Oddychanie jest podstawowym przejawem życia i polega na dostarczaniu
organizmowi tlenu i wydalaniu dwutlenku węgla. Istotną rolę w oddychaniu
odgrywa krążąca krew. Krwinki czerwone pobierają tlen w płucach i
transportują go do każdej żywej komórki, a zabierają dwutlenek węgla i
przenoszą go do płuc, skąd jest wydalany na zewnątrz. Jest to tzw. wymiana
gazowa - czyli proces, w czasie którego dochodzi do wymieszania się gazów
i ich wymiany pomiędzy całym organizmem a jego otoczeniem (wymiana
gazowa zewnętrzna) oraz pomiędzy płynami ustrojowymi a tkankami
(wymiana gazowa wewnętrzna). U człowieka wymiana gazowa przebiega w
pęcherzykach płucnych, między ścianą pęcherzyka a oplatającymi ją
naczyniami włosowatymi. Przez ścianę pęcherzyka i naczyń dyfundują gazy:
tlen i dwutlenek węgla. Dyfuzja odbywa się z miejsc o większym stężeniu do
miejsc o stężeniu mniejszym, zgodnie z różnicą stężeń. Cząsteczki tlenu
przenikają z pęcherzyków płucnych do krwi, w odwrotnym kierunku wędruje
dwutlenek węgla. Tempo tych zjawisk zależy od ciśnień cząsteczkowych
gazów. Dłuższa przerwa w dostawie tlenu powoduje w organizmie
nieodwracalne zmiany, nie cofające się nawet po przywróceniu zaopatrzenia
w tlen.
Oddechy, czyli rytmiczne ruchy klatki piersiowej, złożone z fazy wdechowej i
wydechowej, powodują przewietrzanie płuc. Dzieje się tak około 16 razy/min.
w trakcie spoczynku i w tym czasie człowiek wdycha oraz wydycha ok.8l
powietrza – jest to tzw. spoczynkowa wentylacja minutowa. Przy wzmożonym
wysiłku wentylacja minutowa może wzrosnąć nawet dwudziestokrotnie i w
ciągu jednej minuty człowiek może pobrać i wydalić z płuc ponad 150l
powietrza.
Oddech dzielimy na dwie fazy:
- fazę czynną – wdech. Proces, w trakcie którego dochodzi do przesunięcia
powietrza z otoczenia do płuc. U człowieka we wdechu biorą udział mięśnie
międzyżebrowe i przepona. Podczas wdechu płuca zwiększają swoją
objętość i tworzy się różnica ciśnień, która umożliwia zassanie powietrza.
Mięśnie międzyżebrowe kurczą się, żebra unoszą się do góry, przepona
obniża się, ciśnienie wewnątrz klatki piersiowej spada i powietrze dostaje się
do płuc.
- fazę bierną – wydech. Usuwanie „zużytego” powietrza zasobnego w
dwutlenek węgla. U człowieka podczas wydechu następuje rozluźnienie
przepony oraz mięśni oddechowych klatki piersiowej. Uzyskana różnica
ciśnień umożliwia usunięcie powietrza z płuc.
Pojemność całkowitą płuc czyli objętość powietrza zawartego w płucach u
dorosłego człowieka wynosi ok. 5-6l. W skład pojemności całkowitej płuc
wchodzą różne składowe, nazywane potocznie pojemnością płuc. Wśród nich
należy rozróżnić:
1. pojemność życiowa, którą możemy podzielić na:
• pojemność oddechowa - około 0,5l wydychane podczas
normalnego wdechu,
• pojemność dopełniająca (uzupełniająca) - około 2,5l
powietrza, które dodatkowo można wciągnąć do płuc
(pogłębiony wdech),
• pojemność zapasowa - około 1,5l powietrza, które
dodatkowo można usunąć z płuc (pogłębiony wydech)
2. pojemność zalegająca - jest to pojemność około 1,2l powietrza,
które pozostaje w płucach nawet przy najgłębszym wydechu i nie
jest wymieniana podczas standardowego oddechu.
Bibliografia:
Domowy poradnik medyczny – K.Janicki