Rozdział 4: Rozwój fizyczny w okresie wczesnego dzieciństwa

Ocena noworodka:
skala Apgar, 5 aspektów: częstość akcji serca, częstość czynności oddechowych,
napięcie mięśniowe, reakcje stóp na dostarczone bodźce, barwa ciała, 0-2 pkt za
aspekt, dwukrotna ocena: zaraz po i 5 min po urodzeniu. Wyniki: >7 nic nie
zagraża dziecku, 4-6 potrzeba pomocy w oddychaniu, <3 stan krytyczny, ale może
przeżyć i normalnie funkcjonować
Skala Oceny Zachować Noworodków Brazeltona: ocena reakcji (na bodźce, napięcia
mięśniowego, odruchów, czujności, zdolności wyciszania się, uspakajania)
dokonywana 30 minut po porodzie przez fachowca

Odruchy:
Przystosowawcze- pomagające przetrwać: ssania, połykania, poszukiwawczy
(automatyczny odwrót głowy w stronę dotykanego policzka) cofanie przed bolesnym
bodźcem, rozszerzanie/zwężanie źrenicy, chwytny-zanika (bardzo silne zaciskanie
pięści wokół podanego kciuka, umożliwia nawet podniesienie dziecka)
Odruch ssania i poszukiwawczy zanikają w 1szym roku życia

Prymitywne (bo prymitywne części mózgu wykształcone prawie całkowicie u
noworodka [ rdzeń przedłużony i śródmózgowie] nimi sterują): odruch Moro
po
przestraszeniu dziecko odrzuca rączki w bok i wygina się w łuk, odruch
Babińskiego
wyciąganie i późniejsze podkurczanie palców stóp na skutek
głaskania spodu stopy)
Zanikają ok. 6 miesiąca, nie zaniknięcie- sygnał o możliwych zaburzeniach
neurologicznych

Początkowe zdolności percepcyjne:

Noworodek potrafi:
Skupić oboje oczu na 1 punkcie, najlepsza odległość ogniskowa:20-25cm, wodzenie
za przedmiotem: po kilku tygodniach, szybko odróżnia twarz matki od innych
Słyszy dźwięki o wysokości i głośności odpowiadającej głosowi ludzkiemu.
Lokalizuje mniej więcej przedmioty na podstawie wydawanego przez nie dźwięku,
rozróżnia głosy ludzkie, szczególnie matki
Wyczuwa smaki: gorzki, słony, słodki kwaśny, rozróżnia zapachy-szczególnie
wyczuwa matki

Początkowe zdolności ruchowe: poruszanie się

Początkowo nie potrafi praktycznie nic- widzi coś, ale nie umie sięgać, trzymać
prosto główki etc.
1szy miesiąc- zdolność uniesienia podbródka ponad podłoże
2miesiące- używanie rąk do zagarniania przedmiotów w swoja stronę

Dzień z życia niemowlęcia:

5 stanów aktywności: stany świadomości:
Głęboki sen
Sen aktywny
Ciche wybudzenie
Czynne wybudzenie
Płacz i hałasowanie
- noworodki są spokojne 2-3 h dziennie
- stany powracają w cyklach, czas trwania cyklu 1,5-2 h. Ich kolejność: głęboki
sen ą lżejszy sen ą zachowanie niespokojne i głód ą wybudzenie ą nakarmienie ą
senność i tak w kółko śpi, płacze je

Sen:

Noworodek przesypia 90% czasu
6-8 tydzień przyswajanie rytmu całodobowego, mniejsza ilość snu, dziecko
potrafi "przespać noc"
6 miesięcy: śpią ponad 24 h/ dobę, pojawia się przewidywalność pory snu,
drzemki w dzień
Nieregularność snu
sygnał o problemach, np. uszkodzenia mózgu

Płacz:
Forma sygnalizowania potrzeb, największe nasilenie płaczu w połowie 2-giego
miesiąca, potem maleje
Różne formy płaczu: podstawowy (oznacza głód); rytmiczny: płacz
cisza

oddech -płacz - cisza - oddech, ze świstem przy wdechu; ze złości jest
donośniejszy i intensywniejszy, z bólu: poprzedzony kwileniem i jękiem, ALE
każde dziecko ma swój sposób płaczu
Kolki: 15-20 % dzieci je ma, pojawiają się w 2-gim tygodniu, a zanikają w 3-4
miesiącu; napady płaczu - ok. 3 h/dzień, nie znamy ich przyczyny, przechodzą
same
Reakcja rodziców na płacz powinna zależeć od jego rodzaju
Badania:
- Lester: płacz dzieci z grupy ryzyka (komplikacje okołoporodowe) inny od
płaczu dzieci z gr. niskiego ryzyka, bardziej przykry przenikliwy
- Lester: wyższy ton płaczu wcześniaków: niższy iloraz inteligencji w
przyszłości
- Huntington, Hans, Zeskind: im wyższy ton i bardziej dokuczliwy płacz, tym
niższe IQ i słabszy rozwój ruchowy

Jedzenie:
1-szy miesiąc: 5 i pół karmień /24h, spada z wiekiem
Przewaga karmienia piersią: mleko dostarcza przeciwciał, sprzyja rozwojowi
nerwów, jelit, stymuluje system immunologiczny jednak możliwe przenoszenie
wirusów matka-dziecko
Do 4-6 miesiąca potrzebne mleko lub płynne odżywki, później mleko z czymś
stałym. Podawanie soków przed snem błędne - cukier zalega w ustach, co
przyczynia się do psucia zębów

Rozwój fizyczny:
Kierunek rozwoju: cefalokaudalny (głowowo-ogonowy) i proksymodystalny
(odśrodkowy)

Układ nerwowy:
Śródmózgowie i rdzeń przedłużony najlepiej rozwinięte w chwili narodzin,
odpowiedzialne za uwagę, habituację, spanie, czuwanie, ruchy głowy i szyi,
wydalanie najsłabiej kora mózgowa
Po urodzeniu tworzenie połączeń synaptycznych- wzrost rozgałęzień aksonów,
dendrytów, wypustek neuronu. 1-2 rok największy przyrost dendrytów w korze
mózgowej, trzykrotne zwiększenie masy mózgu.
Po gwałtownym wysypie połączeń synaptycznych w 1szym roku, usunięcie zbędnych i
niepotrzebnych ścieżek tzw. przycinanie
Różne spojrzenia na przycinanie, gwałtowny rozwój mózgu: Greenough: przyczyną
nagłego przyrostu synaps zaprogramowanie organizmu- tworzone są tez zbędne
drogi. Przycinanie- odpowiedź na specyficzne doświadczenia- utrzymywanie
najskuteczniejszych i używanych dróg komunikacyjnych. Zyskiwanie nowych
umiejętności w życiu- powstawanie synaps. Greenough sugeruje, że podstawowe
procesy ruchowo- percepcyjne podlegają przycięciu, ale dalsze doświadczenie
stymuluje je.
Podsumowując: jednoroczne dziecko ma gęstszą sieć dendrytów i synaps niż
dorosły
Mózg w tym okresie jest wrażliwy na niedobory.

Mielinizacja
Najgwałtowniejsza w pierwszych dwóch latach, potem zwalnia ale trwa do okresu
dojrzewania, kierunek cefalokaudalny i proksymodystalny
Stwardnienie rozsiane- rozpad osłonki mielinowej

Kości:
Dłoń, nadgarstek( 3 vs 9), staw skokowy, stopa mają mniej kości u dziecka w
momencie narodzin niż u dorosłego
Zrastanie się ciemiączek do 12-18 miesiąca- większej liczby kości czaszki
oddzielonych przestrzeniami
Proces kostnienia- twardnienia kości( u dziecka są bardziej miękkie i mają
więcej wody), od narodzin do dojrzewania. Kierunek głowowo-ogonowy i
odśrodkowy.

Mięśnie:
Wszystkie włókna mięśniowe istnieją w momencie narodzin (Tanner)
Mają więcej wody i są małe, do okresu dojrzewania wydłużają się, grubną,
ujędrniają
Kolejność zmian: głowowo-ogonowa, odśrodkowa.

Rozmiar i kształt ciała:
1szy rok: dziecko zyskuje 25-30 cm długości, potrojenie wagi
Dwuletnie dziewczynki i 2,5 letni chłopcy mają połowę wzrostu jaki osiągną
kiedy będą dorośli.
Dzieci mają większy łeb niż dorośli.

Rozwój zdolności ruchowych:
Podział wg Roberta Maliny

Lokomocyjne: chodzenie, bieganie, podskakiwanie, skakanie
Nielokomocyjne: pchanie, ciągnięcie, zginanie
Manipulacyjne: chwytanie, rzucanie, łapanie, kopanie i inne związane z
przenoszeniem przedmiotów

- powtarzanie czynności sprawia dzieciom radość, nasilenie powtarzania
6-7miesiąc


























Na podstawie badań nad dziećmi w USA i Holandii.

Objaśnianie wczesnego rozwoju fizycznego
Czyli szukanie przyczyn serii zmian i u dziecka, możliwe powody to dojrzewanie,
dziedziczenia, różne czynniki środowiskowe (dieta, ćwiczenia też).

Dojrzewanie i dziedziczenie:
Dojrzewanie podstawą rozwoju układu nerwowego, kośćca, mięśni. Indywidualne
tempo zmian, kolejność ta sama zarówno u dzieci zdrowych jak i upośledzonych (u
nich wolniej).
Część sekwencji rozwoju zaprogramowana genetycznie (szybki rozwój rodziców-
szybki rozwój u dzieci).

Wpływy środowiska:

Dieta:
Słabo odżywiane dzieci rosną wolniej i nie osiągają imponujących rozmiarów

Malina.
Poprawa diety- nadganianie rówieśników, ale różnice pozostają
Dzieci chronicznie niedożywione mają mniej energii. Są mniej czujne, mniej
zaawansowane w formach zabawy, mniej biegłe w zachowaniach społecznych

Sigman, Wachs
Dzieci słabiej odżywione, ale nie skrajnie głodne mniej aktywne, bardziej
wyizolowane od innych, brak energii na zabawę, skupienie na zajęciach
badania
Espinosy na dzieciach w Kenii

Praktyka:
Możliwość praktyki raczkowania i chodzenia konieczne do ich rozwoju, brak
treningu- wolniejszy i następujący nie we właściwej kolejności rozwój czynności
ruchowych
Jedne z badan wykazały brak wpływu zwiększonej ilości treningu na umiejętności
składowe: siedzenie, wchodzenie po schodach, wspinanie się, chwytanie
przedmiotów, ale ostatnie badania Żelazo pokazały, że dzieci z większą praktyką
w siedzeniu dłużej potrafią wysiedzieć.

Zdrowie:

Choroby dwóch pierwszych lat:
Większa ilość osób, z którymi przebywają dzieci zwiększa ryzyko zachorowania. W
ciągu pierwszych 2 lat statystycznie dzieci chorują na choroby układu
oddechowego 7-8razy.
Uczęszczanie do ośrodków opieki dziennej- wcześniejsze zetknięcie się z
chorobami

Śmiertelność niemowląt:
W pierwszych tygodniach życia z powodu wad wrodzonych lub niskiej masy
urodzeniowej.
Wskaźnik śmiertelności niemowląt maleje
Wśród Afroamerykanów 2krotnie wyższy niż u białych odsetek zgonów. niemowląt
SIDS
zespół nagłej śmierci niemowląt- nagła śmierć pozornie zdrowego dziecka,
nie znamy przyczyn, grupy podwyższonego ryzyka: wcześniaki, chłopcy,
afroamerykanie, dzieci bardzo młodych matek; częściej zdarza się zimą u dzieci
śpiących na brzuchu na puszystym podłożu
Działanie tytoniu 4krotnie zwiększa możliwość wystąpienia SIDS

Różnice indywidualne:

Wcześniaki:
Opóźnienie w stosunku do dzieci urodzonych w terminie, możliwość dogonienia w
wieku 2-3 lat

Chłopcy i dziewczynki:
Przodowanie dziewczynek w niektórych aspektach: np. twardnienie kości
Chłopcy: więcej tkanki tłuszczowej, dłużsi, ciężsi, bardziej wrażliwi, bardziej
energiczni, ich śmiertelność wyższa

Rozwój fizyczny niemowląt jest bardziej wspólny dla wszystkich dzieci niż
rozwój w jakiejkolwiek innej sferze.

Z badań wynika, że:

Dzieci czarne rozwijają się szybciej w okresie prenatalnym i po urodzeniu,
szybszy rozwój ruchowy, mają dłuższe nogi, wyższe i cięższe niż biali
(Tanner).
Niemowlęta azjatyckie wolniejszy rozwój ruchowy
Freedman
Badania Freedmana: najaktywniejsze, najdrażliwsze i najtrudniejsze do
uspokojenia niemowlęta kultury kaukaskiej. Chińskie i Nawaho stosunkowo
spokojne. Japońskie-reakcje żywiołowa, ale szybko uspokoić można było je.
Badania Kagana: porównanie dzieci chiński, euroamerykańskich, irlandzkich.
Chińskie mniej aktywne, mniej drażliwe i krzykliwe niż pozostałe. Amerykanie
najsilniej reagowali na nowe zapachy, dźwięki, obrazy. Przyczyny: matki
chińskie i japońskie mówią mniej do dzieci niż białe. Postrzeganie zachowanie
dziecka za "normalne" zależy od modeli i założeń kultury.