Szkoła Konstruktorów
założenie, świadomie lub nie, przyjęła zdecy- łopat kruszących. Czy musiał to zrobić ope- brzęczyk odezwałby się na krótko przy każ-
dowana większość uczestników. Jeśli tak jest rator, odpowiednio wcześniej wyłączając sil- dym zatrzymaniu silnika sygnalizując, że jest
w rzeczywistości, genialnie upraszcza to za- nik? Istotne jest wobec tego pytanie, czy no- sprawny i ucichłby, gdy łopaty ustawią się
danie. W wersji minimalnej wystarczy wtedy wy układ sterujący, zatrzymujący silnik w prawidłowej pozycji.
jeden czujnik, który wyłączy silnik odpowie- z opóz
nieniem, nie musi mieć jeszcze jedne- Co do podwójnych czujników, połączo-
dnio wcześniej. Tylko kilka osób wspomnia- go, awaryjnego wyłącznika STOP, zatrzymu- nych równolegle, sprawa jest dyskusyjna
ło o znacznie gorszej możliwości: gdy wyłą- jącego natychmiast silnik w przypadku awa- z uwagi na możliwe rozmaite możliwości
czana maszyna miałaby różną bezwładność, rii lub nieszczęśliwego wypadku. To napraw- uszkodzenia. Owszem, można zdublować
zależnie od tego, czy pracując do ostatniej dę jest ważna kwestia, którą należy wziąć czujniki, ale wtedy trzeba też odpowiednio
chwili będzie kruszyć kamienie, czy tuż przed pod uwagę. Wprawdzie głównym tematem zaprojektować układ, żeby prawidłowo zin-
wyłączeniem będzie pracować  na pusto . zadania jest zaprojektowanie układu opóz
- terpretował sytuację po dowolnego rodzaju
W takiej sytuacji należałoby zastosować bar- nionego wyłączania, jednak trzeba koniecz- uszkodzeniu jednego z czujników. Jest to
dziej inteligentny układ, prawdopodobnie nie odpowiedzieć na pytanie, czy system nie możliwe, ale dość trudne.
z kilkoma czujnikami, które wykrywałyby musi mieć też awaryjnego wyłącznika na- Zamiast dublować czujniki, można tak za-
położenie zatrzymującego się wału i w razie tychmiastowego? projektować układ, żeby operator od razu to
potrzeby dodatkowo hamowały go, żeby Odpowiedz
nie wynika z treści postawio- zauważył  niektóre z proponowanych roz-
uzyskać stałe położenie końcowe. W takiej nego zadania, ale trzeba uwzględnić taką wiązań realizują taką skuteczną kontrolę
sytuacji potrzebny byłby albo hamulec, albo opcję, bo jest prawdopodobna. Obwodowi czujników niejako przy okazji. Gratulacje dla
silnik musiałby być sterowany w inteligentny takiego dodatkowego awaryjnego wyłączni- ich Autorów!
sposób umożliwiający kontrolę mocy i obro- ka natychmiastowego należałoby poświęcić Przykro mi, że nie mogę wszystkich obda-
tów. Gratuluję wszystkim uczestnikom, uwagę, żeby nie był to jakiś dodatkowy przy- rować nagrodami i upominkami, niech nagro-
którzy wspomnieli o takiej możliwości. cisk w układzie elektronicznym, tylko me- dą będzie przyjemność zaprezentowania swej
Przy tego typu zadaniu niezmiernie ważna chaniczny wyłącznik, rozłączający niezawo- pracy ogromnej rzeszy Czytelników EdW.
jest niezawodność. Zwrócił już na to uwagę dnie i trwale obwód sterowania stycznika. Nagrodę za zadanie 86 otrzymuje Piotr Wój-
młody pomysłodawca zadania. Należy się głę- Część układów była niepotrzebnie roz- towicz. Upominek, a po publikacji honora-
boko zastanowić, czy przypadkiem jakieś budowana. Po bliższej analizie okazuje się, rium otrzyma Roman Biadalski. Upominki
uszkodzenie, na przykład awaria czujnika, nie że w najprostszym układzie wystarczyłby otrzymają też: Marcin Wiązania, Bartosz
spowoduje, że maszyny nie będzie można wy- jeden czujnik i nie trzeba do tego żadnej Czerwiec, Michał Koziak, najmłodszy ucze-
łączyć. Przecież w zadaniu chodzi o przycisk elektroniki... stnik Marcin Pazdro oraz najstarsi uczestni-
i funkcję STOP. We wszelkich tego typu ma- Autor zadania prosił jednak, żeby układ cy, autorzy najprostszych rozwiązań prak-
szynach działanie przycisku stop musi być ab- zasygnalizował nieprawidłową pozycję łopat tycznych: Maciej Kamiński i Arkadiusz Bi-
solutnie niezawodne. To prawda, że układy po zatrzymaniu. W takim przypadku jest liński. Aktualna punktacja zawarta jest w ta-
elektroniczne mają dużą niezawodność, jednak miejsce na trochę elektroniki. Sygnalizację beli. Ponawiam prośbę: jeśli nadsyłacie pracę
one też mogą się zepsuć. Co wtedy? można zrealizować na kilka sposobów. Jed- do Szkoły e-mailem, podawajcie od razu swój
Realizując tego typu urządzenie trzeba nie nym jest system z dwoma czujnikami i ob- adres pocztowy, a przynajmniej miejscowość
tylko przewidzieć takie awaryjne sytuacje, wodem opóz
niającym. Jeden czujnik służył- zamieszkania. Serdecznie zapraszam do
ale też podjąć skuteczne kroki zaradcze. I tu, by do zatrzymania silnika, drugi sprawdzał- udziału w rozwiązywaniu kolejnych zadań
powiem szczerze, nie wszystkie propozycje by, czy łopaty zostały zatrzymane w pożąda- i do nadsyłania prac w terminie.
układowe były jednakowo dobre  sami prze- nej pozycji. Jeśli nie, odzywałby się brzę-
analizujcie proponowane rozwiązania pod czyk. Układ opóz
niający byłby potrzebny po
tym kątem. to, żeby brzęczyk został włączony dopiero po Wasz Instruktor
Pomysłodawca zadania nie pisze, jak zatrzymaniu. A może lepszy w praktyce był-
wcześnie rozwiązany był problem ustawiania by system bez układu opóz
niającego  wtedy Piotr Górecki
Co tu nie gra?
K
I
Co tu nie gra?- Szkoła Konstruktorów klasa II
Rozwiązanie zadania 87 rezystora R2 i/lub kon-
W EdW 5/2003 na stronie 37 zamieszczony densatora C3. W ukła-
był schemat czasowego wyłącznika oświetla- dzie zastosowałem kla-
nia garażu z kostką 555, optotriakiem i zasi- syczną aplikację układu
laczem beztransformatorowym, nadesłany NE555 oraz bardzo pro-
jako rozwiązanie jednego z poprzednich za- sty zasilacz beztransfor-
dań. Oryginalny schemat pokazany jest na matorowy, gwarantujący
rysunku A. Autor napisał: Układ jest usta- niezawodność oraz niski
wiony tak, żeby czas, w którym światło będzie koszt wykonania.
włączane, wynosił 5-6min., lecz można go Niewątpliwą wska-
A
zmieniać w szerokich granicach za pomocą zówką ułatwiającą rozwią-
Elektronika dla Wszystkich
39
Szkoła Konstruktorów
zanie zadania była wzmianka, iż przycisk SW nie w zasilaczu nietypowo włączonej diody B
to zwykły microswitch umieszczony gdziekol- Zenera  kto ma wątpliwości, niech starannie
wiek, w dogodnym, łatwo dostępnym miejscu. przeanalizuje, jak ta dioda pracuje przy obu
I to jest jedyny, ale za to kardynalny błąd: połówkach napięcia sieci. Słusznie zwracali-
w garażu miałby być wykorzystany zasi- ście natomiast uwagę na małą wydajność
lacz beztransformatorowy, a byle jak prądową zasilacza. Rzeczywiście, choć we-
umieszczony microswitch stanowiłby po- dług zapewnień Autora układ działa, jednak
ważne zagrożenie życia! Takie rozwiązanie w urządzeniu, które miałoby być wykonane
jest absolutnie niedopuszczalne! w kilku egzemplarzach należałoby zwięk-
Niestety, część uczestników nie zauważy- szyć wydajność zasilacza. Chodzi o to, że ko-
ła tego błędu. Utwierdza mnie to w przekona- stka 555 pobiera znaczny prąd, a gwaranto-
niu, że takie zadanie było bardzo potrzebne. wany prąd otwierania optotriaka MOC3042
Pamiętajcie: z prądem elektrycznym wynosi 10mA. Z niektórymi egzemplarzami
nie ma żartów. Jeden drobny na pozór tych elementów układ może po prostu nie za-
błąd konstruktora-amatora może kogoś działać. Niektórzy słusznie postulowali wy-
kosztować życie. Zasilacze beztransformato- korzystanie kostki 555 w wersji CMOS,
rowe mają swoje zalety, jednak przy ich sto- czulszego optotriaka MOC3043 o prądzie
sowaniu należy zachować daleko idące środ- gwarantowanym 5mA i zwiększenie R4. Inni
ki bezpieczeństwa. proponują zastosowanie prostownika dwupo-
Gratuluję wszystkim uczestnikom, którzy łówkowego. Wielu uczestników zwróciło też
zauważyli ten błąd. Oto treść jednego z e- uwagę na brak kondensatora dołączonego do kiem a odbiornikiem pojawiają się swego ro-
maili: Witam! Pierwszy raz biorę udział nóżki 5  nie jest to jednak istotna usterka. dzaju oscylacje: co chwilę głos jest to cichszy,
w drugiej klasie Szkoły. Zachęciło mnie do Niektórzy za wadę uznali brak możliwości to głośniejszy. Zauważyłem związek częstotli-
tego to, iż to mój układ został przedstawiony przedłużenia czasu świecenia. Wytknęliście wości tej modulacji z pojemnością C4 (...).
w tymże zadaniu. (...) Zastrzeżenia wzbudził też brak rezystora(-ów) rozładowującego, Jak zwykle pytanie brzmi:
zapewne microswitch. W egzemplarzu wysła- równoległego do C1, spotykanego w więk-
nym do Redakcji zastosowałem przycisk, szości podobnych układów. Co tu nie gra?
który w żadnym wypadku nie może pracować Nagrody otrzymują: Kamil Kozłowski - Proszę o możliwie krótkie odpowiedzi.
w tych warunkach, gdyż mógłby doprowadzić Gdańsk, Michał Koziak - Sosnowiec, Kon- Czy idea jest błędna, czy tylko chodzi o drob-
do porażenia. U mnie na klatce pracuje inny rad Wesołowski - Poddębie. ną usterkę? Kartki, listy i e-maile oznaczcie
egzemplarz, a tam wyłącznikami są zwykle dopiskiem NieGra91 i nadeślijcie w terminie
ścienne wyłączniki podtynkowe. Nie wiem, Zadanie 91 45 dni od ukazania się tego numeru EdW.
czy pisałem, że jest to tylko prototyp, ale nie- Na rysunku B pokazany jest schemat nadajni- Autorzy najlepszych odpowiedzi otrzymają
ważne, i tak biję się w pierś, gdyż bezpieczeń- ka podczerwieni do toru audio, nadesłany jako upominki.
stwo użytkowania jakichkolwiek układów jest rozwiązanie jednego z poprzednich zadań Piotr Górecki
sprawą bardzo istotną. Szkoły. Autor napisał:
Bardzo mnie ucieszyło, iż trafną odpo- jakość dz
więku pozo-
wiedz
nadesłał też Autor schematu. I mam stawia wiele do życze-
nadzieję, że zadanie to wyczuli Was na pro- nia. Najciekawszy pro-
Punktacja Szkoły Konstruktorów
blem bezpieczeństwa. blem jaki napotkałem:
Z obowiązku wspomnę też o innych wa- (...) przy pewnej odle-
Marcin Wiązania Busko Zdrój . . . . .166 Tomasz Gajda Wrząsawa . . . . . . . . .15
szych uwagach. Nie jest błędem zastosowa- głości między nadajni-
Mariusz Chilmon Augustów . . . . . . .99 Maciej Jurzak Rabka . . . . . . . . . . . .15
Dariusz Drelicharz Przemyśl . . . . . . .95 Ryszard Milewicz Wrocław . . . . . . . .15
Michał Stach Kamionka Mała . . . . . .89 Emil Ulanowski Skierniewice . . . . . .15
Roman Biadalski Zielona Góra . . . . .61 Krzysztof Żmuda Chrzanów . . . . . . .15
Jarosław Tarnawa Godziszka . . . . . .58 Artur Filip Legionowo . . . . . . . . . . .14
Michał Koziak Sosnowiec . . . . . . . . .55 Dawid Kozioł Elbląg . . . . . . . . . . . . .14
Jarosław Chudoba Gorzów Wlkp. . .49 Paweł Szwed Grodziec Śl. . . . . . . . . .14
Marcin Malich Wodzisław Śl. . . . . . .44 Aleksander Drab Zdziechowice . . . .13
Piotr Wójtowicz Wólka Bodzechowska 44 Wojciech Macek Nowy Sącz . . . . . . .13
Krzysztof Kraska Przemyśl . . . . . . . .41 Michał Gołębiewski Bydgoszcz . . . . .12
Piotr Romysz Koszalin . . . . . . . . . . .39 Zbigniew Meus Dąbrowa Szlach. . . .12
Bartłomiej Radzik Ostrowiec Św. . . .37 Tomasz Jadasch Kety . . . . . . . . . . . .11
Rafał Stępień Rudy . . . . . . . . . . . . . .34 Rafał Kobylecki Czarnowo . . . . . . . .11
Arkadiusz Zieliński Częstochowa . . .34 Sebastian Mankiewicz Poznań . . . . .11
Szymon Janek Lublin . . . . . . . . . . . .30 Marcin Piotrowski Białystok . . . . . . .11
Dawid Lichosyt Gorenice . . . . . . . . .30 Andrzej Szymczak Środa Wlkp. . . . .11
Dariusz Knull Zabrze . . . . . . . . . . . .29 Marcin Dyoniziak Brwinów . . . . . . .10
Filip Rus Zawiercie . . . . . . . . . . . . . .28 Bartek Stróżyński Kęty . . . . . . . . . . .10
Piotr Dereszowski Chrzanów . . . . . . .24 Mariusz Ciszewski Polanica Zdr. . . . . .9
Piotr Bechcicki Sochaczew . . . . . . . .23 Filip Karbowski Warszawa . . . . . . . . .9
Radosław Ciosk Trzebnica . . . . . . . .22 Paweł Knioła Lublewo . . . . . . . . . . . .9
Bartek Czerwiec Mogilno . . . . . . . . .22 Arkadiusz Kocowicz Czarny Las . . . .9
Mariusz Ciołek Kownaciska . . . . . . .20 Witold Krzak Żywiec . . . . . . . . . . . . .9
Robert Jaworowski Augustów . . . . .20 Piotr Kuśmierczuk Gościno . . . . . . . .9
Jakub Kallas Gdynia . . . . . . . . . . . . .20 Kamil Urbanowicz Ełk . . . . . . . . . . . .9
Jacek Konieczny Poznań . . . . . . . . . .20 Michał Waśkiewicz Białystok . . . . . . . 9
Jakub Jagiełło Gorzów Wlkp. . . . . . .18 Piotr Wilk Suchedniów . . . . . . . . . . . .9
Michał Pasiecznik Zawiszów . . . . . .18 Tomasz Badura Kędzierzyn . . . . . . . .8
Radosław Koppel Gliwice . . . . . . . . .17 Krzysztof Budnik Gdynia . . . . . . . . . .8
A
ukasz Cyga Chełmek . . . . . . . . . . . .16 Adam Czech Pszów . . . . . . . . . . . . . . .8
Piotr Podczarski Redecz . . . . . . . . . .16 Krzysztof Gedroyć Stanisławowo . . . .8
Andrzej Sadowski Skarżysko-Kam. .16 Przemysław Korpas Skierniewice . . . .8
Jakub Świegot Środa Wlkp. . . . . . . .16 Sławomir Orkisz Kuślin . . . . . . . . . . . .8
Elektronika dla Wszystkich
40