Szkoła Konstruktorów
W przypadku wykorzystania przetworni- (VCO), będący częścią układu CMOS Gratulacje dla wszystkich, którzy pomy-
ka piezo, generator tonu nie musi być prze- 4046. Jego częstotliwość można zmieniać śleli o obudowie. W wielu przypadkach od-
strajany (lub będzie przestrajany w niewiel- w bardzo szerokim zakresie za pomocą na- straszacz będzie pracował na wolnym powie-
kim zakresie)  wystarczy, że dz
więk będzie pięcia na nóżce 9, natomiast aby wyłączyć trzu, i wtedy trzeba skutecznie zabezpieczyć
przerywany, na przykład z częstotliwością kostkę, wystarczy podać stan wysoki na przed wilgocią i deszczem nie tylko układ
1...2Hz. Taki przebieg wytworzy klasyczny nóżkę 5. Rysunek 13 pokazuje dwa przy- elektroniczny, ale też akumulator i głośnik
układ według rysunku 12. Nie proponuję tu kłady realizacji generatora przestrajanego. (tu znaczną przewagę mają tuby od alarmów
najprostszego układu z bramką Schmitta Oczywiście można wykorzystać jeszcze in- samochodowych, umieszczone w plastiko-
w roli generatora tonu, ponieważ układ taki ne przebiegi sterujące  zależy to tylko od wych obudowach).
jest mało stabilny temperaturowo i napięcio- pomysłowości projektanta. Na koniec gratuluję wszystkim, którzy
wo. Można go natomiast wykorzystać w roli Niektórzy uczestnicy słusznie wspo- zmierzyli się z zadaniem numer 51 i zachęcam
generatorów taktujących. mnieli o możliwości kradzieży odstraszacza do brania udziału w kolejnych zadaniach.
Gdy przetwornikiem ma być głośnik,  może rzeczywiście warto pomyśleć o do-
warto zastosować generator przestrajany datkowym obwodzie alarmowym, ale to nie
w szerokim zakresie. Idealnie nadaje się do jest łatwe zadanie, bo złodziej zapewne naj- Wasz instruktor
tego generator przestrajany napięciem pierw odłączy zasilanie. Piotr Górecki
Co tu nie gra?
C
o
t
u
n
i
e
g
r
a
?
Przy okazji sprostuję poglądy niektórych rezystorze i diodzie pojawi się stan wysoki 
RozwiÄ…zanie zadania 51
uczestników, którzy sądzili, że generator prze- sygnalizator zadziała.
W EdW 5/2000 na stronie 36 znajduje się stanie pracować i ten fakt jest wykrywany. Jak widać z tego skrótowego opisu, kon-
schemat  sygnalizatora suchego kwiatka . Owszem, gdy gleba całkowicie wyschnie, ge- densator między nóżkami 11 a 5, 6 jest włą-
Schemat ten można zobaczyć na rysunku A. nerator przestanie pełnić swą funkcję, jednak czony nieprawidłowo. I to jest główna uster-
Zadanie jak zwykle polegało na znalezieniu do takiej sytuacji nie można dopuścić  roślin- ka. Oprócz tego zwróciliście uwagę na sze-
usterek. Tym razem otrzymałem mniej odpo- ki należy podlać wcześniej, gdy gleba będzie reg większych i mniejszych niedoróbek:
wiedzi, czemu się nie dziwię, bo zadanie mieć jeszcze stosunkowo niewielką rezystan- 1. Obecność rezystora o nominale
wcale nie było łatwe. Pomijam kosmetyczną cję, rzędu kilkudziesięciu kiloomów. Dlatego 100k&! - jest całkowicie zbędny.
usterkę polegającą na braku kropki łączącej potrzebny jest układ wykrywający obniżenie 2. Obecność diody włączonej między poten-
nóżki 8, 9 z nóżkami 3, 12. się częstotliwości, a nie zanik przebiegu. cjometr a dodatnią szynę zasilania (VCC)  ta
Według pomysłodawcy układ pracuje Oto zasada pracy pokazanego detektora druga dioda też jest zbędna. Dwie diody i kon-
w sposób następujący. Bramka pierwsza z le- częstotliwości. Dwie  dolne bramki tworzą densator w takim połączeniu spotyka się tylko
wej wraz z kondensatorem (1µF) i rezystan- znany powszechnie przerzutnik monostabil- w pojemnoÅ›ciowych podwajaczach napiÄ™cia.
cją gleby tworzy generator. Częstotliwość ny, jednak jego działanie jest nietypowe, po- 3. Zastosowanie najprostszego generatora
przebiegu zależy od wilgotności gleby  wy- nieważ  górna bramka przez diodę wymu- z bramką Schmitta nie jest najlepszym po-
sychanie ziemi spowoduje zmniejszanie się sza okresowo stan wysoki na nóżkach 5, 6 mysłem, ponieważ jego częstotliwość będzie
częstotliwości generatora. Pozostałe trzy bramki NAND. silnie zależeć od napięcia zasilającego (oraz
bramki tworzą detektor częstotliwości. W czasie, gdy na nóżce 3 generatora wy- temperatury, ale to w tym konkretnym zasto-
Zmniejszenie wilgotności gleby spowoduje stępuje stan niski, na nóżkach 10, 11, a także sowaniu nie jest istotne), co spowoduje
zaświecenie się lampki LED. Ogólna idea 5 i 6 występuje stan wysoki. Na nóżkach 4, zmiany czułości sygnalizatora.
jest jak najbardziej prawidłowa. Zaletą jest 13 utrzymuje się stan niski. Pojawienie się 4. W roli sygnalizatora zamiast diody
fakt, że przebieg na elektrodach ma składo- stanu wysokiego na nóżce 3 (oraz nóżkach 8, LED warto zastosować brzęczyk piezo z ge-
wą stałą równą zeru. Ten interesujący układ 9, 12) rozpoczyna proces ładowania konden- neratorem, który jest nie tylko skuteczniej-
ma szansÄ™ dziaÅ‚ać, jednak warto wziąć go satora 1µF przez potencjometr 10k&!. Na szy, ale także pobiera podczas pracy zdecy-
pod lupę i nieco zmodyfikować. nóżkach 4, 13 nadal utrzymuje się stan niski, dowanie mniej prądu.
a na nóżce 11  wysoki. Napięcie na poten- 5. Ze względu na obecność diod i bramek
Rys. A cjometrze, mierzone względem masy, stop- z wejściem Schmitta układ musi być zasilany
niowo spada. Jeśli częstotli- stosunkowo wysokim napięciem, co naj-
wość będzie duża, napięcie to mniej 6V (praktycznie z baterii 9V), co ozna-
nie zdąży opaść poniżej progu cza znaczny pobór prądu w stanie spoczynku
przełączania wejść 5, 6 zanim i konieczność częstej wymiany baterii.
na nóżce 10 pojawi się stan wy- Zwróciliście też uwagę na brak rezystora
soki, który rozładuje kondensa- o dużym nominale (np. 1M&!) między nóżka-
tor i wymusi stan wysoki na po- mi 2, 3. Bez niego przy całkowitym wysch-
tencjometrze. Jeśli jednak czę- nięciu gleby generator przestanie pracować,
stotliwość będzie mała, napię- a pobór prądu może się zwiększyć. W tym
cie na potencjometrze zdąży się konkretnym układzie rezystor taki nie jest
zmniejszyć poniżej progu prze- konieczny. Rezystor taki okazałby się po-
łączania wejść 5, 6 i na nóżce 4, trzebny tylko przy całkowitym wyschnięciu
Elektronika dla Wszystkich
36
Szkoła Konstruktorów
gleby, do czego jednak nie wolno dopuścić 
przecież znacznie wcześniej włączy się sy-
gnalizator i... wyczerpie bateriÄ™.
Można też wspomnieć o innych cechach
układu, jak brak sygnalizacji wyczerpywania
baterii, możliwość włączenia w nocy, jednak
taka analiza wykracza poza ramy konkursu
 Co tu nie gra? .
Na rysunku B można zobaczyć schemat
układu o analogicznym działaniu, którego Tym razem upominki za prawidłowe od- Rys. C
funkcje można rozszyfrować nieporówna- powiedzi otrzymują:
nie łatwiej, niż układu z rysunku A. Oczy- Czesław Szutowicz z Włocławka, da funkcję polegającą na wyborze ilości
wiście układ nadal jest niedoskonały i nie Zbigniew Meus z Dąbrowy Szlacheckiej, potrzebnych dz
więków do przełączenia
bardzo nadaje się do praktycznego zastoso- Aleksander Drab ze Zdziechowic. układu wyjściowego, którym jest przeka-
wania, jednak nie o to chodzi w zadaniu z
nik. Chodzi o to, że można sobie wybrać,
 Co tu nie gra? . Zadanie numer 55 czy układ będzie reagował na jedno kla-
Na rysunku C przedstawiony jest upro- śniecie, czy dwa, itd.
Rys. B szczony schemat układu, nadesłanego jako Pytanie jak zwykle brzmi:
rozwiązanie głównego
zadania 50 w Szkole. Co tu nie gra?
Według opisu przed-
stawiony układ jest ty- Odpowiedz
zasadniczo można zawrzeć
powym przełączni- w jednym zdaniu, ale lepiej opisać istotę
kiem reagujÄ…cym na problemu w kilku zdaniach. Bardzo proszÄ™,
dz
więk. Proponowany byście odpowiedzi oznaczyli NieGra55
przełącznik jednak i nadesłali w ciągu 45 dni od ukazania się te-
trochę różni się od in- go numeru EdW. Nagrodami będą drobne
nych, ponieważ posia- kity AVT.
Punktacja Szkoły Konstruktorów
W kolejnych wydaniach Szkoły podawana jest punktacja obejmująca jedynie najbardziej aktywnych uczestników. Cała
lista zawiera około 150 nazwisk. Już niebawem najbardziej aktywni uczestnicy otrzymają cenne nagrody. Odbędzie się
to w związku z piątą rocznicą powstania czasopisma, a może nawet wcześniej.
Dariusz Knull Zabrze . . . . . . . . . . . 80 Sławomir Welcer Krosno . . . . . . . . . . . 7 Tomasz Góra Bytom . . . . . . . . . . . 3 Dariusz Minior . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Marcin Wiązania Gacki . . . . . . . . . . . . 64 Zbigniew Cipielewski Suwałki . . . . . . . . . . 6 Szymon Janek Lublin . . . . . . . . . . . 3 Kosma Moczek Popowo . . . . . . . . . . 2
Piotr Wójtowicz Wólka Bodzechowska 46 Piotr Figiel Giebułtów . . . . . . . . 6 Norbert Jaroszewicz Białystok . . . . . . . . . 3 Anna Przybysz Szczecin . . . . . . . . . . 2
Marcin Kaczorowski Legnica . . . . . . . . . . 3
Paweł Korejwo Jaworzno . . . . . . . . . 36 Tomasz Gacoń i Paweł Kuchta . . . . . . . . . . 6 Mariusz Ratyna Lublina . . . . . . . . . . 2
Jarosław Kolat Wrocław. . . . . . . . . . 3
Tomasz Sapletta Donimierz . . . . . . . . 33 Michał Grzemski Grudziądz . . . . . . . . 6 Marcin Rogusz Orzechowice . . . . . . 2
Mirosław Kopera Dębica . . . . . . . . . . . 3
Bartłomiej Stróżyński Kęty . . . . . . . . . . . . . 24 Eryk Kaczmarczyk Chełmek. . . . . . . . . . 6 Maciej Sochaczewski Chełmce. . . . . . . . . . 2
Tomasz Kutyła Stalowa Wola . . . . . . 3
Marcin Piotrowski Białystok . . . . . . . . . 23 Jakub Kallas Gdynia. . . . . . . . . . . 6 Mateusz Szczygieł Kraków . . . . . . . . . . 2
Jonatan Kwidziński Białogard. . . . . . . . . 3
Rafał Wiśniewski Brodnica . . . . . . . . . 23 Jarosław Markiewicz Zielona Góra . . . . . . 6 Czesław Szutowicz Włocławek . . . . . . . . 2
Sławomir Lewiński Oświęcim . . . . . . . . . 3
Jarosław Chudoba Gorzów Wlkp. . . . . . 22 Krzysztof Nowakowski Bolkowo. . . . . . . . . . 6 Bogdan Taranta Wrocław. . . . . . . . . . 2
A
ukasz Malarek Zawiercie . . . . . . . . . 3
Jarosław Kempa Tokarzew . . . . . . . . . 22 Bartosz Rodziewicz Białystok . . . . . . . . . 6 Maciej Tyczyński A
ódz
. . . . . . . . . . . . . 2
Zbigniew Meus DÄ…browa Szlach. . . . 3
Krzysztof Kraska Przemyśl . . . . . . . . . 22 Paweł Bajurko Warszawa. . . . . . . . . 5 Andrzej Wrzecionko Wisła . . . . . . . . . . . . 2
Radosław Piwko Leśna . . . . . . . . . . . . 3
Krzysztof Nytko Tarnów. . . . . . . . . . . 22 Marcin Barański Koszalin. . . . . . . . . . 5 Krzysztof Zuber Urzędów . . . . . . . . . 2
Piotr Rak Lublin . . . . . . . . . . . 3
Barbara Jaśkowska Gdańsk. . . . . . . . . . . 19 Mariusz Ciołek Kownaciska . . . . . . . 5 Marcin Adamczyk Warszawa. . . . . . . . . 1
Adam Sieńko Suwałki . . . . . . . . . . 3
Mariusz Wesołowski Radom . . . . . . . . . . . 19 Piotr Dereszowski Chrzanów. . . . . . . . . 5 Radosław Dylik Włocławek . . . . . . . . 1
Jarosław Skotnicki Opole. . . . . . . . . . . . 3
Grzegorz Kaczmarek Opole. . . . . . . . . . . . 16 Bogusław Kaleta Libiąż. . . . . . . . . . . . 5 Jan Gołąb Skrzyszów. . . . . . . . . 1
A
ukasz Skupień Częstochowa . . . . . . 3
Jakub Mielczarek Mała Wola . . . . . . . . 16 Witold Krzak Żywiec . . . . . . . . . . . 5 Artur Gołębiewski . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Bogusław Stojak . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Mariusz Nowak Gacki . . . . . . . . . . . . 15 Piotr Michalski Zgierz . . . . . . . . . . . 5 Jakub Jagiełło Gorzów Wlkp. . . . . . 1
Michał Waśkiewicz Białystok . . . . . . . . . 3
Arkadiusz Antoniak Krasnystaw . . . . . . . 13 Mateusz Misiorny Suchy Las. . . . . . . . . 5 Tomasz Jeż Libiąż. . . . . . . . . . . . 1
Dawid Lichosyt Gorenice . . . . . . . . . 3
Bartłomiej Radzik Ostrowiec Św.. . . . . . 12 Olek Szymczak Barlinek . . . . . . . . . . 5 Jakub Klimkiewicz Lublin . . . . . . . . . . . 1
Daniel Bajdak Brzez
nica B.. . . . . . . 2
Filip Rus Zawiercie . . . . . . . . . 12 Grzegorz Talarek Międzyrzecz . . . . . . . 5 Michał Kośka Czestochowa . . . . . . 1
Zdzisław Bogucki Poznań. . . . . . . . . . . 2
Czesław Szutowicz Włocławek . . . . . . . . 10 Piotr Wilk Suchedniów . . . . . . . 5 Sebastian Krzywosz Świętochłowice. . . . . 1
A
ukasz Brzyszkiewicz Kielce . . . . . . . . . . . 2
Maciej Ciechowski Gdynia . . . . . . . . . . . 9 Klaudiusz Woz
niak Wrocław. . . . . . . . . . 5 Wojciech Kuz
miak Gdynia . . . . . . . . . . . 1
Aleksander Drab Zdziechowice . . . . . . 2
A
ukasz Cyga Chełmek. . . . . . . . . . 9 Dariusz Bobrowski Tarnów. . . . . . . . . . . 4 Rafał Lalik Cikowice . . . . . . . . . 1
Przemysław Gąsior Gorlice. . . . . . . . . . . 2
Radosław Koppel Gliwice . . . . . . . . . . 9 Michał Gołębiewski Brodnica . . . . . . . . . 4 Daniel A
ukiewicz Suchań . . . . . . . . . . . 1
Michał Gołębiewski Bydgoszcz . . . . . . . . 2
Bartosz Niżnik Puławy. . . . . . . . . . . 9 Radosław Kozal Rybnik . . . . . . . . . . . 4 Sebastian Maleńczuk Biała Podlaska. . . . . 1
Adam Gowin Żywiec . . . . . . . . . . . 2
Roland Belka Złotów . . . . . . . . . . . 8 Maciej A
aszcz Gdynia. . . . . . . . . . . 4 Marcin Markowski Radom . . . . . . . . . . . 1
Jacek Grabiec A
ódz
. . . . . . . . . . . . . 2
Marek Grzeszyk Stargard Szcz. . . . . . 8 Piotr Młyński Wieliczka . . . . . . . . . 4 Kamil Matczyński Poznań. . . . . . . . . . . 1
Piotr Jakubowski Podkrajewo . . . . . . . 2
Michał Kobierzycki Grójec . . . . . . . . . . . 8 Jarosław Tarnawa Godziszka. . . . . . . . . 4 Piotr Oracz Jastrzębie Zdrój . . . . 1
Tomasz Jędryka Poręba Syp. . . . . . . . 2
A
ukasz Malec Tomaszów Lub.. . . . . 8 Robert Ulaski Grójec . . . . . . . . . . . 4 Leszek Pietrukaniec Gdynia . . . . . . . . . . . 1
Maciej Jurzak Rabka . . . . . . . . . . . 2
Marcin Przybyła Siemianowice . . . . . . 8 Kamil Wieczorek Polichno . . . . . . . . . 4 Ireneusz Redek Bełchów . . . . . . . . . . 1
Mateusz Kawałkiewicz Tuliszków . . . . . . . . . 2
Marcin Biernat Rozalin. . . . . . . . . . . 7 Rafał Wojciechowski Rybno. . . . . . . . . . . . 4 Piotr Rozenfeld Złotów . . . . . . . . . . . 1
Edward Krach Ostrowiec Åšw.. . . . . . 2
Filip Karbowski Warszawa. . . . . . . . . 7 Rafał Baranowski Gliwice . . . . . . . . . . 3 Adam Sarzyński Jankowo. . . . . . . . . . 1
Wojciech Macek Nowy SÄ…cz . . . . . . . . 2
Jacek Konieczny Poznań. . . . . . . . . . . 7 Sylwester Chołuj Radom . . . . . . . . . . . 3 Robert Skoracki Baranowo . . . . . . . . 1
A
ukasz Majchrzak WÅ‚oszczowa . . . . . . . 2
Sebastian Mankiewicz Poznań. . . . . . . . . . . 7 Zbigniew Duda Miłkowice . . . . . . . . 3 Marcin Malich Wodzisław Śl. . . . . . . 2 Radosław Szycko Goleniów . . . . . . . . . 1
Paweł Niedz
wiedzki Wiechlice . . . . . . . . . 7 Artur Filip Legionowo . . . . . . . . 3 Fryderyk Meisler Wrocław. . . . . . . . . . 2 Tomasz Walczak . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Adam Pałubski Piotrków Tryb. . . . . . 7 Maciej Gadzała Targowiska. . . . . . . . 3 Marcin Mieczkowski Lębork . . . . . . . . . . . 2 Marcin Żelazowski Warszawa. . . . . . . . . 1
Elektronika dla Wszystkich
37