Szkoła Konstruktorów
Co tu nie gra?
C
o
t
u
n
i
e
g
r
a
?
Rozwiązanie zadania nr 43 wać na pozostałe, a w rezultacie czasy obli- rozładuje. Jednak dołączenie dodatkowe-
czone z prostych zależności (T=RC) nie bę- go rezystora między masę a plus C1 rze-
W EdW 10/99 zamieszczony był frag- dą zgadzać się z rzeczywistością. Aby zmi- czywiście rozwiązałoby problem. Oczy-
ment układu nadesłany na konkurs nimalizować ten wpływ, należy w pierw- wiście łatwiej zewrzeć diodę, zamiast do-
 Podwójny przycisk . W układzie tym, po- szym ogniwie stosować możliwie małe war- dawać rezystor umożliwiający rozłado-
kazanym na rysunku A, podstawowym błę- tości rezystorów (i duże pojemności kon- wanie C1.
dem jest obecność diody. Najprościej densatorów), a w kolejnych ogniwach rezy- Nagrody tym razem wylosowali: Da-
mówiąc, dioda ta pozwoli jednorazowo na- stancje powinny być coraz większe (pojem- mian Zwoliński z Sosnowca, Leszek Koło-
ładować kondensator C1, ale niestety kon- ności mniejsze). Wtedy kolejne ogniwo bę- dziej z Cieszyna i Anna Michalska-Przy-
densator ten nie będzie się mógł potem roz- dzie niewiele obciążać poprzednie. bysz ze Szczecina.
ładować. Pomijam prąd upływu, który w do- Wątpliwości niektórych Kolegów wzbu-
brze zaformowanym elektrolicie jest zniko- dziła natomiast obecność pierwszej bramki,
my, a w diodzie jeszcze mniejszy. której wejścia dołączone są do przycisku. Zadanie nr 47
I to jest ewidentny błąd. Diodę należy po Koledzy ci doszli do wniosku, że nawet po Na rysunku B pokazano fragment układu
prostu usunąć (zewrzeć). Jeden z Kolegów zwarciu diody układ w ogóle nie będzie nadesłanego jako rozwiązanie zadania 44
słusznie napisał, że jest to układ jednorazo- działał, ponieważ na wejściach drugiej Szkoły. Tranzystor MOSFET z kanałem P ma
wego użytku. bramki nigdy nie pojawią się stany wyso- włączyć akumulator, gdy dynamo nie pracuje.
kie. Aż tak z
le nie jest. Według Pytanie konkursowe brzmi:
założeń pomysłodawcy krótki
impuls dodatni powinien poja-
wić się na wyjściu trzeciej
bramki po krótkim naciśnięciu
i zwolnieniu przycisku. Dłu-
gość  szpilki wytwarzanej
przez R3C1 ma wynosić około
1 sekundy. Jeśli przycisk zosta-
nie rozwarty wcześniej, na wej-
ściach drugiej bramki na chwilę
Rys. A pojawią się dwa stany wysokie:
jeden wprost z rozwartego
przycisku, odwrócony przez
Przytłaczająca większość nadesłanych pierwszą bramkę, i drugi z obwodu
odpowiedzi była poprawna - niemal jed- opóz
niającego R4C3. Rys. B
nogłośnie stwierdziliście, że podstawo- Kilka osób, w tym nagrodzona Kole-
wym błędem jest obecność diody. Moje żanka, inaczej wyobraziło sobie funkcje
gratulacje! układu, stąd opinie o błędnym działaniu Jaki podstawowy błąd zawiera ten
Kilka osób dokładniej przeanalizowało i propozycje jego poprawy. Niemniej jed- schemat?
układ i wskazało na jeszcze inne manka- nak ewidentnie będnych odpowiedzi tym
menty. Przeanalizujmy to wspólnie. razem nie było. Były natomiast odpowie- Odpowiedz
można zawrzeć w jednym
W przedstawionym układzie Autor dzi pobudzające do jeszcze wnikliwszej krótkim zdaniu. Kto chce, może dodatkowo
chciał jednocześnie wykorzystać obwód cał- analizy. Na przykład jeden z uczestników zaproponować zmiany, by układ pracował
kujący i różniczkujący. Różniczkujący ob- proponuje  dołączyć R3 nie do minusa poprawnie i był jak najprostszy.
wód C1R3 wytworzy długą  szpilkę , która C1, tylko do plusa . Można się zastano- Odpowiedzi należy nadsyłać w terminie
zostanie trochę opóz
niona przez obwód wić nad przebiegami w układzie, zakłada- 45 dni od ukazania się tego numeru EdW. Ze
R4C3. W zasadzie coś takiego nie jest błę- jąc, że kondensatory na początku były pu- względu na dużą ilość przesyłek do szkoły,
dem, zwłaszcza przy podanych na schema- ste i pamiętając o obecności diod w ob- rozróżnijcie drugie zadanie od głównego,
cie wartościach elementów. Można tylko do- wodach ochronnych bramek CMOS. Co a więc na kartkach i kopertach dopiszcie
dać, że przy łańcuchowym połączeniu kilku prawda taka głębsza analiza wykaże, iż proszę Nie gra 48. Ułatwi to mi znacznie se-
ogniw RC, poszczególne ogniwa będą wpły- C1 ani nie naładuje się w pełni, ani nie gregację  szkolnych prac.
jest poprawna, a opis świadczy o tym, że sowany od strony lewej do prawej. Wtedy w EdW 11/97 str. 18. W układzie tym, pokaza-
przemyślał całe zagadnienie. poszczególne elementy są rysowane zawsze nym na rysunku 11, dynamo bezpośrednio za-
Przykład ten niech zachęci wszystkich do w jednakowej pozycji. Ilustruje to rysunek sila żarówkę - nie ma diody, mostka czy prze-
porządnego rysowania schematów. Analiza 10. Wyjątkiem są obwody zasilaczy i stabili- kaz
nika - całe napięcie i dysponowana moc są
jest nieporównanie łatwiejsza, gdy szyna do- zatorów w większych układach - często rysu- podawane na żarówkę przedniej lampy.
datniego napięcia zasilającego jest narysowa- je się je z prawej strony schematu. W tylnej lampie zamiast żarówki zastoso-
na wyżej niż masa czy szyna ujemna. Wtedy wane są superjasne diody LED o wąskim ką-
na schemacie prąd stały  płynie z góry na Po przeanalizowaniu wszystkich nadesła- cie świecenia (mogą być o szerszym kącie,
dół. Natomiast przebieg sygnału od z
ródła do nych prac nadal proponuję prosty układ, który niewiele to zmieni). W każdym razie, aby
elementów wykonawczych powinien być ry- kiedyś opisałem w EP 9/93 i przypomniałem uzyskać znakomitą widoczność z tyłu, wy-
Elektronika dla Wszystkich
35
Szkoła Konstruktorów
starczy kilka (4 lub 6) czerwonych diod LED Dodatkowo cztery superjasne żółte lub w gniazdko i montować w uchwycie w rowe-
zamiast standardowej żarówki 6V 0,6W. Dla zielono-żółte diody LED są wmontowane rze tylko na czas jazdy. Gniazdko pozwoli
zapewnienia dobrej jasności lampy tylnej wy- w lampę przednią. zasilać z tej latarki LED-y w rowerze. Rów-
starczy prąd rzędu 50mA, czyli połowa tego, Gdy dynamo pracuje, świeci żarówką nież to rozwiązanie zostało przed kilku laty
co zużywa żarówka. Dzięki temu LED-y lam- w lampie przedniej i jasno świecą czerwone zrealizowane i do dziś znakomicie zdaje eg-
py tylnej mogą być zasilane z dynama przez diody LED z tyłu. Świecą także żółte diody zamin. Wykorzystano tanią latarkę Delfin
jedną diodę. Zastosowanie prostownika jed- z przodu, ale ich światło jest praktycznie nie- z czterema akumulatorami R20, a oryginalną
nopołówkowego oznacza, że nie trzeba nicze- widoczne, bo żarówka jest zdecydowanie ja- żarówkę 4,8V 0,3A zastąpiono halogenem
go izolować od masy. śniejsza. W każdym razie pełnowartościowy 4,8V 0,85A. Jedynym słabym punktem oka-
system oświetlenia jest zasilany z dynama, zały się gniazda i wtyki minijack 3,5mm,
bez dodatkowej ba- które trzeba było w ciągu tych kilku lat raz
terii. Dodanie ja- czy dwa razy wymieniać. System taki był
kiejkolwiek baterii wyczerpująco przedstawiony w EP 9/93 na
o napięciu stronie 27.
4,5...4,8V lub lepiej
6V pozwala zasilać Uwagi końcowe
z niej diody LED. Gratuluję wszystkim, którzy zmierzyli się
W czasie jazdy dio- z zadaniem 44. Mam nadzieję, że podane
dy są zasilane rozwiązania zastosujecie w praktyce i że
głównie z dynama, zwiększą one bezpieczeństwo użytkowników
a przy małych pręd- jednośladów. Nagrody i upominki otrzyma-
kościach i podczas ją: Rafał Wiśniewski z Brodnicy, Grzegorz
postoju, gdy żarów- Kaczmarek z Opola, Marcin Wiązania
ka przednia gaśnie, z Gacek, Paweł Korejwo z Jaworzna, A
u-
ale diody z przodu kasz Cyga z Chełmka, Filip Karbowski
i z tyłu nadal świe- z Warszawy, Piotr Dereszowski z Chrzano-
cą i gwarantują, że wa, Dariusz Knull z Zabrza, Mariusz We-
rowerzysta jest do- sołowski z Radomia, Radosław Koppel
brze widoczny. z Gliwic, Barbara Jaśkowska z Gdańska
Dioda prostowni- i Daniel Bajdak z Brzez
nicy Bychawskiej.
cza powinna być Tyle na dziś. Jak zwykle serdecznie pozdra-
u mi e s z c z o n a wiam wszystkich uczestników i sympatyków
w lampie przedniej Szkoły. Zachęcam do spróbowania sił w ko-
- wtedy okablowa- lejnych zadaniach.
Rys. 9 nie jest najprostsze. Wasz Instruktor
Mały pobór prądu Piotr Górecki
(poniżej 100mA)
umożliwia wykorzy-
Punktacja
stanie baterii jednora-
zowych zamiast kło- Szkoły Konstruktorów
potliwych w obsłudze Dariusz Knull Zabrze 53
akumulatorków. Czte- Marcin Wiązania Gacki 41
ry alkaliczne paluszki Paweł Korejwo Jaworzno 28
na pewno wystarczą Jarosław Kempa Tokarzew 22
na ponad dziesięć go- Krzysztof Kraska Przemyśl 19
dzin pracy. Zajmują Marcin Piotrowski Białystok 18
przy tym mało miejsca Tomasz Sapletta Donimierz 18
i są zawsze gotowe do Rafał Wiśniewski Brodnica 18
pracy. Takie proste Mariusz Nowak Gacki 15
rozwiązanie zostało Piotr Wójtowicz Wólka Bodzechowska 15
Rys. 10 wielokrotnie sprawdzo- Jarosław Chudoba Gorzów Wlkp. 13
ne w praktyce przez mo- Krzysztof Nytko Tarnów 12
ich znajomych. Bartłomiej Stróżyński Kęty 12
Kto chciałby do takiej Barbara Jaśkowska Gdańsk 10
oszczędnej instalacji do- Grzegorz Kaczmarek Opole 10
dać dodatkową silną lam- Jakub Mielczarek Mała Wola 10
pę przednią, powinien za- Radosław Koppel Gliwice 9
miast baterii obowiązko- Bartosz Niżnik Puławy 9
wo zastosować akumula- Arkadiusz Antoniak Krasnystaw 8
torki, bo tylko akumula- Roland Belka Złotów 8
torki mają dostateczną Maciej Ciechowski Gdynia 8
wydajność prądową. Je- Michał Kobierzycki Grójec 8
szcze lepiej wykorzystać Czesław Szutowicz Włocławek 8
gotową latarkę na cztery Filip Karbowski Warszawa 7
Rys. 11 ogniwa, wyposażyć ją Sebastian Mankiewicz Poznań 7
Elektronika dla Wszystkich
36