54

HOBBY

Usprawnienia

Świat Radio Styczeń 2006

Eksperymentalne konstrukcje radiowe

Najprostsze konwertery KF

metryczny transformator Tr1 nawi-

nięty tryfilarnie, czyli trzema druta-

mi jednocześnie.

Sygnał z anteny jest skierowany

bezpośrednio na diody mieszacza

z pominięciem jakiegokolwiek ob-

wodu rezonansowego. Takie szero-

kopasmowe rozwiązanie w przed-

stawionym układzie sprawuje się

nie najgorzej, choć nie zaszkodziłoby

wstawić tam choćby dławik rzędu

100uH do masy (w celu bezpośred-

niego połączenia anteny do masy

i poprawienia pracy mieszacza).

Na środek uzwojenia transforma-

tora jest podany sygnał z oscylatora

o częstotliwości 32MHz poprzez

kondensator C1. Jego obecność

w tym układzie nie jest konieczna,

bo oprócz separacji składowej stałej

stanowi swego rodzaju dopasowa-

nie wartości sygnału potrzebnego

do optymalnej pracy mieszacza dio-

dowego.

Uzwojenie wtórne mieszacza jest

połączone bezpośrednio z gniaz-

dem antenowym odbiornika (trans-

ceivera).

Wyjściowy sygnał użyteczny, bę-

dący różnicą częstotliwości sygnału

generatora i sygnału wejściowego,

podlega dalszej obróbce w obwo-

dach wejściowych odbiornika 10m.

Przy zachowaniu symetrii uzwo-

jeń i identycznych diod, układ nie

zawiera w sygnale wyjściowym

napięcia o częstotliwościach do-

prowadzonych sygnałów, czyli na

jego wyjściu nie występują także

parzyste harmoniczne kombinacje

doprowadzonych sygnałów.

Na wyjściu będzie występował

sygnał będący różnicą lub sumą

tych dwóch składowych (niewłaści-

wy sygnał zostanie wraz z innymi

dodatkowymi kombinacjami skła-

dowych harmonicznych sygnałów

odfiltrowany przez dalsze obwody

odbiornika czy radiotelefonu CB).

Dzięki mieszaniu różnicowemu

odbierany sygnał zmienia automa-

tycznie wstęgę boczną, czyli sygna-

ły w pasmie 80m są teraz przesu-

nięte do pasma 10m z pozycji LSB

(dolna wstęga boczna) na pozycję

USB (górna wstęga boczna), co jest

korzystne w przypadku odbiornika

nie mającego przełącznika zmiany

wstęgi (odbiornik 10m jest przysto-

sowany do USB).

Przy częstotliwości generatora

kwarcowego 32MHz, dolnej czę-

stotliwości wejściowej 3,5MHz bę-

dzie odpowiadała częstotliwość

28,5MHz i, odpowiednio, górnej

3,8MHz - 28,2MHz.

Przy mieszaniu sumacyjnym bę-

dzie prościej z przeliczaniem wyni-

ku przemiany częstotliwości (czę-

stotliwości 3,8MHz będzie odpo-

wiadało 28,8MHz), jednak oscyla-

tora 25MHz będzie trudno znaleźć,

bo nie jest to wartość produkowana

seryjnie (można zamówić u wy-

twórcy, ale nie w pojedynczych ilo-

ściach). Z kolei przy zastosowaniu

najłatwiej dostępnego oscylatora,

generatora kwarcowego 24MHz,

używanego również w sprzęcie

komputerowym, jest szansa wyko-

rzystania radiotelefonu CB pokry-

wającego zakres 27,5-27,8MHz/LSB.

Warto w tym miejscu przepro-

wadzić analizę zastosowania innych

dostępnych wartości częstotliwości

pracy generatora.

Na przykład przy zastosowaniu

równie łatwo dostępnego i taniego

oscylatora 36MHz otrzymamy kon-

werter przystosowany do odbioru

sygnałów amatorskich 40m. Tutaj

również w procesie przemiany na-

stępuje automatyczne odwrócenie

wstęgi, to znaczy sygnały o często-

tliwości 7,0MHz/LSB można od-

bierać w pozycji 29MHz/USB, zaś

7,1MHz w pozycji 28,9MHz.

Z kolei przy mieszaniu sumacyj-

nym można użyć rezonatora 20MHz

W literaturze krótkofalarskiej, w tym także na łamach ŚR, było opisywanych

wiele konwerterów. Tym razem proponujemy wykonanie chyba najprost-

szego konwertera KF, za pomocą którego można zobaczyć, co dzieje się na

pasmach krótkofalarskich. Dzięki takiej małej przystawce dołączonej np. do

transceivera czy odbiornika SSB, pokrywającego zakres 28MHz (ew. radio-

telefonu CB), można uzyskać nasłuch w popularnym pasmie 80m.

Układ jest ograniczony do nie-

zbędnego minimum, a jego uniwer-

salność polega na tym, że poprzez

wymianę oscylatora kwarcowe-

go może on pracować w zasadzie

w każdym, interesującym nas za-

kresie KF.

Schemat ideowy układu kon-

wertera 10m/80m jest pokazany na

rysunku 1.

W jego skład wchodzi łatwo do-

stępny, scalony oscylator kwarco-

wy 32MHz. Ten sam efekt można

uzyskać poprzez użycie oscylatora

25MHz, ale nie jest on tak popular-

ny na rynku i tani, jak 32MHz.

Układ, ze względu na oscylator,

wymaga zasilania napięciem stabili-

zowanym 5V.

Drugim niezbędnym elemen-

tem jest mieszacz, który był już

szeroko opisywany i stosowany na

łamach ŚR w Eksperymentalnych

Konstrukcjach Radiowych.

W jego skład wchodzą dwie

identyczne diody D1 i D2 oraz sy-

Rys. 1.

55

Świat Radio Styczeń 2006

i odbierać sygnały z pasma 40m

w zakresie CB (27,0-27,1MHz/LSB).

Jak widać, jest tutaj wiele możli-

wości i oczywiście Czytelnicy znaj-

dą dla siebie najbardziej optymalne

rozwiązanie. Trzeba jednak przypo-

mnieć, że nie wszystkie radiotele-

fony CB będą się nadawały do wy-

korzystania przez krótkofalowców

(AM/FM na pewno nie będą odpo-

wiednie). Przydatne będą radiote-

lefony CB z emisją jednowstęgo-

wą, jak President Lincoln, Jackson,

Alan 87..., najlepiej wyposażone we

wszystkie czterdziestki i posiadają-

ce przełącznik „USB/LSB” oraz po-

krętło do precyzyjnego dostrojenia

się do pasma (RIT czy COARSE).

Ze względu na prostotę cały

układ można zmontować sposo-

bem przestrzennym np. w małym

pudełku metalowym, które będzie

stanowiło ekran i jednocześnie mo-

cowanie gniazd G1 i G2.

Wygodniej jest jednak użyć ma-

łej płytki drukowanej pokazanej na

rysunku 2, którą można łatwo uzy-

skać poprzez wyskrobanie w war-

stwie miedzi pól lutowniczych np.

śrubokrętem czy przez delikatne

nacięcie brzeszczotem do metalu.

Oscylator najlepiej jest wstawić

w podstawkę, np. 14-nóżkową, pod

układ scalony, co umożliwi łatwą

zmianę zakresu. W naszym przy-

padku, chcąc przejść z pasma 80 na

40m, będzie trzeba wyjąć z podstaw-

ki oscylator 32MHz i wstawić w to

samo miejsce oscylator 36MHz.

Uzwojenia szerokopasmowego

transformatora TR1 można nawi-

nąć na rdzeniu toroidalnym RP-10

z materiału F-82 trzema drutami jed-

nocześnie po 5 zwojów (tryfilarnie).

Oczywiście można tutaj użyć wielu

innych rdzeni, w tym coraz bardziej

dostępnych rdzeni firmy Amidon.

W mieszaczu można wykorzystać

dowolne dwie diody detekcyjne

krzemowe, a także germanowe, naj-

lepiej sparowane (choćby w jednym

punkcie, na omomierzu). Warto wie-

dzieć, że najlepsze do tego typu mie-

szaczy są diody Schottky’ego.

Na

rysunku 3 pokazano schemat

jeszcze prostszego konwertera z za-

stosowaniem scalonego mieszacza

zrównoważonego EMS-500X1.

Do zasilania konwertera można

wykorzystać ten sam zasilacz, któ-

rym jest zasilany transceiver 10m

czy radiotelefon CB, z tym że trze-

ba obniżyć napięcie do 5V (najle-

piej za pośrednictwem stabilizatora

scalonego 78L05 lub choćby diody

Zenera 5V1 poprzez rezystor rzędu

470Ω). W ostateczności do zasilania

można użyć baterii płaskiej 3R12

lub 3 ogniw R6 po 1,5V połączo-

nych szeregowo.

Odczytywanie wartości odbie-

ranej częstotliwości ze skali trans-

ceivera mogą ułatwić nomogramy

zamieszczone na

rysunku 4.

W przypadku wykorzystywania

urządzenia jako konwertera niedo-

puszczalne jest załączenie PTT, bo

może to doprowadzić do uszkodze-

nia urządzenia.

Warunkiem poprawnej pracy

układu jest skuteczna antena prze-

znaczona do pracy w danym pa-

śmie, np. dipol (dla 80m - 2x19,5m,

zaś do pracy w paśmie 40m – 2x10m)

zasilany kablem koncentrycznym.

Zachęcamy do eksperymentów

z użyciem opisanego konwertera

także na zakresach UKF i podziele-

nie się z Czytelnikami szczegółami

zmian w układzie.

Andrzej Janeczek

Rys. 4.

Rys. 2.

Rys. 3.