BARIERY ROZWOJU CYWILIZACJI
Presja, jakÄ… gatunek ludzki wywiera na naszÄ… planetÄ™ wyraz
nie zakłóca równowagę, co
destabilizuje życie. Liczba ludzi na świecie w ciągu ostatnich 50 lat podwoiła się, a tempo
wzrostu gospodarczego w tym samym czasie zwiększyło się siedmiokrotnie.
Środowisko przyrodnicze pełni szereg różnorodnych funkcji i stanowi:
·ð ð z
ródło pozyskiwania surowców i energii wykorzystywanych w procesach produkcyjnych i
konsumpcyjnych,
·ð ð zapewnia przestrzeÅ„ geograficznÄ…  pole dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej, miejsce
zamieszkiwania czy wypoczynku,
·ð ð stymuluje, neutralizuje, pochÅ‚ania uboczne skutki i produkty dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej
człowieka (oczywiście do pewnego poziomu, którego przekroczenie spowoduje niezdolność
ekosystemu do odnowy).
vð ð
Rozwój cywilizacji związany jest bezpośrednio z rozwojem gospodarczym.
vð ð
Nadmierne zanieczyszczenie środowiska w trakcie eksploatacji surowców mineralnych,
jak również w procesach ich przetwarzania może znacząco ograniczyć pełnienie funkcji
biologicznych. Degradacja środowiska okręgów przemysłowych doprowadzić może do
występowania klęsk ekologicznych w skali lokalnej, czy nawet globalnej.
vð ð
Zanieczyszczenia dzielimy głównie ze względu na obiekt, który został zanieczyszczony:
powietrza, gleb, wody a także akustyczne.
vð ð
Każdy ekosystem ma swoją własną pojemność asymilacyjną, ale gdy zostanie ona
przekroczona, to może dojść do degradacji samego ekosystemu lub nawet do jego
zniszczenia.
vð ð zanieczyszczeniu Å›rodowiska, jako barierze wzrostu gospodarczego można mówić,
O
gdy:
" wielkość emisji i - w konsekwencji  imisji określonych zanieczyszczeń w skali badanych
obszarów (kraj, region, obszar ekologicznego zagrożenia itp.) osiągnie poziom, który
niebezpiecznie wpływa na zdrowie człowieka, klimat, przyrodę żywą, glebę i wodę,
" spowodowane emisją różnych polutantów zanieczyszczenie poszczególnych komponentów
środowiska uniemożliwia lub znacznie utrudnia dalszy rozwój gospodarki.
vð ð
Powstrzymanie postępującej degradacji środowiska przyrodniczego stanowi cel, który
należy osiągnąć jak najszybciej.
vð ð
Bariery ekologiczne utrudniają normalny przebieg procesów produkcji i konsumpcji, a w
skrajnych przypadkach wręcz je uniemożliwiają. Obecnie bariery ekologiczne straciły
swój teoretyczny charakter i stały się rzeczywistym problemem wielu społeczeństw i
regionów.
vð ð
Zanieczyszczenia wód, gleb, przestrzeni również powodują takie zmiany w środowisku,
które oddziałują negatywnie na możliwości produkcyjne i konsumpcyjne podmiotów
gospodarczych. Oddziaływanie zanieczyszczeń wywołuje liczne szkody w wielu sektorach
gospodarki np.:
·ð ð w przemyÅ›le  straty zwiÄ…zane z przyspieszonÄ… korozjÄ… maszyn,
·ð ð w transporcie  przyspieszone zużywanie siÄ™ infrastruktury i Å›rodków transportu,
·ð ð w rolnictwie  obniżone plony i konieczność dokonywania dodatkowych zabiegów
agrotechnicznych,
·ð ð w gospodarce leÅ›nej - obniżona produktywność drzewostanów i gruntów leÅ›nych.
vð ð
Społeczeństwa charakteryzujące się wyższym poziomem rozwoju gospodarczego
wykazują coraz większą gotowość do przeznaczania części zasobów ekonomicznych na
przeciwdziałanie ekologicznie negatywnym skutkom rozwoju gospodarczego. Inwestycje
ochronne mają za zadanie zabezpieczać osiąganie równowagi ekologicznej w procesie
wzrostu gospodarczego.
vð ð
Zagadnieniem zwiÄ…zanym z rozwojem gospodarczym sÄ… zasoby naturalne i zjawisko ich
wyczerpywania, uzależnione od intensywności pozyskiwania ich przez człowieka.
Środowisko przyrodnicze, jako iż stanowi zbiór elementów warunkujących istnienie
człowieka i zaspokajanie jego potrzeb, wymaga odpowiedniego gospodarowania
zasobami przyrody. Gospodarka surowcami i innymi zasobami środowiska powinna więc
być racjonalna, przez co należy rozumieć oszczędne i właściwe pozyskiwanie,
przetwarzanie i wykorzystanie danego surowca lub materiału, jak np.: ograniczenie
pozyskiwania surowców do niezbędnego minimum z uwzględnieniem potrzeb przyszłych
pokoleń w tym zakresie, minimalizację zużycia surowców w procesach produkcji czy
zmniejszenie ilości odpadów poprodukcyjnych i zanieczyszczeń, w wyniku zastosowania
w procesach przetwarzania właściwych metod, urządzeń i technologii (np.
małoodpadowych, bezodpadowych).
RODZAJ BARIER TYP BARIER
Uniwersalne (biologiczne) Powietrzne, wodne, glebowe
Zasobów leśnych, mineralnych,
Zasobowe (surowcowe)
wodnych
Krajobrazowe, odporności
Regionalne (przestrzenne)
ekosystemów
BARIERY UNIWERSALNE
vð ð
Dotyczą właściwości fizycznych i chemicznych warunkujących możliwość rozwoju życia.
vð ð zwiÄ…zane z samÄ… naturÄ… Å›wiata ożywionego, a ich przekraczanie powoduje
SÄ…
obumieranie żywych organizmów roślin i zwierząt.
vð ð
Ograniczenia te są ogólnoświatowe, a ich modyfikacje występują w poszczególnych
regionach świata.
vð ð
Bariery uniwersalne określają dopuszczalne zanieczyszczenie wody, powietrza i gleby. Są
to trzy składowe części środowiska, na które człowiek wywiera najbardziej negatywny
wpływ, co doprowadza do zaburzeń w poszczególnych ekosystemach.
BARIERY ZASOBOWE
vð ð
Bariery surowcowe dotyczą możliwości bezpośredniego wykorzystania zasobów
przyrody odnawialnych (lasy, woda) oraz nieodnawialnych (surowce naturalne).
vð ð
Rozwijany nadmiernie od przeszło 100 lat przemysł oparty głównie na energetyce węgla i
ropy naftowej przyczynił się do znacznego wyczerpania zasobów.
vð ð
Perspektywicznie zmierza się do tego, by wykorzystywać paliwa alternatywne, które mogą
zastąpić surowce mineralne.
BARIERY PRZESTRZENNE
vð ð
Walory przyrodnicze określonych regionów warunkują w znacznym stopniu ich rozwój
społeczno-gospodarczy.
vð ð
Bariery regionalne są ściśle powiązane z planowaniem regionalnym w zakresie
perspektywicznego rozwoju.
vð ð
Z planowaniem regionalnym wiąże się dwie główne grupy zagadnień:
1) walory środowiska przyrodniczego oraz
2) naturalna odporność ekosystemu występująca w tym środowisku.
vð ð
Kompleksową ocenę walorów środowiska przyrodniczego określa się pojęciem BARIERY
KRAJOBRAZOWEJ. Ekologicznie wyróżnia się w Polsce podział obszarów na następujące
4 klasy:
żð ðKlasa I  obszary o zdegradowanym Å›rodowisku (aglomeracje miejskie, obszary
przemysłowe),
żð ðKlasa II  obszary leÅ›no-rolne o przeciÄ™tnych walorach przyrodniczych,
żð ðKlasa III  obszary o wyróżniajÄ…cych siÄ™ walorach krajobrazowych (lasy chronione,
obszary chronionego krajobrazu),
żð ðKlasa IV  obszary o wybitnych wartoÅ›ciach przyrodniczych (parki narodowe,
krajobrazowe, rezerwaty).
Bibliografia:
1. Dojlido J.R.: Ekologia i ochrona środowiska. Wyd. Politechniki Radomskiej. Radom 1997.
2. Mackenzie A.: Ekologia. krótkie wykłady. PWN, Warszawa 2007.
3. Strzałko J., Mossor-Pietraszewska T.: Kompendium wiedzy z ekologii, PWN, Warszawa
2006.
4. Wiąckowski S.: Ekologia ogólna. Wyd. BRANTA, Bydgoszcz 2008.
5. Wnuk Z.: Wybrane zagadnienia z ekologii i ochrony środowiska. Oficyna Wydawnicza PRz,
Rzeszów 1997.
6. http://wios.rzeszow.pl/pl/1,60,170,310/2/raport_za_rok_2006.html