Szkoła Konstruktorów
drugi czujnik powinien reagować już na po- Jeden z uczestników zasugerował, że de- Wiązania. Nagrody dostaną: Michał Stach,
jedyncze krople, które jeszcze nie spowodo- szczoostrzegacz mógłby być urządzeniem Bartłomiej Radzik i Michał Koziak.
wały ponownego zmoczenia prania. Zachę- stacjonarnym, zasilanym z sieci, gdzie sy- Zachęcam serdecznie do udziału w bieżą-
cam do eksperymentów w tym zakresie. gnalizator dz
więkowy byłby włączany na cym i następnych zadaniach.
Sprawdzone praktycznie rozwiązanie czas suszenia bielizny, natomiast układ
z podwójnym czujnikiem chętnie zaprezentu- przez cały czas mógłby być elementem Wasz Instruktor
ję na łamach EdW. domowej stacji meteo. Pomysł jest dysku- Piotr Górecki
Przypuszczam jednak, że po zapoznaniu syjny, ale na pewno warto go wziąć pod
siÄ™ z wynikami zadania wielu z Was zechce uwagÄ™.
raczej wykonać nieskomplikowane sygnali- Przyznam, że długo zastanawiałem się
Punktacja Szkoły Konstruktorów
zatory, umieszczane gdzieś blisko za oknem, nad rozdziałem punktów, nagród i upomin-
Marcin WiÄ…zania Gacki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
sygnalizujące jedynie pojawienie się de- ków. Niektórzy koledzy, ci z duszą artysty,
Mariusz Chilmon Augustów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
szczu, nie kontrolujące wstępnej wilgotności zaproponowali coś niezwykłego, własnego,
Krzysztof Kraska Przemyśl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Bartłomiej Radzik Ostrowiec Św. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
prania. Czy w najprostszym przypadku nie oryginalnego. Inni, ci z duszą rzemieślnika,
Marcin Malich Wodzisław Śl. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
wystarczy prościusieńki układ z rysunku 2, wykorzystali typowe rozwiązania, znane
Dariusz Drelicharz Przemyśl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Dariusz Knull Zabrze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
szczelnie zamknięty wraz z bateriami w nie- wszystkim. Jak zasygnalizowałem na wstę-
Jarosław Chudoba Gorzów Wlkp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
wielkiej obudowie? Przyrząd nie wymaga pie, nagrody przydzieliłem przede wszystkim
Piotr Romysz Koszalin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
wyłącznika, bo w spoczynku nie pobiera prą-  artystom , którzy zaproponowali, może na- Piotr Wójtowicz Wólka Bodzechowska . . . . . . . . . . . . . . . 27
Roman Biadalski Zielona Góra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
du. Wyłączenie dz
więku nastąpi po wytarciu wet niedoskonałe, ale oryginalne i własne
Rafał Stępień Rudy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
do sucha czujnika. Kontrola baterii to... do- rozwiÄ…zania, oparte na samodzielnych ekspe- Filip Rus Zawiercie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Jarosław Tarnawa Godziszka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
tknięcie czujnika poślinionym palcem. Chy- rymentach.  Rzemieślnicy , powielający
Mariusz Ciołek Kownaciska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
ba jednak warto układ nieco rozbudować, by układy czy bloki znane z EdW, nawet po- Jakub Kallas Gdynia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Szymon Janek Lublin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
zapewnić dz
więk przerywany, bardziej zwra- prawne, ale niekoniecznie w tym przypadku
Jacek Konieczny Poznań. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
cający uwagę. optymalne, mogli liczyć w najlepszym wy-
Michał Pasiecznik Zawiszów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Radosław Koppel Gliwice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Wielu Kolegów obawiało się elektrolizy padku na upominek.
A
ukasz Cyga Chełmek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
wody i korozji elektrod. Te zjawiska trzeba Kolejny raz proszę, żebyście zawsze poda-
Michał Stach Kamionka Mała . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Radosław Ciosk Trzebnica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
brać pod uwagę w czujnikach mających stały wali na kopercie nie tylko adres, ale też tytuł
Piotr Dereszowski Chrzanów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
kontakt z wodą. Tu, w deszczoostrzegaczu czasopisma i dział, gdzie przesyłka ma trafić.
Maciej Jurzak Rabka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
czujnik z zasady będzie mieć sporadyczny Nie przysyłajcie paczek na adres skrytki po- Michał Koziak Sosnowiec. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Ryszard Milewicz Wrocław. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
kontakt z wodą, a poza tym płynące prądy bę- cztowej. Przypominam prawidłowy adres:
Emil Ulanowski Skierniewice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
dą znikome, więc naprawdę nie ma potrzeby AVT - EdW Artur Filip Legionowo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Aleksander Drab Zdziechowice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
bać się elektrolizy. Trzeba natomiast uwzglę- Szkoła konstruktorów zadanie XX
Arkadiusz Zieliński Częstochowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
dnić  zwyczajną korozję elektrod pod wpły- ul. Burleska 9
Dawid Lichosyt Gorenice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Wojciech Macek Nowy SÄ…cz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
wem tlenu i zanieczyszczeń zawartych w po- 01-939 Warszawa
Sebastian Mankiewicz Poznań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
wietrzu. Nawet w nieużywanym przyrządzie Prawie wszyscy uczestnicy wymienieni
Maciej Ciechowski Gdynia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Mariusz Ciszewski Polanica Zdr. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
czyściutkie miedziane elektrody po kilku z nazwiska otrzymują punkty (1...9). Aktual-
Filip Karbowski Warszawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
miesiącach pokryją się nalotem, który na punktacja podana jest w tabeli. Upominki
Witold Krzak Żywiec . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Piotr Kuśmierczuk Gościno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
w skrajnym przypadku może wręcz uniemoż- otrzymują: Marcin Rekowski, Jarosław
Michał Waśkiewicz Białystok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
liwić działanie. Czy nie warto pomyśleć nad Tarnawa, Bartek Zubrzak, Filip Rus, An-
Piotr Wilk Suchedniów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
zastosowaniem odporniejszych elektrod? drzej Sadowski-Skwarczewski i Marcin
Co tu nie gra?
C
o
t
u
n
i
e
g
r
a
?
S
z
k
o
Å‚
a
K
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
k
l
a
s
a
I
I
Co tu nie gra?- Szkoła Konstruktorów klasa II
C
o
t
u
n
i
e
g
r
a
?
Rozwiązanie zadania 71 gdy piszecie o nieudanych próbach, a jeszcze również mają wątpliwości co do prawdo-
W EdW 1/2001 zamieszczony był schemat bardziej, gdy wyciągacie z nich wnioski. Czę- mówności autora tego schematu. Powodem
wzmacniacza mikrofonowego. Czytelnik napi- sto za takie prace przydzielam nagrody i upo- jest wiele znalezionych usterek. Jeden
sał, że wzmacniacz, pokazany na rysunku A minki. Ale nie akceptuję kłamstwa. A w ana- z młodszych uczestników napisał: Chciałbym
funkcjonował bez zarzutu przy napięciu zasi- lizowanym właśnie przypadku nie tylko ja, zaapelować do wszystkich czytelników EdW.
lania +5V. Dla mnie problemem jest tu praw- ale praktycznie wszyscy uczestnicy konkursu Nie oszukujcie Redakcji EdW, żeby otrzymać
domówność autora, a nie brak doświadczenia nagrodę, gdyż póz
niej robiąc próby i eks-
w elektronice. Jak mówi starożytne przysło- perymenty Redakcja wam nie uwierzy!!!
A
wie, błądzić jest rzeczą ludzką (errare huma- A teraz o układzie. Zgodnym chórem
num est). Młody kandydat na konstruktora stwierdziliście, że pomysłodawca nie zna
ma prawo popełniać nawet poważne błędy. podstawowych zasad, ponieważ łączy trzy
Zwróćcie uwagę, że w tej rubryce nie podaję kondensatory równolegle, zamiast zastoso-
nazwisk Autorów, więc naprawdę nie trzeba wać jeden o pojemności 150nF. Mniejsza
bać się drwin otoczenia. W ramach tej rubry- grupa uczestników przeanalizowała sens
ki wspólnie analizujemy różne usterki, żeby zastosowania kondensatorów C1...C4.
ich nie powielać. Oczekuję przy tym od ucze- Warto narysować obwody wejściowe
stników rzetelności. Autentycznie cieszę się, w postaci, jak na rysunku B, bo wtedy wi-
Elektronika dla Wszystkich
Maj 2002
35
Szkoła Konstruktorów
dać jaśniej, iż pojem- Następną ważną sprawą jest brak rezystora nia bramek LS00 można uzyskać histerezę
B
ności C1, C234 tworzą w obwodzie bazy tranzystora T1. Wygląda na przez dodanie dwóch rezystorów.
najprawdziwszy dziel- to, że rezystor taki powinien być włączony Pokazane roz-
F
nik pojemnościowy, między bazę a masę. Przy podanej wartości R5 wiązanie nie jest
który zmniejsza po- jego wartość wynosiłaby 47k&!...470k&!, a tym jednak optymalne
ziom sygnału o około samym pojemność C6 może być radykalnie z kilku względów.
1/3. mniejsza. Na marginesie wspomnę, że włącze- Warto zastosować
Poza tym pojemno- nie niezaformowanego  elektrolita o pojem- znacznie lepszy układ
Å›ci te obcinajÄ… wyższe C noÅ›ci 470µF może przez czas jakiÅ› powodo- z rysunku F z tran-
częstotliwości. Sam mi- wać, że ewidentnie błędny układ będzie... dzia- zystorem włączo-
krofon elektretowy jest łał dopóki kondensator ten się nie zaformuje. nym od strony ma-
swego rodzaju z
ródłem Wiele osób zakwestionowało możliwość sy. Traci wtedy znaczenie problem prądu
prądowym, więc oporność wyjściowa obwodu pracy kostki TL081 przy pojedynczym na- wejściowego bramki, a czułość tak włączo-
z mikrofonem jest praktycznie równa rezystan- pięciu +5V. Trzeba dodać kondensator filtru- nego tranzystora jest znacznie większa. Osta-
cji R1. Wypadkowa pojemność obciążająca mi- jący zasilanie, bo w niesprzyjających warun- tecznie zmodyfikowany układ mógłby wy-
krofon wynosi niecałe 105nF (330nF w szereg kach układ mógłby się wzbudzić, ale z war- glądać, jak na rysunku G.
z 153,8nF). Jak ilustruje rysunek C, częstotli- tości napięcia zasilania nie robiłbym proble-
G
wości powyżej 1500Hz są obcinane w filtrze mu, choć w katalogach podaje się minimalne
RC, co chyba nie jest celowym zamierzeniem napięcie zasilania ą4V, czyli w sumie 8V.
w układzie wykrywacza burzy. Kostki TL08x i pokrewne mogą pracować
Jeśli układ rzeczywiście ma obcinać wyż- przy zasilaniu 5V, jednak zakres napięć wyj-
sze częstotliwości, warto zwiększyć R1 do ściowych jest wtedy ograniczony, zwłaszcza
np. 4,7k&!, zwiÄ™kszyć C1 do 1µF, ewentual- przy obciążeniu wyjÅ›cia. Tu wyjÅ›cie nie jest
nie 470nF, co pozwoli zmieniać górną czę- obciążone w istotnym stopniu. Dodatkową
stotliwość graniczną za pomocą C234. korzystną właściwością jest zastosowanie
Za najważniejszy błąd słusznie uznaliście (prawdopodobnie przez przypadek) bramek
jednak brak obwodów polaryzacji wejścia z rodziny TTL LS, których próg przełączania
nieodwracającego. Choć kostka TL081 ma wynosi 1...1,5V.
znikomy prąd polaryzacji, bo obwody wej- Nie uważam braku kółeczek oznaczają- W sumie uczestnicy konkursu wychwyci-
ściowe zawierają tranzystory JFET, nie moż- cych negację bramek za błąd. To tylko drob- li prawie wszystkie opisane problemy.
na pozostawić wejścia  w powietrzu . Po na usterka przy rysowaniu schematu. Opis Nagrody otrzymują:
pewnym czasie nawet ten maleńki prąd pola- niedwuznacznie wskazuje, że chodzi o bram- Piotr Prymon  Zarzecze,
ryzacji naładuje bądz
rozładuje kondensatory ki NAND z kostki 74LS00. Śmiem natomiast Czesław Szutowicz  Włocławek,
(prąd w kostce TL081 wpływa do wejścia) przypuszczać, że podany typ bramek (z rodzi- Jerzy Bergiel  Szczecin
i uniemożliwi pracę wzmacniacza. ny LS) został użyty przypadkowo. Nie jestem
Nie ulega wąt- przekonany, czy autor pamiętał, że w tych bi- Zadanie numer 75
D
pliwości, że układ polarnych układach w stanie niskim z wejścia Na rysunku H pokazany jest fragment roz-
trzeba uzupełnić wypływa niewielki prąd, według katalogu wiązania jednego z wcześniejszych zadań
o obwody polaryza- maksymalna jego wartość to 0,4mA. Prąd ten Szkoły. Cztery przerzutniki RS tworzą odpo-
cji wejścia, choćby spowoduje spadek napięcia na R3, a przy du- wiednik zespołu zależnych izostatów. Naci-
w postaci dwóch żej wartości R3 wręcz uniemożliwi pracę, bo śnięcie kolejnego powoduje skasowanie włą-
jednakowych rezy- już w spoczynku na wejściu będzie stan wy- czonego wcześniej.
storów, po np. soki. Rzeczywisty układ powinien pracować Jak zwykle pytanie brzmi:
1M&!, jak pokazuje z rezystorem o wartości 4,7k&!, ale warto by-
Co tu nie gra?
rysunek D. łoby przewidzieć najgorszy przypadek, czyli
I kolejny problem. prąd rzędu 0,4mA wypływający z wejścia. Wyjaśnienia mogą i powinny być jak naj-
E
Można się spodziewać, że Oznacza to, że rezystor R3 wypadałoby krótsze, co znacznie ułatwi mi analizę nade-
wzmacniacz będzie miał zmniejszyć, np. do 1k&!, najwyżej 2k&!. słanych odpowiedzi. Kartki opatrzcie dopi-
wzmocnienie co najmniej A tak w ogóle, należałoby zmodyfikować skiem NieGra75 i nadeślijcie w terminie 45
kilkadziesiąt razy, żeby obwody sterowania bramek. Cześć uczestni- dni od ukazania się tego numeru EdW. Na-
wzmocnił małe sygnały ków słusznie proponuje użycie bramek z wej- grodami będą drobne kity AVT lub inne przy-
z mikrofonu do poziomu ściem Schmitta (LS132, LS14, HC14 lub datne narody rzeczowe.
kilku woltów, umożliwia- CMOS40106, 4093). W przypadku stosowa- Piotr Górecki
jÄ…cego sterowanie bramek TTL. W takim wy-
padku rezystancja czynna potencjometru mu-
H
siałaby być rzędu stu omów, co najwyżej kil-
kuset omów. Ze względu na niezbyt dużą
wartość pojemności C5 i rezystancji P1 dolna
częstotliwość graniczna w układzie według
rysunku E wynosiłaby 480Hz. Mniejsze czę-
stotliwości nie zostałyby wystarczająco
wzmocnione. To też nie jest chyba przemyśla-
ne rozwiązanie, ponieważ wykrywacz burzy
powinien reagować właśnie na niskie i bardzo
niskie dz
więki odległych wyładowań.
Elektronika dla Wszystkich
Maj 2002
36