Nowotwory szyjki

macicy:

profilaktyka

diagnostyka

epidemiologia.

Katedra Ginekologii i Położnictwa

Klinika Onkologii Ginekologicznej

Akademii Medycznej w Poznaniu

Kierownik Kliniki i Katedry

prof. dr hab. Marek

Spaczyński

Wirus brodawczaka

ludzkiego (human

papilloma virus) HPV

• rodzina Papova
• rodzaj Papilloma

podwójna nić DNA (7900 par zasad)

-

nukleokapsyd złożony z 72

kapsomerów

-

kapsomer pentametryczny

HPV - charakterystyka:

• Pierwotna przyczyna raka szyjki macicy

– Journal of National Cancer Institute
– WHO, 1996
– NIH Consensus Conference, 1996

Zakażenie HPV

powoduje:

• kłykciny kończyste (condylomata acuminata)
• kobiety: srom, pochwa, szyjka macicy, odbyt,

krocze

• mężczyźni: prącie, ujście cewki moczowej,

odbyt

U większości kobiet zakażonych

układ immunologiczny eliminuje
zakażenie wirusowe po upływie od
8-24 miesięcy.

Częstość występowania raka

szyjki macicy

0

10

20

30

40

50

60

Peru

Brazylia
Indie

Nowa Zelandia
Polska

Dania
Japonia

Norwegia
Anglia

USA czarni
Austria

Francja
Niemcy

Kanada

Szwajcaria
Singapur

Szwecja
Irlandia

USA biali
Włochy

Holandia
Hiszpania

Finlandia
Chiny

Izrael

Ilość na
100.000

80% nowych

zachorowań na

raka szyjki macicy

występuje w

krajach

rozwijających się

Wirus HPV wykazuje również

działanie onkogenne.

• aktualnie rozróżniamy ponad 100 typów HPV

• 99,8% raków szyjki macicy

zawiera w swoich

komórkach

DNA HPV 16, 18

lub innych

typów wysoko onkogennych

• około 50% zmian patologicznych szyjki

macicy wywołana jest obecnością HPV 6, 11,
16, 18

• ponad 90% łagodnych zmian

brodawkowatych narządów płciowych
wywołana jest przez zakażenia HPV 6 i 11

Czynniki ryzyka

zachorowania

na raka szyjki macicy

Czynniki główne

Czynniki

prawdopodobne

-

zakażenie HPV 16/18 i

innymi typami

onkogennymi
- wczesne rozpoczęcie
współżycia
- duża liczba partnerów
płciowych
- duża liczba porodów
- palenie papierosów
- niski status

socjoekonomiczny
- CIN 2 i CIN 3 w
wywiadzie

- wieloletnie stosowanie

leków
antykoncepcyjnych
- dieta uboga w

antyoxydanty
- częste stany zapalne
pochwy
wywołane przez:
* Chlamydia
trachomatis
* Neisseria gonorhoeae
* HSV 2

Stadia rozwoju raka szyjki

macicy indukowanego

zakażeniem HPV

zakażen

ieHPV

zakażen

ieHPV

Przetrwałe

zakażenie

HPV

Przetrwałe

zakażenie

HPV

Zaburzenia

funkcjonowa

nia komórki

Zaburzenia

funkcjonowa

nia komórki

CIN III

CIN III

Rak

inwa-

zyjny

Rak

inwa-

zyjny

Czynniki

immunolo

gi-

czne

Czynniki

immunolo

gi-

czne

Kokarcinogeny

Kokarcinogeny

Rak szyjki macicy

• drugi co do częstości występowania

nowotwór złośliwy u kobiet

• pierwszy nowotwór złośliwy

narządów płciowych u kobiet co do

którego udowodniono etiologię

wirusową

• w 100% wyleczalny przy wykryciu

zmiany przednowotworowej

• skuteczność leczenia obniża się

znacznie powyżej I stopnia

zaawansowania klinicznego

Postacie histologiczne

raka szyjki macicy

• Rak płaskonablonkowy 60-80%
• Gruczolakorak 15-20%
• Pochodzenia neuroendokrynnego

5-10%

Stany przedrakowe w

raku szyjki macicy

Dysplazja stopnia:

– małego (CIN I)
– średniego (CIN II)
– dużego (CIN III) = carcinoma in situ

Nieprawidłowe wyniki

cytologiczne należy

weryfikować korzystając

z:



Kolposkopii



Biopsji celowanej



Skrobania kanału szyjki

Profilaktyka raka szyjki

macicy

• Unikanie czynników ryzyka
• Badania przesiewowe
• Szczepienie

Badania przesiewowe w

raku szyjki macicy

• Badanie cytologiczne

- według PAPANICOLAU
- według BETHESDA

Powszechność

skriningu

• 50% kobiet chorujących na raka szyjki

macicy nigdy nie miało wykonanego
wymazu cytologicznego

• 10% nie miało wymazu w trakcie ostatnich

5 lat przed rozpoznaniem choroby.

• Każdego roku 30% kobiet z rakiem szyjki

macicy jest błędnie oceniana na podstawie
fałszywie negatywnego wyniku wymazu
cytologicznego.

Wpływ badań

przesiewowych

na umieralność

z powodu

raka szyjki

macicy

w Polsce i

Szwecji

POLSKA

SZWECJA

1955 1965 1975
1985 1995

SYSTEM BETHESDA

• Najbardziej rozpowszechnionym

systemem oceny cytologicznej

wymazów jest The Bethesda

System.

• Został wprowadzony w 1988 roku.

Zmiany przeprowadzono w roku

1991 i 2001.

• Największe zmiany w systemie

Bethesda zaszły w roku 2001.

„Nowe zalecenia”

• W 1980 roku wprowadzono obok kwaczy z

watą, nowe szczoteczki cyto-brush do

pobierania wymazów cytologicznych.

• Zaletą szczoteczki jest większa zawartość

komórek pochodzących ze strefy

przekształceń w wymazie.

• W roku 1996 Komisja Leków i Żywności

dopuściła do zastosowania

diagnostycznego Liquid Base Cytology.

• Rekomenduje się użycie technik

automatycznych, komputerowych do

wybiórczej weryfikacji preparatów

negatywnych.

Szczepionki profilaktyczne

•GSK Cervarix

•MSD Gardasil