Badania przesiewowe w wykrywaniu raka szyjki macicy

Aktualna terminologia, klasyfikacja metody

Screening for cervical cancer Jeffrey Fowler, MD

Preview

The Pap smear is one of the most successful of the screening tools for cancer. However, refinements are continually being made in the terminology used to define the gradations of disease, in the classifications used to describe test results, and in the appropriate technique for performing the test. Dr Fowler offers these guidelines to keep you up to date on the current state of cervical cancer screening methods.

Rak szyjki macicy jest najczęściej stwierdzanym rakiem u kobiet na świecie (1). W Stanach Zjednoczo­nych zajmuje on obecnie ósme miej­sce wśród nowotworów u kobiet, a trzecie wśród raków żeńskiego narządu płciowego (tabela 1).

W 1940 r., to jest przed wprowa­dzeniem rozmazów Papanicolau, rak szyjki macicy był główną przyczyną zgonów kobiet z powodu nowotwo­rów w USA. Zapadalność na tę cho­robę wynosiła wówczas 30 przypad­ków na 100 000 ludności, a obecnie — ok. 10 przypadków na 100 000. Współczynnik ten w odniesieniu do inwazyjnej postaci raka szyjki stale się zmniejsza: w 1985 r. stwierdzono około 15 000 przypadków, a w 1991 oszacowano ich liczbę na 13 000 (2). U 600 000 kobiet odnotowano także neoplazję wewnątrznabłonkową szyj­ki macicy, przy czym 50 000 w stop­niu trzecim (3).

Czynniki ryzyka

Przeszłość seksualna dostarcza naj­ważniejszych, wymiernych danych na temat czynników ryzyka wystą­pienia raka szyjki macicy (tabela 2). Jest ono odwrotnie proporcjonalne do wieku rozpoczęcia współżycia płciowego i wprost proporcjonalne do liczby partnerów seksualnych (4). Partnerki mężczyzn, którzy współ­żyli wcześniej z kobietami chorują­cymi na raka szyjki macicy, są obar­czone większym ryzykiem wystąpie­nia neoplazji szyjkowej.

Potwierdzenie, iż zachowania sek­sualne mają wpływ na zagrożenie wystąpieniem neoplazji szyjki maci­cy, stało się bodźcem do poszukiwań czynników przyczynowych przeno­szonych drogą płciową. Początkowo skupiono uwagę na wirusie Herpes simplex (HSV) 2, choć obecnie HSV uważany jest raczej za czynnik współdziałający, niż za pierwotną przyczynę.

ROLA WIRUSA LUDZKIEGO BRODAWCZAKA — Istnieje silny związek pomiędzy zakażeniem wirusem ludz­kiego brodawczaka a rozwojem neo­plazji szyjkowej. Obecnie wszystkie stopnie wewnątrznabłonkowej neo­plazji szyjki, a także postać inwa­zyjną raka, wiąże się z zakażeniem tym wirusem. Dotychczas poznano ponad 60 jego typów, z których ok. 15 do 20 atakuje okolice narządów płciowych i odbytu (5). Zakażenie niektórymi z nich (tj. typem 16, 18, 31,33, 35, 39) uważane jest za czyn­nik zwiększający ryzyko rozwoju ne­oplazji, z powodu związku pomię­dzy tymi wirusami a zmianami pato­logicznymi o wysokim prawdopodo­bieństwie zezłośliwienia. Typy 6, 11, 42 rzadko spotyka się w połączeniu z przemianą złośliwą, zaś typy 16 i 18 były najczęściej związane z du­żego stopnia neoplazją i rakiem in­wazyjnym (tabela 3) (6).

Jedna z chorób brodawczakowatych, kłykciny kończyste, jest obe­cnie w USA najczęstszą chorobą wi­rusową przenoszoną drogą płciową.

Stanowi przyczynę ponad 200 000 pierwszych wizyt w gabinetach le­karskich (7).Tak więc miliony męż­czyzn i kobiet mogą być zarażone wirusem ludzkiego brodawczaka, a mimo to u ogromnej większości pa­cjentek nie dochodzi do rozwoju ra­ka szyjki macicy.

Biologiczne metody hybrydyzacji molekularnej zwiększyły zdolność wykrywania wirusa ludzkiego bro­dawczaka w dolnym odcinku dróg płciowych (8). Metody te pozwalają na rozpoznanie wirusowego DNA i RNA, różnią się wszakże między sobą czułością, swoistością, war­tością rozpoznawczą, kosztami oraz zastosowaniem w praktyce klinicz­nej. Hybrydyzacja miejscowa na fil­trze i metoda „dot-blot” są obecnie najbardziej przydatne. Techniki te umożliwiają identyfikację głównego typu wirusa związanego z wysokim ryzykiem wystąpienia choroby, acz­kolwiek niezrozumiała nadal pozo­staje jego obecność przy prawidłowo wyglądającej szyjce macicy. W przy­padku jawnej klinicznie neoplazji wewnątrznabłonkowej szyjki zasto­sowane leczenie powinno być takie samo, bez względu na typ obecnego wirusa. Dopóki wyniki badań prze­prowadzonych nad różnymi typami wirusa ludzkiego brodawczaka nie będą szeroko dostępne, w praktyce klinicznej ustalenie jego typu stano­wi tylko niewielką pomoc.

INNE CZYNNIKI — chociaż istnie­je silny związek pomiędzy wirusem ludzkiego brodawczaka a rakiem szyj­ki macicy, rozwój choroby zależy również od innych czynników mogą­cych przyczyniać się do powstawa­nia przemiany złośliwej. Palenie ty­toniu oraz immunosupresja związa­ne są ze wzrostem ryzyka wystąpie­nia wewnątrznabłonkowej neoplazji i raka szyjki (9). Kobiety zakażone wirusem upośledzającym odporność immunologiczną są także bardziej narażone na zachorowanie (10).

RAK SZYJKI MACICY

• VOL 2/NR 3/1993 MEDYCYNA PO DYPLOMIE

---