Szkoła Konstruktorów
I nie o tolerancję tu chodzi, tylko o stabilność pularne węglowe PR-ki. Cieszę się z postępu, umieszczenia swego układu w obudowie. To
cieplną. Tym bardziej dotyczy to potencjo- jaki widzę zwłaszcza u najmłodszych uczest- jest naprawdę bardzo ważna sprawa prak-
metrów  należy wykorzystywać szczelne ników. Zachęcam wszystkich do dalszych tyczna  przecież ostatecznym celem zawsze
potencjometry cermetowe, najlepiej wieloo- działań, do eksperymentów oraz do jak naj- jest urządzenie, które można długo i z pożyt-
brotowe (helitrimy). Nie powinny to być po- większej staranności podczas przygotowania kiem wykorzystywać. Serdecznie gratuluję
pularne potencjometry węglowe ze ścieżką dokumentacji i wykonywania modeli. W tych wszystkim uczestnikom wymienionym z na-
oporową na wierzchu. ostatnich dziedzinach część uczestników zwiska. Nagrody za zadanie 85 otrzymują
I bardzo się cieszę, że większość uczestni- Szkoły ma duże osiągnięcia, ale są osoby, Arkadiusz Zieliński, Michał Koziak, Jaro-
ków o tym nie zapominała. Niektórzy zasto- które powinny mocno popracować właśnie sław Tarnawa i Adrian Wojtaszewski. Ad-
sowali w swych układach helitrimy, inni napi- nad starannością i dokładnością swoich prac. riana Wojtaszewskiego bardzo proszę o po-
sali, że akurat nie mieli potrzebnych wartości Wyrazy szczególnego uznania należą się danie adresu, bo wskutek konieczności awa-
i tylko dlatego prowizorycznie wlutowali po- tym uczestnikom, którzy zadają sobie trud ryjnego ściągnięcia poczty elektronicznej,
zniknÄ…Å‚ z
ródłowy adres jego nietypowo prze-
kierowanego e-maila. Nagrody czy raczej
upominki książkowe, a po publikacji honora-
Punktacja Szkoły Konstruktorów
ria otrzymajÄ… Marcin WiÄ…zania i Marcin
Marcin Wiązania Busko Zdrój . .155 Arkadiusz Zieliński Częstochowa .27 Ryszard Milewicz Wrocław . . . . . .15
Piotrowski. Podobnie Tomasz Gajda, gdy
Mariusz Chilmon Augustów . . . . .92 Piotr Dereszowski Chrzanów . . . .24 Emil Ulanowski Skierniewice . . . .15
nadeśle model i materiały do publikacji.
Dariusz Drelicharz Przemyśl . . . .92 Radosław Ciosk Trzebnica . . . . . .22 Artur Filip Legionowo . . . . . . . . .14
Upominki otrzymają też: Mariusz Chilmon,
Michał Stach Kamionka Mała . . . .86 Piotr Bechcicki Sochaczew . . . . . .21 Dawid Kozioł Elbląg . . . . . . . . . . .14
Jarosław Tarnawa Godziszka . . . .50 Mariusz Ciołek Kownaciska . . . . .20 Paweł Szwed Grodziec Śl. . . . . . . .14
Rafał Stępień, Dariusz Drelicharz i To-
Jarosław Chudoba Gorzów Wlkp. 49 Robert Jaworowski Augustów . . .20 Aleksander Drab Zdziechowice . .13
masz Jadasch. Aktualna punktacja zawarta
Roman Biadalski Zielona Góra . . .46 Jakub Kallas Gdynia . . . . . . . . . . .20 Wojciech Macek Nowy Sącz . . . . .13
jest w tabeli. Na koniec mam prośbę: jeśli
Michał Koziak Sosnowiec . . . . . . .44 Jacek Konieczny Poznań . . . . . . . .20 Michał Gołębiewski Bydgoszcz . . .12
nadsyłacie pracę do Szkoły e-mailem, poda-
Marcin Malich Wodzisław Śl. . . . .44 Bartek Czerwiec Mogilno . . . . . . .18 Zbigniew Meus Dąbrowa Szlach. .12
Krzysztof Kraska Przemyśl . . . . . .41 Michał Pasiecznik Zawiszów . . . .18 Krzysztof Żmuda Chrzanów . . . . .12
wajcie od razu swój adres pocztowy, a przy-
Piotr Romysz Koszalin . . . . . . . . .39 Radosław Koppel Gliwice . . . . . . .17 Tomasz Jadasch Kety . . . . . . . . . .11
najmniej miejscowość zamieszkania.
Bartłomiej Radzik Ostrowiec Św. .37 A
ukasz Cyga Chełmek . . . . . . . . . .16 Sebastian Mankiewicz Poznań . . .11
Serdecznie zapraszam do udziału w roz-
Piotr Wójtowicz Wólka Bodzechowska 37 Jakub Jagiełło Gorzów Wlkp. . . . .16 Marcin Piotrowski Białystok . . . . .11
wiązywaniu kolejnych zadań i do nadsyłania
Rafał Stępień Rudy . . . . . . . . . . . .34 Piotr Podczarski Redecz . . . . . . . .16 Andrzej Szymczak Środa Wlkp. . .11
Dariusz Knull Zabrze . . . . . . . . . .29 Andrzej Sadowski Skarżysko Kam.16 Marcin Dyoniziak Brwinów . . . . .10 prac w terminie.
Szymon Janek Lublin . . . . . . . . . .28 Jakub Świegot Środa Wlkp. . . . . .16 Bartek Stróżyński Kęty . . . . . . . . .10
Wasz Instruktor
Filip Rus Zawiercie . . . . . . . . . . . .28 Tomasz Gajda WrzÄ…sawa . . . . . . .15 Mariusz CiszewskiPolanica Zdr. . . .9
Dawid Lichosyt Gorenice . . . . . . .27 Maciej Jurzak Rabka . . . . . . . . . .15 Filip Karbowski Warszawa . . . . . . .9
Piotr Górecki
Co tu nie gra?
K
I
Co tu nie gra?- Szkoła Konstruktorów klasa II
Rozwiązanie zadania 85 Jeśli chodzi o usterki, to przede wszyst- nięcie przerzutnika i sterowanie tranzystora
W EdW 3/2003 na stronie 36 zamieszczony kim odnotowaliście obecność przerzutnika z  sumy wyjść, jak pokazuje rysunek B.
był schemat termostatu-termometru do RS, zbudowanego z dwóch bramek NAND. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że z natury
akwarium, nadesłany jako rozwiązanie jed- Przerzutnik taki często będzie miał na swych licznik jest okresowo zerowany, więc takie
nego z poprzednich zadań. Oryginalny sche- obu wejściach stan niski, bo stanem spoczyn- sterowanie wprost z wyjść oznaczałoby czę-
mat pokazany jest na rysunku A. Zadanie kowym wyjść licznika 4017 jest stan niski. ste przełączanie styków przekaz
nika i szyb-
okazało się bardzo trudne i nadeszło niewie- Tymczasem przerzutnik taki powinien mieć kie ich wypalenie. Dlatego rysunek B jest
le odpowiedzi. Nie dziwię się temu, bo układ w spoczynku na obu wejściach stan wysoki, przekreślony. Jakaś forma przerzutnika była-
jest dość skomplikowany, a zasada działania a pojawiający się co jakiś czas stan niski po- by jednak potrzebna. Mógłby być to prze-
jest niecodzienna i bardzo interesująca. Na winien zmieniać stan przerzutnika. I tę uster- rzutnik z bramek NOR  wtedy należy dodać
pewno trzeba pochwalić Autora za oryginal- kę zauważyli prawie wszyscy uczestnicy. jeden układ scalony.
ny pomysł. Były różne propozycje poprawy, w tym usu- Niewielu uczestników rozszyfrowało do
końca dziwny sposób pracy. Mianowicie stała
A
czasowa R1C1 wynosi 330s (5,5 minuty),
B
Elektronika dla Wszystkich
36
Szkoła Konstruktorów
a R2C1  4,7s. Tego rzędu czasów należy się 4011 mogłoby zdecydowanie zwiększyć do-
spodziewać w układzie. Gdy w punkcie kładność. Prościej byłoby po prostu radykal-
A wystąpi kilkusekundowy impuls dodatni, nie skrócić cykl, stosując stały kondensator
rozpocznie siÄ™ cykl pracy. Stosownie do tem- C1 o pojemnoÅ›ci nie wiÄ™kszej niż 1µF.
peratury termistora, licznik powinien w tym Idea termometru-regulatora niewÄ…tpliwie
czasie zliczyć odpowiednią liczbę impulsów. jest ciekawa, jednak należy się zastanowić,
Oznacza to, że... i tu oddaję głos Pawłowi od czego zależy  skala termometru. Otóż
Konopackiemu z Gliwic: Niestety, układ nie licznik liczy od zera: jakim temperaturom bę-
będzie wyświetlać aktualnej temperatury dą odpowiadać poszczególne diody? Czy ist-
z dwóch powodów. Po pierwsze, elementy nieje możliwość kalibracji? Czy można np.
R4, R6 i T1 zresetują licznik U2 zaraz po za- ustalić, by diody pokazywały temperatury od
kończeniu cyklu pomiarowego, zaś elementy 19...27oC? Czy jeden potencjometr P1 wy-
R5, R7 i T2 odłączą wtedy katody diod. Efekt starczy, by uzyskać potrzebny zakres wska-
będzie taki, że podczas pomiaru temperatury zań? Nad takimi pytaniami nie zastanowił się
zaobserwujemy tylko przesuwajÄ…cy siÄ™ punkt prawie nikt. Nie podpowiem niczego  po-
(...). Lepiej by było, aby licznik U2 był rese- traktujcie to jako suplement do zadania 85
towany przez krótką chwilę w momencie roz- i przeanalizujcie ten niewątpliwie interesują-
poczęcia cyklu zliczania. Aby to uzyskać, na- cy układ jeszcze raz.
leży usunąć elementy R6 R4 i T1 (lub podpiąć Nagrody-upominki otrzymują: Paweł
je do nóżki 13, co w sumie nie miałoby sensu Konopacki - Gliwice, Mirosław Ziębicki -
:)) i zamiast nich wsadzić obwód RC, który Gronowo, Przemysław Koper - Chociw.
wygeneruje krótką  szpilkę zerującą układ.
(...) Warto by było dodać układ restartujący Zadanie 89
licznik U2 po włączeniu zasilania. (...) Prze- Na rysunku C pokazany jest schemat układu
ciwnicy zwierania kondensatorów mogą do- nadesłany jako rozwiązanie jednego z po-
dać jakiś rezystor np. 1k&! w szeregu z przy- przednich zadań Szkoły. Ma to być system
ciskiem SW1. stopniowego budzenia. Autor pisze: (...)
Jeśli diody LED mają pełnić rolę wska- Pierwszy wzmacniacz operacyjny generuje
z
nika, nie mogą być wygaszane na kilka mi- przebieg podobny do trójkąta, który jest na-
nut i zaświecane na kilka sekund. Osobiście stępnie porównywany do logarytmicznie ro-
przypuszczam, że Autor planował wygaszać snącego napięcia na kondensatorze. Na wyj-
diody na czas pomiaru, a wyszło odwrotnie. ściu komparatora pojawia się przebieg pro-
Dziwi też obwód zerowania licznika, który stokątny o coraz większym współczynniku wy-
rzeczywiście należałoby zmienić. pełnienia, który steruje tranzystorem mocy.
W swoich odpowiedziach zwracaliście Daje to logarytmiczny wzrost głośności. Dru-
uwagę, że zaproponowany sposób prezenta- gi generator (prostokąt) kluczuje pracę wcze-
cji temperatury za pomocą diod LED okaże śniejszego (trochę nietypowo). A komparator
się nieczytelny. Słusznie. A obwód wygasza- wyłącza sygnał akustyczny po czasie,
nia LED-ów można w ogóle usunąć. Zaświe- w którym zostanie naładowany kondensator.
canie kolejnych lampek w czasie pomiaru, Układ wykonałem, jednak nie spełnił moich
a potem ich długie świecenie, wcale nie mu- oczekiwań, gdyż zmiany głośności nie były
siałoby być wadą, Jeśli czas pomiaru będzie odczuwalne. Nie wiem, dlaczego tak się dzia-
krótki, szybkość narastania wskazań duża, ło (...).
a czas prezentacji  długi, takie narastanie Jak zwykle pytanie brzmi:
wskazań nie tylko nie utrudni odczytu, ale
Co tu nie gra?
nawet zapewni dodatkowy efekt wizualny 
że termometr  żyje .
C
Tyle o głównych usterkach. Z innych trze-
ba też wziąć pod uwagę, że proste generato-
ry z jedną bramką Schmitta są bardzo mało
stabilne. Częstotliwość silnie zależy od tem-
peratury, ale nie tylko od temperatury czujni-
ka, ale też temperatury struktury bramki. Je-
szcze silniej częstotliwość zależy od napięcia
zasilania. Częstotliwość radykalnie może się
zmienić po wymianie układu scalonego na
inny egzemplarz. Do tego dochodzi słaba sta-
bilność kondensatora elektrolitycznego C1. Proszę o możliwie krótkie odpowiedzi.
Z uwagi na długie czasy, C3 być może też Czy idea jest błędna, czy tylko chodzi o drob-
musiałby być  elektrolitem . Z takich wzglę- ną usterkę? Kartki, listy i e-maile oznaczcie
dów w układach pomiarowych nie powinno dopiskiem NieGra89 i nadeślijcie w terminie
się stosować tych skądinąd bardzo pożytecz- 45 dni od ukazania się tego numeru EdW.
nych generatorów. Patrząc z tego punktu wi- Autorzy najlepszych odpowiedzi otrzymają
dzenia, dodanie układu 4001 z bramkami upominki.
NOR i zastąpienie bramek 4093 zwykłymi Piotr Górecki
Elektronika dla Wszystkich
37