G I N E K O L O G I A P R A K T Y C Z N A

36

Profilaktyczno-terapeutyczne
szczepienie przeciwko stanom
przedrakowym szyjki macicy

Preventive-therapeutic vaccination for precancerous
changes of the cervix

Rudolf Klimek

Katedra Ginekologii i Po³o¿nictwa, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagielloñskiego w Krakowie,
kierownik Katedry prof. dr hab. med. Antoni Basta

Na podstawie w³asnych 20-letnich
obserwacji omówiono pierwotn¹
profilaktykê i immunoterapiê sta-
nów przedrakowych szyjki macicy,
za pomoc¹ immunopotencjalizacji
organizmu kobiet szczepionk¹ z³o-
¿on¹ z kokoidalnych i os³abionych
form Lactobacillus vaginalis oraz
skutecznoϾ szczepienia przeciw-
ko 4 typom ludzkiego brodawczaka
(HPV) wraz z podaniem 10 jatro-
gennych zaniedbañ onkologicz-
nych.

S³owa kluczowe: rak szyjki macicy,
szczepionka przeciw HPV.

¯yj¹c i dzia³aj¹c, cz³owiek okreœla swój stosunek do bytu, prawdy i dobra

Jan Pawe³ II, List do artystów, 1999

Wstêp

Rak szyjki macicy jest najlepiej

zbadanym i wieloczynnikowo uwa-
runkowanym nowotworem, któremu
mo¿na nie tylko przyczynowo zapo-
biegaæ, ale tak¿e skutecznie go leczyæ,
mimo wzrostu zachorowañ w zwi¹zku
z niew³aœciwym stosowaniem prepa-
ratów steroidowych jako tabletek
antykoncepcyjnych i w tzw. terapii za-
stêpczej okresu przekwitania. Z da-
nych demograficznych wynika, ¿e jest
to choroba zwi¹zana z niskim stanem
spo³eczno-ekonomicznym, brakiem
dostêpnoœci do opieki medycznej, pa-
leniem papierosów, alkoholizmem,
wczesnym rozpoczêciem wspó³¿ycia
seksualnego – i to z wieloma partnera-
mi, a czêsto ³¹cz¹cymi siê z tym cho-
robami zakaŸnymi przenoszonymi
drog¹ p³ciow¹, ci¹¿ami w zbyt m³o-
dym wieku, patologicznym przebie-
giem ci¹¿ i porodów, zw³aszcza
przedwczesnych, oraz brakiem lub
skróceniem laktacji [1–10]. Towarzy-
sz¹ temu b³êdne postêpowania dia-
gnostyczne i terapeutyczne [11–20],
a ostatnio tak¿e mediogenne strasze-
nie rakiem jako œmierteln¹ chorob¹
w reklamie szczepionek przeciwko
jednemu wirusowi [21]. Tymczasem
podobieñstwo uwarunkowañ tego ra-
ka z chorobami zakaŸnymi, a nawet
ich identycznoϾ z przyczynami poro-

dów przedwczesnych [10, 22, 23] po-
winny u³atwiaæ pierwotn¹ profilakty-
kê tej choroby, a nie ograniczaæ jej
do zapobiegania zaka¿eniom zaledwie
kilkoma z ok. 200 typów jednego wi-
rusa, ze szkodliwym, a przez to niedo-
puszczalnym pominiêciem zagro¿enia
ze strony ww. czynników, a nie tylko
wielu innych mikroorganizmów cho-
robotwórczych [24–31].

Raka szyjki macicy uwa¿ano

za niezale¿ny hormonalnie nowotwór,
dopóki nie udowodniono zwi¹zku nie-
wydolnoœci podwzgórza z jego czêst-
szym wystêpowaniem [32–38]. Ostat-
nio wykazano ponownie kilkakrotny
wzrost ryzyka powstania choroby
przy stosowaniu tabletek antykoncep-
cyjnych [39–41], a dodatkowo wzra-
sta ono w razie równoczesnego zaka-
¿enia ludzkim wirusem brodawczaka
[42, 43]. Nie mo¿na przy tym pomijaæ
faktu, ¿e podobnie do wirusa ptasiej
grypy atakuj¹cego ptaki, w³aœnie ten
wirus – jak sama jego nazwa wskazu-
je – zaka¿a ludzi, którzy zdrowi
od wieków skutecznie go eliminuj¹.
Dopiero obni¿enie wydolnoœci me-
chanizmów biochemicznych, neuro-
hormonalnych i/lub immunologicz-
nych prowadzi do stanów zapalnych,
które niezale¿nie od ich bakteryjnej,
wirusowej czy paso¿ytniczej etiologii
nale¿¹ tylko do koniecznych, ale nie

G I N E K O L O G I A P R A K T Y C Z N A

37

Based on our own 20 years of
observation, prevention and
immunotherapy for precancerous
changes of the cervix and effi-
ciency of vaccination against
4 types of human papillomavirus
are discussed. Prevention and im-
munotherapy were performed in
women immunopotentialized by
vaccine of coccoidal and weakened
forms of Lactobacillus vaginalis.
Ten cases of iatrogenic oncologi-
cal negligence are described.

Key words: cervical cancer,
preventive HPV vaccine.

Tydzieñ

0.

2.

4.

CIN

5

14

27

I

21

12

7

II

10

5

3

III

2

1

1

TTaabb.. 11.. Wp³yw dwóch iniekcji Gynatrenu na cytologiczne rozpoznanie CIN

Tydzieñ

0.

2.

4.

zmiany

6

7

27

+

26

12

10

++

6

2

1

TTaabb.. 22.. Wp³yw dwóch iniekcji Gynatrenu na kolposkopowe rozpoznanie stanów przed-
rakowych szyjki macicy

do wystarczaj¹cych przyczyn neoge-
nezy. To nie wirus, ale dopiero wywo-
³ane przez niego zapalenie staje siê
czynnikiem onkogennym, poniewa¿
sam zarazek jest wystarczaj¹c¹ przy-
czyn¹ powstawania brodawek œwiad-
cz¹cych o chorobie zakaŸnej.

Zaka¿enie a stany przedrakowe

Zaka¿one komórki czy zapalnie

zmienione tkanki, w krañcowej fazie
istnienia s¹ rozpoznawane czêsto jako
stany przedrakowe, ale ich genom nie
ró¿ni siê od pozosta³ych komórek
ustroju i dlatego mo¿na jeszcze zapo-
biec nowotworzeniu, przez bezpo-
œrednie zwalczenie mikroorganizmów
chorobotwórczych oraz poœrednio
wzmacniaj¹c ustrój drog¹ terapii neu-
rohormonalnej lub szczepionkami im-
munopotencjalizacji. Nie wolno jednak
szczepionek przeciwko wirusom czy
bakteriom nazywaæ przeciwrakowymi,
poniewa¿ ka¿dy nowotwór ma swoj¹
niepowtarzaln¹ to¿samoœæ, niezale¿nie
od rodzaju i zawsze wielu czynników
doprowadzaj¹cych komórki do kresu
ich dotychczasowego istnienia. Nato-
miast – zw³aszcza w stanach przedra-
kowych – nale¿y stosowaæ œrodki na-
turalne, np. przez wykorzystywanie
saprofitycznych bakterii w rodzaju
Lactobacillus vaginalis, utrzymuj¹cych
w pochwie odpowiednie pH œrodowi-
ska i wspó³dzia³aj¹cych z organizmem,
tak¿e w bezpoœrednim zwalczaniu
mikroorganizmów zakaŸnych, których
antygeny rozpoznaj¹. Przed 20 laty
w ten sposób rozpoczêto w Polsce
wdra¿anie szczepionki – z³o¿onej z ko-
koidalnych i os³abionych form Lacto-
bacillus vaginalis (SolcoTrichovac –
Gynatren) – do zwalczania stanów
przedrakowych szyjki macicy u kobiet

leczonych z powodu niep³odnoœci,
u których stwierdzono neoplazjê œród-
nab³onkow¹ i/lub niespecyficzne zapa-
lenie pochwy [44–46]. Skutecznoœæ ta-
kiej immunopotencjalizacji obrazuje
szybka normalizacja klinicznego stanu
szyjki macicy stwierdzana ju¿ po poda-
niu w odstêpach 2-tygodniowych
2 dawek szczepionki, która w 0,5 ml
zawiera 7,10

9

bakterii [47–49]. Obser-

wacjami objêto 38 kobiet w wieku
28±4,2 roku (20–35 lat) z cytologicz-
nym i/lub kolposkopowym rozpozna-
niem neoplazji œródnab³onkowej
(I grupa) i porównano z równoczeœnie
leczonymi tak¿e z powodu niep³odno-
œci 41 pacjentkami w wieku 29,5±3,5
roku (20–36 lat) z rozpoznaniem
bacterial vaginosis (II grupa). W obu
grupach nie rozpoznano klinicznych
i cytologicznych oznak wirusowej
infekcji narz¹du rodnego. W trakcie
4-tygodniowej immunopotencjalizacji
stwierdzono statystycznie znamienn¹
(p<0,001) normalizacjê stanu szyjki
macicy u 27 kobiet (68,2%), co w ko-
lejnych 2-tygodniowych odstêpach
przedstawiono w tab. 1. w odniesieniu
do wyników cytologicznych (

χ

2

=26,2),

a w tab. 2. – do oceny kolposkopowej
(

χ

2

=20).

W tab. 3. przedstawiono wyjœciowe

i koñcowe oceny cytologiczne rozma-
zów pochwowych (zmiany zapalne,
obecnoϾ Lactobacillus

vaginalis,

obecnoœæ komórek metaplastycznych)
i wyniki badania kolposkopowego (sta-
ny zapalne, strefa regeneracji, obec-
noœæ naczyñ) grupy I w zestawieniu
z grup¹ II bez stanów przedrakowych.

Wynika z nich, ¿e szczepienie ju¿

po 2 dawkach prowadzi do znamienne-

G I N E K O L O G I A P R A K T Y C Z N A

38

go obni¿enia odsetków stanów zapal-
nych i wielkoœci obserwowanego ³o¿y-
ska naczyniowego, z równoczesnym
wzrostem stref regeneracji i liczby sa-
profitycznych bakterii Lactobacillus,
vaginalis. Zwraca uwagê brak wyraŸ-
niejszych ró¿nic w odsetkach komórek
metaplastycznych i wiêkszy wp³yw
immunopotencjalizacji na pozaonkolo-
giczne wskaŸniki u kobiet ze œródna-
b³onkow¹ neoplazj¹ (grupa I), ni¿
bez niej (grupa II), przy jednakowym
22-procentowym wzroœcie liczby Lac-
tobacillus vaginalis.

Immunopotencjalizacja ustroju
a szczepienie przeciwko wirusowi
brodawczaka ludzkiego

Szczepionka SolcoTrichovac – Gy-

natren, sk³adaj¹ca siê z form kokoidal-
nych i os³abionych, wyselekcjonowa-
nych szczepów pa³eczek Döderleina
dzia³a bezpoœrednio na patogeny nie-
specyficznego zapalenia i rzêsistkowi-
cy pochwy. Ju¿ po pierwszym wstrzyk-
niêciu, po 2–3 tyg. wytwarzaj¹ siê
przeciwcia³a przeciwko antygenom
wiêkszoœci mikroorganizmów patolo-
gicznych i równoczeœnie szybko odna-
wiaj¹ siê pa³eczki Döderleina, a po
3 wstrzykniêciach w odstêpach 2-tygo-
dniowych zapewniaj¹ roczny okres
ochrony immunologicznej przed infek-
cjami [50–52]. Zastosowanie szcze-
pionki, jak przedstawiono w tab. 1.–3.,
gwa³townie zmienia œrodowisko po-
chwy i tym samym normalizuje oto-
czenie znajduj¹cych siê w stanie przed-
rakowym komórek, utrudniaj¹c lub
wrêcz uniemo¿liwiaj¹c ich transforma-
cjê nowotworow¹ [53–58]. Tym w³a-
œnie ró¿ni siê zasadniczo ta immuno-
profilaktyka i

leczenie stanów

przedrakowych od

oddzia³ywania

szczepionki przeciwko kilku typom

jednego wirusa HPV. Dlatego nie mo¿-
na szczepionki Silgard reklamowaæ ja-
ko dzia³aj¹cej przeciwko rakowi, a na-
wet stanom przedrakowym szyjki
macicy, bez ka¿dorazowego podkreœle-
nia jej skutecznoœci w ma³ym zakresie
wystêpowania tej choroby, poniewa¿
dzia³a tylko przeciw 4 typom wirusa
HPV bêd¹cego jednym z bardzo wielu
czynników dysypatogennych, a nie je-
dyn¹ przyczyn¹ raka. Nie wolno te¿
pomijaæ znaczenia wirusologii jako sa-
modzielnej dziedziny wiedzy, wg któ-
rej pomyœlne zwalczanie jakiegokol-
wiek wirusa nie mo¿e nast¹piæ bez
powszechnych szczepieñ, a zw³aszcza
z u¿yciem np. szczepionki Silgard, któ-
ra wg jej charakterystyki opracowanej
przez samego producenta jest niesku-
teczna w razie stwierdzenia HPV
przy pierwszym jej wstrzykniêciu.
Tym bardziej nie nale¿y w trakcie pla-
nowanego zbierania dowodów ewentu-
alnej skutecznoœci Silgardu przez na-
stêpne 15–20 lat straszyæ potencjalne
klientki œmierteln¹ chorob¹, której ry-
zyko kilkakrotnie wzrasta, np. ju¿
po kilku latach przyjmowania tabletek
antykoncepcyjnych przez osoby bez
zaka¿enia wirusem HPV [39, 42].

Zakoñczenie

Jatrogenne i spo³eczne uwarunko-

wania raka szyjki macicy, zwanego te¿
rakiem matek i/lub przedwczesnego
wspó³¿ycia seksualnego, maj¹ pe³n¹
dokumentacjê, której nie mo¿e zast¹piæ
¿adna, a szczególnie przedwczeœnie
rozreklamowana szczepionka, i to
przedstawiana jako pierwsza i jedyna,
wbrew miêdzynarodowemu piœmien-
nictwu i polskim doœwiadczeniom ze
szczepionk¹ SolcoTrichovac – Gyna-
tren [10, 59–71]. Ze wzglêdu na natu-
ralnoœæ prokreacji, szczególnie zazna-

cza siê brak dostatecznej pierwotnej
profilaktyki wszystkich, a nie tylko za-
kaŸnych i nowotworowych chorób
u kobiet w wyniku 10 g³ównych zanie-
dbañ w postêpowaniu ginekologów:

1. Powodowanie wzrostu porodów

operacyjnych i wczeœniactwa z po-
wodu braku zrozumienia wzglêd-
noœci czasu trwania ci¹¿y – 281±11
dni, zakres 259–302 dni.

2. Pomijanie istnienia zespo³ów pod-

wzgórzycy poci¹gowej i m³odzieñ-
czej, jako przyczyn patologicznego
przebiegu ci¹¿, porodów przed-
wczesnych, zaburzeñ laktacji
i zwiêkszonego ryzyka onkologicz-
nego (u ok. 20% tych chorych
stwierdza siê œródnab³onkow¹ neo-
plazjê szyjki macicy).

3. Jednostronne onkologiczne ocenia-

nie cytologicznych rozmazów po-
chwowych bez podania dostêpnych
w nich informacji o neurohormonal-
nych i zapalnych stanach pochwy.

4. Brak enzymatycznego monitoro-

wania rozwoju ci¹¿y za pomoc¹
oznaczeñ poziomów oksytocynazy
(CAP1) i izooksytocynazy (CAP2)
jako najbardziej stabilnych enzy-
mów reguluj¹cych aktywnoœæ
neurohormonów i poœrednio ca³¹
steroidogenezê w ustroju.

5. Stosowanie deksametazonu i beta-

metazonu zamiast naturalnej adre-
nokortykotropiny o przed³u¿onym
dzia³aniu w zapobieganiu poro-
nieniom i porodom przedwczesnym
u matek i wczeœniactwu u noworod-
ków.

6.

Brak okreœlania bezpoœrednio
po porodzie stopnia dojrza³oœci p³o-
dowej noworodka równoczeœnie
z szybkoœci¹ jego poporodowej
adaptacji oddechowej wg skali
Apgar do retrospektywnej oceny
postêpowañ po³o¿niczych.

7. Brak zrozumienia koniecznoœci

równoczesnej oceny stanów mate-
rialnych i energetycznych wobec
coraz powszechniejszego, np. kli-
nicznego obrazowania i spektro-
skopii za pomoc¹ magnetycznego
rezonansu j¹drowego.

8. Zwiêkszanie ryzyka onkologiczne-

go z powodu braku zrozumienia
termodynamicznej etiopatogenezy
nowotworów i powodowanych
przez nie chorób nowotworowych.

9. Zaniechanie równoczesnego le-

czenia z powodu niep³odnoœci obu
partnerów seksualnych, którzy
w innym zwi¹zku partnerskim
mog¹ byæ zdrowi (p³odni).

10. Bezkrytyczne przyjmowanie bez-

p³atnych, pseudonaukowych infor-
macji, a równoczeœnie pomijanie

Tydzieñ 0.

4.

CIN tak

nie

tak

nie

cytologia

zapalenie 63%

63%

27%

17%

Lactobacillus vaginalis

54%

66%

76%

88%

metaplazja 97%

98%

97%

80%

kolposkopia

zapalenie 81%

90%

44%

70%

regeneracja 5%

40%

32%

52%

naczynia 46%

40%

18%

13%

TTaabb.. 33.. Cytologiczne i kolposkopowe wyjœciowe i koñcowe wyniki 2 iniekcji Gynatrenu
w zale¿noœci od wystêpowania CIN

G I N E K O L O G I A P R A K T Y C Z N A

39

polskiego dorobku teoretycznego
i praktycznego nawet przez auto-
rów podrêczników lekarskich
i rekomendacji ginekologiczno-po-
³o¿niczych.

n

Piœmiennictwo

1. Klimek R. Rak – przyczyna, uwarunko-

wania, samoobrona. PWN, Warszawa
1985.

2. Klimek R. Neuroendokrynologiczne i gine-

kologiczne uwarunkowania kancerogene-
zy. Materia³y Jubileuszowego Zjazdu PTG,
Kraków 1985; 1: 11-8.

3. Klimek R. Rozpoznawanie i leczenie no-

wotworów w ujêciu atomowej patologii.
Gin Pol 1989; 60: 235-40.

4. Klimek R. Cancer conquered?! 2

nd

ed.

IGP AM Kraków 1989.

5. Klimek R. Cer vical cancer as a natural

phenomenon. Presented at 4

th

Meeting

E.A.G.O., Cracow 1989, Eur J Obstet
Gynecol Reprod Biol 1990; 36: 221-38.

6. Klimek R. Conquering cancer ourselves.

New trends in gynecology and obste-
trics. J. Libbey CIC s.r.l., Roma, 1990,
Vol. VI No 2, 53-117.

7. Klimek R. Biology of cancer: thermodyna-

mic answers to some questions. Neuro
Endocrinol Lett 2001; 22: 413-6.

8. Klimek R. Choroby nowotworowe w ujê-

ciu medycznej termodynamiki. Gin Pol
2003; 74: 746-53.

9. Kaim I, Klimek M, Popiela TJ. 60-lecie

epoki biochemii nowotworów. Gin Prakt
2001; 9: 32-4.

10. Klimek R, Madej JM, Sieroñ A. Rak – no-

wotwor y a choroby nowotworowe. RK,
Kraków 2006.

11. Klimek R. Zdrowie kobiety w roku 2000.

Problemy Medycyny i Farmacji. Sympo-
zjum ZPTM Zdrowie cz³owieka w roku
2000, Warszawa; 46-52.

12. Klimek R. Ocena rozpoznawania i lecze-

nia raka szyjki macicy na œwiecie. Przegl
Lek 1992; 49: 92-4.

13. Klimek R. Zapobieganie promocji raka

szyjki macicy w codziennej praktyce gine-
kologicznej. Materia³y Naukowe III Sympo-
zjum Patologii Szyjki Macicy i Kolposkopii,
Kraków 1992; 113-22.

14. Klimek R. Profilaktyczna i teoretyczna psy-

chomedycyna z perspektywy 40 lat dzia³al-
noœci uniwersyteckiej. Gin Pol 1993;
64: 467-72.

15. Klimek R. Rola ginekologów w etiopatoge-

nezie raka szyjki macicy. Gin Pol 1992;
63: 92-6.

16. Klimek R. AIDS spowodowany przez HIV

jako choroba uczonych? Gin Prakt
1997; 2: 7-9.

17. Klimek R, Fr¹czek A, Popiela TJ. Przemys³

a medycyna. Gin Prakt 1997; 6: 21-2.

18. Klimek R. Medycyna i odpowiedzial-

noϾ. Gin Prakt 1998; 7-10.

19. Klimek R, Mazanek-Moœcicka M. Prewen-

cja raka szyjki macicy III Ogólnopolska
Konferencja Po³o¿nych Zdrowie kobiety
a zdrowie potomstwa. Kielce 1998; 5-10.

20. Klimek R. Zawodowa odpowiedzialnoϾ

polskich uczonych. Gin Pol 2001;
72: 527-34.

21. Szczepienia przeciw HPV. Majewski S,

Sikorski M (red.). Czelej, Lublin 2006.

22. Klimek M, Klimek R, Mazanek-Moœcic-

ka M. Preterm bir th as an indicator of
cancer risk for the mother. Int J Gynacol
Obstet 2002; 3: 73-7.

23. Rudolfa Klimka po³o¿nictwo. Szymañski

W (red.). DREAM, Kraków 1999.

24. Klimek R, S³upek S, Wac³awik J. Medycy-

na a termodynamika fenomenologiczna.
Cz. I. O koniecznoœci zastosowania pojêæ
termodynamiki fenomenologicznej w me-
dycynie. Gin Pol 1983; 54: 377-84.

25. Wac³awik J, Klimek R, S³upek S. Medy-

cyna a termodynamika fenomenologicz-
na. Cz. II. Pojêcie struktur dysypatyw-
nych. Gin Pol 1984; 55: 153-9.

26. Wac³awik J, S³upek S, Klimek R. Struktu-

ry dysypatywne – warunki wystêpowania
i przyk³ady. Materia³y XII Zjazdu Termody-
namików, cz. II. Kraków-Rytro 1984;
857-64.

27. Klimek R. Stan szyjki macicy jako wskaŸ-

nik zdrowia kobiety. Materia³y Konferencji
Naukowej Sekcji Patologii Szyjki Macicy
i Kolposkopii PTG. Kielce, 1984; 19-32.

28. Klimek R. Casual prevention of cancer

as a natural biological phenomenon.
Medicine Biologie Environment 1990;
18: 8-10.

29. Klimek R, Kaim I, Jaskulska B, Dziech-

ciowski M. Medycyna za zamkniêtymi
drzwiami. DREAM, Kraków 1999.

30. Tomaszewska B, Kanik B, Dziechciow-

ski M, Janeczko J, Klimek R. Ogólno-
ustrojowe uwarunkowania ginekologicz-
nych stanów zapalnych. Terapia 2000;
1: 13-4.

31. Klimek R. Etyka milczenia w po³o¿nic-

twie. Kliniczna Perinatologia i Ginekolo-
gia 2002; 36: 156.

32. Klimek R. Hypothalamus hypofunction

as an etiological factor in cer vical neo-
plasia. Abstracts of III World Con-
gress I.F.C.P.C. 20, Orlando 1978.

33. Klimek R, Paradysz A. Wspó³istnienie

zespo³u podwzgórzycy poci¹¿owej z ra-
kiem szyjki macicy. Gin Pol 1969;
40: 125-9.

34. Klimek R, Walas-Skolicka E. Le syndro-

me hypothalamique post-gravidique
comme agent de risque de developpe-
ment de kancer du col uterin. Arch Anat
Cytol Path 1977; 25: 305-9.

35. Klimek R. Leczenie nowotworów jako

samoorganizuj¹cych siê struktur dysy-
patywnych. Gin Pol 1989; 60: 177-81.

36. Klimek R, Mazanek-Moœcicka M, Stett-

ner J, Wójcik R. Czynniki rokownicze
w leczeniu nowotworów z³oœliwych jako
struktur dysypatywnych. Gin Pol 2000;
71: 419-26.

37. Dzieje Krakowskich Nauk Ginekologicz-

nych w XX wieku. Basta A, Klimek R,
Zdebski Z (red.). PTG, Kraków 2000.

38. Klimek R. Neuroendokrynologia ginekolo-

giczna w zarysie historycznym. Magazyn
Medyczny, Ginekologia 2002; 3-4: 39-42.

39. Vessey M, Painter R. Oral contraceptive

use and cancer. Findings in a large cohort
study, 1968-2004, Br J Cancer 2006;
95: 385-9.

40. Smith JS, Green J, Berrington de Gonza-

lez A, et al. Cer vical cancer and use of
hormonal contraceptives: a systemic
review. Lancet 2003; 361: 1159-67.

41. Zonder van KT, Carpenter LM, Painter R,

Vessey MP. Oral contraceptives and ce-

r vical cancer. Br J Cancer 1996;
73: 1291-7.

42. Moreno V, Bosh FX, Munos N, et al.

Effect of oral contraceptives on risk of
cer vical cancer in women with human
papilloma virus infection: the IARC mul-
ticentric case-control study. Lancet
2002; 359: 1085-92.

43. Cogliano V, Grosse I, Baan R. Straif K,

Secretan B. El Ghissassi Carcinogenici-
ty of combined oestrogen-progestern
contraceptives and menopausal treat-
ment. Lancet Oncol 2005; 6: 552-3.

44. Klimek R. Immunotherapy of cer vical in-

traepithelial neoplasia. In: LXIV Con-
gresso Nazionale della Societa Italiana
di Ginecologia e Ostetrica. Bompiani A,
Carenza L, Salvadori B, Pachi A (eds).
vol. I 1986; 275-8.

45. Klimek R. Immunoterapia nowotworów

jako sprawdzian poprawnoœci naucza-
nych definicji raka. I Naukowe Spotka-
nie Ginekologów i Po³o¿ników w Pozna-
niu Dni Heliodora Œwiêcickiego. Gin Pol
1987; 58 supl. 223-9.

46. Klimek R. Indukcja i stymulacja immu-

nologicznej samoobrony Gynatrenem
(Solco Trichovac) jako przyk³ad przyczy-
nowej profilaktyki i leczenia nowotwo-
rów. Gin Pol 1987; 58: 552-5.

47. Klimek R, Loster A, Dembowska J,

Ba³ajewicz M. CIN jako wskazanie do im-
munoterapii Gynantrenem. (CIN as an
indication for immunotherapy with
Gynantren). 2

nd

Symposium of Study

Group for Cervical Pathology and Colpo-
scopy. Cracow-Rabka 1986; 158-62.

48. Ba³ajewicz M, Dembowska J, Klimek R.

Test of immunopotentialization in colpo-
scopy – a clinical evaluation. Second
Meeting of European Association of Gy-
necologists and Obstetricians. 45 Sep-
tember 1987, Paris; Eur J Obstet Gyne-
col Reprod Biol 1989; 33: 253-7.

49. Madej J, Klimek R. Obser wacje kolpo-

skopowe rezultatów immunopotencjali-
zacji w obrêbie szyjki macicy. Gin
Pol 1988; 59: 147-50.

50. Bonilla-Musoles F, Sanchez-Pena JM,

Pellicer A, et al. Una vacuna contra la
trichomoniasis vaginal humana,Solu-
cion temporal del problema? Rev Esp
Obst Gin 1983; 42: 778-89.

51. Milovanowic R, Grcic R, Stojkovic L.

Effect of vaccination with SolcoTrichovac
on the vaginal flora of female patients
with Trichomoniasis. Biol Res Pregnan-
cy 1980; 1-4: 181-6.

52. Immunotherapy of vaginal infections.

Ruttgers H (ed.). Gynak Rudsch 1984;
24: 3-9.

53. Klimek R, Madej J. Równoczesnoœæ

zmian nab³onkowych i naczyniowych
w kancerogenezie. Gin Pol 1985; 56:
53-6.

54. Klimek R. Immunopotencjalizacja w pro-

filaktyce i leczeniu œródnab³onkowej
neoplazji szyjki macicy. I Konferencja
Naukowa Polskiego Towarzystwa Onko-
logicznego, Referat Programowy, Byd-
goszcz, 1920, XI, Nowotwor y 1988;
55-60.

55. Klimek R, Dembowska J, Ba³ajewicz M,

Plechanow J. Effect of immunopotentiali-
zation on rate of vaginal smear normaliza-
tion according to appearance of cervical

intraepithelial neoplasia. Int J Gynecol Ob-
stet 1989; 28: 41-4.

56. Klimek R. Results of immunotherapy of

CIN. 9th Arbeitstagung der Arbeitsge-
meinschaft fur Zer vixpathologie und
Kolposkopie. Freiburg, 1988. Abs 100

57. Buchner P, Klimek R, Wysokiñski A. Wy-

niki immunopotencjalizacyjnego lecze-
nia zmian szyjki macicy u niep³odnych
kobiet. (The results of immunotherapy
of cer vical leasions in infer tile women).
International Congress In Vitro Fer tiliza-
tion, Jerusalem, 1988. Abs 418

58. Klimek R. Neoangiogeneza w obser wa-

cjach klinicznych szyjki macicy. I Konfe-
rencja Naukowa Polskiego Towarzystwa
Kolposkopii i Patofizjologii Szyjki Maci-
cy. Zakopane 1998; 133: 263.

59. Klimek R. Spo³eczne zagro¿enie zdrowia

w publicznej dyskusji nad stanem moral-
nym pracowników medycznych. W: Zagad-
nienia etyczno-deontologiczne w po³o¿nic-
twie i ginekologii. Poznañ 1984; 5-8.

60. Klimek M, Klimek R. Cer vical intraepi-

thelial neoplasia after high-risk pre-
gnancy. 5th EAGO Meeting. Abstracts
Book 1990, p. 38. CIN po ci¹¿y wyso-
kiego r yzyka. Gin Pol 1990; 61: 575-7.

61. Klimek R. Wspó³odpowiedzialnoœæ prze-

mys³u za zwiêkszenie porodów instrumen-
talnych i wczeœniactwa. I Pomorskie Fo-
rum Profilaktyki Zdrowotnej Kobiet,
Toruñ 1998. Gin Prakt 1999; 3: 11-3.

62. Klimek R, Brêborowicz GH (red.). Bada-

nie wybranych enzymów w monitorowa-
niu przebiegu ci¹¿y. T. II. OWN, Poznañ
1999.

63. Klimek M, Klimek R, Mazanek-Moœcic-

ka M. Biological diagnosis and prognosis
in practical obstetrics. Polish J Gynaec
Invest 1999; 2: 57-66.

64. Klimek R. The use in obstetrics of quan-

tum theor y as well as modern technolo-
gy to decrease the morbidity and mor ta-
lity of newborns and mothers during
iatrogenic induced deliver y. Neuroendo-
crinology Letters 2001; 22: 5-8.

65. Klimek R. Stany przed- i nowotworowe

w œwietle wspó³czesnej wiedzy. II Miê-
dzynarodowe Sympozjum Polskiego To-
warzystwa Kolposkopii i Patofizjologii
Szyjki Macicy, Zakopane 2001. Kolpo-
skopia 2001; 1: 41-2.

66. Klimek R, Basta A, Brêborowicz GH, et al.

Declaration of the Childbirth in XXI centu-
ry. Archives of Perinatal Medicine 2001;
7: 8-14.

67. Klimek R, Popiela TJ. Menopauza a no-

wotwor y i choroby nowotworowe. Meno-
pauza 2003; 2: 17-21.

68. Klimek R, Wolski H. Skala Apgar – historia

i rzeczywistoϾ. Gin Pol 2003; 74: 73-8.

69. Wolski H, Klimek R. Poporodowy wskaŸnik

dojrza³oœci noworodka jako kr yterium
zdrowia matki. Gin Pol 2003; 74: 1360-6.

70. Klimek R. Narz¹d p³ciowy kobiety. W: Dia-

gnostyka ró¿nicowa objawów chorobo-
wych. Kokot F (red.). Wydawnictwo Lekar-
skie PZWL, Warszawa 1990; 2: 415-34.

71. Malarewicz A. Ilustrowana cytodiagnosty-

ka ginekologiczna. BGW, Warszawa 1994.

Adres do korespondencji
prof. dr hab. med. Rudolf Klimek
ul. œw. Sebastiana 10/3
31-049 Kraków

G I N E K O L O G I A P R A K T Y C Z N A

40