Rozdział 3
ROZWÓJ PRENATALNY I NARODZINY

Zapłodnienie
Połowa zapłodnionych oocytów (komórek jajowych) doczeka się narodzin. Jedna
czwarta ginie z powodu wad genetycznych, następna czwarta część zostaje
samoczynnie odrzucona w późniejszym okresie ciąży.
Podstawowe wiadomości z genetyki zapłodnienia
Zapłodniona komórka posiada unikatowy układ genetyczny
genotyp.
Fenotyp
obserwowalne cechy jednostki, który zależy od: genotypu, wpływu
środowiska oraz ich wzajemnego oddziaływania.
Plemniki i komórka jajowa nazywane są gametami lub komórkami zalążkowymi (jako
jedyne nie mają 23 par chromosomów).
Gen odpowiedzialny za jakąś cechę znajduje się zawsze w tym samym miejscu
(locus), na tym samym chromosomie, u każdego przedstawiciela tego samego
gatunku. Locus genu określającego grupę krwi znajduje się na 9 chromosomie, zaś
locus genu odpowiadającego za czynnik Rh na 1 chromosomie.
Geny dominujące i recesywne
Przy dziedziczeniu barwy oczu kolor piwny zawsze dominuje nad błękitnym.
Większość cech ludzkich (temperament, inteligencja, kolor oczu, itp.) ma
charakter poligeniczny
wpływa na nie ma więcej niż jeden gen.
Choroby wywołane genami recesywnymi to: mukowiscydoza, anemia sierpowata,
choroba Taya-Sascha, fenyloketonuria, hemofilia, dystrofia mięśniowa
Duchenneła, daltonizm, marskość torbielowata.
Płeć męska czy żeńska?
23 pary chromosomów = 22 pary autosomów i 1 para chromosomów płci (23-cia para
chromosomów)
Kobieta = układ XX; Mężczyzna = układ XY
Płeć męską warunkuje segment TDF (czynnik warunkujący powstawanie jąder).
Dziedziczenie sprzężone z płcią
dziedziczenie genów leżących na chromosomie
X, Y; w ten sposób przenoszone są hemofilia i dystrofia mięśniowa (chłopiec
dziedziczy jej wprost od matki).
Bliźnięta a rodzeństwo
Jedna ciąża na sto to ciąża mnoga (bliźnięta). 2/3 bliźniąt to bliźnięta
dwujajowe (dwuzygotyczne), a 1/3- monozygotyczne. Trojaczki zdarzają się raz na
6400 urodzeń, czworaczki
1/512 tys.
Rozwój od poczęcia do narodzin
Ciąża trwa 38 tygodni (256 dni).
W okres życia płodowego wyróżnia się trzy podokresy:
Okres powstawania listków zarodkowych
do 2 tyg.
Komórka zaczyna się dzielić od 24 do 36 godzin po zapłodnieniu.
Zygota ą Morula (zlepek komórek; do 4-ego dnia po zapłodnieniu) ą Blastocysta
(blastula ssaków łożyskowych) ą Gastrula dwie warstwy komórek
z zew. powstają
struktury wspomagające nowy organizm, a z wew. sam embrion)
Zagnieżdżenie (implantacja)
blastocysta składająca się z ok. 150 komórek
przyczepia się do ścianki macicy (10 dni do 2 tyg. po zapłodnieniu).
Okres rozwoju zarodkowego (embrionalnego)
od 2 do 8-12 tyg.
Zawiązywanie się głównych narządów (organogeneza).
Warstwa wewnętrzna - owodnia, tworzy worek/torbę owodniową, wypełnioną płynem
owodniowym, w którym zanurzone jest dziecko.
Z warstwy zewnętrznej
kosmówki, kształtują się: łożysko (w pełni rozwinięte
ok. 4-ego tyg. ciąży, pełni rolę filtra
zatrzymuje wirusy, nie chroni jednak
przed bakteriami i niektórymi lekami oraz środkami znieczulającymi) i pępowina
(spełnia funkcje wątroby, nerek i płuc).
Bicie serca można wykryć ok. 4-ego tygodnia.
Pod koniec tego okresu wykształcone są podstawowe części u. nerwowego (rdzeń
kręgowy, śródmózgowie, kresomózgowie, itd.).
Okres rozwoju płodowego
końcowe 24-28 tyg.
Udoskonalanie prymitywnych układów.
Kamienie milowe rozwoju płodowego:
Wiek ciąży w tygodniach

Główne nowości rozwojowe
12
Można określić płeć dziecka; mięśnie są już dość mocno rozwinięte; istnieją
powieki i usta; do 14 tygodnia następuje pełne rozróżnienie narządów płciowych;
głowa stanowi połowę całkowitej wielkości płodu.
16
Matka może wyczuć pierwsze ruchy płodu; początek rozwoju kości; prawie
całkowicie wykształcone uszy.
20
Rozpoczyna się porost włosów; płód wyglądem przypomina człowieka; głowa stanowi
1/3 wielkości ciała; odruch ssania kciuka.
24
Całkowicie rozwinięte oczy (lecz nadal zamknięte); powstają paznokcie, gruczoły
potowe i kubki smakowe; pod skórą znajduje się pewien zapas tłuszczu. Taki,
przedwcześnie narodzony, płód byłby zdolny do oddychania.
28
Układ nerwowy, krwionośny i oddechowy są wystarczająco rozwinięte, by utrzymać
dziecko przy życiu. Urodzone w tym momencie wcześniaki mają zachwiany cykl snu
i czuwania oraz nieregularnie oddychają.
29-40
Powstają połączenia między neuronami; płód przybiera na wadze; narządy/układy
gotowe do samodzielnej pracy.

Układ nerwowy tworzą głównie neurony i komórki glejowe (funkcja: podtrzymywanie
struktury i jędrności mózgu, oddzielanie od siebie neuronów i usuwanie ich jak
obumrą lub zostaną uszkodzone).
Neurony składają się z : 1) ciała komórki, 2) dendrytów/"drzewek dendrytowych"

podstawowe receptory impulsów nerwowych, 3) aksonu
może mieć do 1 metra
długości, 4) rozgałęzionych komórek aksonu, będących podstawowymi narządami
przesyłkowymi.
Miejsce styku komórek to synapsa. Do komunikacji między synapsami dochodzi
dzięki neurotransmiterom (mediatorom nerwowym).
Komórki glejowe powstają w 13-tym tygodniu ciąży, a ich liczba zwiększa się do
2 roku życia.
Większość neuronów powstaje między 10 a 18 tygodniem ciąży. Rozwój dendrytów
przypada na 8 i 9 miesiąc ciąży. Proces rozwoju aksonów i dendrytów będzie
trwał do kilku lat po urodzeniu. Również większość synaps powstaje już po
porodzie (np. w obszarach mózgu odpowiedzialnych za widzenie w wieku 6-ciu
miesięcy dzieci mają 10-cio krotnie więcej synaps niż w chwili narodzin).
Połowę długości ciała, jaką dziecko będzie miało w momencie porodu, osiąga ok.
20-ego tygodnia, a połowę wagi po 32 tygodniach.
Potencjalne problemy w rozwoju dziecka
Najbardziej niebezpieczny okres dla embriona to pierwszych 12 tygodni -> wtedy
najgwałtowniej się rozwija.
Błędy genetyczne
Błąd materiału genetycznego może wystąpić w 3-8% zapłodnionych jajach. W 90%
takich przypadków dochodzi do samoistnego poronienia. Tylko 1 % noworodków
reprezentuje tego typu nieprawidłowości.
Mamy 50 typów anomalii chromosomowych. Są to m.in. :
1) zespół Downa (mongolizm lub trisomia 21)
dziecko posiada trzy kopie
chromosomu 21; przydarza się to 1 na 800-1000 urodzeń, jeśli kobieta ma od 35
do 39 lat
1/280 urodzeń, a jeśli więcej niż 45 lat
1/50; charakterystyczne
jest małogłowie, wady serca i opóźnienie umysłowe; ryzyko spłodzenia chorego
dziecka wzrasta u mężczyzn, pracujących w zanieczyszczonym środowisku.
2) anomalie dotyczące chromosomów płci (występują 1/400 urodzeń):
- zespół Klinefeltera (układ XXY): dotyka tylko chłopców (1-2/1000) i wywołuje
niedorozwój jąder, a w dorosłości rozrzedzenie nasienia oraz trudności w
posługiwaniu się językiem i uczeniu się.
- układ XYY: chłopcy, o nieprzeciętnie wysokim wzroście i umiarkowanym
upośledzeniu.
- zespół Turnera (układ X0): dziewczynki, u których zauważamy zahamowanie
wzrostu, bezpłodność, słabe umiejętności przestrzenne, przeciętne umiejętności
werbalne.
- układ XXX: są to dziewczynki, które nie nadążają z rozwojem fizycznym, mają
słabe zdolności werbalne, niższy iloraz inteligencji i nie radzą sobie w
szkole.
3) syndrom kruchego X: przytrafia się 1 na 1300 chłopców i dotyczy delikatnej
części DNA na chromosomie X; jest to nieprawidłowość przekazywana według wzoru
dziedziczenia sprzężonego z płcią; wszyscy chłopcy wykazują opóźnienie rozwoju;
między wiekiem dziecięcym, a dorastaniem następuje obniżenie IQ o prawie 10
punktów; 5-7% wszystkich upośledzeń u mężczyzn spowodowanych jest tym
zespołem.
4) Uszkodzenia pojedynczych genów:
- choroba Huntingtona: uwarunkowana przez gen dominujący; zaburzenie
neurologiczne, prowadzące do utraty umysłowych i fizycznych możliwości
funkcjonowania w wieku średnim.
- fenyloketonuria: zaburzenie przemiany materii uniemożliwiające metabolizm
aminokwasu
fenyloalaniny. Leczenie polega na wyeliminowaniu go z diety.
Choroba dotyka 1 na 8 tys. dzieci.
- choroba Taya-Sachsa: prowadzi do zwyrodnienia u. nerwowego. Chorzy umierają
po 3-4 latach. Jej gen najbardziej powszechny jest wśród Żydów
wschodnioeuropejskich (1/3500 przypadków). Możliwość wykrycia w okresie
prenatalnym.
- anemia sierpowata: choroba krwi, której towarzyszą bole stawów czy
podwyższona wrażliwość na infekcje. Choroba głównie Afro amerykanów (2 mln
nosicieli). Możliwość wykrycia w okresie prenatalnym.
- marskość torbielowata: śmiertelna choroba atakująca płuca i jelita. Chorzy
żyją ponad 20 lat. Nosicielami są głównie biali (10 mln w Ameryce). Nosicielki
nie można zidentyfikować przed zajściem w ciążę, a dzieci nie można
zdiagnozować w okresie prenatalnym.
-dystrofia mięśniowa: śmiertelna choroba wyniszczająca mięsnie; chorują na nią
wyłącznie chłopcy; możliwa jest diagnoza prenatalna dystrofii typu Duchenneła.
Pośród czynników powodujących opóźnienia rozwojowe znajduje się 141 chorób i
zaburzeń, których loci zostały zidentyfikowane, i 361chorób, których lokacji
jeszcze nie znaleziono.
Przeciętny dorosły nosi geny 4 różnych chorób recesywnych lub anomalii.
Dzięki badaniom krwi można uzyskać informację odnośnie nosicielstwa danej
choroby. A ponadto wykonywana jest diagnoza prenatalna: test alfa-fetoproteiny
(AFP) i ultrasonografia używane są w celu wykrycia problemów z powstawaniem
cewy nerwowej (niezamknięcie się cewy w okolicy ogonowej prowadzi do rozszczepu
tylnego kręgosłupa) oraz punkcja owodni i badanie próbek kosmówki - CVS, które
używane są w celu wykrycia anomalii chromosomowych czy chorób dziedzicznych.
Punkcję owodni nie można wykonać wcześniej niż w 16 tygodniu ciąży.
Badania próbek kosmków dokonuje się w 9-11 tygodniu ciąży.
Teratogeny
czynniki chorobotwórcze i substancje chemiczne
Choroby matki (1 - mogą zaatakować łożysko, ograniczając przesyłanie substancji
odżywczych; 2- mogą przeniknąć przez łożysko i zaatakować bezpośrednio płód,
jak np.: różyczka, CMV, syfilis, błonica, grypa, dur brzuszny, HIV, ospa
wietrzna i WZW typu B; 3
drobnoustroje znajdujące się w śluzówce kanału
rodnego mogą zainfekować dziecko podczas porodu, jak np.: opryszczka, AIDS):
- różyczka: głównymi objawami są głuchota, zaćma i wady serca. Nieprawidłowości
u dzieci, których matka przeszła różyczkę po 3-im miesiącu ciąży, stanowią
zaledwie ok. 10% uszkodzeń, gdyby choroba miała miejsce w pierwszych 4-5
tygodniach ciąży. Szczepienia należy dokonać na 3 miesiące przed planowanym
zajściem w ciążę.
- AIDS: na świecie jest 3 mln kobiet zarażonych wirusem HIV (3-5% ciężarnych);
0,5% testów na nosicielstwo robionych dzieciom pryz urodzeniu daje wynik
pozytywne; leczenie matek podczas ciąży lekiem AZT obniżyło ryzyko przekazania
chrobry dzieciom aż do 8%.
- CMV (cytomegalowirus): wirus z grupy opryszczek, który jest przyczyną
wrodzonego opóźnienia, uszkodzeń CUN i głuchoty. 60% kobiet posiada
przeciwciała CMV, a 1-2% dzieci tych kobiet zostaje zarażonych w okresie
prenatalnym (chyba, że choroba jest w fazie aktywnej, wtedy zarażenie sięga
40-50%). Jednak tylko 5-10% (2 na 1000) dzieci wykazuje wyraźne objawy po
urodzeniu.
Czynnik Rh: w USA jest 15% białych i 5% czarnych z Rh-. Gdy matka posiada Rh-,
a dziecko Rh+, może dojść do konfliktu serologicznego -> gdy w macicy dojdzie
do zmieszania krwi matki i dziecka, jej organizm wytwarza przeciwciała (by
zwalczyć czynnik Rh+), które przenikają przez łożysko i wytwarzają bilirubinę
(kolor skóry dziecka nabiera żółtego koloru i może nastąpić uszkodzenie mózgu).
Ryzyko uszkodzenia płodu wzrasta z każdą następną ciążą. Dlatego w ciągu 3 dni
od narodzin 1-ego dziecka, matce wstrzykuje się RhooGam
substancja
zapobiegająca produkcji przeciwciał.
Substancje chemiczne spożywane przez matkę:
- tytoń: dzieci matek palących są średnio o ćwierć kg lżejsze po urodzeniu niż
dzieci matek niepalących, ponieważ nikotyna zwęża naczynia krwionośne,
ograniczając dostawę krwi
substancji odżywczych. Dzieci te mają problemy z
nauką i koncentracją.
- alkohol: przy płodowym syndromie alkoholowym (FAS) dzieci z reguły są
mniejsze i mają mniejszą objętość mózgu; często występują u nich wady serca i
mają charakterystyczne twarze
spłaszczone nosy, duża odległość między nosem a
ustami, małe głowy, lekkie upośledzenie umysłowe. Dzieci, matek pijących dwa
kieliszki wina dziennie mogą mieć IQ poniżej 85 i problemy z koncentracją.
Badania Ann Streissguth nad skutkami działania alkoholu w okresie prenatalnym:
spożywanie przez matkę alkoholu podczas ciąży powodowało ociężałość i słabszy
odruch ssania u niemowlaków, niższe IQ u dzieci 8-miesięcznych, jak i u 4 i
7-latków, oraz problemy z koncentracją u 4, 7, 11 i 14-latków. Poziom IQ u
7-latków, których matki wypijały podczas ciąży jedną uncję alkoholu, był niższy
o 6 punktów niż u dzieci matek niepijących.
- kokaina: 1/3 dzieci poddanych działaniu kokainy rodzi się przedwcześnie, a
dzieci urodzone w terminie mają niską wagę ciała oraz 3 razy częściej mają
bardzo mały obwód główki. Niektóre wykazują objawy głodu narkotykowego

drażliwość, zniecierpliwienie, piskliwy płacz i drżenie.
Inne teratogenny:
- witamina A: nadmiar (>10 tys. jednostek) w pierwszych dwóch miesiącach ciąży
może doprowadzić do uszkodzenia embriona.
- aspiryna: stosowanie jej wraz z kwasem benzoesowym podnosi ryzyko wystąpienia
fizycznych wad rozwojowych zarodka/płodu.
- dwuetylostylbestrol (DES): syntetyczny estrogen, wywołujący u dziewczynek
nowotwory, a u chłopców
zniekształcenia narządów rodnych i bezpłodność.
- związki ołowiu: obniżają poziom inteligencji, zwiększają skłonność do
roztargnienia i zwiększają poziom agresji.
Inne czynniki mogące wpłynąć na rozwój prenatalny:
- dieta: niedobór kwasu foliowego (minimalna dawka to 400 mikrogramów/doba)
zwiększa ryzyko rozszczepu kręgosłupa; skutkiem poważnego niedożywienia może
być poronienie, niska waga lub śmierć dziecka w 1-szym roku życia; a także może
wystąpić karłowacenie mózgu
mniejsza waga i objętość, zahamowanie rozwoju
dendrytów i mniejsza ilość synaps.
- wiek matki: w 1992 roku w USA aż 23,5% pierwszych urodzeń to dzieci kobiet po
30-tym roku życia, a od 1970 ich odsetek zwiększył się ponad dwukrotnie. U
matek takich występuje podwyższone ryzyko poronień w zaawansowanej ciąży i
większa śmiertelność noworodków, cierpią też one dwukrotnie częściej na
komplikacje ciążowe
krwotok czy śmierć podczas porodu. Współczesne badania
donoszą, że dla kobiet optymalnym czasem do rodzenia jest wiek zaraz po
skończeniu 20 lat. Drugą skrajnością są matki bardzo młode. U kobiet poniżej 17
roku życia ciąża ma częściej niepomyślny finał
porody przedterminowe
dwukrotnie częstsze, niedowaga noworodka. Są to konsekwencje ciąży kobiet,
które same nie zakończyły jeszcze swojego rozwoju.
- stany emocjonalne matki: kobiety klasy średniej, które miały negatywny
stosunek do własnej ciąży, lub które doznały w czasie jej trwania jakiegoś
urazu czy stresu, częściej doświadczały komplikacji podczas porodu, a ich
dzieci rodziły się z niedowagą. Podobnych zależności nie zaobserwowano u kobiet
ubogich.
W 1990 roku Narodowy Instytut Medyczny wydał wskazówki, uzależniające zyskaną
masę ciała od przed ciążowych proporcji ciała kobiety: 1) kobieta, której waga
jest proporcjonalna do jej wzrostu, powinna przybrać od 11 do 16 kg; 2)
kobieta, która jest nadzwyczaj szczupła, jak na swój wzrost, powinna przytyć od
12,5 do 18 kg; 3) kobieta, która jest tęga, jak na swój wzrost, powinna
przybrać od 7 do 11, a kobieta otyła nie mniej niż 7 kg.
Różnice płciowe w rozwoju prenatalnym
Pomiędzy 4 a 8 tygodniem po zapłodnieniu jądra męskiego embriona zaczynają
wydzielać testosteron. Jeśli to nie nastąpi lub hormon będzie wydzielany w
niewystarczających ilościach, embrion zostanie "odmężczyźniony" i wykształci
żeńskie organy płciowe.
Obecność hormonu męskiego w okresie krytycznym (zażywany przez matkę
cierpiącąna wrodzony rozrost kory nadnerczy) działa "de feminizująco" lub
"umężczyźniająco" na żeński płód, co objawia się upodobnieniem narządów rodnych
do męskich i agresywnym zachowaniem.
Dziewczynki w rozwoju kośćca są szybsze. W momencie narodzin wyprzedzają w tym
zakresie chłopców o 1 do 2 tygodni.
W momencie narodzin chłopcy są ciężsi i dłużsi.
Chłopcy są bardziej podatni na problemy pojawiające się w okresie prenatalnym
(poczętych zostaje 120-150 embrionów męskich na 100 żeńskich, jednak rodzi się
105 chłopców na 100 dziewczynek).
Chłopcom częściej grożą uszkodzenia podczas porodu i mają oni więcej wrodzonych
wad rozwojowych.
Dorośli mężczyźni mają krótszą średnią długość życia, chłopcy częściej
sprawiają problemy wychowawcze, mają problemy z nauką i gorzej reagują na stres
-> jest to przyczyną różnic genetycznych (dziewczynki posiadają układ XX, co
chroni je przed syndromem kruchego X i chorobami zakaźnymi znajdującymi się w
tym chromosomie.
Narodziny
Poród dzieli się na trzy etapy:
Pierwsze stadium porodu
rozwarcie i skrócenie szyjki macicy
W momencie porodu rozwarcie musi wynosić 10 cm. Występują tu dwie fazy. We
wczesnej (utajonej) skurcze są stosunkowo rzadkie. W fazie aktywnej,
rozpoczynającej się przy rozwarciu 3-4 centymetrowym, skurcze są częste i
intensywne, i trwają aż rozwarcie wyniesie 8cm. Kolejne 2 cm rozwarcia
następują w okresie zwanym przejściem
bardzo częste i silne skurcze.
Drugie stadium porodu
poród właściwy (trwa zwykle mniej niż godzinę)
Matka wspomaga narodziny dziecka poprzez parcie. Większość dzieci rodzi się
główką zwróconą stronę kręgosłupa matki, tylko 3-4% przyjmowanych jest z
przodowania pośladkowego.
Trzecie stadium porodu
popłód
Rodzi się wtedy łożysko wraz z resztą materii pozostałą w macicy.
Leki podawane podczas porodu
W użyciu znajdują się 3 rodzaje:
Leki przeciwbólowe (np. demerol)
podawane w pierwszym stadium porodu.
Środki uspokajające (np. nembutal, valium, torazyna)
podawane w pierwszym
stadium porodu.
Środki znieczulające (narkoza ogólna, znieczulenie miejscowe
w16% porodów w
USA używa się znieczulenia zewnątrzoponowego)
podawane w fazie przejściowej
lub w drugim stadium porodu.
Prawie wszystkie podane podczas porodu leki (głównie środki znieczulające)
przenikną przez łożysko do układu krwionośnego dziecka, gdzie pozostanie przez
kilka dni. Dzieci takie są bardziej ociężałe, wolniej przybierają na wadze i
więcej czasu przesypiają.
Miejsce porodu
W USA istnieją 4 możliwości:
Tradycyjny oddział położniczy w szpitalu
Przyszpitalne centrum urodzeń lub sala porodowa w szpitalu, ale oferująca
warunki zbliżone do domowych; uczestniczyć mogą członkowie rodziny
Centrum urodzeń zlokalizowane poza obrębem szpitala, gdzie przy porodzie
towarzyszy położna
Porody domowe
USA: dzisiaj 98,3% dzieci przychodzi na świat w szpitalach, 1% - w domu, a
pozostałe w centrach urodzeń (wybór popularny wśród Amerykanek pochodzenia
meksykańskiego)
Holandia: 1/3 porodów odbywa się w domu.
Obecność ojca przy porodzie
W 1972 roku w USA tylko ź szpitali wpuszczała ojców na salę porodową. Do roku
1980 wskaźnik ten wzrósł do 4/5. Dzisiaj obecność ojca jest normą.
Obecność ojca przy porodzie może łagodzić obawy matki i służyć jej
psychologicznym wsparciem. Obecność współmałżonka skraca czas porodu i
ogranicza użycie leków. Ojciec może też bardziej przywiązać się do dziecka
(choć nie ma na to dowodów).
Problemy w trakcie porodu
Cesarskie cięcie
dokonywane z powodu: przodowania pośladkowego płodu,
zagrożenia płodu lub wcześniej już przebytego przez matkę cesarskiego cięcia
oraz u matek starszych. Wzrost wykonywania cesarskich cięć nastąpił w Kanadzie,
Australii, Wielkiej Brytanii, Norwegii, i in. W USA dokonuje się go w jednym na
cztery porody.
Przedwczesne narodziny -> niska masa urodzeniowa dziecka (<2500 g
niska masa
urodzeniowa; <1500 g
bardzo niska masa urodzeniowa; <1000 g
skrajnie niska
masa urodzeniowa).
W 1992 roku 7,1% noworodków (290 tys. dzieci) ważyło poniżej 2500 g.
Niska masa urodzeniowa powszechniej występuje wśród czarnych (13,6%) niż wśród
anglosaskich (5,8%) czy latynoskich (6,1%) obywateli amerykańskich. Różnice
pomiędzy czarnymi a białymi w częstotliwości występowania niskiej wagi
urodzeniowej nie istnieją na Kubie.
Dziecko małe jak na swój wiek- dziecko ważące mniej niż 2500 g, które nie jest
wcześniakiem.
Dzieci z niedowagą urodzeniową charakteryzują się niższym progiem.
Dzieciom urodzonym 6 tygodni przed terminem zdarza się zespół zaburzeń
oddychania (ZZO) zwany też zespołem błon szklistych. Ich płucom brak substancji
zwanej surfaktantem.
Minimum konieczne do przeżycia to 500-600 gramów (przeżywa ź) lub 23-ci tydzień
ciąży.
40-50% dzieci ważącym przy porodzie mniej niż 1000 g ma upośledzenie umysłowe,
niższe IQ i większe trudności z nauką.