1146

Medycyna Wet. 2008, 64 (9)

Praca oryginalna

Original paper

Zachowawcze leczenie zespo³u endometritis-

-pyometra u suk z zastosowaniem aglepristonu

ANNA DOMOS£AWSKA, TOMASZ JANOWSKI

Zespó³ Rozrodu Zwierz¹t Katedry Nauk Klinicznych Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UWM, ul. Oczapowskiego 14, 10-957 Olsztyn

Domos³awska A., Janowski T.

Non-invasive treatment of endometritis-pyometra complex with aglepristone Summary

The aim of the study was to evaluate the efficacy of aglepristone – a progesterone receptor blocker – in the treatment of endometritis-pyometra complex (EPC) in bitches. 12 bitches of pure and mixed breeds between 2 and 13 years of age with EPC were examined. All animals were treated according to the same pattern: aglepristone (Alizine, Virbac®) was administered at the dose of 0.33 ml/kg, s.c. on days 1, 2, 7, and 14.

Additionally, the antibiotic amoxycyline (Clamoxyl, Pfizer®) was administered at the dose of 1 ml/10 kg, s.c.

every 48 hours for 10 days. A complete puss mass elimination, uterus involution and improvement of clinical state were observed after 3 weeks of treatment. Progesterone concentration, that was highly increased at the beginning of treatment, decreased to low levels during its first week. The leukocyte count (WBC), alkaline phosphatase (AP), aspartate aminotransferase (AST) and alanine aminotransferase (ALT) exceeded normal values before and in the first days of treatment. These parameters improved to normal values after the first week of treatment. The recurrence of EPC was not observed in any bitch during the next 2 years. Three bitches were mated in next heats but did not get pregnant. In the present study the antigestagens therapy proved highly effective: clinical recovery and the recurrence of normal haematological and biochemical counts were observed.

Keywords: endometritis-pyometra complex, aglepristone, bitches Zaburzenia funkcji hormonalnych w cyklu p³ciowym

Antygestageny to zwi¹zki, które ³¹cz¹ siê z we-

suk mog¹ prowadziæ do wielu schorzeñ, wœród któ- wn¹trzkomórkowymi miejscami wi¹¿¹cymi progeste-rych jednym z najbardziej istotnych jest zespó³ endo- ronu bez wywo³ywania reakcji tkankowej typowej dla metritis-pyometra (EPC) (1, 7, 12, 15, 17, 21). EPC tego hormonu, bowiem nie indukuj¹ procesu transkryp-zwykle dotyczy suk w wieku œrednim lub starszych cji (16, 19). W medycynie ludzkiej s¹ stosowane jako (> 6 lat). Jednak¿e w ostatnich latach coraz czêœciej œrodek wczesnoporonny, w weterynarii zaœ s¹ obecnie ma ono miejsce tak¿e u m³odych suk, zw³aszcza po wdra¿ane do leczenia zaburzeñ procesów rozrodczych stosowaniu u nich gestagenowych preparatów hormo- psów i kotów zwi¹zanych z oddzia³ywaniem proge-nalnych (12, 17, 21). Spontanicznie schorzenie to wy- steronu (2, 4, 10, 16, 18, 21).

stêpuje z regu³y w fazie metestrus (1, 3, 8, 21). Etio-Celem niniejszych badañ by³a ocena skutecznoœci

patogeneza EPC jest z³o¿ona i jeszcze nie do koñca zachowawczego leczenia suk z zespo³em endometri-poznana. W powstawaniu zespo³u endometritis-pyo- tis-pyometra w formie zamkniêtej z zastosowaniem metra bior¹ udzia³ hormony sterydowe oraz czynniki blokera receptorów progesteronu – aglepristonu.

bakteryjne, przy czym szczególnie istotnym elemen-Materia³y i metody

tem etiopatogenezy EPC jest oddzia³ywanie progesteronu na b³onê œluzow¹ macicy (7, 9, 12, 15, 21).

Badania przeprowadzono na 12 sukach ró¿nych ras oraz W ostatnich latach pojawi³a siê mo¿liwoœæ zacho- mieszañcach, o masie od 6 kg do 32 kg. Psy by³y w wieku od wawczego leczenia zespo³u endometritis-pyometra 2 do 13 lat. Zwierzêta te by³y pacjentami zg³aszaj¹cymi siê przy pomocy substancji zwanych antygestagenami (16, z nastêpuj¹cymi zaburzeniami w stanie ogólnym: wzmo¿o-ne pragnienie, obni¿ony apetyt, apatia, osowia³oœæ, powiêk-19). Zwi¹zki te umo¿liwiaj¹ neutralizacjê oddzia³y- szenie pow³ok brzusznych, niekiedy sporadyczne i bardzo wania progesteronu na macicê, co, jak wspomniano niewielkie krwisto-ropne plamienie z dróg rodnych.

wczeœniej, jest istotn¹ przyczyn¹ powstawania tego Na podstawie wywiadu, badania klinicznego i ultrasono-schorzenia (7, 9, 12, 15, 21).

graficznego stwierdzono u nich istnienie zespo³u endomet-

Medycyna Wet. 2008, 64 (9)

1147

ritis-pyometra w formie zamkniêtej, charakteryzuj¹cej siê brakiem lub niewielkim wyp³ywem z dróg rodnych. Jede-6

œredni przekrój rogów macicy (cm)

50

œrednia koncentracja progesteronu (ng/ml)

naœcie zwierz¹t by³o w okresie 3-6 tygodni od ostatniej ciecz-5

45

ki, jedynie jedna 13-letnia suka ostatni¹ rujê wykaza³a oko³o 40

48 tygodni przed wyst¹pieniem objawów EPC. ¯adne ze 4

35

zwierz¹t nie otrzymywa³o wczeœniej preparatów hormonal-3

30

nych.

25

cm

Wszystkie suki poddano takiemu samemu leczeniu, pole-2

20 ng/ml

gaj¹cemu na podawaniu aglepristonu (Alizine, Virbac®) 1

15

w dawce 0,33 ml/kg. m.c. s.c. 1. i 2.dnia w odstêpie 24-go-10

0

dzinnym, a nastêpnie 7. i 14. dnia. Ponadto ogólnie stosowa-5

no antybiotyk – amoksycylinê (Clamoxyl, Pfizer) w dawce

-1

0

1

2

7

14 dni leczenia

1 ml/10 kg m.c. s.c. co 48 godzin przez 10 dni. W terminach otwieranie szyjki

podawania aglepristonu wszystkie zwierzêta poddawano ta-macicznej

kiej samej procedurze, polegaj¹cej na ogólnych badaniach Ryc. 1. Œredni przekrój rogów macicy (cm) oraz œrednia kon-klinicznych, ultrasonograficznych macicy oraz hematologicz-centracja progesteronu (ng/ml) w osoczu krwi leczonych zwie-nych, biochemicznych i endokrynologicznych. Krew do ba-rz¹t w 1., 2., 7. i 14. dniu terapii (n = 12)

dañ laboratoryjnych pobierano z ¿y³y odpromieniowej (vena cephalica). Do badañ ultrasonograficznych u¿ywano apara-tu firmy Pie Medical (Maastricht, Holland) z g³owic¹ sekto-45

row¹ o czêstotliwoœci 5,0 MHz. Badania wykonano przez 40

pow³oki brzuszne w linii bia³ej, na zwierzêciu stoj¹cym.

35

Badania ultrasonograficzne wykonywane w pierwszym dniu

/l) 30

9

mia³y na celu diagnozowanie zespo³u endometritis-pyomet-25

(10

ra, zaœ w kolejnych dniach terapii pozwoli³y na obserwacjê 20

procesu obkurczania siê macicy, a¿ do ca³kowitego zaniku WBC 15

jej œwiat³a. Przekrój rogów macicy mierzono w centymetrach.

10

W badaniu ultrasonograficznym za ropomacicze zamkniête 5

uznawano obecnoœæ znacznie rozszerzonych rogów macicz-0

nych, wype³nionych p³ynn¹ zawartoœci¹.

1

2

7

14

dni leczenia

Badania hematologiczne obejmowa³y ocenê liczby krwinek czerwonych (RBC), zawartoœci hemoglobiny (HGB), Ryc. 2. Œrednia liczba krwinek bia³ych (WBC) (109/l) u leczo-liczby hematokrytowej, liczby krwinek bia³ych (WBC) oraz nych zwierz¹t w 1., 2., 7. i 14. dniu terapii (n = 12) liczby krwinek p³ytkowych (PLT).

Badania biochemiczne dotyczy³y oznaczeñ aktywnoœci Zdjêcia ultrasonograficzne dokumentowa³y wiel-fosfatazy zasadowej (AP), aminotransferazy asparaginiano-koœæ macicy przed terapi¹ oraz proces obkurczania siê wej (AST), aminotransferazy alaninowej (ALT), mocznika tego narz¹du w jej trakcie. Œredni przekrój poprzecz-

(UREA) i kreatyniny (CREA).

ny œwiat³a macicy przed podjêciem leczenia wynosi³

Próbki krwi do okreœlania koncentracji progesteronu by³y 3,83 ± 0,98 cm i zmniejsza³ siê stopniowo, a¿ do jego natychmiast wirowane przez 20 minut przy 3000 obr./min.

ca³kowitego zaniku po 7-14 dniach (ryc. 1). U wiêk-Uzyskane osocze przenoszono do sterylnych probówek i do szoœci zwierz¹t zanik œwiat³a macicy mia³ z regu³y czasu analiz przechowywano w temperaturze –20°C. Poziom miejsce 7. dnia leczenia, a jedynie u niektórych z nich progesteronu oznaczano metod¹ radioimmunologiczn¹ (RIA) obserwowano zakoñczenie tego procesu 14. dnia. Taki z ekstrakcj¹. Przeciwcia³a do oznaczeñ progesteronu otrzy-przebieg inwolucji macicy potwierdza subkomórko-

mano od prof. dr. hab. Bernda Hoffmanna z Uniwersytetu wy mechanizm dzia³ania aglepristonu (16, 19), bowiem im. J. Liebiga w Giessen (Niemcy).

proces ten mia³ g³ównie miejsce w okresie pierwsze-go tygodnia leczenia, kiedy poziom progesteronu by³

Wyniki i omówienie

jeszcze znacznie podwy¿szony. Wysoki poziom tego

Rycina 1 obrazuje profil progesteronu u zwierz¹t hormonu, jak powszechnie wiadomo, jest czynnikiem doœwiadczalnych. Koncentracja tego hormonu przed hamuj¹cym aktywnoœæ myometrium (15, 21). Opisa-leczeniem by³a u wszystkich suk znacznie podwy¿- nemu przebiegowi terapii towarzyszy³a widoczna po-szona (œrednio 34,47 ± 9,54 ng/ml), po czym stopnio- prawa stanu ogólnego zwierz¹t oraz powrót apetytu.

wo obni¿a³a siê do niskich wartoœci w miarê postêpu Oznaczane wskaŸniki hematologiczne by³y general-terapii. Koncentracje poni¿ej 2 ng/ml by³y osi¹gane nie w granicach fizjologicznych. Wyj¹tek stanowi³a dopiero 14. dnia terapii (ryc. 1). W trakcie leczenia liczba leukocytów (WBC), która by³a powy¿ej normy pojawia³ siê nagle ropny wyp³yw z dróg rodnych, co (leukocytoza) przed rozpoczêciem terapii, wykazuj¹c uznawane by³o za moment otwarcia szyjki macicznej. dodatkowo tendencjê wzrostow¹ drugiego dnia lecze-Zjawisko to mia³o miejsce w drugiej dobie od pocz¹t- nia. Powrót do wartoœci fizjologicznych obserwowa-ku terapii, œrednio po 38,0 ± 6,92 godzinach (ryc. 1). no 7. dnia terapii (ryc. 2). Wzrost liczby leukocytów W kolejnych dniach wyp³yw znacznie siê zmniejsza³. drugiego dnia leczenia mo¿e byæ powodowany dodat-

1148

Medycyna Wet. 2008, 64 (9)

wyleczenie (1). Podstawowym warunkiem skutecznej

350

terapii antygestagenami, wynikaj¹cym ze specyfiki ich 300

AP

AST

dzia³ania, jest jednak podwy¿szony poziom progeste-250

ALT

ronu (> 1 ng/ml). Wielu autorów podkreœla istotne 200

znaczenie tego czynnika dla skutecznoœci leczenia (4, U/l 150

11, 14, 16, 18, 20). Dlatego w niniejszej pracy do le-100

czenia kwalifikowano zwierzêta, u których ropomacicze mia³o formê zamkniêt¹, czemu towarzyszy³y wy-

50

sokie koncentracje progesteronu. Z badañ Lemmera

0

1

2

7

14

(18) wynika, ¿e z grupy suk dotkniêtych EPC w met-dni leczenia

estrus ponad 50% z nich wykaza³o bardzo wysoki poziom progesteronu, sugeruj¹cy œrodkowy okres tej fazy Ryc. 3. Œrednia aktywnoœæ fosfatazy alkalicznej (AP), aminotransferazy asparaginianowej (AST) oraz aminotransferazy cyklu. Równie¿ w pracy Blendingera (4) zdecydowa-alaninowej (ALT) u leczonych zwierz¹t w 1., 2., 7. i 14. dniu na wiêkszoœæ suk z zespo³em endometritis-pyometra, terapii (n = 12)

by³o w œrodkowej fazie metestrus. W piœmiennictwie znaleŸæ mo¿na równie¿ doniesienia o stosowaniu ankow¹ stymulacj¹ uk³adu immunologicznego w wyni- tygestagenów w przypadkach otwartej formy ropoma-ku uwalniania toksyn z bakterii pod wp³ywem anty- cicza, z towarzysz¹cymi im niskimi koncentracjami biotykoterapii lub zlizywania przez zwierzêta wyp³y- progesteronu (11). Fieni i wsp. (11) obserwowali waj¹cej z dróg rodnych ropy (21).

wprawdzie czêœciowo pozytywny efekt leczenia, jed-Spoœród oznaczanych wskaŸników biochemicznych, nak¿e suki te by³y dodatkowo leczone równie¿ prepa-aktywnoœci AP, AST oraz ALT by³y powy¿ej norm fi- ratami PGF2á. £¹czone leczenie antygestagenami zjologicznych przed leczeniem oraz w jego pierwszych i PGF2á jest uznawane za zasadne (19, 20), jednak¿e dniach. WskaŸniki te ponownie wykazywa³y aktyw- wydaje siê, ¿e ta forma terapii powinna byæ ograni-noœci fizjologiczne oko³o 7. dnia leczenia (ryc. 3). czona wy³¹cznie do ropomacicza otwartego. Wynika Natomiast poziomy mocznika (UREA) i kreatyniny to z silnych w³aœciwoœci uterotonicznych prostaglan-

(CREA) by³y u wszystkich zwierz¹t w normie, przez dyn, co przy zamkniêtej szyjce mo¿e wzmagaæ nie-ca³y okres obserwacji. W badaniach innych autorów bezpieczeñstwo pêkniêcia macicy w pierwszej fazie wskaŸniki biochemiczne i hematologiczne przyjmuj¹ leczenia (21).

ró¿ne wartoœci zale¿nie od stopnia zaawansowania

W leczeniu zachowawczym EPC istotnym proble-

i d³ugoœci trwania schorzenia (11, 18, 20).

mem jest tak¿e uwzglêdnienie towarzysz¹cych scho-

W niniejszych badaniach wykazano du¿¹ skutecz- rzeniu zaburzeñ metabolicznych. Dlatego w kwalifi-noœæ zastosowanej terapii, obserwuj¹c kliniczne wy- kacji pacjentów powinny byæ uwzglêdniane wartoœci leczenie oraz normalizacjê tych wskaŸników hemato- wskaŸników hematologicznych i biochemicznych.

logicznych i biochemicznych, które przed leczeniem Obserwowano bowiem, i¿ g³ówn¹ przyczyn¹ upadków by³y niefizjologiczne.

zwierz¹t w trakcie leczenia zachowawczego jest z re-Zachowawcze leczenie zespo³u endometritis-pyo- gu³y niewydolnoœæ nerek, powsta³a we wczeœniejszym metra antygestagenami polega generalnie na elimina- przebiegu choroby (4, 11, 18, 21). W badaniach w³as-cji biologicznych skutków oddzia³ywania progestero- nych koncentracja mocznika i kreatyniny u ¿adnego nu, istotnego czynnika w etiopatogenezie EPC (16, 19). z badanych zwierz¹t przed leczeniem nie przekracza-Hormon ten powoduje typow¹ dla siebie biologiczn¹ ³a norm fizjologicznych. Korespondowa³o to z wzglêd-reakcjê tkanek docelowych macicy, jak: wzmo¿ona nie dobrym stanem zdrowia wszystkich leczonych suk sekrecja gruczo³ów endometrialnych, zniesienie czyn- oraz brakiem upadków w trakcie leczenia. W bada-noœci skurczowej macicy oraz zamkniêcie szyjki tego niach w³asnych, podobnie jak i innych autorów (4, 11, narz¹du. Antygestageny zaœ eliminuj¹ te dzia³ania po- 18, 20), w miarê oczyszczania siê macicy z patolo-przez wi¹zanie siê z receptorami progesteronu, bez gicznej zawartoœci, obserwowano znaczn¹ poprawê wywo³ywania opisanych wy¿ej skutków biologicznych stanu ogólnego chorych zwierz¹t. Zjawisko to jest skut-

(19, 21).

kiem eliminacji ropy, bakterii i ich toksyn oraz znacz-Zachowawcze leczenie zespo³u endometritis-pyo- nym ograniczeniem ich wch³aniania do krwi, co ma metra przy pomocy antygestagenów nie jest jeszcze ogromne znaczenie dla procesu zdrowienia. W wyni-metod¹ szeroko rozpowszechnion¹ w zagranicznej ku tego podwy¿szone wczeœniej wskaŸniki hematolo-i krajowej praktyce weterynaryjnej. Medyczne aspek- giczne i biochemiczne (WBC, AP, AST, ALP), miê-

ty, jakie powinny byæ brane pod uwagê przy stosowa- dzy 7. a 14. dniem od pocz¹tku leczenia wraca³y do niu terapii antygestagenami tego schorzenia, to m³ody norm fizjologicznych.

wiek leczonych zwierz¹t oraz relatywnie krótkie trwa-U wszystkich leczonych zwierz¹t stwierdzono pe³-

nie procesu chorobowego. Jest to zwi¹zane ze spo- n¹ inwolucjê macicy, aczkolwiek obserwowano ró¿-

dziewan¹ w tych przypadkach niewielkiego stopnia nice osobnicze w przebiegu tego procesu. Tak¿e Trasch destrukcj¹ b³ony œluzowej macicy, co znacznie u³atwia i wsp. (20) stosuj¹c ten sam schemat leczenia, uzyska-

Medycyna Wet. 2008, 64 (9)

1149

li po 2-3 tygodniach u wszystkich leczonych zwierz¹t verlauf und die Uterusmorphologie. Praca dokt., Justus-Liebig-Universität ca³kowit¹ eliminacjê zalegaj¹cych w macicy mas rop-Gießen 1995.

nych i zanik œwiat³a macicy.

5.Blendinger K., Bostedt H., Hoffmann B.: Hormonal state and effects of the use of an antiprogestin in bitches with pyometra. J. Reprod. Fert. 1997, 51, Kliniczne wyleczenie, którego miar¹ jest ustanie

317-325.

wyp³ywu z dróg rodnych, ca³kowicie obkurczona

6.Breitkopf M., Hoffmann B., Bostedt H.: Treatment of pyometra (cystis endo-w obrazie USG macica oraz fizjologiczny stan ogólny metrial hyperplasia) in bitches with an antiprogestin. J. Reprod. Fert. 1997, Suppl. 51, 327-331.

zwierz¹t nie powinno jednak byæ koñcowym kryterium 7.England G. C.: Rozród i po³o¿nictwo psów wed³ug Allena. Wyd. SIMA WLW, skutecznego wyleczenia. Za taki uchodzi bowiem

Warszawa 1998.

brak nawrotu procesu chorobowego oraz p³odnoœæ

8.Faldyna M., Laznicka A., Toman M.: Immunosuppression in bitches with pyometra. J.Small Anim. Pract. 2001, 42, 5-10.

suk warunkuj¹ca mo¿liwoœæ ich zajœcia w ci¹¿ê (4, 12, 9.Fernandes P. A., Bowen R. A., Sawyer H. R., Nett T. M., Gorell T. A.: Con-18, 21). W pracy w³asnej u ¿adnej z leczonych suk centration of receptors for estradiol and progesterone in canine endometrium w 2-letnim okresie obserwacji nie dosz³o do wznowy during estrus and metestrus. Am. J. Vet. 1989, 50, 64-67.

10.Fieni F., Bruyas J. F., Battut I., Tainturier D.: Clinical use of anti-progestins schorzenia. W badaniach Trash i wsp. (20) u 4 z 41

in the bitch. recent advances in small animal reproduction. International Ve-leczonych suk mia³y miejsce recydywy, przy czym

terinary Informatoin Service, Ithaca, New York, USA 2001.

w ka¿dym przypadku by³o to zwi¹zane z istnieniem 11.Fieni F., Bruyas J. F., Tainturier D., Battut I.: Clinical use of antiprogestins tworów patologicznych na jajnikach. Z danych piœ-

in the treatment of metritis/pyometra in the bitch. World Veterinary Con-gress, Lyon 1999, 34-37.

miennictwa wynika, ¿e u pewnego odsetka (8-10%) 12.Gajewski Z., Boryczko Z., Bostedt H., Katkiewicz M., Jurka P., Jaworek A.: suk z ropomaciczem leczonych aglepristonem obser-Etiopatogeneza, diagnostyka i wybrane metody leczenia Endometritis-Pyo-wowano wznowê procesu chorobowego, co prawie

metra-Complex u suk. Nowa Weterynaria 1996, 58-71.

13.Galac S., Kooistra H. S., Dieleman S. J., Cestnik V., Okkens C.: Effects of zawsze by³o zwi¹zane z istnieniem na jajnikach two-aglepristone, a progesterone receptor antagonist, administrated during the rów produkuj¹cych estrogeny, takich jak torbiele jaj-early luteal phase in non-pregnant bitches. Theriogenology 2004, 62, 494-nikowe lub guzy aktywne hormonalnie (4, 11, 14, 18).

-500.

14.Hoffmann B., Lemmer W., Bostedt H., Failing K.: Die Anwendung des Anti-Istotna rola tych hormonów w etiopatogenezie EPC

gestagenes Aglepristone zur konservativen Behandlung der Pyometra bei der jest powszechnie znana (3, 12).

Hündin. Tierärztl. Praxis 2000 (K), 28, 323-329.

W badaniach w³asnych nie uda³o siê w pe³ni oceniæ 15.Hoffmann B., Riesenbeck A., Klein R.: Reproductive endocrinology of bitches. Anim. Reprod. Sci. 1996, 42, 275-288.

p³odnoœci leczonych zwierz¹t, gdy¿ tylko dwie z dwu- 16.Hoffmann B., Schuler G.: Receptor blockers – general aspects with respect to nastu leczonych suk by³y kryte w trzech kolejnych their use in domestic animal reproduction. Anim. Reprod. Sci. 2000, 60-61, cieczkach. Jednak¿e u ¿adnej z nich nie uzyskano ci¹-

295-312.

17.Ingarden J., Ingarden M.: Endometritis-pyometra complex u suk – wci¹¿

¿y. By³o to najprawdopodobniej wynikiem destrukcji trudny temat dla lekarza weterynarii. Mag. Wet. 2003, 12, 19-24.

nab³onka b³ony œluzowej macicy jako skutku procesu 18.Lemmer W.: Untersuchungen zur konservativen Pyometrabehandlung der chorobowego oraz niemo¿noœci implantacji, choæ inne Hündin mittels eines Antigestagens im Rahmen einer offenen klinischen Studie. Praca dokt., Justus-Liebig-Universität Gießen 1999.

przyczyny tak¿e nie mog¹ byæ wykluczone (11, 18, 19.Mercier P.: Alizin Technical Profile. Virbac, Medical Department 2002.

20). Pozosta³e suki nie by³y kryte w wyniku decyzji 20.Trasch K., Wehrend A., Bostedt H.: Follow-up examinations of bitches after ich w³aœcicieli.

conservative treatment of pyometra with the antigestagen aglepristone. J. Vet.

Podsumowuj¹c, nale¿y stwierdziæ, ¿e zachowawcze

Med. A 2003, 50, 375-379.

21.Zduñczyk S., Janowski T.: Zaburzenia rozrodu psów i kotów. Wyd. UWM, leczenie zwierz¹t z EPC przy pomocy aglepristonu jest Olsztyn 2003.

now¹, niezwykle cenn¹ form¹ terapii. Pozwala ona na Adres autora: dr n. wet. Anna Domos³awska, ul. Jana Paw³a II 39, 11-001

ratowanie g³ównie zdrowia i ¿ycia, jak i równie¿ zdol- Dywity; e-mail: [e-mail] noœci rozrodczych leczonych zwierz¹t. Jednak¿e stosowanie tej metody terapii zgodnie z zasadami sztuki wymaga odpowiedniej kwalifikacji pacjentów do leczenia na podstawie oceny dotychczasowego przebie-gu schorzenia oraz ogólnego stanu ich zdrowia. Szczególnie istotna jest tutaj bezpoœrednia lub poœrednia ocena statusu hormonalnego suk oraz funkcji ich na-rz¹dów mi¹¿szowych, g³ównie nerek. Warto tak¿e

podkreœliæ, i¿ ogromn¹ zalet¹ stosowania aglepristonu jest brak objawów ubocznych, powodowanych

przez tê substancjê (16).

Piœmiennictwo

1.Arthur G. H., Noakes D. E., Pearson H., Parkinson T. J.: Veterinary Reproduction and Obstetrics. Saunders W. B. Comp., London 1996.

2.Baan M., Taverne M. A. M., Kooistra H. S., de Gier J., Dieleman S. J., Okkens A. C.: Induction of parturition in the bitch with the progesterone receptor blocker – aglepristone. Theriogenology 2005, 63, 1958-1972.

3.Birger M., Samborski Z.: Aktualne pogl¹dy na etiopatogenezê zespo³u endometritis-pyometra. Medycyna Wet. 1998, 54, 239-242.

4.Blendinger K.: Untersuchungen zum hormonellen Status von Hündinnen mit Pyometra und Effekte einer Antigestagenanwendung auf den Krankheits-