowany
układ Darlingtona nie ma szans na prawidło-
we działanie. Chwilowe napięcie na słu-
chawkach będzie silnie zależeć od poziomu
sumarycznego oświetlenia (użytecznego, za-
kłócającego i światła otoczenia). W przedsta-
wionej wersji układ będzie się szybko nasy-
cał, bo tranzystory mają ogromne wypadko-
we wzmocnienie prądowe. Niedoróbką jest B
przepuszczanie przez słuchawki prądu stałe-
go. Oznacza to niepotrzebne marnowanie
prądu przy wyższych poziomach oświetlenia, regulacja poziomu sygnału wejściowego jest metry elektroakustyczne, nie mówiąc o trwa-
a w przypadku słuchawek kiepskiej jakości mało spektakularna, ale za to jakże precyzyj- łości szczególnie tych tańszych modeli. (...)
może też spowodować ich uszkodzenie (roz- na. Wyrzucenie R7 i zmiana potencjometru Odbiornik musi zostać oczywiście mocno
magnesowanie magnesów). na większy np. 47 kom jest sensowna. Sygnał przeprojektowany. Będzie on odbierał raz
Generalnie odbiornika nie można w pro- jest kierowany przez pojemność sprzęgającą sygnał bezpośredni, a raz odbity, nieporów-
sty sposób ulepszyć  należy zastosować zu- na wejście nieodwracające, które niestety nywalnie słabszy, pojawi się więc pro-
pełnie inny, znacznie bardziej skomplikowa- znajduje się na poziomie masy. Mogłoby tak blem, jak ustawić wzmocnienie takiego
ny układ, o ile to oczywiście ma sens przy za- być, gdyby zasilacz był symetryczny, ale nie odbiornika, żeby go wysterować i nie przeste-
łożonej liniowej metodzie modulacji stru- jest, więc wejście to powinno zostać podpar- rować. Jak dynamiczna i jak inteligentna mu-
mienia świetlnego sygnałem audio. Lepiej od te drugim rezystorem do plusa zasilania aby si być pętla ARW. Myślę, że przedstawioną tu
razu generalnie przekonstruować system i za- potencjał wynosił na nim ok. 0,5 Uz. W obe- ideę można by zastosować z jakimś skutkiem
stosować inną metodę modulacji, dającą lep- cnej formie zostaną obcięte wszystkie ujemne przy braku zakłóceń zewnętrznych (szczegól-
sze parametry. Jeszcze raz podkreślam, że połówki sygnału audio, a chyba nie o to au- nie od oświetlenia jarzeniowego) i ustalonym
młodego pomysłodawcę należy wręcz po- torowi chodziło. Przekombinowano regulację położeniu nadajnika i odbiornika. Myślę,
chwalić za próbę realizacji trudnego zadania, wzmocnienia, która na dobrą sprawę powin- również, że niezbędna jest jakaś optyka, że-
a jednocześnie zachęcić do praktycznych na być ustawiona na sztywno. Chociaż myślę, by strumienie światła się nie rozpraszały.
prób  wszystkie wymienione usterki dałyby że rozumiem autora układu w momencie kie- Nagrody otrzymują: Bogdan Motyl -
o sobie znać w realnym układzie. dy stwierdził, iż regulacja P4 nic nie daje, za- Kraków, Jarosław Zalewski - Chrzęstne,
Praktycznie wszystkie nadesłane odpo- czął regulować wzmocnieniem (P2), a że i ta Maciej Romańczuk - Raczki.
wiedzi były poprawne, z tym że wiele zawie- metoda nie dawała możliwości zejścia sygna-
rało opis tylko nielicznych spośród wymie- łem do poziomu zera, zaczął przekombinowy- Zadanie 94
nionych usterek. Najpełniejszą, najciekawszą wać. To widać po wartościach R4, R5, P2, Na rysunku E pokazany jest fragment sche-
i najdowcipniejszą odpowiedz
nadesłał Bog- P3, dających porażającą dynamikę regulacji matu nadesłanego jako rozwiązanie jednego
dan Motyl z Krakowa. Oto fragmenty e-ma- wzmocnienia. Dioda D2 i rezystor R2 powin- z poprzednich zadań Szkoły. Klasyczny dwu-
ila: (...) R7 ma zbyt dużą wartość w stosunku ny być raczej dołączone od strony kolektora, bramkowy generator wytwarza impulsy po-
do P4, przy dwustukrotnej różnicy rezystancji ponieważ teraz niepotrzebnie podnoszą próg dawane na popularny licznik 4017, a kon-
wysterowania tranzystora, powiększając kretnie jego wejście CL, wyposażone w ob-
również nieliniowość ch-ki. Natomiast po ich wód zapewniający histerezę. Według  ze-
przeniesieniu na drugą stronę można by znań Autora licznik 4017  wariował , pro-
w emiterze dobrać mały rezystor, z którego blem zniknął dopiero po dołączeniu w szereg
zbierany byłby sygnał sprzężenia zwrotnego z wejściem licznika U2 rezystora Rx o warto-
wzmacniacza operacyjnego (zamiast tak jak ści 220k.
jest obecnie bezpośrednio z wyjścia). Taka Jak zwykle pytanie brzmi:
zmiana poprawiłaby znacząco liniowość Co tu nie gra?
nadajnika. Nie umiem dociec, po co autor
zastosował niezablokowany żadną pojem-
nością rezystor R8. Sprawa jest tajemnicza
i można go zlikwidować, ponieważ modu-
C
luje tylko niepotrzebnie napięcie zasilają-
ce. (...) Odbiornik  jest szczytem prostoty,
co niestety... nie pozwoli mu zadziałać. Za-
kładając nawet nieduże wzmocnienia po-
szczególnych tranzystorów sumaryczne
E
wzmocnienie wyniesie ok. 150 tys., co po-
zwoli mu się zatkać dowolnym zakłóce-
niem, zarówno w podczerwieni, jak i widmie Proszę o możliwie krótkie odpowiedzi.
widzialnym. Nie ma regulacji punktu pracy, Kartki, listy i e-maile oznaczcie dopiskiem
a P1 go nie ustawi. Z odbiornikiem nie da się NieGra94 i nadeślijcie w terminie 45 dni od
nic zrobić. Poza tym, dlaczego autor tego ukazania się tego numeru EdW. Autorzy naj-
układu uparł się podmagnesowywać słu- lepszych odpowiedzi otrzymają upominki.
D
chawki prądem stałym, co obniża ich para- Piotr Górecki
Elektronika dla Wszystkich
31