Szkoła Konstruktorów
jakiś ekstra efekt. Sami zdecydujcie, czy bar- zwłaszcza małych samochodów  nie można zdobędzie popularności i nie rozpowszechni
dziej pasuje Wam prosty i tani migacz, np. liczyć na sensowne oświetlenie ich światłami się na szerszą skalę.
z dobrą niebieską diodą, czy też bardziej roz- mijania. A jeśli układ miałby reagować także Jestem bardzo zadowolony z nadesłanych
budowany, niepowtarzalny, wielokolorowy na słabe światło  będzie reagował też na inne prac i naprawdę przykro mi, że ze względu
efekt świetlny. z
ródła i nie będzie działał według oczekiwań, na szczupłość funduszu Szkoły nie mogę na-
W kwestii obudowy i umieszczenia lam- chyba żeby element światłoczuły umieszczo- grodzić Autorów wszystkich interesujących
pek nie było zgodności. Niektórzy twierdzili, ny był w rurce, by kierunkowo  łapał światło pomysłów i ładnych modeli. Nagrody książ-
że nie będzie problemem noszenie jakiegoś reflektorów. W każdym razie idea jest dysku- kowe, a po publikacji honoraria otrzymają:
gadżetu, dającego interesujący efekt świetlny. syjna, a niektórzy proponują działanie zupeł- Andrzej Szulda, Michał Stach i Grzegorz
Mógłby on mieć postać opaski na ramię, moż- nie odwrotne: czujnik światła, który będzie Wiciński. Upominki otrzymują: Robert Ja-
na go wmontować w czapkę, pasek czy ple- włączał migacz po zapadnięciu zmroku. worowski, Dawid Kozioł, Piotr Wójtowicz,
cak. Inni widzą poważną barierę psycholo- W tym przypadku trzeba dodać obwody, by Piotr Romysz, Krzysztof Kraska, Dawid
giczną, żeby człowiek nie wyglądał jak choin- reagował na średnie oświetlenie i by reflekto- Lichosyt, Marcin Wiązania i Michał Gołę-
ka i właśnie stąd niektórzy wzięli pomysł ry samochodów nie wyłączyły światełka biewski. Aktualna punktacja zawarta jest
czujnika światła, by migacz włączał się dopie- ostrzegawczego. A może optymalnym roz- w tabeli. Dodatkowo 3 punkty dopisuję Ja-
ro po oświetleniu światłami samochodu. Idea wiązaniem jest brak czujnika światła, a za to rosławowi Chudobie z Gorzowa Wlkp.,
na pozór jest słuszna, ale występuje tu poważ- obecność prostego wyłącznika czasowego? który rozwiązanie zadania 82 umieścił
ny problem. Kto nie jest kierowcą, prawdopo- Na koniec chciałbym gorąco zachęcić do w paczce dwukrotnie oznaczonej numerem
dobnie go nie czuje. Tymczasem często re- używania i wyposażenia swoich bliskich 83  model pokazany jest na fotografii 15.
flektory samochodu są brudne, światła mija- w takie gadżety, niewątpliwie zwiększające Serdecznie zapraszam do udziału w rozwią-
nia, żeby nie oślepiać jadących z przeciwka, bezpieczeństwo na drodze. I naprawdę nigdy zywaniu kolejnych zadań i do nadsyłania prac
świecą w dół, czasem zdecydowanie za bar- nie wiadomo, czy interesujący układ z nie- w terminie.
dzo w dół. W efekcie ilość światła docierają- bieskimi diodami LED niespodziewanie nie Wasz Instruktor
cego do pieszego jest znikoma. Dotyczy to Piotr Górecki
Co tu nie gra?
K
I
Co tu nie gra?- Szkoła Konstruktorów klasa II
Rozwiązanie zadania 83 Układ jest interesujący, a Autorowi bez w układzie, by ściągnąć (a nie podciągnąć,
W EdW 1/2003 na stronie 36 zamieszczony wątpienia należy się pochwała za oryginalny jak pisali niektórzy) wejście bramki do masy,
był schemat niecodziennego regulatora tem- pomysł. Idea jest słuszna i może być prak- gdy T1 nie przewodzi. Jest to ewidentny
peratury, a właściwie termometru do akwa- tycznie wykorzystana, jednak należy wziąć błąd, jednak uważam, że może on być efek-
rium, nadesłany jako rozwiązanie jednego pod uwagę pewne dodatkowe czynniki tem zwykłego przeoczenia  na oryginalnym
z poprzednich zadań Szkoły. Schemat poka- i zmodyfikować układ. odręcznym schemacie tranzystor T1 naryso-
zany jest na rysunku A. Autor pisze, że za- Zanim do tego przejdę, zacytuję fragment wany jest tuż przy dolnej krawędzi kartki
kres temperatury powinien wynosić jednego z listów, który również i mnie dał spo- i być może to było przyczyną tego braku.
+18...+28oC. Aby ustawić taki zakres, należy ro satysfakcji: (...) mam 20 lat. Od paz
dzier- Wątpliwości budzi też sposób sterowania
na nóżce 4 ustawić 180mV, a na nóżce nika 1998 roku jestem Waszym stałym czytel- tranzystora T1. Teoretycznie gdy diody LED
6  280mV. (...) Bramki U1C i U1D tworzą nikiem, lecz w konkursie  Co tu nie gra? nie świecą, nie płyną przez nie prądy. W rze-
generator akustyczny, który jest przerywany biorę udział po raz pierwszy. Wcześniej nie czywistości trzeba liczyć się z prądem upły-
przez generator na U1A i U1B. Zadaniem te- przywiązywałem uwagi do tej części Waszego wu wyjść, który wprawdzie typowo powi-
go generatora jest sygnalizowanie przekro- pisma, lecz teraz postanowiÅ‚em zatrzymać siÄ™ nien wynosić tylko 0,1µA, ale maksymalnie
czenia okreÅ›lonej temperatury. na tej rubryce dÅ‚użej i co... niesamowite, ale może wynosić 10µA. W zaproponowanym
tak mnie to wciągnęło, układzie przy wzmocnieniu prądowym tran-
A
że będę tu zaglądał zystora równym 100x, przy prądzie bazy
z zainteresowaniem co 0,1µA prÄ…d kolektora wyniesie 10µA  ozna-
miesiąc, gdyż można cza to, że dodany rezystor Rx nie powinien
z tego działu wiele się mieć dużej wartości. Rozpatrując najgorszy
nauczyć, a najlepsza przypadek, przy prądzie bazy (upływu) rów-
nauka to przecież na- nym 10µA, prÄ…d kolektora T1 wyniósÅ‚by aż
uka na własnych błę- 1mA! Aby definitywnie wykluczyć możli-
dach. (...) wość błędnego działania, należy dodać rezy-
A teraz przecho- stor Ry o wartości poniżej 47k&! między do-
dzimy do schematu: datniÄ… szynÄ™ zasilania a bazÄ™ T1 w jeden ze
jedna usterka jest sposobów pokazanych na rysunku B. Za
oczywista  brak re- pracÄ… kostki LM3914 w trybie linijki powin-
zystora z kolektora T1 no to zagwarantować prawidłową pracę.
do masy  nazwijmy W trybie punktowym nóżka 1 ma dodatkowy
go rezystorem Rx. Re- obwód i trzeba byłoby się wtedy liczyć z prą-
zystor taki musi być dem  upÅ‚ywu nawet rzÄ™du 450µA (typowo
Elektronika dla Wszystkich
35
Szkoła Konstruktorów
potencjometrów P1, P2 ustawić napięcia
B
180mV i 280mV. Owszem, może ustawić ta-
kie napięcie na nóżce 4 za pomocą P2, ale nie
ustawi napięcia 280mV na nóżce 6, bo napię-
cie na dolnym wyprowadzeniu P1 wynosi
około 0,64V (0,6...0,67V)  ilustruje to rysu-
nek C. Oznaczałoby to, że najniższa górna
temperatura wynosi około +64oC. Należałoby
zmienić układ, choćby według rysunku D.
Modyfikacja według rysunku D nie roz-
wiązuje jednak problemu do końca. Rzecz
w tym, że w proponowanym układzie różni-
ca napięć na końcówkach RHI, RLO (nóżki
C
150µA), co wymagaÅ‚oby zmniejszenia Ry zasilania powyżej 6, 4) wynosi tylko 100mV. Przynajmniej teo-
nawet do wartości 1k&!. 10V trzeba liczyć się retycznie wzrost napięcia o 10mV ma wy-
Do obu generatorów też mieliście zastrze- ze znaczną mocą starczyć do zaświecenia następnej diody 
żenia. W układzie klasycznego generatora strat. Na schemacie można powiedzieć, iż na jedną diodę przypa-
dwubramkowego nie powinno się stosować nie podano wartości da 10mV  dokładnie tyle, ile wynosi przy-
kondensatorów elektrolitycznych z uwagi, że napięcia zasilania, rost napięcia kostki LM35 przy zmianie tem-
pojawia się tam napięcie zmienne. Konden- więc nie sposób peratury o 1oC. Problem polega na tym, że
sator elektrolityczny 2,2µF należy zmienić oszacować strat. Nie- ukÅ‚ad LM3914 zawiera dziesięć komparatorów
na staÅ‚y 470nF...1µF i stosownie zwiÄ™kszyć D mniej tego szczegółu i drabinkÄ™ rezystorowÄ… wedÅ‚ug rysunku E.
wartość rezystora z 220k&! na 470k&!...1M&!. pominąć nie można. Dokładność wykonania  liniowej drabinki
Na schemacie nie podano, jaką wartość ma Kolejna usterka w kostce  3914 jest bardzo dobra, natomiast
napięcie zasilające. Przy napięciach powyżej jest znacznie subtel- nie można pominąć napięcia niezrównowa-
5V zalecane jest dodanie rezystorów ograni- niejsza, ale i ważniej- żenia komparatorów. Według karty katalogo-
czających w obu generatorach  ich brak nie sza. Przede wszystkim wej napięcie niezrównoważenia typowo wy-
jest istotną usterką, bo praktyka pokazuje, że Autor chce za pomocą nosi 3mV, a maksymalnie do 15mV. Maksy-
takie rezystory rzadko są niezbędne. malny błąd sięgający 15mV to więcej
Liczna grupa osób rozważyła obwód ste- niż przyjęte napięcie przypadające na
E
rowania brzęczyka. Wszystko wskazuje, że jedną diodę (10mV).
wukładzie ma pracować zwykła membrana Serdecznie gratuluję tym nielicz-
piezo, a nie brzęczyk z generatorem. Jeśli nym uczestnikom, którzy zwrócili
tak, zaproponowany obwód z tranzystorem uwagę na tę istotną niedoróbkę i za-
T2 jest błędny. Membrana piezo zachowuje proponowali modyfikację. Na pewno
się jak kiepskiej jakości kondensator, więc trzeba znacznie zwiększyć różnicę na-
włączenie jej wprost między kolektor a plus pięć między końcówkami 6, 4 kostki
zasilania jest błędem. Można równolegle do LM3914. Automatycznie oznacza to
membrany dołączyć rezystor (np. 1k&!) lub konieczność wzmocnienia sygnału
lepiej cewkę o takiej indukcyjności, by z po- z czujnika temperatury. Można do te-
jemnością membrany tworzyła obwód rezo- go wykorzystać wzmacniacz opera-
nansowy o częstotliwości równej mechanicz- cyjny, mogący pracować przy napię-
nej częstotliwości rezonansowej membrany. ciach wejściowych bliskich ujemne-
W najprostszym przypadku należy usunąć mu napięciu zasilania  schemat po-
tranzystor T2 i dołączyć membranę wprost kazany jest na rysunku F. Może to
do wyjścia bramki U1D. być nawet popularny LM358. W tym
Zwróciliście też uwagę, że po przekrocze- wypadku napięcie niezrównoważenia
niu ustawionej temperatury sygnalizator bÄ™- wzmacniacza operacyjnego nie gra
dzie długo wył i nie ma możliwości jego wy- roli, ponieważ zostanie skompenso-
łączenia. Rzeczywiście, nawet małe akwarium wane podczas kalibracji za pomocą
ma bardzo dużą bezwładność cieplną. Na mar- potencjometrów. Kilku Kolegów za-
ginesie wspomnę, że kostka LM3914 nie ma proponowało inny, prostszy sposób
obwodów histerezy w obwodach sterowania według rysunku G. Dodanie dwóch
poszczególnych diod LED, ma natomiast taką rezystorów pozwala zwiększyć
budowę, że także w trybie punktowym, współczynnik przetwarzania kostki
w  strefie pośredniej , gdy gaśnie jedna dioda, LM35 nawet do 100mV/K.
a zaświeca się kolejna, nigdy nie zostaną wy-
F
gaszone wszystkie diody, tylko na tym  po-
graniczu będą świecić obie. Zapobiega to
błędnym wskazaniom w trybie punktowym.
Wkażdym razie należy albo dodać obwód
wyłączania brzęczyka, albo zmodyfikować
układ w inny sposób.
Kilka osób słusznie zwróciło uwagę na to,
że przy pracy w trybie linijki i przy napięciu
Elektronika dla Wszystkich
36
Szkoła Konstruktorów
Nagrody-upominki czas, w którym światło będzie włączane, wy-
G
za najlepsze odpowiedzi nosił 5-6min, lecz można go zmieniać w sze-
otrzymujÄ…: Wojciech rokich granicach za pomocÄ… rezystora R2
Sobczak - Wólka A
ę- i/lub kondensatora C3. W układzie zastoso-
czeszycka, Adam La- wałem klasyczną aplikację układu NE555
skowski - Rytel, Jakub oraz bardzo prosty zasilacz beztransformato-
Świegot - Środa Wlkp. rowy, gwarantujący niezawodność oraz niski
koszt wykonania.
Zadanie 87 Jak zwykle pytanie brzmi:
Na rysunku H pokaza- Co tu nie gra?
ny jest układ nadesłany jako rozwiązanie jed- Proszę o możliwie krótkie odpowiedzi.
nego z poprzednich zadań Szkoły. Ma to być Czy idea jest błędna, czy tylko chodzi o drob-
układ czasowego wyłącznika oświetlenia do ną usterkę? Kartki, listy i e-maile oznaczcie
garażu z kostką 555, optotriakiem i zasila- dopiskiem NieGra87 i nadeślijcie w terminie
czem beztransformatorowym. Naciśnięcie 45 dni od ukazania się tego numeru EdW.
przycisku SW (zwykły microswitch umie- Autorzy najlepszych odpowiedzi otrzymają
szczony gdziekolwiek, w dogodnym, Å‚atwo upominki.
dostępnym miejscu) rozpoczyna cykl pracy.
Autor napisał: Układ jest ustawiony tak, żeby Piotr Górecki
H
CiÄ…g dalszy ze strony 29. rzeczywiste urzÄ…dzenie postscriptowe, albo
sterownik postscriptowy. Potem każdy pro-
Ostatnio zamiast fotoploterów do naświe- gram Windows może wykorzystywać tę
tlania klisz wykorzystuje się naświetlarki (wirtualną) drukarkę, która wytworzy pliki
postscriptowe, które normalnie wykorzysty- postscriptowe. Można też zainstalować
wane są do zupełnie innych celów, choćby do i spróbować wykorzystać inne sterowniki,
naświetlania klisz dla drukarni. Wtedy plik przeznaczone do tworzenia plików PDF
roboczy do wykonania kliszy nie ma nic (PDF Writer, Acrobat Distiller).
wspólnego z omówionym właśnie formatem Choć wykorzystywanie PostScriptu jest
Gerber (RS-274), tylko jest to plik w znanym coraz szersze, a plików Gerbera coraz mniej-
i szeroko stosowanym formacie, a właściwie sze, nieprzypadkowo poświęciłem formatowi
języku PostScript. Aby korzystając z Protela RS-274 aż tyle uwagi. Przyczynę poznasz w
wytworzyć taki plik, nie wykorzystuje się następnym odcinku, w kolejnym numerze
CAM Managera. W komputerze (nie w Pro- EdW.
telu, tylko w systemie Windows) należy zain-
stalować kolejną drukarkę, którą jest albo Piotr Górecki
Elektronika dla Wszystkich
37