Rozdział III

ANOREKSJA – WRóG TWOJEGO DZIECKA

3.1. Anoreksja – fakty i mity

Na anoreksję chorują tylko dziewczęta i młode kobiety

Nieprawda, chociaż faktycznie przeważnie choroba ta dotyka dziewcząt

i młodych kobiet. Zdarzają się jednak również zachorowania w grupie mężczyzn

i chłopców. Przebieg choroby i leczenie są podobne bez względu na płeć. Jedyną

znacząca różnicą w diagnozowaniu anoreksji u chłopców jest eliminacja jednego

z objawów, jakim jest zatrzymanie miesiączki.

Anoreksja jest chorobą śmiertelną

Tak, jeśli jest nie leczona, ponieważ bardzo szybko niszczy organizm i znacząco

wpływa na psychikę chorego. Śmierć najczęściej jest konsekwencją anoreksji – na-

stępuje z powodu wyniszczenia organizmu. Czasami osoby chore są tak zmęczone

chorobą i własną bezradnością wobec anoreksji, że popełniają samobójstwo.

Anorektyczką/anorektykiem pozostaje się do końca życia

Nie. Można wyzdrowieć i prowadzić normalne życie bez diet, wyrzutów su-

mienia z powodu zjedzonego obiadu i natrętnych myśli o wadze swojego ciała.

Jednak powrót do życia następuje powoli. Dlatego przez długi czas po ustąpieniu

objawów pacjenci powinni monitorować swoje zachowania i w przypadku wątpli-

wości czy niepokoju zwracać się do terapeuty.

Na anoreksję chorują osoby, których matki dbają o szczupłą sylwetkę

Odchudzanie się matki i mocne koncentrowanie na własnym wyglądzie i wa-

dze ciała może stanowić czynnik zachęcający dziecko do odchudzania. Jednak ta-

42

Rozdział III. Anoreksja – wróg twojego dziecka

kie spojrzenie jest bardzo powierzchowne, warto rozpatrywać tego typu czynniki

inaczej: skoncentrowana na swoim wyglądzie, wiecznie odchudzająca się kobieta

często nie akceptuje siebie i jest nieszczęśliwa, dlatego trudno jej stworzyć ciepły,

dobry dom dla dziecka. Ponadto dzieci naśladują rodziców i właśnie obserwując

własną rodzinę uczą się pełnienia różnych ról w społeczeństwie. Warto jednak

powiedzieć, że prawie wszystkie kobiety dbają o wygląd i starają się kontrolować

kaloryczność spożywanych posiłków. Nie oznacza to oczywiście, że ich dzieci za-

chorują na anoreksję, ponieważ na występowanie tej choroby ma wpływ wiele

innych ważnych czynników.

Anorektyczka nie może cierpieć na bulimię

Według kryteriów diagnostycznych (wg DSM IV, 99) jedna osoba nie może

cierpieć na anoreksję i bulimię w tym samym czasie. Jednak zdarza się dość często,

że podczas wychodzenia z anoreksji pojawiają się czasowe epizody bulimiczne.

Trzeba dodać, że jeśli pacjent w tym czasie jest w terapii, to zwykle te epizody

objadania się i wymiotowania mijają po krótkim czasie.

Dieta osoby cierpiącej na anoreksję, która jest w procesie leczenia

powinna być wysokokaloryczna

Dieta powinna być przede wszystkim dobrze zbilansowana (dostarczająca

potrzebnych wartości odżywczych) i lekkostrawna. Osoby cierpiące na anorek-

sję szybko przybierają na wadze, nawet jeśli ich dieta zawiera przeciętne dzienne

zapotrzebowanie kaloryczne. Najważniejszym zadaniem terapeuty jest zmotywo-

wanie chorego do jedzenia, co jest znacznie łatwiejsze, kiedy przyrost masy ciała

następuje stopniowo. Wprowadzenie do diety chorego dużej ilości wysokokalo-

rycznych pokarmów może spowodować zbyt szybki wzrost masy ciała i nasilić

objawy choroby. Podobne niepożądany efekt może nastąpić przy wprowadzeniu

potraw ciężkostrawnych, które nasilają uczucie sytości, ciężkości w żołądku i wy-

wołują u chorego dodatkowy dyskomfort.

Osoby cierpiące na anoreksję nie boją się śmierci

Osoby cierpiące na anoreksję czasem latami żyją na granicy życia i śmierci, ale

nie oznacza to, że chcą umrzeć, czy nie odczuwają lęku przed śmiercią. Problem

polega na tym, że równie mocno boją się życia, ponieważ czują, że nie potrafią

tak dobrze sobie radzić jak inni. Anoreksja jest sposobem na życie, pozwala kon-

centrować się na sprawach związanych z jedzeniem i wagą i czerpać satysfakcję

z osiągniętych celów. Oddala od prawdziwego życia i problemów.

43

3.1. Anoreksja – fakty i mity

Ruch pro-ana zachęca do anoreksji

Tak, jak sama nazwa wskazuje. Promowanie „pro-ana” jako zdrowego sty-

lu życia nie jest prawdą. Istniej bardzo duża różnica miedzy zachęcaniem do

zdrowego stylu życia (racjonalnego odżywiania, uprawiania sportu), a rygory-

stycznymi dietami, nienawiścią do swojego ciała i promowaniem wychudzone-

go wizerunku ciała kobiety. Strony „pro-ana” są zagrożeniem dla osób chorych

i predysponowanych do zachorowania na anoreksję, ponieważ chorzy znajdu-

ją u siebie wzajemne zrozumienie, co utwierdza ich w dalszym odchudzaniu

i znacznie utrudnia leczenie.

Każde odchudzanie może prowadzić do anoreksji

Odchudzanie jest czynnikiem, który w określonych warunkach może wywo-

ływać anoreksję, dlatego mimo, że nie każda odchudzająca się nastolatka jest nią

zagrożona, warto do tego podejść poważnie. Najważniejsze to być wtedy blisko

dziecka, poświęcić mu czas, rozmawiać, wybrać się do dietetyka, rozpocząć ro-

dzinny sportowy tryb życia. Tego typu działania zwykle okazują się skuteczne,

a odchudzanie kończy się na kilku kilogramach. Jeśli jednak cokolwiek nas za-

niepokoi warto od razu zwrócić się do specjalisty, ponieważ anoreksję najłatwiej

leczyć w pierwszych etapach choroby.

Anoreksja zaczyna się od odchudzania

Tak można powiedzieć, ponieważ wtedy osoba chora zaczyna swym zachowa-

niem (i wkrótce również wyglądem) zwracać uwagę innych. Jednak pewne symp-

tomy, które powinny niepokoić bliskich zwykle występują wcześniej, np. izolowa-

nie się od otoczenia, niechęć do swojego ciała, smutek.

Komentarze z otoczenia, typu: „Jesteś gruba” mogą wywołać anoreksję

Tak. Szczególnie u nastolatek, które są bardzo wrażliwe na punkcie swojego

wyglądu. Krytyczne uwagi na temat wyglądu stanowią jednak tylko tzw. czynnik

spustowy, który prowadzi najpierw do intensywnego odchudzania, a potem rozwi-

ja się w cały zespół chorobowy. Należy kolejny raz przypomnieć, że nie u każdej

skrytykowanej nastolatki odchudzanie przerodzi się w anoreksję. Jednak jeśli taka

uwaga skierowana zostanie w stronę osoby z zaniżoną samooceną i silną potrze-

bą osiągania sukcesów (przy jednoczesnej potrzebie akceptacji) istnieje dość duże

prawdopodobieństwo wystąpienia choroby.

44

Rozdział III. Anoreksja – wróg twojego dziecka

Osoby cierpiące na anoreksję muszą być karmione dożylnie

Czasami pojawia się taka konieczność, kiedy z różnych powodów nie jest moż-

liwe normalne przyjmowanie posiłków. Należy jednak pamiętać, że dla osoby cho-

rej najważniejsze jest ponowne nauczenie się jedzenia i przyzwyczajanie organi-

zmu do normalnego trawienia. Na początku zwykle wiąże się to z silnym oporem,

odczuciem dyskomfortu (zarówno psychicznego jak i fizycznego), ale stopniowo

te przykre dolegliwości mijają i chorzy siadają do posiłków z coraz mniejszym

lękiem.

Osoby cierpiące na anoreksję nie chcą jeść w towarzystwie

Najczęściej tak, szczególnie w przypadku anoreksji o charakterze restrykcyj-

nym. Wynika to z poczucia, że jedząc osoba chora łamie swoje anorektyczce prze-

konania, które prowadzą do poczucia winy, więc w jej mniemaniu postępuje źle.

Poza tym jedzenie jest pewnym rytuałem, który chorzy wolą odbywać w samot-

ności (często jest to jedzenie o określonych porach, tych samych produktów, dzie-

lenie na bardzo małe porcje itp.). Osoby cierpiące na anoreksję, która przebiega

z epizodami objadania się i wymiotowania, często siadają razem z rodziną do stołu,

zjadają posiłek, a potem zamykają się w toalecie by prowokować wymioty.

Osoba chora nie odczuwa głodu

Najczęściej osoby chore na anoreksję odczuwają głód, a nawet cierpią z powodu

silnych skurczów głodowych, ale wstydzą się do tego przyznać. Pokonanie głodu

jest przecież celem, oznacza zwycięstwo, pozwala poczuć się lepiej. Dlatego, jeśli

osoba cierpiąca na anoreksję tłumaczy, że nie je, ponieważ nie ma apetytu, nie za-

wsze należy w to wierzyć, gdyż przyznanie się do uczucia głodu jest przyznaniem

się do słabości. Poza tym brak apetytu jest lepiej przyjmowany i rozumiany przez

otoczenie. Z czasem może oczywiście nastąpić brak łaknienia, ale nie jest on tak

częsty jak można by przypuszczać.

Osoba chora na anoreksję nie powinna pracować ani się uczyć

Oczywiście najważniejszy jest stan zdrowia osoby chorej. Czasem organizm

jest tak wycieńczony chorobą, że przez jakiś czas jakakolwiek aktywność (np. pra-

ca, szkoła) jest niemożliwa. Wtedy cała energia powinna być skierowana na tera-

pię i powrót do zdrowia. Jeśli jednak osoba chora ma wystarczająco dużo siły, to

błędem jest nakłanianie jej do urlopu dziekańskiego na studiach czy rezygnacji

45

3.1. Anoreksja – fakty i mity

z pracy. Każda aktywność i spotkania z innymi ludźmi pomagają oderwać myśli

od spraw związanych z jedzeniem, wagą i dietą. Osoby, objęte terapią, które nadal

pracują lub uczą się, szybciej wracają do zdrowia.

Intensywne uprawianie sportu może być objawem anoreksji

Tak, jeśli jest powiązane z obsesyjnym ważeniem, koncentracją na wyglądzie

i sprawdzaniem kaloryczności posiłków. Zwykle też ćwiczenia są wtedy wielogo-

dzinne i bardzo wyczerpujące. Ich celem jest spalenie spożywanych kalorii.

Kobiety chore w przeszłości na anoreksję nie mogą mieć dzieci

Zwykle razem ze wzrostem masy ciała powracają miesiączki i osoby cierpiące

w przeszłości na anoreksję mogą zajść w ciążę i rodzić dzieci. Jednak z powodu

różnych komplikacji wynikających z zatrzymania okresu, mogą mieć czasem prob-

lemy z zajściem w ciążę. Najczęściej jest to brak owulacji i zaburzenia hormonalne.

Jednak w większości przypadków leczenie jest skuteczne.

Ciąża może wywołać nawrót anoreksji

Niestety należy brać to pod uwagę i dobrze się do ciąży przygotować. Nie moż-

na zakładać, że ciąża musi wywołać objawy zaleczonej już choroby, ale jest czynni-

kiem ryzyka, ponieważ wiąże się:

l

ze zmianami hormonalnymi i huśtawką nastrojów (a z emocjami osoba cierpiąca

w przeszłości na anoreksję często dopiero niedawno nauczyła się sobie radzić);

l

ze zmianą wyglądu i wagi (szybkie przybieranie na wadze może wywoływać

niepokój);

l

z niepokojem związanym z nową rolą w życiu (osoby cierpiące w przeszłości

na anoreksję potrzebują często więcej czasu na zaadoptowanie się do nowych

sytuacji). Dlatego podczas ciąży warto oprócz wizyt u ginekologa korzystać

z pomocy swojego terapeuty, który z pewnością pomoże przezwyciężyć trudne

momenty i cieszyć się myślą o narodzinach dziecka.

Osoba cierpiąca na anoreksję nie chce przyznać się do swojej choroby

Tak jest najczęściej, ponieważ osoby chore na początku nie uważają swoich

zaburzeń za groźne. Wydaje im się, że to ich wybór i mogą diety, czy pewne za-

chowania związane z pozbywaniem się pokarmu, bez trudu kontrolować. Potem,

kiedy uświadamiają sobie, że choroba przejmuje nad nimi władzę najczęściej boją

się leczenia i społecznego odrzucenia.

46

Rozdział III. Anoreksja – wróg twojego dziecka

Osoby chore na anoreksję nie chcą podjąć terapii

Tak. Na początku choroby anoreksja pozwala uwierzyć w siebie, daje mnó-

stwo korzyści związanych z poczuciem własnej wartości, zmianą pozycji w ro-

dzinie, siłę do przeciwstawiania się całemu światu. Ten początkowy etap jest ze

względu na krótki czas trwania choroby najlepszym momentem na rozpoczęcie

leczenia, ale niestety bardzo rzadko udaje się namówić chore na podjęcie terapii

w tym czasie. Potem jest znacznie trudniej zmienić pewne zachowania i sposo-

by radzenia sobie z własnymi emocjami, dlatego osoby cierpiące na anoreksję,

nawet jeśli są bardzo zmęczone swoją chorobą, nie potrafią uwierzyć, że mogą

bez niej żyć. Boją się terapii nie tylko dlatego, że wiąże się ona z przybraniem

na wadze. Równie ważne jest przekonanie, że nie poradzą sobie bez choroby, nie

będą umiały żyć tak, jak inni ludzie.

Osoba chora z dumą manifestuje swoją chudość

Nie zawsze, ale często faktycznie, szczególnie na początku choroby, chore

z dumą pokazują swoją chudość, która jest dla nich dowodem zwycięstwa z gło-

dem, sobą, światem. Szczupła sylwetka jest anorektycznym świadectwem, że wy-

siłki przyniosły oczekiwany efekt. Często otoczenie nieświadomie samo do tego

zachęca, ponieważ kiedy nastolatka zaczyna się odchudzać i traci 2, 3 kilogramy

to zwykle na początku słyszy: Super! Schudłaś. Świetnie teraz wyglądasz! Ale ci za-

zdroszczę silnej woli…, więc ucieszona sukcesem chudnie dalej… 5 kilo, 0, 5,

20… Nieważne, że wtedy już nikt jej nie podziwia. Dla niej to jest sukces, ponie-

waż osiąga swój cel. To podnosi samoocenę, pozwala poczuć się lepiej.

Najbardziej na anoreksję narażone są dziewczęta

w okresie dojrzewania

Tak. Najczęściej na anoreksję chorują dziewczęta i młode kobiety. Pierwsze

objawy choroby występują przeważnie u dziewcząt między a 7 rokiem życia,

chociaż zdarzają się przypadki zachorowań dziewczynek 8, 9-letnich czy też ko-

biet po 35. roku życia.

Najczęściej na anoreksję chorują dziewczęta z bogatych domów

Nie. Tak przez dłuższy czas uważano, ale obecnie osoby cierpiące na zaburzenia

odżywiania pochodzą z rodzin o różnym statusie materialnym.